نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی)
سال:1388 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:16

رونق گردشگری در هر مکان جغرافیایی در کنار پیامد های مثبت و منفی اقتصادی، اجتماعی، اثرات زیست محیطی به همراه دارد که در صورت ادامه یافتن می تواند خسارت های جبران ناپذیری را به بار آورد. در همین راستا این تحقیق با هدف بررسی اثرات زیست محیطی حاصل از توسعه گردشگری بر سواحل شهر رامسر تهیه و تنظیم شده است. منطقه مورد مطالعه سواحل دریای خزر و محدوده شهر رامسر است که هر ساله پذیرای گردشگران فراوان داخلی است یافته های میدانی و تکمیل پرسشنامه که توسط ساکنین پر شده است بیانگر این است که توسعه این نوع گردشگری اثرات زیست محیطی فراوانی را بر جای گذاشته است که مهمترین آنها تخریب پوشش گیاهی، آلودگی آب های ساحلی و از بین رفتن چشم انداز ساحلی است.

شهرستان کرمانشاه با مساحتی حدود 5615 کیلومتر مربع و تعداد 857 روستا در استان کرمانشاه در غرب ایران در زون زاگرس رورانده و چین خورده واقع گردیده که 22.9 در صد از مساحت کل استان را بخود اختصاص داده است. با توجه به اهمیت شناسایی نقش عوامل طبیعی در تعیین موقعیت مکانی سکونتگاههای روستایی و نقش این عوامل در ایجاد شرایط بسیار مستعد محیطی و یا برعکس، در پژوهش حاضر جهت بررسی وضعیت استقرار اماکن روستایی از نظر اثر عوامل طبیعی اقدام به بررسی عوامل طبیعی موثر در استقرار اماکن روستایی وپهنه بندی شهرستان بر اساس میزان نقش هریک از عوامل فوق گردیده است. به منظور دستیابی به اهداف پژوهش، 9 عامل طبیعی شامل سراب (چشمه های کارستی مهم)، رودخانه های اصلی، گسل، عناصر اقلیمی از جمله (بارش، تبخیر، دما)، ارتفاع، شیب، لیتولوژی، بعنوان عوامل موثر در مکان یابی سکونتگاهها انتخاب وبا استفاده ازروشهای آماری در محیط G.I.S پهنه بندی انجام گردید. نقشه نهایی بدست آمده موقعیت روستاها را در شرایط مناسب، متوسط و نامناسب نشان میدهد. با توجه به نتایج بدست آمده می توان، روستاهای دارای موقعیت های مختلف (نامناسب، متوسط، مناسب) را به کمک نقشه حاصله شناسایی نمود و در جلوگیری یا کاهش خطرات احتمالی ناشی از حوادث غیر مترقبه همچنین برنامه ریزی های مختلف از نقشه فوق بهره گرفت.

کلمه اکولوژی از یک کلمه یونانی، که اکو از اویکوس به معنی محل زیست – مسکن و خانه و لوژی از لوگوس به معنی دانش آمده است. نظام اکولوژیک در جهت وابستگی کارکردی شامل جمعیت، محیط، تکنولوژی و سازمان انسانی است که این چهار عامل با تاثیر در یکدیگر نظام اکولوژی انسانی را شکل می دهند. (شکویی. 1365، 5). در دهه های اخیر به رغم متولیان متعدد از توسعه روستایی غفلت هایی شده است، این در حالی است که مهاجرت به شهرها روز به روز گسترده تر و از جمعیت روستاها بعنوان کانون تولیدات کشاورزی کاسته و به تعداد جمعیت شهرها افزوده می شود.چالش در بخش اکولوژیکی و منابع طبیعی روستاها باعث عدم ثبات در بهره برداری از منابع آب و افت شدید سفره های زیرزمینی شده و این امر نیز موجب محدودیت منابع آبی و بیابانزایی گردیده است.همچنین میزان کم سرمایه گذاری در روستاها موجب کاهش فرصت های شغلی و در نتیجه افزایش میزان بیکاری شده که این امر نیز به مهاجرت بی رویه به شهرها دامن زده است.بخش گاریزات به مانند اغلب مناطق کشورمان دارای پتانسیل های اکولوژیکی بوده و می تواند در زمینه های گوناگون از جمله گردشگری مورد استفاده قرار گیرد. پژوهش حاضر قلعه ها، قنات ها، آسیاب ها را در این منطقه از دیدگاه اکولوژیک مورد بررسی قرار داده است. روش انجام بررسی، کتابخانه ای و میدانی بوده است. بر اساس نتایج تحقیق عدم توجه کافی و عدم تخصیص اعتبارات مورد نیاز موجب شده از پدیده های مورد بحث استفاده لازم در امر توسعه به عمل نیامده است، می توان یکی از دلایل این وضعیت عدم توجه به ارتباط اکولوژیکی پدیده ها بعد از ورود صنعت به این جوامع دانست.

انسان از ابتدای خلقت با تغییر بر محیط زیست همواره با اکوسیستم به ستیز برخاسته است. این منازعه هنگامی شدت بیشتری پیدا کرد که از دوره گذار از جامعه کوچ نشینی و شکار به یک زندگی ساکن و متمرکز در یک منطقه با فعالیت کشاورزی تبدیل شد. بیشترین تغییرات محیط زیستی بر روی طبیعت از شروع این دوره تحقق یافته است. حتی پیشرفت و زوال تمدن ها نیز در اثر ارتباط با تاثیر متقابل انسان با طبیعت عنوان شده است.سدها یکی از سازه های مهم در سیستم های انتقال و منابع آب می باشند. این سازه ها از زمان های قدیم بدون دستیابی به اطلاعات کامل هیدرولوژیکی، هیدرولیکی، هیدرومکانیکی و ... ساخته شده اند. سدها دارای اثرات مثبت و منفی برروی محیط زیست می باشند. از جمله مزایای آن را می توان کنترل رژیم جریان در نتیجه جلوگیری از وقوع سیلاب، تامین آب کشاورزی و مصارف شهری از طریق ذخیره آب و تولید انرژی عنوان کرد. با احداث یک سد در یک منطقه، نتایج اکولوژیکی نسبتا یکسانی حاصل می شود. اثرات زیست محیطی سدها می تواند بر اساس معیارهای مختلفی بر طبق اثرات کوتاه مدت و دراز مدت، اثرات بر سطح منطقه و نواحی که تحت تاثیر تاسیسات سد قرار دارد و اثرات اجتماعی و مزایا و خسارات طبقه بندی شود. این اثرات ممکن است بر وضعیت و رفتار هواشناسی، زیست شناسی، فرهنگ، آثار باستانی و غیره تاثیر گذاشته و به شدت موجب تغییر و پیچیدگی آن شود.درنتیجه با توجه به اهمیت اثرات مثبت احداث سدها، لازم است اثرات منفی زیست محیطی سد جهت توسعه پایدار به حداقل رسانده شود. در این مقاله اثرات مورد نظر و راه کار های آن در تاثیر بر ارزیابی زیست محیطی احداث سدها مورد بررسی و ارایه شده است.

تهران به عنوان مرکز و شهر اصلی و کانون اتخاذ تمام تصمیمات و سیاستهای کلان و خرد کشور در زمینه های مختلف اداری، سیاسی - اقتصادی و اجتماعی بوده است.این تمرکز سیاسی سبب تمرکز فعالیتهای اقتصادی، اجتماعی، آموزشی و... شد که فرصتهای شغلی متنوع و متعدد ایجاد گردید و وجود فرصتهای شغلی زیاد جمعیت زیادی از سراسر کشور جذب نمود. حال این مساله مطرح است که بین تمرکز فعالیتهای اقتصادی و افزایش جمعیت شهر تهران چه ارتباطی وجود دارد. با توجه به مساله فوق سئوالات متعددی مطرح می شود که در این مقاله به دو سوال محوری توجه می شود -1 تمرکز فعالیتهای مختلف اقتصادی در استان و شهرستانهای استان تهران به چه میزانی است؟ -2 تمرکز فعالیتهای اقتصادی چه تاثیری در افزایش جمعیت و توسعه کالبدی فیزیکی کلانشهر تهران داشته است؟برای انجام پژوهش در این مقاله از روش کتابخانه ای و مطالعه اسناد و مدارک از جمله، نتایج سرشماری های کشوری و غیره استفاده شده است. در ضمن از  spssو از معادله دو متغیر (y= a+ bx) برای تحلیل استفاده شده است.نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که بین میزان تمرکز فعالیتهای اقتصادی (صنعت و خدمات) و افزایش جمعیت به سبب مهاجرت ها رابطه معنی داری وجود دارد که در این رابطه سهم بخش خدمات نسبت به بخش صنعت بیشتر است.افزایش جمعیت در کلانشهر تهران مشکلات متعددی مانند ترافیک - زیست محیطی و ... ایجاد کرده است.باید علل آن مورد بررسی قرار گرفته تا با ریشه یابی آن بتوان برنامه های مناسبی برای کاهش مهاجرت جمعیت پیش بینی نمود.

فقرشهری یکی ازمهمترین چالشهای اجتماعی – اقتصادی بسیاری ازکشورهای درحال توسعه است و مقامات شهری این کشورها برای کاهش اثرات آن تلاش می کنند. برطبق آمار، درهرروز صد هزارنفر به جمعیت زاغه نشینان اضافه می شود. این مقاله تلاش می کند تا به بررسی فقر شهری ازمنظر ویژگیهای فقر، وضعیت جهانی فقر شهری و موقعیت ایران بپردازد. رویکرداصلی تحقیق حاضر مبتنی بردیدگاه رادیکالیسم بوده و روش انجام تحقیق ازنوع توصیفی - تحلیلی می باشد. دراین مطالعه، باکمک دوشاخص الف) نسبت خانوارهای شهری ساکن در واحدهای مسکونی کم دوام و بی دوام، ب) نسبت خانوارهای شهری 4 نفره ساکن دریک اتاق، که هرکدام ازاین شاخصها به تنهایی می توانند بیانگر فقر شهری باشند به بررسی نقاط شهری استانهای کشور با استفاده ازروش امتیاز استاندارد پرداخته شده است. برخی نتایج این بررسی بیانگرآن است که فقر شهری بدلیل رشد فزاینده شهرنشینی و بدنبال آن زاغه نشینی در کشورهای فقیراز یک سو و عدم اهتمام کامل دولتها در عمل به تعهدات خود برای کاهش فقر از سوی دیگر روز به روز در حال افزایش است و افق مبارزه با فقر را درسالهای آینده تیره و تار نشان می دهد. درکشور ما نیز همزمان با توافق جهانی (1996) مبارزه با فقر آغاز شده، با این حال هنوز 10.5 درصد از خانوارهای شهری زیر خط فقر مطلق قرار دارند و دربین استانهای کشور، درشاخص اول، استانهای حاشیه کویرهای مرکزی نظیر خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، کرمان و یزد و در شاخص دوم استانهای سیستان و بلوچستان، اردبیل، لرستان وکرمانشاه بیشترین خانوارهای فقیر شهری کشور را در خود جای داده بودند. این امر تلاش بیشتر و پیگیری مداوم مسوولین شهری در رفع فقر بویژه فقرمسکن شهری و گسترش عدالت منطقه ای را می طلبد.

امروزه توسعه پایدار در تمام ابعاد اجتماع مورد توجه می باشد که با توجه به اهداف و ابعاد توسعه و ویژگی های جوامع مختلف (امکانات، محدودیت ها و ...) برای رسیدن به توسعه پایدار به ویژه پایداری شهری راهکارهایی باید اتخاذ شود که از جمله می توان به توسعه در سطح محله با توجه به مشارکت شهروندان مورد نظر باشد. در این مقاله محله، ویژگی های آن، اهمیت و ضرورت توسعه محله ای و استفاده از الگوی پایداری محله مورد توجه قرار گرفته است. در ادامه به منظور تعیین جایگاه توسعه در مقیاس محله ای، محله اوین به عنوان نمونه موردی مورد بررسی قرار گرفته و ابعاد اجتماعی و اقتصادی توسعه پایدار از طرق پرسشنامه استخراج گردیده است. نتایج نشان می دهد که در طول مدت تشکیل شورایاری محله اوین، برگزاری نشست با مردم و استفاده از تخصص و مهارت های ساکنین در اداره محله افزایش یافته است و کمک به ایجاد بنگاه های کوچک و زود بازده در سطح محله تغییر چندانی نداشته است.

انتخابات بعنوان یک رفتار سیاسی، مبین مرتبه ای از مشارکت سیاسی است که هر جامعه و هر فردی در جامعه بر اساس فهم سیاسی خود در محیط جغرافیایی جهت حمایت، اصلاح و تغییر در آن شرکت می کند و بخشی از اراده مردم را در اداره امور به حکومت واگذار می نماید. در این فرایند عوامل موثری از جمله عوامل جغرافیایی دخیل هستند. براین اساس جغرافیای انتخابات مطرح می شود. جغرافیای انتخابات از مباحث نو در علم جغرافیا در ایران است و با شناخت دقیق تر نواحی انتخاباتی به بررسی عوامل مختلف موثر در نتایج انتخابات از جمله عوامل موثر بر رفتار رای دهندگان می پردازد. این عوامل در زمانها و مکانهای مختلف، تاثیرات متفاوتی بر نتایج انتخابات باقی می گذارد. بررسی و شناسایی این عوامل هم برای حاکمان سیاسی کشور و هم برای احزاب و گروههای سیاسی مفید خواهد بود و می توانند در برنامه ریزی های آینده انتخاباتی از نتایج آن استفاده کنند. تحقیق حاضر ابتدا به بررسی برخی عوامل موثر بر رفتار انتخاباتی مردم ایران پرداخته و سپس به تحلیل رفتار انتخاباتی مردم حوزه انتخابیه نوشهر و چالوس در دوره هشتم مجلس شورای اسلامی می پردازد. ارزیابی این رفتار با این هدف صورت می گیرد که تاثیر متغیرهای مختلف موثر در انتخابات، از جمله نقش احزاب، شخصیتهای محلی، مشخصات تحصیلاتی و سوابق کاری کاندیدا و ... مشخص شود.