دانش کشاورزی و تولید پایدار
سال:1394 | دوره:25 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و نسبت های کاشت مخلوط زنیان و اسفرزه بر کمیت و کیفیت مواد موثره گیاهی و کارایی کشت مخلوط، آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زابل اجرا گردید. تاریخ کاشت 20 دی ماه و 20 بهمن ماه در کرت های اصلی و کشت های خالص دو گونه زنیان و اسفرزه و نسبت های کشت افزایشی (25، 50، 75 و 100% اسفرزه به همراه 100% زنیان) در کرت های فرعی قرار گرفتند. پس از استخراج اسانس بذر زنیان، ترکیب های آن با GC و GC/MS مورد شناسایی و تعداد 33 ترکیب شناسایی شد. در میان این ترکیب ها، تیمول، پاراسیمن و گاماترپینن بیشترین درصد را دارا بودند. تاریخ کاشت تاثیر معنی داری بر درصد، عملکرد اسانس و اجزای اسانس داشت. در تاریخ کاشت دوم درصد تیمول و درصد اسانس دانه افزایش یافت، در حالی که بیشترین عملکرد اسانس و درصد پاراسیمن و گاماترپینن از تاریخ کاشت اول به دست آمد. در بین نسبت های کاشت بیشترین درصد و عملکرد اسانس از کشت خالص زنیان به دست آمد و با افزایش تراکم گیاهی، درصد تیمول و پاراسیمن کاهش و درصد گاماترپینن افزایش داشتند. بالاترین میزان نسبت برابری زمین برای عملکرد در نسبت کاشت 50%اسفرزه + 100% زنیان (LER=2.53) به دست آمد که نشان از برتری کشت مخلوط این دو گیاه نسبت به کشت خالص می باشد.

به منظور بررسی تراکم، جمعیت و شاخص های تنوع زیستی حشرات و عملکرد کمی و کیفی همیشه بهار و نخود در کشت مخلوط ردیفی و نواری، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ای واقع در استان آذربایجان غربی- شهرستان نقده در سال زراعی 1391- 1390 به اجرا در آمد. تیمارهای آزمایشی شامل کشت خالص همیشه بهار، کشت خالص نخود، کشت مخلوط ردیفی (یک ردیف همیشه بهار + یک ردیف نخود) و کشت مخلوط نواری (چهار ردیف همیشه بهار + دو ردیف نخود، شش ردیف همیشه بهار + سه ردیف نخود، هشت ردیف همیشه بهار + چهار ردیف نخود) بودند. نتایج نشان داد که بیش ترین جمعیت آفات در کشت خالص نخود و بیش ترین جمعیت شکارگرهای طبیعی در کشت مخلوط ردیفی مشاهده شد. بیش ترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی نخود از تیمار کشت خالص به ترتیب برابر با 893 و 2476 کیلو گرم در هکتار حاصل شد. نتایج در مورد گیاه همیشه بهار نشان داد که بیش ترین عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی از کشت خالص به ترتیب برابر با 746 و 2030 کیلو گرم در هکتار به دست آمد. بالاترین درصد پروتئین دانه نخود (27 درصد) و درصد روغن همیشه بهار (20 درصد) از کشت مخلوط ردیفی حاصل شد.

هدف از این تحقیق تدوین شاخصی مرکب برای کمی کردن میزان پایداری بوم شناختی نظام های تولید گلخانه ای سیستان است. این شاخص ها اطلاعات در خصوص ساختار اجتماعی–اقتصادی کشاورزان، تولید محصولات زراعی و دامی، کود و مواد شیمیایی، مدیریت بقایای گیاهی، آب و آبیاری، خاکورزی و مکانیزاسیون، مدیریت علف های هرز و تنوع زیستی کشاورزی در گلخانه و مزرعه را ارزیابی می کند. داده های مورد نیاز برای این مطالعه با تکمیل پرسشنامه توسط 100 بهره بردار در سال 1391 آماده گردید. پس از راستی آزمایی پرسشنامه ها داده ها تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که میانگین امتیاز شاخص پایداری در این نظام ها 49.3 است و 64.2 درصد آنها به امتیاز مساوی یا کمتر از 40 دست یافته اند. نتایج رگرسیون گام به گام پس رونده نشان داد که مهم ترین عوامل تعیین کننده شاخص پایداری در نظام های گلخانه ای مورد مطالعه به ترتیب، تنوع گونه ای زراعی، تنوع علف کش و قارچ کش، مدیریت بقایای گیاهی و دسترسی به نهاده ها بودند، در حالی که مصرف کودهای شیمیایی اثر تعیین کننده ای بر شاخص پایداری نداشت. بررسی نقاط بحرانی نظام های گلخانه ای نشان داد که برای بهبود پایداری آن ها، آموزش کشاورزان، کمک به ثبات اقتصادی آنها، اصلاح مدیریت تولید محصول و مدیریت منابع آب از اولویت برخوردار هستند.

به منظور بررسی تاثیر سیستم های مختلف حاصلخیزی بر روی برخی شاخص های رشدی دو رقم ذرت دانه ای (Zea mays)، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دوازده تیمار و سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان در سال زراعی 1390 اجرا شد. فاکتور اول شامل سطوح کود در شش سطح (T1)، کود شیمیایی نیتروژن و فسفر به صورت صد درصد (300 و 150 کیلوگرم در هکتار)،(T2) کود بیولوژیک فسفات بارور 2 (100 گرم در هکتار) و نیتروکسین (1 لیتر در هکتار)،(T3) کود مرغی به صورت صد درصد (15 تن در هکتار)، (T4) 50 درصد کود مرغی + کود بیولوژیک،(T5) 50 درصد کود شیمیایی + کود بیولوژیک + 50 درصد کود مرغی، (T6) شاهد، و فاکتور دوم شامل رقم در دو سطح (A1) سینگل کراس 704 و (A2) دابل کراس 370 بود. نتایج نشان داد که ترکیب تیماری A1T5 وزن خشک کل، شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، سرعت رشد نسبی و سرعت جذب خالص را در مقایسه با شاهد افزایش داد. در رقم DC370 بیشترین وزن خشک کل، سرعت رشد محصول، شاخص سطح برگ و سرعت جذب خالص مربوط به T1 بود. بیشترین سرعت رشد نسبی درهر دو رقم، 21 روز پس از کاشت از سطح کودی T5 بدست آمد. در سطوح کودی مختلف رقم دیررس SC704 از عملکرد دانه بیشتری نسبت به رقم DC370 برخوردار بود. کاربرد تلفیقی کودهای شیمیایی با کود بیولوژیک و آلی باعث حصول بیشترین عملکرد نسبت به مصرف تنهایی هر کدام از آنها می شود.

بابونه آلمانی با نام علمی Matricaria chamomilla L. یکی از مهم ترین گیاهان دارویی اسانس دار است که از آن در صنایع مختلف داروسازی و آرایشی- بهداشتی استفاده فراوانی می شود. آزمایش در شرایط مزرعه ای به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1392 در منطقه اقلید فارس انجام شد. تیمارهای آزمایشی شامل سه سطح ورمی کمپوست صفر، 5 و 10 تن در هکتار و پنج سطح آبیاری پس از تبخیر از تشتک (60، 90، 120، 150 و 180 میلی متر) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر اصلی ورمی کمپوست و تنش خشکی بر تعداد شاخه جانبی، تعداد ساقه اصلی و عملکرد گل معنی دار بود. مقایسه میانگین نشان داد که بیشترین عملکرد گل (441.50 کیلوگرم در هکتار) در پایین ترین سطح تنش خشکی (60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) به دست آمد. برهمکنش تیمارهای آزمایش بر ارتفاع، عملکرد زیستی، درصد و عملکرد اسانس معنی دار شد. مقایسه میانگین برهمکنش تنش خشکی و ورمی کمپوست برای درصد اسانس نشان داد که در سطوح آبیاری پس از 60، 150 و 180 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر، بیشترین و کمترین درصد اسانس بترتیب مربوط به ورمی کمپوست 10 تن در هکتار و عدم استفاده از ورمی-کمپوست بود. براساس نتایج بدست آمده در این آزمایش می توان بیان کرد هر چند با کاهش میزان آب مصرفی و به تبع آن بروز تنش خشکی از عملکرد گل در گیاه بابونه آلمانی کاسته می شود اما با افزایش مصرف ورمی کمپوست، میتوان از بروز اثرات سوء تنش خشکی بر عملکرد این گیاه کاست.

امروزه به منظور تولید محصول سالم سعی می شود که از کمپوست و سایر کو دهای آلی به عنوان جایگزینی برای کودهای شیمیایی استفاده شود، زیرا مصرف بی رویه کود های شیمیایی ممکن است خطراتی برای سلامتی انسان داشته و موجب شوری یا آلودگی زمین های کشاورزی شود. با توجه به کمبود مواد آلی در اغلب خاک های مناطق خشک و نیمه خشک ایران، مصرف کمپوست از پسماندهای آلی می تواند ظرفیت نگهداری آب خاک را افزایش دهد. به منظور بررسی تاثیر استفاده از کمپوست شیرین بیان بر کاهش تنش آبی خیار گلخانه ای (رقم نگین)، پژوهشی در گلخانه تحقیقاتی در شهرستان فسا در سال 1392 انجام شد. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام گردید. تیمارهای آزمایش شامل چهار سطح پسماند ریشه شیرین بیان به صورت پوسیده شده (0 ،10 ،20 و 40 درصد وزنی خاک گلدان) و سه سطح رطوبتی خاک (50%، 75% و 100% ظرفیت زراعی) بود. نتایج آزمایش نشان داد که افزایش میزان پسماند های شیرین بیان، سبب افزایش معنی داری در وزن خشک و تر اندام هوایی خیار گردید. با کاهش درصد رطوبت زراعی خاک و میزان پسماند شیرین بیان از تعداد گل و میوه، ارتفاع بوته و طول میانگره خیار به طور معنی داری کاسته شد. اما تیمار 100 درصد رطوبت ظرفیت زراعی و پسماند 40 درصدی شیرین بیان سبب افزایش معنی داری در وزن تک میوه و عملکرد تک بوته گردید. با توجه به نتایج این تحقیق به نظر می رسد که با کاربرد پسماند شیرین بیان در خیار گلخانه ای، می توان تا حد زیادی تنش های رطوبتی وارده به خیار را کنترل نمود.

مدیریت بقایای گیاهان زراعی یکی از ارکان اصلی پایدارسازی اکوسیستم های زراعی است. به منظور ارزیابی اثر بقایای گندم (Triticum aestivum L.) و لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) به همراه سولفات روی ( (ZnSo4در مزارع گندم بر میزان روی و آهن قابل جذب خاک، ریشه، شاخساره، دانه و پروتئین دانه گندم، آزمایشی در سال زراعی 1392-1391 در یکی از مزارع شهر اصفهان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار با شش تیمار (شاهد، سولفات روی، بقایای گندم، بقایای لوبیا، بقایای گندم + سولفات روی و بقایای لوبیا + سولفات روی) در خاکی با کمبود شدید روی قابل جذب و با میزان آهن به ترتیب (0.3 و 4.8 میلی گرم در کیلوگرم) مخلوط و به اجرا در آمد. نتایج آزمایش نشان داد که با اضافه کردن بقایای گیاهی به خاک، غلظت روی و آهن در خاک، ریشه، دانه و پروتئین دانه گندم افزایش یافت و اختلاف معنی داری با شاهد داشت و این افزایش در بقایای لوبیا بیشتر بود. هم چنین کاربرد بقایای گیاهی در خاک باعث افزایش معنی دار عملکرد شاخساره و دانه گندم در سطح یک درصد در مقایسه با تیمار شاهد شد، به گونه ای که بقایای لوبیا باعث افزایش 20 درصدی در عملکرد دانه گردید ولی بیشترین عملکرد دانه گندم (3.8 تن در هکتار) موقعی حاصل شد که بقایای لوبیا + عنصر روی به خاک اضافه شد و باعث افزایش عملکرد 35 درصدی نسبت به شاهد (2.8 تن در هکتار) گردید. در مجموع نتایج نشان داد که تیمار بقایای لوبیا + سولفات روی از نظر صفات مورد بررسی برتر از سایر تیمارهای دیگر بود.

به منظور بررسی اثر کم آبیاری و محلول پاشی پتاسیم دی هیدروژن فسفات بر برخی صفات فیزیولوژیک گندم زمستانه(Triticum aestivum L.) رقم الوند، آ زمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در ایستگاه تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی یاسوج اجرا شد. فاکتور اصلی شامل رژیم آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری از ابتدای ظهور ساقه تا مرحله ظهور سنبله و قطع آبیاری از مرحله ظهور سنبله تا انتهای دوره رشد گیاه) و فاکتور فرعی شامل کاربرد پنج سطح کودی پتاسیم دی هیدروژن فسفات به مقادیر صفر (محلول پاشی فقط با آب به عنوان شاهد)، 3، 6، 9 و 12 کیلوگرم در هکتار KH2PO4 به صورت محلول پاشی برگی بود. نتایج نشان داد که اثر رژیم های مختلف آبیاری و محلول پاشی پتاسیم دی هیدروژن فسفات بر کلیه صفات مورد بررسی معنی دار بود. همچنین برهمکنش رژیم آبیاری و محلول پاشی پتاسیم دی هیدروژن فسفات بر صفات شاخص های رشد و عملکرد دانه معنا دار بود. تنش خشکی سبب کاهش غلظت کلروفیل و غلظت فسفر برگ پرچم و افزایش غلظت پرولین و قندهای محلول برگ پرچم و پروتئین دانه شد. محلول پاشی پتاسیم دی هیدروژن فسفات نیز سبب افزایش غلظت فسفر، پرولین و قندهای محلول برگ پرچم و پروتئیندانه گردید. محلول پاشی پتاسیم دی هیدروژن فسفات تنها در شرایط تنش خشکی باعث بهبود شاخص های رشد و عملکرد دانه شد و در شرایط آبیاری کامل بین سطوح محلول پاشی پتاسیم دی هیدروژن فسفات تفاوت معنا دار مشاهده نشد.

به منظور بررسی اثرات دو گونه قارچ میکوریزا بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه 8 توده محلی کنجد در سطوح مختلف تنش خشکی آزمایشی به صورت فاکتوریل- اسپلیت پلات با 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی هنرستان کشاورزی ارومیه واقع در 12 کیلومتری شهرستان ارومیه اجرا گردید. فاکتور اصلی شامل سطوح مختلف آبیاری (آبیاری نرمال: آبیاری بعد از 70 میلیمتر تبخیر و تعرق گیاه یا ETc، تنش ملایم: آبیاری بعد از 90 میلیمتر ETc و تنش شدید: آبیاری بعد از 110 میلیمتر ETc)، فاکتور فرعی شامل عدم تلقیح و تلقیح با دو گونه قارچ میکوریزای Glomusmosseae،Glomusintraradices و فاکتور فرعی فرعی شامل 8 توده محلی کنجد (جیرفت 13، محلی طارم زنجان، محلی مغان، ناز چند شاخه، TC-25، TS-3، داراب 14 و دشتستان 5) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد تاثیر سطوح مختلف آبیاری، میکوریزا و ژنوتیپ بر صفات مورد مطالعه معنی دار است. مقایسه میانگین نشان داد با افزایش شدت تنش خشکی، عملکرد دانه، تعداد کپسول در هر بوته، تعداد دانه در واحد سطح، تعداد دانه در هر کپسول و عملکرد بیولوژیک به طور معنی داری کاهش می یابد. تنش شدید خشکی عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را به ترتیب به میزان 63 و 52 درصد کاهش داد. استفاده از دو گونه قارچ میکوریزا نسبت به حالت عدم استفاده از قارچ باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد دانه شد. در بین توده های محلی کنجد مورد بررسی، ژنوتیپ های محلی مغان و محلی طارم زنجان از نظر عملکرد و اجزای عملکرد دانه در هر سه شرایط مختلف آبیاری، برتر از سایر توده ها بودند. این توده ها می توانند به عنوان توده های محلی برتر معرفی گردند. با توجه به نتایج این تحقیق، جهت بهبود عملکرد و اجزای عملکرد دانه استفاده از قارچ های میکوریزا به خصوص گونه G.mosseaeقابلتوصیه است.

با توجه به اهمیت سویا به عنوان یک گیاه روغنی با ارزش و سازگار با اقلیم ایران، این مطالعه با هدف ارزیابی اثر کودهای زیستی و آلی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا رقم ویلیامز به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در بهار سال 1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه یاسوج اجرا شد. عامل های آزمایش شامل پنج سطح کود آلی (10 و 15 تن در هکتار کود گاوی، 5 و 10 تن در هکتار ورمی کمپوست و شاهد بدون کود) و دو سطح کود زیستی (عدم مصرف باکتری و مصرف باکتری برادی ریزوبیوم ژاپونیکوم به اضافه کود فسفات بارور 2) بود. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه و عملکرد روغن در تیمارهای 15 تن در هکتار کود گاوی (به ترتیب 449 و 102 گرم در متر مربع) و تیمار ورمی کمپوست 5 تن در هکتار (به ترتیب 400 و 98.6 گرم در متر مربع) و بدون مصرف کود زیستی حاصل شد و کمترین عملکرد دانه و عملکرد روغن در تیمار شاهد و بدون کود زیستی بدست آمد. کود ورمی کمپوست 10 تن در هکتار نیز باعث کاهش درصد روغن نسبت به تیمار عدم کاربرد کود آلی گردید. کاربرد کودهای آلی، تعداد غلاف در بوته، زیست توده، عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد پروتئین و عملکرد پروتئین را افزایش داد. در نهایت نتایج نشان داد که کاربرد 15 تن در هکتار کود گاوی و 5 تن در هکتار ورمی کمپوست می تواند موجب تولید بیشتر دانه سویا در یاسوج گردد.