مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی (چشم انداز جغرافیایی)
سال:1387 | دوره:3 | شماره:7 |تعداد مقالات:13

یکی از مهمترین عوامل تصادفات جاده ای، وجود شرایط آب و هوایی نا مساعد در هنگام رانندگی است. عناصری مانند درجه حرارت، بارش برف و باران، رطوبت نسبی، مه، کولاک، یخبندان و ... از عوامل تاثیر گذار در رانندگی و از عوامل مهم تصادفات جاده ای محسوب می شوند. در این مقاله سعی بر آن شده تا با بررسی عناصر اقلیمی در سالهای اخیر، به علل تصادفات جاده ای محور رشت به بندر انزلی پرداخته شود. ابتدا با استناد به آمار سازمان هواشناسی به بررسی پارامترهای اقلیمی و تجزیه و تحلیل آن اقدام شد و سپس با استفاده از آمار تصادفات جاده ای در این مسیر تصادفات ناشی از اقلیم مورد بررسی قرار گرفت. در پایان این تحقیق مشخص شد که سال 85 تصادف در شرایط هوای صاف و سال 84 تصادف در شرایط هوای ابری و سال 81 تصادف در شرایط هوای بارندگی درصد بیشتری از تصادفات را به خود اختصاص داده است. تصادفات سال 85 به علت تردد بیشتر مسافران و در سالهای 84 و 81 به علت شرایط نا مساعد جوی بوده است، پس بین تصادفات جاده ای و عناصر اقلیمی ارتباط وجود دارد. همینطور در روزهای بارانی بیشتر تصادفات بین ساعات 14-18در طی 10 سال آماری (1376-1385) رخ داده است.از بررسی فوق مشخص شد که در محور اصلی، کارخانه پوشش، کمربندی خمام، چاپارخانه، طالب آباد به طرف انزلی به عنوان مکان حادثه خیز از نظر پراکندگی مکانی بیشترین تصادفات اتفاق افتاده است. همچنین در مقایسه ای که بین قبل و بعد از دو با نده شدن محور رشت به بندر انزلی انجام شده، افزایش 17 درصد تصادف، بعد از دو بانده شدن را نشان می دهد. که به دلیل افزایش وسایل نقلیه می باشد. همینطور در هوای صاف بیشترین تصادفات به قبل از دو بانده شدن این محور اختصاص دارد.

زندگی بشر در طول تاریخ در سراسر جهان در معرض انواع مخاطرات طبیعی قرار داشته که بخشی از آن ناشی از فعالیتها و فرایندهای زمین شناختی و ژئومورفولوژیکی از قبیل به طوفان های سهمگین، خشکسالی، سیل و ... اشاره کرد که در این میان خشکسالی از اهمیت ویژه ای برخوردار است خشکسالی حادثه ای طبیعی و پدیده ای آرام و مرموز است، که در دهه های اخیر در میان حوادث طبیعی که جمعیت های انسانی را تحت تاثیر قرار داده اند فراوانی و خسارات ناشی از خشکسالی بیش از سایر حوادث اقلیمی بوده است.در مقاله پژوهشی حاضر سعی شده است ضمن مطالعه اجمالی روشها و نمایه های ارزیابی شدت خشکسالی، این پدیده از دیدگاه اقلیمی نیز مورد بررسی قرار گرفته و با استفاده از داده های موجود بارش ماهانه ایستگاههای سینوپتیک استان خراسان رضوی، نقشه پهنه بندی خشکسالی با استفاده از شاخص های درصد از نرمال (PN) و دهکها (DC) تهیه شده و در نهایت کاربرد این دو نمایه در ارزیابی شدت خشکسالی در شهرستانهای استان خراسان رضوی با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفته شود.

امکان استفاده از نقشه فرسایش پذیری سنگ ها (حساسیت سنگ ها به فرسایش) به عنوان یک مدل تهیه نقشه انواع فرسایش در حوزه پایین دست سد لتیان بررسی شد. هر یک از نقشه های رقومی واقعیت زمینی فرسایش های سطحی، شیاری، خندقی و اشکال فرسایش با لایه فرسایش پذیری سنگ ها قطع داده شد و صحت، خطا و دقت این لایه به عنوان یک مدل در برآورد چهره های فرسایش محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد که صحت نقشه فرسایش پذیری سنگ ها در تهیه نقشه فرسایش های سطحی، شیاری، خندقی و اشکال فرسایش به ترتیب 59.1، 59.9، 71.9 و 42.9 درصد است. نقشه فرسایش پذیری سنگ ها فقط با پذیرش 28.1 درصد خطا می تواند در تهیه نقشه فرسایش خندقی به کار رود و در تهیه نقشه فرسایش های سطحی و شیاری به ویژه نقشه اشکال فرسایش دارای صحت پایینی است، لذا نمی تواند به عنوان نقشه واحدهای کاری در تهیه نقشه اشکال فرسایش استفاده شود.

در این مقاله جهت پهنه بندی خطر فرسایش از مدل EPM استفاده شد. در این مدل چهار عامل ضریب فرسایش حوضه آبخیز (Y)، ضریب استفاده از زمین (Xa)، ضریب حساسیت سنگ و خاک به فرسایش(Y) و شیب متوسط حوضه (I) در برآورد میزان رسوب و پهنه بندی فرسایش موثر هستند. از آنجایی که عوامل مختلف، تاثیر و درجه اهمیت متفاوتی در فرسایش دارند هر یک از پارامترها با توجه به نسبت اهمیت به کلاسهای متفاوتی طبقه بندی و مطابق مدل فوق در محیط GISعملیات استاندارد سازی بر روی لایه های مزبور اعمال گردید. در نهایت لایه های تهیه شده در مدل تجربی EPM قرار داده شده، تلفیق گردیدند و نقشه پهنه بندی خطر فرسایش حاصل شد. نتایج حاصله از این پهنه بندی نشان می دهد که حدود 57% استان در پهنه فرسایش بسیار شدید، 14% شدید، 5% متوسط، و 24% در طبقات کم و خیلی کم است. بخشهای جنوبی و شمال شرقی استان به واسطه داشتن سنگهای با مقاومت پایین، شیب بالا نسبت به فرسایش از حساسیت بیشتری برخوردار است. نتایج حاصل از این پهنه بندی همچنین نشان داد که در مناطق شمال غربی علی رغم حساسیت بالای تشکیلات زمین شناسی به فرسایش، میزان فرسایش پذیری این منطقه کم می باشد. این مساله اهمیت پارامتر شیب را نسبت به زمین شناسی در ایجاد فرسایش نشان می دهد.

در این تحقیق با توجه به اهمیت مساله رگبارها در دفع آبهای سطحی شهرها وموارد دیگر سعی گردید ابتدا آمار رگبارهای رخ داده در سه ایستگاه رشت،خرجگیل و استور به مدت 15 سال از آرشیو سازمان منابع آب استان استخراج گردید، سپس محاسبات آماری بر روی داده های رگباری انجام،در نهایت با استفاده از نرم افزارsmada ، داده ها با توزیع های مختلف برازش و معادلات اساسی جهت بر آورد رگبار در فواصل زمانی معین مشخص گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد داده ها در بیشتر موارد با توزیع گامبل حد تیپ یک و در موارد جزئی با توزیع لوگ پیرسون تیپ سه، برازش بهتری دارند و معادلات بر آورد شده برای رگبارها از نوع لگاریتمی درجه 2و3 بوده وضریب همبستگی بین مدت و شدت در تمام موارد بالای 0.99 برآورد شده است. همچنین ثابت شد منحنی های شدت، مدت و فراوانی (IDF) در مقیاس زمانی و مکانی با توجه به دوره بر گشت طرح تغییر می کند از این لحاظ تعیین مدلهای برآورد رگبار برای این منطقه در طراحی و اجرای پروژه های عمرانی شهری که بطور مستقیم با این پدیده درگیر هستند لازم و ضروری می باشد.

نقش و جایگاه دولت در صنعت گردشگری، امری غیرقابل انکار و غیر قابل جایگزین با دیگر پارامترها چون افراد، گروه ها و بازیگران فراملی است و نمود عینی دخالت دولت در صنعت گردشگری را می توان در تمامی کشورها از توسعه یافته تا کمتر توسعه یافته مشاهده کرد. اما دستیابی به موفقیت در این عرصه، نیازمند برقراری توازن در کارکردها مابین دولت از یک سو و بخش های خصوصی و دیگر بازیگران از جمله نهادها و سازمانهای بین المللی از سوی دیگر، استراتژی بسیار حساس و پیچیده ای است که نیازمند تحقق پیش فرض هایی چون؛ شکل گیری و تکامل روند دولت- ملت و به نوعی افزایش سطوح اعتماد بین دو نهاد دولت و جامعه، فقدان اقتصاد رانتی، کمرنگ بودن دغدغه مشروعیت طلبی از سوی دولت می باشد.تلاش ما در این مطالعه بر این است که با استفاده از مولفه های تاثیرگذار بر اقتصاد سیاسی ایران چون؛ روند ناقص دولت سازی یا ضعف تاریخی بورژوازی، اقتصاد متکی به نفت و شکل گیری و گسترش اقتصاد غیررسمی و تعمیم آن بر صنعت گردشگری، به تبیین دلایل گذار دولت از سیاست گذاری به عرصه ی کارگزاری و تصدی گری امور در سطوح پایین پرداخته شود.بدین منظور و جهت سهولت در درک عمق حضور دولت در صنعت گردشگری، از نماگر وابستگی و ویژگی حقوقی اماکن و مراکز تحت مراجعه گردشگران استفاده نموده که نتایج حاصل از این بررسی، حاکی از آن است که بیشتر مراکز مورد نظر، وابسته به نهادها و وزارتخانه های دولتی بوده و هر چند که بخش خصوصی هم از نظر کمیت دارای جایگاه مناسبی بود اما چنین به نظر می رسد که فقدان زمینه های لازم برای ظهور یک بازار رقابتی، عرصه را برای آنها تنگ کرده است.

یکی از اثرات احتمالی تغییرات اقلیمی، بررسی میزان تاثیر تغییرات بارندگی بر مقادیر رواناب های سطحی در یک منطقه مطالعاتی می باشد. بر این اساس در این تحقیق جهت مطالعه تاثیر این دو پارامتر، حوضه آبخیز جاجرود انتخاب گردید. ابتدا داده های مربوط به باران و رواناب از طریق روشهای آماری متداول مورد آزمون همگنی قرار گرفته، سپس دوره آماری مشترک مشخص گردید. جهت بررسی پراکندگی داده ها، متغیرهای آماری متعددی چون واریانس، انحراف معیار و... محاسبه گردید. همچنین از طریق محاسبه میانگین متحرک، دوره های کم آبی و پرآبی و به تبع از آن میزان رواناب های حاصله در دو دوره مذکور، مورد بررسی قرار گرفت و نهایتا به واسطه برازش توزیع های مختلف مقادیر دبی و بارندگی در دوره های بازگشت مختلف محاسبه گردیده است. در بررسی میزان و شکل ارتباط بین دو متغیر بارندگی و دبی از معادله همبستگی مشترک رگرسیون استفاده گردید.نتایج این تحقیق وجود دوره های کم آبی و پر آبی را در منطقه مطالعاتی نشان داد، با این تفاوت که فاصله زمانی حاکمیت دوره های کم آبی نسبت به دوره های پر آبی بیشتر بوده است. همچنین در نتایج این تحقیق ارتباط معنی داری بین بارندگی و دبی در منطقه مطالعاتی مشاهده گردید. ضریب همبستگی و میزان برای حوضه رودخانه جاجرود به ترتیب 0.797 و 0.636 می باشد.

درتحقیق حاضر به بررسی استخراج اراضی زیر کشت گندم و تفکیک نوع آبی و دیم آن در شهرستان همدان به عنوان یکی از قطب های مهم تولید گندم ایران پرداخته شده است. داده های مورد استفاده این تحقیق شامل تصاویر دو زمانه ماهواره Spot5 می باشد که با استفاده از تقویم زراعی محصولات مختلف کشاورزی، در سال 2005 انتخاب شده اند. ضمنا داده های زمینی بر مبنای اطلاعات جامع از وضعیت اراضی زیر کشت گندم در سه مرحله درناحیه همدان برداشت شد.تحقیق حاضر الگوریتمی بر اساس مطالعه بر روی باندها در دو زمان متفاوت ارایه نموده که در آن برای صرف زمان کمتر از هیچگونه طبقه بندی و مولفه ها استفاده نشده است تا مستقیما پدیده مورد مطالعه به صورت نیمه اتوماتیک تفکیک و دقت آن در تفکیک گندم بررسی شود. بر خلاف شاخص های رایج پوشش گیاهی که در آنها از باندهای جذبی و انعکاسی در یک زمان استفاده می شود، این الگوریتم از اختلاف بازتاب باندهای نظیر در دو زمان برای تفکیک گندم از سایر پدیده ها استفاده کرده است. فرق عمده و اساسی این تحقیق با منابع تحقیقی دیگر، در عدم استفاده از باند مادون قرمز انعکاسی بوده که گندم از سایر پدیده ها و گندم دیم و آبی با دقت بالایی تفکیک شده است.

در اثر فشار نیروهای داخلی یک سری شکستگی هایی در طبقات پوسته زمین ایجاد می شود. اگر این طبقات شکسته شده حرکت کرده و به طور جانبی و یا قائم نسبت به یکدیگر جابجا شوند گسلها را به وجود می آورند. گسل های متعددی در ایران وجود داشته و دارند که از نشانه های تکتونیک فعال منطقه محسوب می شوند. یکی از مهمترین مناطق گسلی ایران، منطقه ایران مرکزی است که با دارا بودن 9 گسل مهم، متراکمترین منطقه گسلی ایران می باشد. در منتهی الیه شمال کویر بزرگ و در قسمت جنوب منطقه شاهرود - سمنان گسلی به نام گسل ترود – انجیلو وجود دارد که از گسل های مهم و فعال ایران مرکزی به شمار می رود. این گسل با داشتن روند شمال شرقی - جنوب غربی حرکات راست لغز چپ گرد و شیب 80 درجه، یک گسل عادی معکوس، پرشیب و نزدیک به عمود محسوب می شود. جابجایی های جانبی و قائم مداوم این گسل، سبب ایجاد لندفرم ها و آثار و اشکال ویژه ای در منطقه ترود – ستوه شده که از لحاظ ژئومورفولوژی حایز اهمیت و قابل بررسی و تحلیل می باشد. از جمله آثار فعالیتهای این گسل می توان به ایجاد ناهمواریها و چین خوردگی های محلی، افزایش ارتفاع دیواره چینها و دره های تکتونیکی منطقه، افزایش ارتفاع گنبدهای نمکی، تسریع و تشدید فعالیت های ماگماتیسم منطقه، مرز محلی بین کوه های پراکنده شمال دشت کویر و زمینهای پست مجاور، جدا سازی افیولیت ملانژهای منطقه سبزوار از منطقه کویر بزرگ، زمین لرزه سال1331 ترود هدایت آبهای زیر زمینی منطقه اشاره کرد. به طور کلی تکتونیک فعال این منطقه و پیامدهای خاص آن را می توان به وجود گسل ترود نسبت داد.

امروزه مسایل زیست محیطی شهرک های صنعتی یکی از مهم ترین موضوعات در نواحی مختلف کشور است. زیرا استقرار نامناسب آن ها موجب آلودگی منابع آب های زیرزمینی می شود. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از داده های سنجش از دور و GIS و با یک روش ترکیبی وضعیت شهرک های صنعتی موجود در سطح استان زنجان مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند. در این رابطه ابتدا با استفاده از نقشه های زمین شناسی، توپوگرافی، عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای رسوبات آبرفتی و با توجه به اطلاعات پیزومتری، نقشه سفره های آب های زیر زمینی ترسیم شوند. و بعد موقعیت مکانی قرار گیری شهرک های صنعتی نسبت به سفره های آب زیرزمینی در محیط GIS با هم تلفیق شدند.نتایج نشان داد که اکثر واحدهای صنعتی موجود در سطح استان زنجان بر روی سفره های آب های زیرزمینی قرار گرفته است که با تولید بیش از 8044 متر مکعب پساب صنعتی و با توجه به ویژگی نفوذ پذیری خاک و سرعت نفوذ و حرکت سیالات، حجم زیادی از این پساب های تولید شده بدون تصفیه وارد محیط شده و باعث ایجاد آلودگی منابع آب زیرزمینی می شود.