نهال و بذر
سال:1387 | دوره:24 | شماره:4 |تعداد مقالات:17

شاخص های رشد در مراحل اولیه رشد و نموی دانهال های پسته در سه آزمایش گلدانی جداگانه بررسی شد. این آزمایش ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در آزمایش های گلدانی اول و دوم ویژگی های رشد و نموی دانهال های هفت رقم از گونه های Pistacia vera و P. mutica و در آزمایش گلدانی سوم دانهال های سه رقم P. vera بررسی شد. به منظور بررسی ویژگی های رشد و نموی و همچنین زایشی گیاهان بالغ پسته دو آزمایش باغی نیز انجام شد. در آزمایش باغی اول چگونگی رشد رویشی چهاررقم پسته در سال های اولیه رشد و نیز ویژگی های زایشی آن ها در چهار سال اول باردهی در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل تعیین شد. در آزمایش باغی دوم طی پنج سال ویژگی های باردهی دو رقم پسته در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی تعیین شد. با تغییر مواد ژنتیکی در آزمایش گلدانی سوم علاوه بر نتایج متفاوت آماری، روند تغییرات در ارقام نیز متفاوت بود. تغییرات شاخص های رشد در دانهال های ارقام اهلی قابل توجه ولی این تغییرات در دانهال های ارقام وحشی سرخس و بنه حداقل بود. دانهال های ارقام اهلی به ویژه اوحدی و کله قوچی و نیز رقم نیمه وحشی بادامی ریز کوما، قوی ولی دانهال های وحشی سرخس و بنه ضعیف تر بودند. خشبی شدن زودتر شاخه در رقم اکبری، طولانی تر بودن دوران صغیری، حساسیت بیشتر این رقم به تنش های شوری و خشکی، تعداد بیشتر برگ در طول معینی از شاخه و کوچک تر بودن اندازه برگ ها، نشان دهنده وجود ژن های متفاوت تر در این رقم نسبت به سایر ارقام مورد بررسی بود. باردهی رقم اوحدی در آزمایش باغی اول قابل توجه بود ولی به دلیل ویژگی ذاتی سال آوری در شرایط آزمایش باغی دوم، باردهی آن نسبت به بادامی سفید به طور معنی دار کمتر بود. در احداث باغ های جدید پسته در مورد پایه ها و نیز پیوندک ها باید این گونه تنوع ژنتیکی در نظر گرفته شود.

اثر تاریخ کاشت، مقدار بذر و فاصله ردیف بر صفات زراعی، بیماری پوسیدگی اسکلروتینیایی ساقه و عملکرد دانه کلزا RGS003، در آزمایشی به مدت دو سال زراعی 1382-84 در ایستگاه تحقیقات کشاروزی گنبد مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و در چهار تکرار انجام شد. سه تاریخ کاشت (15 آبان، 30 آبان و 15 آذر) در کرت های اصلی و سه مقدار بذر (4، 7 و 10 کیلوگرم در هکتار) و دو فاصله ردیف (12 و 24 سانتی متر) به صورت فاکتوریل در کرت های فرعی قرار گرفتند. با تاخیر در کاشت، مقدار رشد قبل از گلدهی، ارتفاع بوته، ارتفاع تا اولین شاخه فرعی در بوته و تعداد شاخه فرعی در بوته کاهش یافت. تیمار مقدار بذر 10 کیلوگرم در هکتار × فاصله ردیف 24 سانتی متر دارای بیشترین ارتفاع بوته و ارتفاع تا اولین شاخه فرعی (به ترتیب 134.3 و 46.8 سانتی متر)، کمترین تعداد شاخه فرعی در بوته (3.86 عدد)، کمترین مقدار مقاومت به خوابیدگی (7.79) و بیشترین درصد بیماری (10.88 درصد) بود. کلزا در تاریخ کاشت 15 آبان با بهره گیری از شرایط دمایی مناسب اوایل فصل رشد و استقرار سریع تر توانست بیشترین عملکرد دانه را داشته باشد. میانگین عملکرد دانه در تاریخ های کاشت 15 آبان، 30 آبان و 15 آذر به ترتیب 3512، 2827 و 2742 کیلوگرم در هکتار بود. در سال اول آزمایش به دلیل خوابیدگی بیشتر بوته ها، با افزایش مقدار بذر، عملکرد دانه کاهش یافت، در حالی که در سال دوم آزمایش این حالت وجود نداشت. باافزایش فاصله ردیف عملکرد دانه کاهش یافت. میانگین عملکرد دانه در دو فاصله ردیف 12 و 24 سانتی متر به ترتیب 3158 و 2896 کیلوگرم در هکتار بود. در نهایت با توجه به نتایج دو ساله آزمایش، تاریخ کاشت 15 آبان، مقدار بذر 7 کیلوگرم در هکتار و فاصله ردیف 12 سانتی متر برای کاشت کلزا رقم RGS003 در منطقه توصیه می شود.

به منظور بررسی اثر روش، تراکم و عمق کاشت بنه زعفران بر عملکرد و مدت بهره برداری از زعفران زار زعفران زراعی توده بومی خراسان، آزمایشی به مدت سه سال متوالی از 1380 تا 1382 در شرق اصفهان انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل دو روش کاشت کرتی و جوی و پشته ای، دو عمق کاشت 15 و 20 سانتی متر و سه تراکم کاشت 44.4، 88.8 و 177.6 بنه در متر مربع بود که به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح پایه بلوک های کامل تصادفی انجام شد. اطلاعات و آمار یادداشت برداری شده در سال های دوم و سوم آزمایش مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، بالاترین عملکرد و دوره بهره برداری از بالاترین تراکم (177.6 بنه در متر مربع) و عمیق ترین عمق کاشت (20 سانتی متر) و به میزان 5.08 کیلوگرم محصول در هکتار در سال سوم بدست آمد، ضمن این که در عمق کاشت 20 سانتی متر به دلیل افزایش طول لوله گل، برداشت زعفران راحت تر بود. در این مطالعه روش کاشت تاثیر معنی داری بر صفات زراعی و عملکرد زعفران نداشت.

در این بررسی فنولوژی، مراحل نمو و شاخص های رشد بر عملکرد و برخی اجزا عملکرد پنج رقم و توده پیاز خوراکی ایرانی در سه تاریخ کاشت مطالعه شد. سه تاریخ کاشت (26 فروردین ماه، 10 و 25 اردیبهشت ماه) به عنوان کرت های اصلی و پنج رقم پیاز روز بلند قرمز آذرشهر، درچه اصفهان، اسحاق آباد، سفید قم و سفید نیشابور به عنوان کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. آزمایش در سال های 1384 و 1385 به صورت طرح آماری اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ایستگاه تحقیقات نیشابور اجرا شد. شاخص های رشد بر اساس تغییرات درجه حرارت روزانه Growth Degree Day (GDD) به صورت تجمعی تا پایان فصل رشد اندازه گیری و سطح برگ نیز از طریق فرمول A=-93+1.83L+38.6C25 محاسبه شد. با گذشت زمان و جذب درجه روز رشد، به طور متوسط تمام ارقام پیاز که در تاریخ اول کاشت شده بودند در محدوده 2500 درجه روز رشد (اول شهریور ماه) به بالاترین میزان از شاخص سطح برگ رسیدند و معادله LAI=e(a+bh1+ch2) بهترین معادله پیش بینی شده بود که توانست تغییرات سطح برگ ارقام پیاز در تاریخ های مختلف کاشت در طول فصل رشد را توضیح دهد. تغییرات وزن خشک پیاز در طول فصل رشد به منظور دستیابی به روند تغییرات Dry Mather Index (DMI) از طریق معادله DM=e(a+bH1+CH2+dH3) به دست آمد. این معادله برای کلیه ارقام ضریب تشخیص بالاتر از %91 را نشان داد. به طور کلی در این تحقیق روند افزایش وزن خشک در تمام تاریخ های کاشت و تیمارها به صورت منحنی سیگموئیدی بود و تفاوتی بین ارقام مختلف وجود نداشت. عملکرد سوخ تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفت و بالاترین عملکرد مربوط به تاریخ کشت اول بود (56.523 تن در هکتار). افزایش عملکرد را می توان به افزایش شاخص سطح برگ، ماده خشک و سرعت رشد نسبی ارقام در تاریخ اول کاشت مرتبط دانست. رقم درجه اصفهان نیز تحت تاثیر تاریخ های مختلف کاشت، عملکرد بالاتری داشت.

از مزرعه سه رقم کلزا SLMO46، Orient و زرفام (Regent x Cobra) نمونه بذر با رطوبت های 35، 25 و 15 درصد برداشته شد و در آزمایشگاه در تیمارهای مختلف دما و مدت، شامل دماهای 45، 40 و 50 درجه سانتی گراد به مدت 12، 24 و 48 ساعت فرسوده شدند. با اندازه گیری و ارزیابی معیارهای مختلف کیفیت بذر مشخص شد که به جز ضریب سرعت جوانه زنی سایر ویژگی ها تحت تاثیر تیمارهای فرسودگی قرار گرفتند. بذر رقم Orient در دمای 50 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت دارای کمترین قوه نامیه، بنیه گیاهچه و ویژگی های مرتبط بود. بذرهای متاثر از تیمارهای فرسودگی در مزرعه نیز، کاشته شدند و سرعت و شاخص ظهور گیاهچه، ارتفاع گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه و شاخص بنیه گیاهچه تعیین شد. تجزیه و تحلیل آماری داده ها مشخص کرد که تنها وزن تر و شاخص بنیه گیاهچه در مزرعه تحت تاثیر اثر سال قرار نگرفتند و اثر متقابل رقم، دما و مدت فرسوده کردن بذر برای همگی ویژگی های بررسی شده معنی دار بود. بذرهای رقم Orient که تحت تاثیر دمای 50 درجه سانتی گراد به مدت 48 ساعت فرسوده شده بودند دارای پایین ترین سرعت و شاخص ظهور گیاهچه در مزرعه بودند. بررسی همبستگی ویژگی های تعیین شده در مزرعه و آزمایشگاه نشان داد که به جز وزن تر گیاهچه سایر ویژگی های مزرعه با درصد جوانه زنی نهایی و دیگر ویژگی های آزمایشگاهی همبستگی داشتند. با توجه به نتایج به دست آمده از این پژوهش مشخص شد که کاربرد این روش از قابلیت مناسبی برای ارزیابی کیفیت بذر و برآورد میزان ظهور گیاهچه و استقرار بوته در مزرعه ارقام مورد بررسی کلزا دارد.

تاثیر رژیم های مختلف حرارتی و رطوبتی بر درصد و عملکرد روغن دو رقم کانولا در یک آزمایش دو ساله در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد بررسی شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی و در دو شرایط آبیاری تکمیلی و بدون آبیاری به طور مجزا انجام شد. پنج تاریخ کاشت 15 آبان، 15 آذر، 15 دی، 15 بهمن و 15 اسفند در کرت های اصلی و دو رقم کانولا هایولا 401 و آرجی اس 003 درکرت های فرعی قرار گرفتند. در هر دو سال، افزایش عملکرد دانه با افزایش درصد روغن همراه بود. به طور کلی، دامنه تغییرات درصد و عملکرد روغن بسیار قابل توجه و به ترتیب 28.0-43.1 درصد و 46-1715 کیلوگرم در هکتار بود. انجام آبیاری تکمیلی از طریق افزایش عملکرد دانه و درصد روغن سبب افزایش عملکرد روغن کانولا شد. بین آب مصرفی گیاه در فرآیند تبخیر تعرق در فصل رشد و درصد روغن رابطه درجه 2 معنی داری وجود داشت، که به ترتیب 74 و 66 درصد از تغییرات در هیبرید هایولا 401 و رقم آرجی اس 003 را توجیه کرد. بخش بزرگی از تغییرات درصد روغن به شرایط محیطی در دوره پر شدن دانه بستگی داشت. افزایش دمای هوا در دوره پر شدن دانه، به خصوص در تاریخ کاشت 15 اسفند، سبب کاهش درصد روغن شد. بین درصد روغن و میانگین دمای هوا در دوره پر شدن دانه رابطه منفی قوی وجود داشت که به ترتیب 82 و 77 درصد از تغییرات در هیبرید هایولا 401 و رقم آرجی اس 003 را توجیه کرد. تاریخ های کاشت زود سبب شد تا دوره پر شدن دانه کانولا با شرایط آب و هوایی مناسب مواجه شود و این امر سبب افزایش درصد و عملکرد روغن شد.

سوسن یکی از گل های پیازی مهم است و هم اکنون به طور گسترده ای در بازار جهانی از آن استفاده می شود و گل های بریده آن با قیمت بسیار بالا در بازار جهانی به فروش می رسد. روش کشت بافت، بهترین روش تکثیر ارقام مختلف سوسن در دنیا شناخته شده است. به منظور به دست آوردن یک پروتکل قابل استفاده در تولید انبوه پیازچه های دو رقم از هیبریدهای تجاری سوسن، یکی با منشا آسیایی (Asiatic) به نام ژیرونده و دیگری با منشا شرقی (Oriental) به نام کاساندرا اقدام به بررسی تعدادی از عوامل موثر بر ریزازدیادی این ارقام شامل سه غلظت ساکارز (30، 60 و 90 گرم در لیتر) و موقعیت فلس (بیرونی، میانی و درونی) و بهترین ترکیب خاک آزمایش های طراحی و اجرا شد. بهترین بستر جهت سازگاری و رشد پیازچه های کشت بافتی نیز مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش ها، در قالب فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی انجام شد. ریزنمونه های مورد استفاده جهت القای پیازچه زایی، پس از ضدعفونی سطحی در داخل محیط کشت پایه MS حاوی بنزیل آمینوپورین و نفتالن استیک اسید به ترتیب به میزان 0.03 و 0.3 میلی گرم در لیتر مستقر شدند. وزن، ارتفاع و تعداد پیازچه های تولید شده، محل تشکیل پیازچه های هر ریزنمونه (قاعده ای، جانبی، راسی)، تعداد فلس در هر پیازچه تولید شده و تعداد پیازچه های ریشه دار شده در هر ریزنمونه مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش های انجام شده مشخص شد که رقم کاساندرا از نظر وزن، طول و درصد ریشه زایی اختلاف معنی داری با رقم ژیرونده دارد. فلس میانی در هر دو رقم از نظر ارتفاع و درصد ریشه زایی به عنوان بهترین موقعیت فلس بود. رقم کاساندرا در غلظت 60 گرم در لیتر ساکارز، بزرگ ترین و طویل ترین پیازچه ها را تولید کرد. بیشترین تعداد پیازچه در محل قاعده ریزنمونه ها در هر دو رقم تشکیل شد. در آزمون بررسی بهترین ترکیب خاک، مشخص شد که پیت بهترین بستر برای رشد پیازچه های کشت بافتی است و دو رقم تجاری تفاوتی از نظر رویشی در این دو بستر نشان ندادند. به طور کلی، پیازهای تجاری سوسن در محیط کشت مناسب پیازچه زایی، پیازچه هایی با اندازه های متفاوت تولید کرد.

یکی از مهم ترین جنبه های مفید رویان زایی بدنی پرآوری پینه های رویان زا و تبدیل آن ها به گیاه طبیعی است. هدف از این تحقیق، پرآوری پینه های رویان زا و سپس باززایی و تولید گیاهچه طبیعی در گیاه میخک ارقام Nelson و Spirit بود. شرایط لازم برای پرآوری پینه های رویان زا در دو رقم میخک حاصل شد. محیط کشت MS دارای 30 گرم در لیتر سوکروز، 2 میلی گرم در لیتر 2,4-D و 0.2 میلی گرم در لیتر BA برای ایجاد کالوس رویان زا در هر دو رقم استفاده شد. پرآوری پینه های رویان زا روی محیط کشت MS حاوی غلظت های مختلف پیکلورام شامل 0.2، 0.5، 1، 2، 4 و 6 میلی گرم در لیتر در هر دو رقم حاصل شد. بیشترین پرآوری پینه ها روی محیط کشت حاوی 0.5 میلی گرم در لیتر پیکلورام در هر دو رقم مشاهده شد. با افزایش دفعات واکشت پرآوری درصد قطعات پینه هایی که مجددا به صورت پینه رویان زا پرآوری می شدند در هر دو رقم افزایش یافت. پینه های پرآوری شده به محیط های کشت MS حاوی غلظت مختلف مانیتول شامل 15، 30، 60، 90 و 120 گرم در لیتر بدون هورمون منتقل شدند. بیشترین رویان زایی روی محیط کشت حاوی 90 گرم در لیتر مانیتول در هر دو رقم حاصل شد. وقتی که رویان های لپه ای به محیط کشت 1/2MS بدون تنظیم کننده رشد انتقال داده شدند به صورت گیاهچه باززا شدند. گیاهچه های به دست آمده به ارتفاع 70 میلی متر در شرایط گلخانه به طور عادی مراحل رشد خود را ادامه دادند.

این پژوهش به منظور بررسی روند جذب انتخابی فرم های مختلف نیتروژن در محیط کشت موراشیج و اسکوگ (MS) بر شاخساره های درون شیشه حاصل از ریزقلمه های جمع آوری شده از یک ژنوتیپ انتخابی گیلاس وحشی (Prunus avium L.) در جنگل های شهرستان نور انجام شد. بهینه سازی محیط پرآوری با مطالعه تاثیر منابع مختلف نیتروژن بر افزایش عملکرد تولید نهال و کیفیت شاخساره های ریزازدیادی از طریق بررسی صفات رشدی انجام شد. به منظور تولید انبوه گیاهان هم گروه، صفات رشدی مختلف مانند ارتفاع شاخساره، درصد برگ غیر فعال، تعداد برگ در شاخساره، وزن خشک و ضریب ازدیاد در سه مقطع زمانی 15، 30 و 45 روز پس از کشت مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. به منظور بررسی تاثیر نیتروژن بر فعالیت های بیولوژیک مانند میزان جذب (وزن خشک)، ضریب ازدیاد از طریق بررسی تولید جست های جدید و سایر صفات رشدی مانند ارتفاع شاخساره ها از منابع آمونیم و نیترات شامل NH4NO3، KNO3 و KNO3+NH4NO3 با غلظت های متفاوت به عنوان منبع تامین کننده نیتروژن در محیط کشت موراشیج و اسکوگ استفاده شد. اثر هر یک از منابع نیتروژنی در شش غلظت به صورت مستقل بر صفات رشد مطالعه شد. نتایج مقایسه تیمارهای نیتروژنی نشان داد که کاربرد فرم ترکیبی نیتروژنی (KNO3+NH4NO3) به مدت 30 روز در مقایسه با سایر منابع نیتروژنی اثر بهتری بر روند رشد شاخساره های ژنوتیپ انتخابی داشت. دامنه غلظتی مناسب برای این منبع، غلظت های 0.8 تا 1 برابر نیتروژن در مقایسه با محیط MS بود. به این ترتیب دوره کشت به حداقل لازم کاهش یافت و مانع مصرف لوکس عناصر از سوی گیاهان درون شیشه شد.

باریجه Ferula gommosa B.، با نام انگلیسی Galbanum، گیاهی ارزشمند از نظر دارویی و صنعتی از خانواده چتریان، بومی ایران است. این گیاه چند ساله و منوکارپیک است (در طول عمر خود تنها یک بار گل می دهد) و در چند سال اول رویش (5-7 سال) برگ های طوقه ای تولید می کند، در سال آخر رویش به ساقه می رود و گل و میوه نیز روی آن تشکیل می شود، سپس ریشه گیاه می پوسد وگیاه از بین می رود (Zargari, 1989).

سطح زیر کشت گندم در ایران در سال های اخیر حدود 6.2 میلیون هکتار گزارش شده است. سطح زیر کشت گندم آبی با 2.2 میلیون هکتار حدود %35 و گندم دیم با 4 میلیون هکتار حدود %65 است. مقدار تولید گندم در کشور حدود 11.5 میلیون تن است که %63 آن از زراعت های آبی با میانگین عملکرد 3.2 تن در هکتار و %37 آن از زراعت های دیم با میانگین عملکرد 1.1 تن در هکتار حاصل می شود.مناطق جلگه ای ساحل خزر و اراضی مزروعی واقع در دشت های گرگان، مغان و مازندران (اقلیم گرم و مرطوب ساحل خزر) که از نظر آب و هوایی، خاک و تنش های موجود دارای مشابهت هایی هستند، از نظر تولید گندم با کیفیت بالا اهمیت زیادی دارند. سطح زیر کشت گندم آبی در اراضی این اقلیم بالغ بر 350 هزار هکتار برآورد می شود. این اراضی حدود 16 درصد کل سطح زیر کشت گندم آبی در ایران را تشکیل می دهد. مقدار تولید گندم در این مناطق بر حسب شرایط آب و هوایی و سطح زیر کشت، سالیانه بین 900 هزار تا یک میلیون و سیصدوشصت هزار تن متغیر است. این اقلیم دارای زمستان های ملایم و فصل بهار نسبتا کوتاه است. حداقل دمای مطلق در برخی از مناطق در دی ماه به -7 درجه سانتی گراد و حداکثر دما در اواخر تیرماه یا اوایل مرداد ماه به 42 درجه سانتی گراد می رسد.

لاین اولیه گندم رقم دریا با شجره SHA4/CHILCM91099-25Y-OM-3N-1Y-OYZ-O10M-OY-3M-O10 در قالب آزمایش بین المللی HRWYT در سال 1375 از مرکز بین المللی اصلاح گندم و ذرت (CIMMYT) دریافت شد. این لاین پس از ارزیابی در دو ایستگاه تحقیقاتی گرگان و ساری در سال زراعی 1375-76، برتری خود را در این خزانه بین المللی نشان داد. لاین های انتخابی خزانه های بین المللی این دو ایستگاه وارد آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی مناطق گرم شمال شدند. این لاین در سال زراعی 1376-77 در چهار ایستگاه تحقیقاتی گرگان، گنبد، ساری و گرگان در آزمایش مقایسه عملکرد مورد بررسی قرار گرفت و با انجام ارزیابی های مزرعه ای و مقایسه با شاهدهای آزمایش در سال زراعی 1377-78 به آزمایش مقایسه عملکرد تکراردار ایستگاه های تحقیقاتی ساری (با کد (B2-4317، مغان (با کد (A3-4206 و آزمایش پیش یکنواخت (P-URWYT-4606) راه یافت.