فصل نامه جغرافیایی چشم انداز زاگرس
سال:1391 | دوره:4 | شماره:11 |تعداد مقالات:16

با توجه به مشکلات فراوان ناشی از حمل و نقل موتوری در شهر های بزرگ و به و یژه تهران، یکی از گزینه های مناسب برای مرتفع ساختن این مشکلات استفاده از دوچرخه می باشد. فرهنگ سازی استفاده از دوچرخه و یاد آوری مزایای آن پیش از فراهم آوردن ساختارهای لازم، گامی مهم در راستای عملی کردن این شیوه حمل و نقلی می باشد. چرا که صرف کردن هزینه های بسیار و ایجاد زیربناهای مناسب بدون فرهنگ سازی، جز اتلاف سرمایه نتیجه ای دیگر در پی نخواهد داشت .طرحی که با وجود گذشت چندین سال از اجرایی شدن آن در منطقه 8 شهرداری تهران و صرف هزینه های بسیار، همچنان با عدم استقبال از طرف کاربران مواجه می باشد.هدف ما در این مقاله بررسی عوامل موثر در میزان استفاده از دوچرخه اشتراکی در محدوده منطقه 8 شهر تهران می باشد .روش تحقیق از نوع توصیفی- تحلیلی با تاکید بر پیمایش میدانی و تهیه و تکمیل پرسشنامه می باشد. بررسی هانشان می دهد، از دید شهروندان مهمترین عوامل عدم استفاده از دوچرخه باب نبودن فرهنگ استفاده،پایین بودن شان اجتماعی و کوتاهی مسیر های دوچرخه می باشد و در مقابل ترافیک شهری، اتلاف وقت در ایستگاه های عمومی و وجود مسیرهای مناسب، پتانسیل لازم برای افزایش استفاده شهروندان از این طرح را فراهم خواهدنمود.

استان لرستان سرزمینی زیبا با آب و هوای دلپذیر و محصور در کوههای مرتفع و صعب العبور زاگرس می باشد وضعیت اقلیمی و آب و هوایی استان وضعیت مطلوبی جهت رشد و توسعه گردشگری فراهم کرده است. استان لرستان دارای اقالیم مختلف و متنوع بوده، به طوریکه شمال آن با آب وهوای سرد شروع و جنوب آن به اقلیم گرم ختم می شود. اقلیم عامل مهمی در توسعه بخش گردشگری می باشد. یک اقلیم مناسب می تواند پاسخ های مثبت گردشگران را در پی داشته باشد و برنامه سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی تنظیم کنند. هدف از این پژوهش بررسی و مطالعه اقلیم گردشگری و ارزیابی شرایط اقلیم آسایشی استان لرستان با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری (TCI) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می باشد. برای نیل به این هدف از داده های 9 ایستگاه سینوپتیک استان با کل دوره آماری هر ایستگاه استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در ماه های سرد سال به دلیل ورود سامانه های بارانزا و کاهش درجه حرارت شرایط برای گردشگری به خصوص در شهرستانهای شمالی استان نامناسب می باشد اما با شروع فصول گرم (اواسط بهار تا اوایل پاییز) شرایط اقلیمی استان بسیار مناسب می شود. در بین شهرستانهای استان، ازنا بهترین وضعیت را از لحاظ اقلیم گردشگری در طول سال دارد و برعکس آن پل دختر در پایین ترین رتبه قرار می گیرد.

امروزه گردشگری به عنوان پدیده ای اجتماعی که به جهت اجتماعی اقتصادی اثرات بسیاری در جوامع مقصد به جای می گذارد، مورد مطالعه محققین از رشته های علمی مختلف قرار می گیرد. آنچه که از مطالعات ومشاهدات محققین رشته های جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی و مردم شناسی درزمینه گردشگری بر می آید، نقش محوری واساسی آن درعرصه اقتصادی وسایر زمینه هاست. برای انجام این تحقیق از روش نمونه گیری تصادفی ساده چند مرحله ای که بصورت توصیفی و تحلیلی صورت گرفته است، استفاده شده است. طیف مورد استفاده درساخت پرسشنامه از نوع لیکرت یا مجموع نمرات که گویه ها با فواصل نسبتا مساوی در روی یک طیف قرارگرفته اند درنتیجه مقیاس پرسشنامه ازنوع فاصله ای در نظر گرفته شده است. در این پژوهش، پرسشنامه ای به تعداد 30 سوال در زمینه گردشگری مورد استفاده قرار گرفت. روایی پرسشنامه با استفاده از فرمول آلفای کرونباخ اندازه گیری گردید که میزان آن (0.88) می باشد که مقدار قابل قبولی می باشد.نتایج حاصل در خصوص تاثیرات اقتصادی حضور گردشگران نوروزی در شهر اهواز از نگاه فعالان مستقیم اقتصادی از جمله فعالیت های هتلداری و رستوران، صنایع غذایی، صنایع پوشاک، صنایع دستی و صنعت حمل و نقل در شهر اهواز نشان می دهد که پیامدهای مثبت اقتصادی بویژه در بخش خدمات را دارا بوده است. به عبارتی از دیدگاه بازاریان، میان گردشگری و هتلدارها و رستوران ها و صاحبان بوتیک ها و نانوایی ها و سوپرمارکت ها در زندگی خود رابطه معناداری وجود دارد. در نهایت می توان جمع بندی کرد که؛ گردشگری علاوه بر پیامدهای مثبت اقتصادی بر شهرها، پیامدهای دیگر مثبتی را بر زندگی مردم و شهر اهواز، خصوصا بازاریان به همراه داشته است.

کیفیت زندگی شهری یکی از مهمترین حوزه های مطالعات شهری در کشورهای مختلف است. این مهم به دلیل اهمیت روزافزون مطالعات کیفیت زندگی در پایش سیاست های برنامه ریزی شهری و نقش آن به عنوان ابزاری کارآمد در مدیریت و برنامه ریزی شهری است. بنابراین شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند تامین استانداردهایی است که در یک نگاه می توان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. هدف این مقاله بررسی کیفیت زندگی شهری در مناطق حاشیه نشین شهر تبریز می باشد. روش تحلیل از نوع توصیفی–تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای و پیمایشی با استفاده از پرسشنامه و برای سنجش کیفیت زندگی در مناطق حاشیه نشین شهر تبریز از روش تحلیل عاملی و همچنین آزمون میانگین آماری t Test استفاده گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که بالاترین سطح رضایت حاشیه نشینان به ترتیب در مورد امکانات بهداشتی، امکانات آموزشی و رضایت از روابط با همسایه ها با ارزش های میانگین 3.86، 3.84 و 3.75 و پایین ترین سطح رضایت نیز در مورد متغیرهای توزیع درآمد و ثروت، احساس تعلق و وضعیت اقتصادی به شهر به ترتیب با ارزش میانگین های 1.93، 2.04 و 2.14 می باشد. نتایج تحقیق نیز نشان می دهد که حاشیه نشینان به شهر ساکن در آن احساس تعلق نمی کنند، همچنین نسبت به مردم شهر اعتماد ندارند و از وضعیت اقتصادی موجود، فرصت های شغلی و توزیع درآمد و ثروت رضایت بالایی ندارند، درحالی که از امکانات موجود در شهر همچون امکانات بهداشتی و درمانی، آموزشی، حمل و نقل عمومی، جمع آوری زباله و ... رضایت بالایی دارند.

جهان روستایی بطور کلی یک بخش بسیار ارزشمند از میراث ماست و معماری بومی ویژه و منحصر به فرد یک منطقه هویت سرزمین خود را به خوبی حمایت و منعکس می کند. بنابراین با توجه به وضعیت مناطق روستایی و لزوم توسعه آن به صورت پایدار، توریسم روستایی می تواند گزینه ای مناسب برای توسعه روستاها باشد. در این پژوهش جامعه آماری، اطلاعات کسب شده از 19 دهستان شهرستان اصفهان می باشد. که یک ماتریس با 11 ستون شامل نماگرها و 19 سطر شامل دهستان های مورد مطالعه می باشد. که با استفاده از روش مولفه های مبنا و تحلیل خوشه ای سلسله مراتبی، پتانسیل های زیرساختی سطح بندی گردید.بررسی نتایج حاصل از تحلیل مولفه های مبنا نشان داد که شش عامل (فاصله دهستان تا مرکز شهرستان، نسبت پزشک به تعداد روستا، فاصله دهستان تا مرکز بخش، نسبت تاسیسات ورزشی به تعداد روستا، نسبت روستاهای برخوردار از بانک به تعداد روستا و نسبت روستاهای برخوردار از آب آشامیدنی به تعداد روستاها)، حدود 89.86 درصد پراش تجمعی را تبیین کرده است. با وزن دهی و تجمیع این عوامل در محیط GIS، نواحی مستعد و برخوردار از خدمات زیرساخت گردشگری مشخص شد. بر این اساس دهستان جرقویه علیا به عنوان بهترین ناحیه برخوردار از خدمات گردشگری و دهستان های رامشه، سیستان و زفره از لحاظ برخورداری خدمات گردشگری در مرتبه آخر قرار گرفته اند. در تحلیل فاصله ای با روش وارد و فاصله اقلیدسی، چهار ناحیه متشابه از نظر برخورداری خدمات زیرساختی گردشگری مشخص شد.

شناخت اصول پدافند غیرعامل و تطابق اصول شهرسازی و معماری با آن باعث می گردد که محل زیست شهری در زمان رخداد پدیده های مخرب محیطی و یا حملات احتمالی دشمن از آسیب پذیری کمتری برخوردار بوده و از ایجاد فجایع جبران ناپذیر در مقابل پدیده های غیر مترقبه محیطی و انسانی جلوگیری نموده و به طبع آن از به هدر رفتن منابع انسانی و اقتصادی جلوگیری نمود. در این مطالعه حوزه میانی شرقی مشهد به لحاظ ویژگی های زیرساختی، کالبدی و جمعیتی و اهمیت توجه به وضعیت دفاعی آن در برابر حملات نظامی احتمالی با رویکرد برنامه ریزی شهری مورد مطالعه قرار می گیرد. داده ها و اطلاعات مورد نیاز شامل نقشه های کاربری زمین، شبکه دسترسی ها، زیرساخت ها، دانه بندی بافت و تراکم جمعیتی در مقیاس 1:5000 تهیه شدند. روش بکار گرفته شده مدل فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مبتنی بر مدل های چند معیاری تلفیق لایه ها است. در مطالعه عوامل آسیب پذیر در برابر حملات نظامی چهار معیار اصلی کاربری اراضی، شبکه دسترسی ها، تراکم جمعیتی و ریزدانگی بافت انتخاب شدند. زیرمعیارهای هر معیار اصلی انتخاب و وزن دهی و ضرایب آنها در نرم افزار Expert Choice بدست آمد و در نهایت از تلفیق آنها نقشه پهنه بندی آسیب پذیری حوزه میانی شرقی محاسبه شد. بنابر نتایج بدست آمده از نقشه بافت های متراکم و فشرده در بخش هایی از حوزه موجب شاخص بودن مجموعه است که بیشتر از هر مکان و مجموعه ای در معرض آسیب پذیری بالا قرار دارند. وجود تاسیسات حیاتی و استراتژیک مانند نیروگاه برق، سیلو و کارخانه آرد و ایستگاه راه آهن در داخل بافت شهری و سکونتی که می توانند از اولین اهداف حملاتی باشند نیز از جمله مناطق آسیب پذیر هستند. فقدان یا کمبود مراکز درمانی و بیمارستانی، پناهگاه های عمومی و نبود حریم در برابر عوامل مخرب در بخش هایی از حوزه مطالعاتی منشاء خطر هستند.

در این تحقیق از روش شبکه ای تحلیل، یک روش چند معیاره تصمیم سازی برای ارزیابی زیست محیطی مرکز دفن زباله در بخش کهریزک تهران استفاده شده است. در روشANP معیارهای کمی و کیفی و وابستگی متقابل بین معیارها مورد توجه قرار می گیرد. عدم توجه به ضوابط و معیارهای مکان یابی در مراکز دفن زباله، می تواند مشکلات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی را ایجاد نماید، و در چنین شرایطی تمامی مخاطرات ناشی از دفن نادرست زباله متوجه محیط زیست و سلامت مردم شده و موجبات آلودگی آب های سطحی، زیرزمینی، هوا و خاک را فراهم می آورد. در این تحقیق از چند معیار (اجتماعی اقتصادی، زیست محیطی) برای ارزیابی مرکز دفن زباله و اثرات آن بر روستاها و شهرهای بخش کهریزک استفاده شده است. فرایند ارزیابی مرکز دفن طی چند مرحله انجام شده است که مقاله این مراحل را به صورت کامل بیان کرده است، نتیجه نهایی ارزیابی زیست محیطی پیامدهای مرکز دفن بر روی مراکز جمعیتی منطقه پژوهش می باشد.

آلودگی هوا پدیده مخربی است که در بسیاری از کلانشهرها به ویژه در کشور های در حال توسعه بیش از پیش نمود و شدت یافته است.در کلانشهر تهران نیز مساله این است که هوای این شهر بیش ازپیش آلوده بوده و در این زمینه گفته می شود که حمل ونقل و ترافیک حاصله مهمترین دلیل آلودگی هوای آن می باشد.که این امر سبب ساز خسارات گسترده جانی ومالی می گردد.لذا این پژوهش به سبب اهمیت موضوع با روشی تحلیلی کاربردی و با بهره گیری از مدلLUR در تلفیق با GIS و ضرایب نشر و استفاده از غلظت های ساعتی منوکسید کربن به عنوان شاخص حمل ونقل مربوط به سال 1389 متعلق به 12 ایستگاه اقدسیه، ژئوفیزیک، گلبرگ، منطقه4، منطقه 11، منطقه 16، منطقه 19، مسعودیه، استانداری، پونک، رز وشهر ری و همچنین حجم همسنگ سواری، تعداد خودروهای سواری و موتورسیکلت در دوحالت تعداد کل و تعداد وسایل نقلیه فعال در حمل ونقل روزانه شهر تهران به منظور پاسخگویی به دو سوال که آیا بین ترافیک و آلودگی هوای شهر تهران رابطه وجود دارد؟ و مقدار تقریبی آلودگی هوای اضافه شده روزانه منتج از ترافیک شهر تهران چه میزان است؟ به تحقیق پرداخت.بر اساس نتایج تحقیق رابطه بین ترافیک و آلودگی هوای شهر تهران معنادار بوده و روزانه حدود 1840 تن منوکسید کربن به هوای این کلانشهر افزوده می گردد.

بهره گیری از شاخص های آسایش زیست اقلیمی یا بیوکلیماتیک در مناطق مختلف جغرافیایی، می تواند به برنامه ریزی گردشگری کمک نماید تا جاذبه های گردشگری به منظور گذران اوقات فراغت مورد استفاده بهتر قرار گیرند. در این مقاله با بهره گیری از آمار ایستگاه هواشناسی سینوپتیک خاش طی سال های 1365 تا 1387، شرایط آسایش انسانی بر اساس مدل ها و شاخص های زیست اقلیمی ((TCI، ترجونگ، سوزباد و اوانز) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج شاخص TCI نشان داد که ارزش توصیفی آسایش اقلیمی ماههای فروردین، اردیبهشت، مهر، آذر، دی، بهمن و اسفند (خوب)، آبان و اسفند(خیلی خوب) می باشند. با توجه به شاخص ترجونگ آسایش اقلیم شبانه ماههای تیرو مرداد، مطبوع و آسایش اقلیمی روزانه ماههای اسفند و آذر خنک می باشند. نتایج شاخص سوزباد نشان داد که تیر (نه گرم و نه سرد)، شهریور (مطبوع و دلپذیر) می باشد. نتایج شاخص اوانز نشان داد در شرایط روزانه الف و ب (فروردین)–الف (اردیبهشت)– الف(مهر)–ب (آبان)– ج (آذر) آسایش می باشند. و در شرایط شبانه ماههای، ج (اردیبشت)– ب(خرداد)– ب(تیر)– ب(مرداد)– ج(شهریور) دارای آسایش می باشند. نتایج حاصل از این پژوهش می تواند راهنمای عمل مدیران و سیاستگذران حوزه توریسم، به منظور برنامه ریزی توسعه توریسم منطقه بوده و مورد بهره برداری آنان قرار گیرد.