نهال و بذر
سال:1383 | دوره:20 | شماره:3 |تعداد مقالات:11

دستیابی به ارقام گندم با عملکرد بالا و پایدار در محیط های متفاوت از اهمیت ویژه ای در برنامه های به نژادی برخوردار است. بدین منظور آزمایشی با استفاده از 19 ژنوتیپ  گندم زمستانه و بینابین به همراه یک رقم شاهد ( شهریار) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به مدت سه سال زراعی (77-1376، 78-1377و 79-1378) در ایستگاه های تحقیقاتی کرج، اردبیل، اراک، همدان، مشهد، جلگه رخ و تبریز به اجرا در آمد. در پایان هر سال زراعی تجزیه واریانس ساده و در پایان سه سال آزمایش تجزیه واریانس مرکب با استفاده از  نرم افزار SAS انجام شد. با معنی دار شدن اثر متقابل سالX  ژنوتیپ X مکان که حاکی از یکسان نبودن عکس العمل ارقام به محیط های مختلف است، تجزیه پایداری با استفاده از روش ضریب تغییرات محیطی (CV)، روش رگرسیونی و همچنین روش گزینش همزمان برای عملکرد و پایداری انجام  وپایداری ژنوتیپ ها تعیین گردید. نتایج حاصل از روش های مختلف تقریبا مشابه بود و در اکثر روش ها لاینC-75-5  (OWL85256*-30h-*O-*Eoh) به عنوان برترین ژنوتیپ از نظر عملکرد شناخته شد. در سال سوم آزمایش شاخص برداشت برای ژنوتیپ ها در تمام ایستگاه ها اندازه گیری شد. پس از انجام تجزیه مرکب واریانس و تجزیه پایداری، لاین (Bez-2B/Cgn/Vratza) C-75-15 به عنوان برترین ژنوتیپ از لحاظ پایداری شاخص برداشت تعیین گردید. نتایج نشان داد که علی رغم وجود همبستگی مثبت و معنی دار (r=%36**) بین عملکرد دانه و شاخص برداشت، پایداری ژنوتیپ ها از لحاظ این دو صفات یکسان نمی باشد.

به منظورارزیابی جنبه های اکوفیزیولوژیکی زراعت گلرنگ تابستانه در شدت های مختلف تنش خشکی در منطقه اصفهان، سه لاین گلرنگ انتخاب شده از توده بومی اصفهان به نام های اصفهان 8 -،اصفهان 24 - و اصفهان 44 - با سه تراکم 31،20 و 13.3 بوته در متر مربع با چهار رژیم آبیاری (سه آبیاری پس از 70، 140 و 210 میلی لیتر تبخیر از تشت کلاس A تا رسیدگی فیزیولوژیکی و یک آبیاری پس از 140میلی مترتبخیر از تشت کلاسA تا مرحله گل دهی) در کاشت تابستانه در شمال شرق اصفهان و در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با آرایش کرت های دو بار خرد شده در سال های 1380 و 1381 مورد بررسی قرار گرفت. ضمن محاسبه شدت تنش، اثرتنش خشکی بر خصوصیات اکوفیزیولوژیکی کانوپی گلرنگ شامل راندمان مصرف نور ماده خشک، راندمان مصرف نوردانه، راندمان مصرف نور روغن، راندمان مصرف آب دانه، شاخص سطح برگ، سطح برگ ویژه و درصد بوته میری ارزیابی گردید. نتایج حاصله نشان داد که برخلاف انتظار در هر دو سال آزمایش کاهش میزان آب آبیاری کم تر از شاهد (آبیاری پس از 70 میلی متر) تنش شدیدی را در کانوپی گلرنگ ایجاد نمود به طوری که در تیمار آبیاری پس از 140 میلی متر، شدت تنش معادل 0.45 و 0.42 به ترتیب در سال های 1380 و 1381 به گیاهان وارد شد. همراه با کاهش بیشتر آب مصرفی، شدت افزایش تنش در کانوپی با شیب کندتری ادامه یافت. تنش خشکی باعث کاهش راندمان مصرف آب از 0.39 به 0.26 کیلوگرم برمتر مکعب در هر دوسال، راندمان مصرف نور ماده خشک از 0.93 به 0.45 گرم بر مگاژول در سال 1380 و از1.01 به 0.48 گرم بر مگاژول در سال 1381، راندمان مصرف نور دانه از 0.31 به  0.16و از 0.34 به 0.18 گرم بر مگاژول به ترتیب در سال های  1380و 1381 و راندمان مصرف نور روغن از0.93 به  0.45و از 0.1 به  0.05گرم بر مگاژول به ترتیب در سال های  1380و 1381 گردید. به موازات آن سطح برگ ویژه و شاخص سطح برگ نیز کاهش یافت ودر مقابل اعمال تنش خشکی در یکی از سال ها، باعث افزایش درصد بوته میری در اجتماع گیاهی گلرنگ گردید.

به منظور بررسی اثر فاصله ردیف و میزان بذر بر خصوصیات رویشی، عملکرد و اجزای عملکرد کلزا (رقم کوانتوم)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی، در چهار تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی گنبد اجرا شد. سه فاصله ردیف 12 ،24 و 36 سانتی متر و سه میزان بذر 6،8  و 10 کیلوگرم در هکتار به صورت فاکتوریل ترکیب شدند. اثر سال بر تعداد روز تا شروع گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره گلدهی، ارتفاع بوته، خوابیدگی، تعداد بوته در زمان برداشت، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، در صد روغن و عملکرد دانه و روغن در سطح 1 درصد معنی دار بود. وجود درجه حرارت های پایین تر و بارندگی بیش تردر سال دوم نسبت به سال اول آزمایش سبب آزمایش معنی دار تعداد روز تا شروع گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک، طول دوره گلدهی، ارتفاع و خوابیدگی بوته و کاهش تعداد بوته باقی مانده در زمان برداشت گردید. با کاهش فاصله ردیف تعداد غلاف در بوته ، تعداد دانه در غلاف و عملکرد دانه افزایش یافت. فاصله ردیف 12 سانتی متر با 4626 کیلوگرم درهکتار بیش ترین و فاصله ردیف 36 سانتی متر با 3093 کیلوگرم در هکتار کمترین میزان عملکرد دانه را داشتند. اثر متقابل سال x فاصله ردیف بر خوابیدگی بوته در سطح 1درصد معنی دار بود. به طور کلی خوابیدگی بوته ها تنها در سال دوم آزمایش اتفاق افتاد و با افزایش فاصله ردیف میزان خوابیدگی آن افزایش یافت. افزایش میزان بذر سبب افزایش خوابیدگی، کاهش تعداد دانه در غلاف و کاهش عملکرد دانه و روغن گردید. میانگین عملکرد دانه در مقادیر بذر 6، 8 و 10 کیلو گرم در هکتار به ترتیب 4061،  3698و 3622 کیلوگرم درهکتار بود. تیمار فاصله ردیف 12 سانتی متر و میزان بذر 6 کیلوگرم در هکتار با 5044 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشت.

وجود اثر متقابل ژنوتیپ  xمحیط ایجاب می کند که عملکرد ژنوتیپ ها در دامنه وسیعی از شرایط محیطی مورد ارزیابی قرار گیرند تا اطلاعات حاصل بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی آنها را افزایش دهد. به این منظور عملکرد دانه  24ژنوتیپ زمستانه کلزا در نه منطقه سرد و معتدل سرد کشور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و به مدت دو سال زراعی 80-1379 و 81-1380 مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس مرکب با فرض ثابت بودن اثر ژنوتیپ ها و تصادفی بودن اثر سال ها و مکان ها انجام شد. نتایج نشان داد بین ژنوتیپ های مورد آزمایش تفاوت معنی داری از نظر عملکرد دانه وجود دارد. به استثنای اثر متقابل ژنوتیپ x سال که معنی دار نگردید، بقیه اثرهای متقابل معنی دار بود. برای تعیین ژنوتیپ های پایدار و پر محصول، تجزیه پایداری با استفاده از روش های ابرهارت وراسل، ضریب تغییرات ژنوتیپی، اکووالانس ریک ، واریانس پایداری شوکلا و ضریب رگرسیون فینلی و ویلکینسون انجام شد. در روش ابرهارت و راسل، اثر متقابل ژنوتیپ x محیط (خطی) معنی دار بود که بیانگر برازش مناسب مدل رگرسیونی می باشد، بنابراین ژنوتیپ ها بر اساس شیب خط رگرسیونی،متوسط عملکرد دانه و نیز انحراف از خط رگرسیون گروه بندی و ژنوتیپ های SLM046 وParade به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3.43 و 3.34 تن در هکتار با سازگاری خیلی خوب در تمام محیط ها به عنوان ژنوتیپ های مطلوب انتخاب شدند. به کارگیری سایرروش های تجزیه پایداری (ضریب تغییرات ژنوتیپی، واریانس پایداری شوکلا و اکووالانس ریک) نیز ژنوتیپ های Parade، SLM046، Fornax، Licord وColvert  را به عنوان ارقام پایدار و سازگار معرفی کردند که تا حدودی موید نتایج حاصل از روش ابرهارت و راسل بود

در این بررسی هشت نشانه از نشانه های ماکروسکوپیک آلودگی به بیماری سفیدک کرکی شامل مرگ گیاهچه، اسپورزایی روی کوتیلدونها، اسپورزایی روی کوتیلدون و برگ ها، کوتولگی، موزاییک یا رنگ پریدگی برگ ها، بد شکلی، وجود زخم روی هیپوکوتیل و کاهش رشد ریشه، به عنوان شاخص هایی برای تعیین حساسیت و مقاومت (ظهور یا عدم ظهور) در ارقام و هیبریدهای آفتابگردان مورد مقایسه قرار گرفتند. گیاهچه های سه روزه باروش غوطه ورسازی کامل گیاهچه ها در سوسپانسیون اسپور، مایه زنی گردیده و واکنش آنها دوهفته بعد مورد ارزیابی قرار گرفت. محاسبه همبستگی بین این علایم نشان داد که اسپورزایی روی کوتیلدون و برگ ها به عنوان مهم ترین صفت بروز بیماری، با صفات رنگ پریدگی یا موازاییک (M)، کوتولگی (S)، وجود زخم روی هیپوکوتیل (HL) و کاهش رشد ریشه (RR) همبستگی مثبت بالایی دارد. همچنین در میان مدل های رگرسیونی که بین صفات مختلف برای تعیین مقاومت بررسی شد، مدل قابل قبول دیگری نیز وجود داشت که از لحاظ آماری ضرایب آن معنی دار بودند و R2 بالایی داشت. این مدل برای تخمین سریع مقاومت قابل استفاده بود که از روی تک صفت (نشانه) موزاییک به دست آمد.

به منظور بررسی لاین ها و ارقام تریتیکاله و جو از نظر تولید علوفه و دانه، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و به مدت دوسال (1381-1379) درمزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مغان اجرا گردید. در این آزمایش کرت اصلی شامل دو سطح برداشت وعدم برداشت علوفه و کرت فرعی شامل پنج رقم  تریتیکاله و جو (سه لاین پیشرفته تریتیکاله به نام های 4108، 4116 وMus "S"/ Beta "S" و دو رقم جو به نام های دشت و LB) بودند. تجزیه واریانس مرکب عملکرد علوفه سبز تیمارهای برداشت علوفه نشان داد که بین لاین ها و ارقام تریتیکاله و جو اختلاف معنی دار در سطح احتمال %1 وجود دارد. مقایسه میانگین ارقام به روش آزمون دانکن نشان داد که بیش ترین عملکرد علوفه سبز مربوط به رقم جو LB (21.01 تن در هکتار) بود.سه رقم تریتیکاله 4116،4108 و  Mus "S"/ Beta "S"(به ترتیب به عملکرد علوفه سبز 17.24،  15.79و14.10  تن در هکتار) در یک گروه قرار گرفته و اختلاف معنی دار با هم نداشتند. رقم جو دشت دارای کم ترین عملکرد علفوفه سبز (12.9 تن در هکتار) بود. تجزیه واریانس مرکب صفات مورد بررسی نشان داد که در صفات عملکرد دانه، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه بین ارقام و همچنین اثر متقابل رقم و سال در سطح احتمال %1 اختلاف معنی دار وجود دارد. بیش ترین عملکرد دانه را رقم 4116 تریتیکاله در سال 1380 (7.23 تن در هکتار) و کم ترین عملکرد دانه را جو رقم دشت در سال 1381 (4.39 تن در هکتار) داشتند.

این تحقیق به منظور بررسی اثرضایعات چای در کمپوست کردن پوست درخت خرد شده و خرد نشده و همچنین اثر مخلوط ها روی رشد گل جعفری پا کوتاه اجرا گردید. ضایعات چای به نسبت های حجمی0،25 ، 50،75  و 100 درصد با پوست درخت خرد شده و خرد نشده مخلوط شده و جهت کمپوست کردن در جعبه های چوبی یک متر مکعبی ریخته شدند. پس از پایان فرآیند کمپوست سازی نمونه برداری انجام شد و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مخلوط ها اندازه گیری گردید. به منظور بررسی اثر مخلوط های کمپوست به دست آمده روی رشد گل جعفری پاکوتاه، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با9  تیمار و چهار تکرار اجرا و گل جعفری پا کوتاه در مخلوط های کمپوست کاشته شد. نتایج نشان داد که ضایعات چای در نسبت های 50 و%75  اثر معنی داری در کمپوست کردن پوست درخت خرد شده و خرد نشده دارد و میتواند فرآیند کمپوست کردن را به طور مناسبی تسریع کند به طوری که نیازی به خرد کردن پوست درخت که هزینه کمپوست کردن را افزایش می دهد نمی باشد. این مخلوط ها روی وزن تر و خشک اندام هوایی، ارتفاع، تعداد شاخه های جانبی و تعداد گل های بازشده گل جعفری پاکوتاه اثرمعنی دار داشتند و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آنها نیز مطلوب بود. نسبت C/N این مخلوط ها بسیار کم بوده و نشان می دهد که ضایعات چای نسبت C/N پوست درخت را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.

نقشه های پیوستگی، اساس مطالعات ژنومی در گیاهان مختلف می باشد. با توجه به خصوصیات ویژه خربزه خاتونی به عنوان یک توده بومی مهم ایران، تهیه نقشه پیوستگی با استفاده از این توده، هدف این تحقیق بوده است. از این رو یک جمعیت F2 به عنوان جمعیت در حال تفرق برای تهیه نقشه پیوستگی، از تلاقی خربزه توده بومی خاتونی و لاین فرانسوی به نام چارنتیز(Charentais)  تهیه شد.برای تهیه این نقشه پیوستگی از42 آغازگر رپید استفاده شد و نتایج تجزیه پیوستگی نشان دهنده  109نشانگر رپید در 13 گروه پیوستگی با طول 504.7 سانتی مورگان بود. در این نقشه، متوسط فاصله بین نشانگرها 5.2 سانتی مورگان بود. به علت عدم وجود نقشه پیوستگی ژرم پلاسم خربزه ایران، در نظر است با بهره گیری از این نقشه به عنوان نقشه مبنا، نشانگرهای بیشتری را به آن اضافه نمود تا نقشه اشباع حاصل شود. این نقشه می تواند در برنامه های به نژادی به کمک نشانگر(Marker-assisted breeding)  و نیزهمسانه سازی مبتنی بر نقشه(Map-based cloning)، مورد استفاده قرار گیرد.

به منظور تعیین اثر کیفیت بذر بر روی استقرار و رشد اولیه ارقام گندم در شرایط مزرعه این آزمایش در سال های 1379 و 1380 در مزرعه تحقیقاتی مجتمع عالی آموزشی و پژوهشی کشاورزی رامین (ملاثانی) - خوزستان به اجرا در آمد. در سال اول آزمایش اثر تنش کمبود آب و برداشت در مراحل مختلف رسیدگی بذرها بر روی کیفیت بذر ارقام گندم دوروم (ارقام چن التار و شوامالد) و نان (رقم فلات) مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تعیین کیفیت بذر،بخشی از بذرهای حاصل از سال اول با آزمون های جوانه زنی و رشد گیاهچه مورد بررسی قرار گرفتند. در آزمایشگاه درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی و میانگین وزن خشک گیاهچه برای بذرهای هر رقم و توده های بذری تعیین گردید. در سال دوم بر اساس نتایج حاصل از آزمون های آزمایشگاهی، بذرهای حاصل با توجه به چگونگی کیفیت آنها در مزرعه کاشته شدند، تا تاثیر آن بر استقرار گیاهچه و عملکرد دانه مورد ارزیابی قرار گیرد. فاکتورهای آزمایشی در سال دوم شامل ارقام و کیفیت های متفاوت بذر (بذرهای حاصل از برداشت در مراحل مختلف رسیدگی و سطوح مختلف آبیاری) بود. آزمایش به صورت فاکتوریل برمبنای طرح پایه بلوک های کامل تصادفی اجرا گردید. درصد و سرعت سبز شدن، درصد پوشش سبز و عملکرد دانه برای تیمارهای مختلف در شرایط مزرعه ثبت گردید. نتایج نشان داد که سرعت و درصد سبز شدن، پوشش سبز زمین و عملکرد دانه به طور معنی داری تحت تاثیر ارقام و کیفیت های مختلف بذر قرار گرفته است. ارزیابی اثر تیمارهای این آزمایش بر روی کیفیت بذر در آزمایشگاه و در سطح جمعیت گیاهی نشان داد که کیفیت بذر و ارقام گندم می تواند از طریق تغییر در درصد و سرعت سبز شدن گیاهچه، بر استقرار و رویش اولیه گیاه موثر باشد. این اثر در طول دوره رشد گیاه می تواند ادامه یافته و در نهایت بر عملکرد نهایی دانه در مزرعه تاثیر گذار باشد. با توجه به همبستگی معنی دار درصد سبز شدن با درصد پوشش سبز زمین و محصول دانه به نظر می رسد برتری عملکرد بذرهای قوی (بذرهای برداشت شده در 44 و 58 روز بعد از گرده افشانی) نسبت به بذرهای ضعیف (بذرهای برداشت شده در 12،  18و 25 روز بعد از گرده افشانی) عمدتا به دلیل درصد بالای سبز شدن آن ها در مزرعه بود. این بررسی نشان داد که آزمون رشد گیاهچه بالاترین همبستگی مثبت و معنی دار را با درصد و سرعت سبز شدن و همچنین با درصد پوشش سبز و عملکرد دانه در واحد سطح دارد، بنابراین آزمون رشد گیاهچه به عنوان بهترین آزمون جهت ارزیابی قدرت بذر در گندم پیشنهاد می گردد.

سیر یکی از سبزی های سرشار از مواد غذایی با خواص خوراکی و دارویی می باشد که در سال های اخیر از اهمیت اقتصادی فوق العاده ای برخوردار گشته و جزیی از اقلام صادراتی کشور به حساب می آید. این امر مهم در روند کشت و کار و توسعه آن سهم به سزایی دارد (تصدیقی، 1361). یکی از مهم ترین مشکلاتی که کشاورزان در استان همدان در رابطه با زراعت سیر با آن مواجه هستند راندمان تولید و عملکرد بسیار پایین آن می باشد. انتخاب اندازه نامناسب سیرچه ها و نامرغوب بودن آن ها برای کاشت باعث تولید پیازهایی با اندازه های غیریکنواخت می شود که بازار پسندی لازم را جهت صادرات ندارند ...