پژوهش نامه علوم اجتماعی
سال:1388 | دوره:3 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

موضوع این مقاله، سنجش دین داری و در حوزه جامعه شناسی دین قرار دارد. در این نوشتار، با اذعان به سابقه ی بیش از پنجاه ساله ی مطالعات تجربی و میدانی انواع، میزان و تغییرات دین داری، ضمن بیان گونه شناسی هیل و هود از مقیاس های غربی سنجش دین داری، مهمترین انتقادات مربوط به مقیاس های مزبور نیز مطرح شده است. سپس برخی از مدل های داخلی سنجش تجربی دین داری معرفی و مورد ارزیابی انتقادی قرار گرفته و پس از آن نیز مدل مورد استفاده در سنجش دین داری در این پیشنهاد شده است. در ادامه، در مبحث روش تحقیق از روش پیمایش و ابزار پرسشنامه به عنوان مناسب ترین روش و ابزار برای گردآوری و تحلیل اطلاعات مورد نیاز این تحقیق یاد شده است. جمعیت آماری شامل دانشجویان دانشگاه آزاد و دولتی شهر قم و حجم نمونه نیز بر اساس فرمول کوکران 334 نفر برآورد شده است. در مجموع، نتایج به دست آمده نشانگر التزام نسبتا بالای پاسخگویان به اعتقادات دینی، اخلاق و تکالیف فردی و در مقابل التزام نسبتا پایین آنها به عبادت جمعی، احکام سیاسی، تعظیم شعایر دینی و مشارکت دینی است. این یافته ها بیانگر گرایش به دین داری باطنی (التزام به ابعاد و نشانه های فردی دین)، در مقابل دین داری اجتماعی (التزام نسبت به ابعاد و نشانه های جمعی دین)، است.

مقاله حاضر با عنوان «بررسی تاثیر فن آوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر توسعه شهری» می باشد. با توجه به نقش مهم ICT در جامعه شهری و در نهایت توسعه شهری می توان اهداف عام و خاصی را برای تحقیق در نظر گرفت اما از اصلی ترین اهداف این پژوهش شناخت ICT و خصیصه آن به عنوان یک پدیده نوین، تشریح تاثیر ICT بر دگرگونی های حوزه های مختلف شهری و بررسی نقش و تاثیر ICT بر توسعه شهری می باشد که با استعانت از نظریه های«تافلر» «کستلز»، «میچل» و «تئوری کلان توسعه پایدار شهری» به تبیین تاثیر تکنولوژِی اطلاعات و ارتباطات بر توسعه شهری با مطالعه موردی شهروندان شهر اراک می پردازد.از آنجاییکه شهرها همچون آیینه ای تمام نما برای جامعه نیز در نظر گرفته شوند، میتوان اذعان داشت که دگرگونی حاصل از ICT در بطن و سیمای شهر جلوه گر می گردد. بنابراین آنچه مهم است نه تنها شناخت این تکنولوژی نوین بلکه بازتاب آن در جامعه شهری و بطور عینی تر و صریح تر تاثیر آن بر توسعه شهری است.بنابراین سوال آغازین زیر در این خصوص مطرح می گردد: تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات چه تاثیراتی بر توسعه شهری دارد؟ و در نهایت تاثیر آن بر توسعه شهری اراک چگونه است؟ همچنین با طرح پرسشهای دیگر به عوامل مهم و تاثیرگذار دیگری نیز پرداخته شده است. روش تحقیق حاضر اسنادی – پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات فیش برداری و پرسشنامه می باشد. نمونه مورد مطالعه 384 نفر از شهروندان شهر اراک هستند که با روش نمونه گیری احتمالی از نوع طبقه بندی متناسب با حجم و تصادفی ساده انتخاب شده اند. شهر اراک دارای سه منطقه شهری است که از مناطق یک (شهید مصطفی خمینی)، دو (شهید رجایی) و سه (شهدا) انتخاب شده اند. برای انجام مباحث آمار توصیفی از نرم افزار spss و جهت سنجش برازش مدل نظری تحقیق از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج این پژوهش بر وجود یک الگوی خطی و مستقیم آماری بین تاثیر ICT و توسعه شهری حکایت دارد. بطوریکه هشت فرضیه مبتنی بر تاثیرICT  بر فرصت آموزشی، اقتصادی، دسترس پذیری، بهداشت محیط زیست، تقویت مشارکت اجتماعی، ارتباطات اجتماعی، پایگاه زنان و نوجوانان همگی تایید شدند. بنابراین بدیهی است که جامعه شهری تاثیر اینترنت بر توسعه شهری را می پذیرد.

روابط و مناسبات اجتماعی در درون جامعه انسانی موجب پیدایش گروه های اجتماعی می شود. نقش و پایگاه متفاوت گروه های اجتماعی در جامعه، تعیین کننده روابط و حرکت های اجتماعی آن ها است. گروه های قومی از جمله مهم ترین گروه های اجتماعی محسوب می شوند که در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های اقتصادی، اجتماعی و انسانی تاثیر فراوان گذارده و از آن تصمیمات نیز تاثیرات فراوانی می پذیرند (سیف اللهی، 1373، صص 182 – 181)فرایند توسعه ناپایدار و ناموزون جامعه ایران از یک سو به دلیل ناموزونی ارکان و مولفه های بنیادین تشکیل دهنده آن و از سوی دیگر به دلیل ترکیب ناموزون این ارکان و مولفه ها است. در واقع، برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی شصت سال گذشته ایران وارث تاریخی توسعه ناموزون و متاثر از رشد و توسعه سرمایه داری اقتصاد جهانی تهیه و تدوین شده است. حاصل چنین فرایندی است که تهیه برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی جامعه ایران با نارسایی ها و کاستی های فراوانی در بهره یابی از امکانات و منابع جامعه جهت پاسخگویی به نیازها و خواست های گروه های اجتماعی، از جمله گروه های قومی، جامعه ایران می باشد. در واقع، برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی جامعه، تحت تاثیر رویکردها و الگوهای بر گرفته از رشد و توسعه سرمایه داری و اقتصاد جهانی، یکی از ارکان اصلی شکل دهنده نظام اجتماعی ایران یعنی ترکیب جمعیتی - قومی را نادیده گرفته است.نگاهی به عملکرد برنامه های توسعه اقتصادی - اجتماعی قبل و بعد از انقلاب اسلامی مبین آن است که موانع و تنگناهای بنیادین بر سر راه تهیه برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی متناسب و مطلوب برای جامعه ایران به ترتیبی که موجب همگرایی گروه های قومی شود، وجود داشته و دارد. آگاهی از موانع و تنگناهای موجود بر سر راه تقویت همگرایی گروه های قومی در جامعه ایران، ورود به حوزه های گوناگون زندگی اجتماعی را پیش روی قرار می دهد. اما در این مقاله، قصد نقد و بررسی برنامه های توسعه اقتصادی - اجتماعی و تاثیر آن بر واگرایی و همگرایی گروه های قومی در ایران است. یعنی به علل و عواملی توجه خواهد شد که از بطن روابط اجتماعی جامعه ایران برخاسته است و طی زمان، شکل ساختاری به خود گرفته است.بررسی اسناد و مدارک معتبر، مستند و تحلیل محتوی آن ها و انجام مشاهدات در قالب روش های اسنادی، میدانی و دلفای حاکی است که موارد زیر از علل و عوامل واگرایی گروههای قومی جامعه می باشند:• کمبود آب و شرایط اقلیمی و جغرافیایی گسترده ایران• تمرکزگرایی شدید مدیریت سیاسی• بی توجهی به مشارکت گروه های قومی•نادیده گرفته شدن مطالبات و نیازهای گروه های قومی در اثر ییروی از نظریه نوسازی• تبعیت از سیاست قومی همانندسازی گروه های قومی• نابرابری های اقتصادی _ اجتماعی میان گروه های قومی• توسعه انسانی نابرابر میان گروه های قومی• توسعه ناموزون و نامتناسب مناطق قومی

محور اساسی و تکیه گاه روابط اجتماعی بطور عام و در سازمان ها بطور خاص «اعتماد» است. نقش اعتماد در روابط گروه های کوچک با بزرگ متفاوت است. اعتماد باعث می شود که افراد در روابط اجتماعی خود با دیگران هر گونه بدگمانی را کنار گذاشته و روابط صمیمانه ای را برقرار کنند، که بدون اعتماد چنین روابطی شکل نمی گیرد. برعکس بی اعتمادی باعث سوء ظن نسبت به دیگران و ضعف اعتماد به نفس در افراد می شود و نتیجه این بی اعتمادی اختلال در روابط و عدم شکل گیری همکاری های جمعی است. در گروه های ثانویه و نیمه رسمی نیز هر چه اعتماد بیشتر باشد، افراد به طور موثرتری با همدیگر ارتباط برقرار کرده و همکاری بهتر و پایدارتری را با همدیگر خواهند داشت.با توجه به اهمیت موضوع این مقاله به تبیین و شناسایی سطح اعتماد اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات مشغول به تحصیل در سال تحصیلی 1388 می باشند پرداخته است. تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش از نوع همبستگی می باشد نمونه آماری مطابق ضوابط نمونه گیری بر اساس جدول مورگان حداقل 264 نفر می باشد که جهت افزایش سطح اطمینان نمونه مورد تحقیق به 371 نفر ارتقا یافت.نتایج تحقیق نشان داد سطح مولفه های سهیم شدن، حسن ظن و همکاری در میان دانشجویان ضعیف و سطح مولفه های صراحت، دموکراتیک بودن، روابط چهره به چهره، صداقت، دگر خواهی، پاسخگویی و مسوولیت و شفافیت در عملکرد در حد مطلوب ارزیابی شده است.

وسایل ارتباط جمعی به عنوان ابزاری قدرتمند جهت الگو فرستی در جامعه مطرح می باشد. رخ داد تحولات عظیم در سطوح ملی و بین المللی سبب تغییر در منابع جامعه پذیری افراد و تعاملات بین نسلی شده است. به دلیل نقش دو گانه تلویزیون به عنوان یک آیینه بازتاب کننده (رفتارها، الگوها و ارزشهای جامعه) و یک عامل تاثیرگذار (بر جامعه که در دراز مدت تغییر ارزشها در جامعه را سبب می شود) ارزیابی و سنجش پیام های ارسالی از طریق تلویزیون به خانه های ایرانیان بسیار اساسی و مهم است. به همین دلیل یکی از راه های شناخت انواع روابط بین نسلها از منظر قدرت و به تفکیک جنسیت، بررسی الگوهایی است که توسط رسانه هابرای افراد جامعه فرستاده می شود. مطالعه حاضر تلاش دارد که روابط به تصویر کشیده شده بین نسلها را در سریالهای تلویزیونی از منظر قدرت و به تفکیک جنسیت مورد بررسی قرار دهد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل 4 سریال ایرانی پخش شده در سال 1385 از شبکه های 1 و 3 است که به روش تحلیل محتوا کمی نورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد که به طور کلی رابطه سلطه جویانه بیشتر از رابطه سلطه پذیر به ثبت رسیده است. سلطه پذیری درون نسلی جوان حداقل موارد ثبت شده است. تلاش میانسالان مونث برای برقراری رابطه سلطه جویان درون نسلی بیشتر از جوانان است. میانسالان مذکر بیشترین رابطه سلطه جویانه درون نسلی را داشته اند به طوری که بیش از یک سوم روابط آنان رابطه سلطه جویانه بوده است.

این پژوهش با عنوان «تحلیل محتوای فیلم «دو زن» ساخته «تهمینه میلانی» در رابطه با رویکرد به زن» با هدف دستیابی به چگونگی شخصیت پردازی زن و بررسی تصویر ارایه شده از زن در فیلم «دو زن» ساخته «تهمینه میلانی» مورد بررسی قرار گرفته است.برای تحلیل محتوای فیلم مذکور، یک دستورالعمل کدگذاری 19 متغیر تنظیم گردید و تمامی صحنه های فیلم مورد بررسی کدگذاری و از 19 جنبه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس کلیه اطلاعات توسط نرم افزار spss پردازش گردید و جداول یک بعدی توصیف شد و سوالات رابط نیز توسط جداول دو بعدی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و از 9 رابط موجود، معنادار بودن 2 رابط، اثبات گردید و به عبارتی دیگر ثابت شد که بین محیط زندگی نقش اول زن و غیرت و تعصب مرد و نیز حس بیم و امید رابطه معنادار وجود دارد. در فیلم مذکور همچنین نسبت صحنه های خشونت آمیز، تعصب و غیرت، شک و بدگمانی و سلطه گری مرد بر زن بسیار بالا بوده است. با استناد به نظریه بازتاب در این پژوهش می توان گفت که سینما به عنوان یک رسانه جمعی، توانسته است واقعیات اجتماعی جامعه را منعکس نماید و به عنوان ابزار انتقال فرهنگی و اجتماعی، نقش خود را به خوبی ایفا کرده است. همچنین با استناد به نظریه برجسته سازی، فیلمساز مشکلات زنان و حضورشان در جامعه را در اثر خود برجسته کرده است.

این مقاله تلاشی است برای تبیین نسبت جهانی شدن و رابطه هویت قومی و هویت ملی، و به این سوال پاسخ دهد که آیا ارزشهای بنیادین جهانی شدن سبب برجستگی هویت قومی در برابر هویت ملی در میان عرب زبانان ایرانی می شود و به عبارتی ارزشهای جهانی شدن چه تاثیری بر خاص گرایی در میان عرب زبانان ایرانی دارد. در این طرح از روش پیمایش استفاده شده، و علاوه بر داده های کمی از داده های کیفی از طریق انجام مصاحبه نیز استفاده شد. جامعه آماری این تحقیق را کلیه «عرب زبانان شهر اهواز» تشکیل می دهند و کلیه افراد 18 سال تا 65 سال عرب زبان اهوازی مورد پرسش قرار گرفتند. برای برآورد حجم نمونه با در اختیار داشتن جامعه آماری، از فرمول کوکران استفاده شده و حجم نمونه آماری 560 نفر برآورد گردید. برای سنجش پایانی و اعتبار داده ها و اطلاعات جمع آوری شده از ضریب a آلفای کرونباخ استفاده شد و برای تحلیل داده ها از تحلیل واریانسی و رگرسیون نیز استفاده شد. داده های تحقیق نشان دهنده این واقعیت است که ارزشها و گرایش به ارزشهای جهانی شدن سبب برجستگی بیشتر هویت قومی در برابر هویت ملی در میان اعراب خوزستان شده است. در عین حال داده های کیفی نشان دهنده پتانسیل بالایی برای ادغام اجتماعی یا پذیرش اجتماعی اعراب با سایر اقوام خوزستانی است. از این رو گفتمانهای برابری طلبانه که بر حقوق شهروندی ابتنا دارد می تواند راهبردهای موثری در استحکام سازه هویت ملی باشد. می توان داده های کمی و کیفی را در الگوی ناسیونالیسم مدنی یا هویت مدنی جدید ایرانیان تعبیر و تفسیر نمود.

هدف پژوهش حاضر مقایسه کارایی خانواده در ارتباط با وضعیت تحصیلی دانشجویان موفق و ناموفق دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج است. روش پژوهش از نوع مطالعه توصیفی - پس رویدادی است. نمونه مورد تحقیق 227 نفر (109 دختر 118 پسر) از دانشجویان دانشگاه در مقاطع تحصیلی از کاردانی تا دکترای حرفه ای در نیمسال اول سال تحصیلی 88 - 87 است که بر اساس نمونه گیری طبقه ای تصادفی انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده آزمون طرح ارزیابی خانواده (FAD) بر اساس الگوی مک مستر بود. یافته های پژوهش نشان دهنده رابطه معنی داری بین کارایی خانواده با وضعیت تحصیلی دانشجویان موفق و ناموفق است. همچنین در آزمون خرده مقیاس های رابطه معنی داری بین خرده مقیاس همراهی عاطفی با وضعیت تحصیلی دانشجویان موفق و ناموفق وجود دارد و میانگین نمرات در خرده مقیاس های آزمون FAD نشانگر عملکرد مطلوب تر خانواده های دانشجویان موفق در مقایسه با خانواده های دانشجویان ناموفق است. از نتایج دیگر پژوهش اینکه بین جنسیت، بومی و غیر بومی بودن و نوع دانشکده با کارایی خانواده رابطه معنی داری مشاهده نشد. از یافته های پژوهش می توان استنباط کرد که کارایی خانواده بیشتر روی جنبه های دیگر رفتار مانند شخصیت روابط اجتماعی دانشجویان تاثیرگذار است و وضعیت تحصیلی دانشجویان بیشتر تحت عوامل ذهنی و برخی عوامل اجتماعی است.