نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)
سال:1388 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:20

بخش کشاورزی سهم مهمی در تولید ناخالص داخلی کشور دارد به طوریکه در سال 1387 بیش از 20 درصد از کل اشتغال را به خود اختصاص داده است. دستیابی به امنیت غذایی، کسب درآمدهای ارزی و استقلال سیاسی و اقتصادی از عمده ترین ضرورت های توجه به بخش کشاورزی است. توسعه کشاورزی بدون نگرش پایداری به آن موجب بروز مسایل و مشکلاتی گردیده است که مصرف بی رویه مواد شیمیایی و تخریب محیط زیست از عمده ترین آن هاست. براین اساس از سال 1980 موضوع توسعه کشاورزی پایدار مورد توجه قرار گرفت. کشاورزی پایدار نوعی از کشاورزی است که کیفیت زندگی نسل های فعلی و آینده را از طریق حفظ و بهبود فرآیندهای اکولوژیکی که زندگی بدان وابسته است را بهبود می بخشد. مدل کشاورزی پایدار، تناسب اکولوژپکی، ماندگاری اقتصادی، مقبولیت اجتماعی و مسوولیت سیاسی را به عنوان چهار بعد تفکیک ناپذیر از اهداف بلندمدت پایداری را مورد بحث قرار می دهد که یکی از اهداف اساسی توسعه کشاورزی پایدار، ایجاد درآمد و اشتغال در نواحی روستایی در جهت افزایش رفاه و کاهش فقر روستاییان است که باید مورد توجه قرار گیرد.در این مقاله با مرور مبانی نظری توسعه پایدار، ابعاد اقتصادی کشاورزی پایدار (با مولفه ایجاد درآمد کافی و مناسب برای کشاورزان) بررسی می گردد. شاخص های مورد بررسی برای پایداری درآمد کشاورزی در این مطالعه، بیمه محصولات کشاورزی، درآمد و اشتغال غیر زارعی، حاشیه سود و میزان بهره وری تولید برای محصولات منتخب طی دوره 1386 - 1382 بوده است. نتایج بررسی های صورت گرفته در این مقاله نشان می دهد که پرداخت یارانه های دولتی به نهاده های تولیدی باعث پایداری اقتصادی فعالیت های کشاورزی در بازار داخلی و رقابت پذیری این محصولات در بازارهای جهانی شده است که این پایداری ساختگی بوده و واقعی نمی باشد. از طرفی حذف یکباره یارانه ها بدون اصلاحات و اتخاذ تدابیر لازم موجب کاهش ارزش افزوده این بخش در اقتصاد ملی و بیکار شدن تعدادی زیادی از کشاورزان خواهد شد. هم چنین پایین بودن سطح عملکرد در هکتار نسبت به روند روز افزون هزینه تولید محصولات مورد بررسی، پایداری اقتصادی کشاورزان را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. در پایان راهکارهایی برای پایداری اقتصادی بخش کشاورزی از حیث درآمدی ارایه شده است.

فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی خلایی را به وجود آورد که موجب درهم ریختگی نظام دو قطبی شد و دولت مردان آمریکا مدعی شدند که با کناره گیری یکی از دو ابرقدرت، رهبری نظام جهانی برعهده ایالات متحده آمریکا خواهد بود. آمریکا تلاش کرد با ایفای نقش اساسی در حل و فصل بحران ها و مناقشات بین المللی، از وضعیت موجود نهایت استفاده را برده و خود را به عنوان قدرت برتر به جهانیان معرفی کند. 11سپتامبر 2001 فرصتی تاریخی برای دولت آمریکا به وجود آورد تا به نام «جنگ با تروریسم» این فرآیند را تسریع کند .بازگشت ایالات متحده به خاورمیانه باطرح خاورمیانه بزرگ،گسترش شبکه پایگاه ها و ائتلاف های نظامی،گسترش ناتوبه شرق، برنامه های به ظاهر خیرخواهانه درآفریقا، تاثیر برافکارعمومی جهانیان ازطرق گوناگون،اقدمات مختلف فرهنگی از ابزارهای ایالات متحده آمریکا در نوقلمروخواهی قرن بیست و یک است.دراین پژوهش باروش توصیفی و تحلیلی پاسخ این سووال مدنظراست که تفاوت اساسی میان قلمروخواهی در قرون گذشته و نوقلمروخواهی درقرن بیست ویک چیست؟نتیجه این بررسی نشان می دهد درپایان قرن بیست و آغازقرن بیست و یک تنها یک کشوریعنی آمریکا داعیه ابرقدرتی و تصاحب جهان را داشت. استفاده ازشیوه های نظامی و جنگ مانند آن چه درعراق و افغانستان رویداد، نشانگراین است که درقرن بیست و یک هنوزاستفاده از روش های سنتی قلمروخواهی و تصرف سرزمین رایج است. اما شیوه غالب قلمروخواهی اقتصادی وفرهنگی است که ازآن باعنوان جهانی شدن یادمی شود.البته پس از روی کارآمدن اوباما، استراتژی ایالات متحده امریکا تغییر کرد که اوباما آن را اعلام کرد.

یکی از رویکردهای توسعه روستایی، برنامه ریزی «پایین به بالا» است که مشارکت مردم محلی و دخالت موثر آنان در فرآیند برنامه ریزی، محور فعالیت های توسعه روستایی محسوب می شود. شوراهای اسلامی روستایی در ایران محور مشارکت مردم در امور توسعه محلی است. در این راستا شناخت نقش شوراها در توسعه روستایی و ارزیابی نظرات مردم در زمینه عملکرد آن ها در این زمینه اهمیت بسیار زیادی دارد. این موضوع انگیزه اصلی برای مطالعه نقش شوراهای اسلامی روستایی در دهستان حکیم آباد شهرستان زرندیه استان مرکزی بوده است. برای انجام تحقیق، دیدگاه های مردم و اعضای شوراها درباره عملکرد شوراهای اسلامی روستایی از طریق پرسش نامه جمع آوری گردید و مباحثی مانند مشکلات و نیازهای اساسی روستاییان از دیدگاه مردم و شوراها، عملکرد شوراها در انجام وظایق خود از دیدگاه مردم و میزان رضایت مردم از عملکرد شوراها مورد کنکاش قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که شوراها در زمینه افزایش مشارکت مردم عملکرد خوبی نسبت به سایر زمینه ها از جمله بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی روستاها داشته اند. با توجه به یافته های تحقیق، روستاییان تمایل به مشارکت بیشتر در امور مختلف روستاها با همکاری شوراها داشته اند. هم چنین اعضای شوراها در انجام وظایف خود موفق بوده و میزان همکاری و مشارکت مردم محلی با شورا در انجام کارهای روستا در وضعیت مطلوبی بوده است. بنابراین تقویت بیشتر شوراها ضروری بوده و می تواند نقش اساسی در توسعه روستایی داشته باشد.

گردشگری روستایی یکی از صنایع بزرگ می باشد که می تواند در راستای رسیدن به توسعه اقتصادی و اجتماعی موثر واقع شود. این صنعت همانگونه که بر مکان های گردشگری اثر گذار می باشد بر جوامع میزبان و گردشگران نیز اثرگذار است، نواحی ساحلی به طور گسترده ای از این صنعت تاثیر می پذیرند.اگر چه اغلب تحقیقات بر مزایای گردشگری روستایی تاکید دارد اما شواهد نشان می دهد مزایای گردشگری متوجه گردشگران می گردد نه جوامع روستایی. این تحقیق، ساکنین درک از اثرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی گردشگری بر رفتارها و تصمیمات ساکنین در راستای توسعه و برنامه ریزی مورد بررسی قرار می گیرد. قلمرو این تحقیق روستای چمخاله واقع در ناحیه شمالی کشور ایران می باشد. روش این تحقیق بر اساس 100 پرسش نامه که توسط خانوارهای روستایی پر شده است می باشد. پرسش نامه بر اساس مدل لیکرت می باشد. نتایج این تحقیق فرضیه اصلی را که می گوید سطح مزایای شخصی مقیمان به ویژه مزیت های اقتصادی از گردشگری درک آنها را تحت تاثیر قرار می دهند تایید می نماید،این در حالی است که اثرات فرهنگی، اجتماعی و محیطی گردشگری باعث رضایت خاطر جوامع روستایی نمی باشد.

واژه کیفیت زندگی سرچشمه روشنی ندارد. کیفیت زندگی اگرچه جذابیت و معنی عام دارد، یک تعریف پذیرفته عام ندارد. هر عبارتی که در تعریف کیفیت زندگی بکار رود، کیفیت زندگی یک فرد به حقایق عینی و خارجی زندگی اش و دریافت ها و ادراکات درونی و ذهنی او از این عوامل و نیز از خودش وابسته است.بهبود کیفیت زندگی در یک مکان خاص و یابرای اشخاص و گروه های خاص همواره کانون اصلی توجه برنامه ریزان بوده است. در واقع بهبود کیفیت زندگی در هر جامعه ای، یکی از مهم ترین اهداف سیاست های عمومی آن جامعه می باشد. در سال های اخیر مطالعات پیرامون کیفیت زندگی به طور عمده بر ماهیت شهری تمرکز کرده و بحث بر روی کیفیت زندگی شهری در میان تحقیقات و مطالعات تجربی رواج یافته است. بدون شک تمایل جمعیت در سرتاسر جهان برای تمرکز یافتن در شهرها، یکی از دلایل اصلی تقویت این جریان مستقل در تحقیقات بر روی کیفیت زندگی می باشد. این پژوهش به دنبال آن است تا ضمن بررسی ادبیات مطروحه در این زمینه در سطح جهانی، تلاشی در زمینه شناخت تعاریف و ابعاد این مفهوم با تاکید بر برنامه ریزی شهری داشته باشد. در ادامه نیز با ذکر چند نمونه انجام شده در دنیا، به تحلیل شیوه های سنجش این مفهوم در برنامه ریزی شهری از یک طرف و لزوم این سنجش از طرف دیگر می پردازد.

کشور ما ایران دارای فرهنگی بسیار متنوع و تاریخ کهنی است و یکی از غنی ترین کشورهای جهان از حیث آثار باستانی در بیشترین دوره های تاریخی تمدن و فرهنگ بشر و حتی ما قبل تاریخ است. می توان با برقراری رابطه بین فرهنگ و گردشگری این گنجینه را به منبع خوبی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرد زیرا فرهنگ دیرینه کشورمان از مولفه ها و عناصر متعددی تشکیل شده که از جمله آن ها می توان به زبان پارسی، آداب و رسوم و اعیاد ملی، ادبیات و شخصیت های اسطوره ای، معماری ایرانی، تنوع قومی و دین اسلام و ادیان و مذهب های مختلف اشاره کرد. این تنوع و گوناگونی که در فرهنگ و تمدن کهن ایرانی دیده می شود را می توان برای کشورمان به لحاظ گردشگری، با برنامه ریزی و مدیریت صحیح تبدیل به یک سرمایه ارزشمند و جاذبه کرد زیرا از نظر فرهنگی ایران از ظرفیت های گردشگری بالایی برخوردار است.

حاکمیت ملی از جمله مفاهیمی است که از قرار گرفتن در چهارچوب تعریفی واحد می گریزد. اکثر محققان این مفهوم را مفهوم مبهم و انتزاعی می دانند. حقیقت این است که حاکمیت امروزه، به طور فزاینده ای از اهمیت محوری برای مباحث ژئوپلیتیکی برخوردار است. در این رابطه می توان گفت که سرزمین عصاره فضایی حکومت است که با گستره فضایی قلمرو حاکمیت دولتی را مشخص می نماید. بنابراین، دولت به واسطه حاکمیت قوانین و فرامین حکومتی را در قلمرو سرزمین خود به اجرا می گذارد. گرچه، مشخصه حاکمیت پیوسته و دایمی بودن آن است اما، به نظر می رسد که این مفهوم در دوره های مختلف تحول یافته است. با این سووال که: عوامل تاثیرگذار بر تحولات ژئوپلیتیکی حاکمیت کدام اند؟ در مقاله حاضر، رابطه اساسی حاکمیت با مرزهای سیاسی، دموکراسی و فرآیند جهانی شدن مورد تحلیل قرار خواهد گرفت.

ضرورت همگانی با تغییرات پرشتاب و فزاینده جهان شمول، کشور را بر آن وا می دارد که در شرایط فراگیر و رقابتی کنونی دست به اقدامات منطقی و متناسب از جمله تدوین استراتژی صنعت، به خصوص صنعت گردشگری بزند تا عرصه تحولات جهانی از حالت انفعالی بیرون آمده و با رشد مطلوب و توسعه فراگیر، شالوده جامعه ای توانگر را پایه ریزی کند.استراتژی، مجموعه ای از طرح های ذهنی، ایده ها و اطلاعات برای رسیدن به اهداف است. در واقع کارکرد اصلی راهبرد، کشف فرصت ها و اتخاذ تصمیم برای دستیابی به منابع نهفته در آن است. در چهارچوب دیدگاه سازی راهبردی برای دولت مردان و مدیران کلان صنعت گردشگری و شناسایی و شناساندن راه رسیدن به اهداف صنعت گردشگری، بررسی توسعه زیرساخت ها و تسهیلات در صنعت گردشگری با توجه به کشورهایی مانند: ترکیه، مالزی و ... که پیشرفت چشمگیری نسبت به کشورمان داشته، در دستور کار قرار گرفته و متناظر با این شناخت راهکارهایی مناسب برای کشور خودمان داشته باشیم.

این تحقیق مروری دارد بر اهمیت دیدگاه های زیست محیطی توسعه پایدار در خلیج فارس و نیزراه کارهایی که برای کمک به توقف نتایج خطرناک موقعیت کنونی در محیط زیست منطقه موردنیاز است.در تمام طول تاریخ خلیج فارس یکی از نقاط مهم استراتژیک و از مهمترین نقاط نواحی نفتی در جهان از نظر ژئواقتصادی و راهبردی به ویژه دردهه گذشته بوده است.با وجود اهمیت جهانی خلیج فارس این ناحیه از نظر زیست محیطی بسیار آسیب پذیر است ازآنجایی که دیدگاه های زیست محیطی در بسیاری از اصول توسعه پایدار مورد توجه می باشد اقدامات سریع و عینی از طرف همه کشورهای ناحیه برای ترویج ساز و کار زیست محیطی با کمک آماده سازی نواحی مربوط و توافق نامه های بین المللی لازم می باشد.

زمین لغزش یکی از خطرات طبیعی به شمار می رود که هرساله خسارات جانی و مالی فراوانی را به همراه دارد وقوع زمین لغزش در مناطق شمالی کشور و به دلیل تبدیل اراضی جنگلی به زمین های زراعی و جاده ها در حال افزایش است و یکی از راهکار های مهم برای کاهش خسارات ناشی از وقوع زمین لغزش ها دوری جستن از این مناطق است.حوضه آبخیز سد برنجستانک با مساحتی معادل 37 کیلومتر مربع در 13 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان قائم شهر واقع در استان مازندران قرار دارد. با بررسی های انجام شده در حوضه مورد مطالعه شاهد دو توده لغزشی از نوع چرخشی که در فاصله 100 متری از سد و بخش شمالی دریاچه سد برنجستانک قرار دارند بوده ایم که مساحت توده اولی 6000 مترمربع و مساحت توده دومی در حدود 4000 متر مربع بوده است. هدف مطالعه شناخت مهم ترین عوامل تاثیر گزار بر لغزش در حوضه سد برنجستانک بوده و روش کار به صورت توصیفی – تحلیلی و با استفاده از مشاهدات میدانی انجام گرفته است. نتایج مطالعه نشان داد که از عوامل مهم در ایجاد این توده های لغزشی می توان به عوامل لیتولوژیکی یا سنگ شناسی، وجود بیرون زدگی های سنگی و تراکم آن ها و تکتونیک در حوضه مورد مطالعه اشاره نمود. حضور سازندهای حساس به زمین لغزش با ترکیباتی چون رس، شیل و رسوبات مارنی دوره های میوسن و یکسری از رسوبات دوران کواترنرو وجود گسل های فعال در سطح حوضه می تواند از عوامل موثر در وقوع این پدیده باشد.