پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال زراعی 1386 و در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. تیمار تنش کمبود آب در پنج سطح (50، 100، 150، 200 و 250 میلی متر از طشتک تبخیر کلاس (A در کرت های اصلی و سه رقم آفتابگردان (آرماویرسکی، آلستار و ایروفلور) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که در صورت آبیاری کرت ها در تیمار تنش (250 میلی متر تبخیر از طشتک کلاس (A عملکرد از 4865 کیلوگرم در هکتار به حدود 2122 کیلوگرم در هکتار کاهش یافت. در بین ارقام از نظر صفت عملکرد دانه رقم آرماویرسکی از عملکرد بیشتری نسبت به هیبرید آلستار برخوردار بود ولی هیبرید ایروفلور اختلاف معنی داری از نظر صفت مذکور با هیچ یک از دو رقم فوق نداشت. افزایش شدت تنش کمبود آب باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن، وزن 100 دانه، وزن مغز دانه، وزن پوسته و افزایش تعداد دانه پوک شد.

در این مطالعه به منظور مقایسه عملکرد و اجزاء عملکرد و برخی ازصفات مرفولوژیک پنبه، شش والد به همراه پانزده هیبرید حاصل (مجموعا 21 ژنوتیپ) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه ای شور در حومه شهر بندر ترکمن در سال 1384 مورد بررسی قرار گرفت. 9 صفت شامل درصد سبز شدن، ارتفاع بوته، تعداد شاخه رویا، طول شاخه رویا، تعداد شاخه زایا، طول شاخه زایا، تعداد قوزه، وزن قوزه و عملکرد اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که برای صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه رویا، طول شاخه رویا، تعداد قوزه، وزن قوزه و عملکرد اختلاف معنی دار وجود دارد. پس از مقایسه میانگین صفات، هیبرید Bulgar539×N:200 از نظر عملکرد در کلاس نخست قرار گرفت. ضرایب همبستگی ساده هر کدام از صفات: درصد سبز شدن، ارتفاع بوته، تعداد و طول شاخه زایا و تعداد قوزه با عملکرد مثبت و معنی دار بود.

به منظور مطالعه اثر تنش کم آبی بر خصوصیات زراعی، عملکرد و اجزای عملکرد 34 رقم ذرت هیبرید و همچنین بررسی مهمترین صفات تاثیرگذار بر عملکرد آنها، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار تحت شرایط تنش کم آبی (80 درصد تخلیه مجاز رطوبتی از خاک) و آبیاری معمول (50 درصد تخلیه مجاز رطوبتی از خاک) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرا گردید. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی نشان داد که تحت هر دو شرایط آبیاری معمول و تنش کم آبی بین هیبریدها از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف بسیار معنی داری وجود دارد. در شرایط آبیاری معمول، هیبرید تجاری سینگل کراس 500 و در شرایط تنش کم آبی، هیبرید شماره 11 از بیشترین مقدار عملکرد دانه (به ترتیب 13.79 و 5.69 تن در هکتار) برخوردار بودند. این آزمایش نشان داد که تحت شرایط آبیاری معمول و تنش کم آبی به ترتیب صفات قطر بلال و تعداد دانه در ردیف بلال دارای بالاترین همبستگی ژنتیکی مثبت با عملکرد دانه بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که تحت شرایط بدون تنش، هیبریدهای با میانگین تعداد بلال کمتر در بوته که دارای بلال قطورتر، سنگین تر و با تعداد دانه در ردیف بیشتر بوده و در عین حال از درصد چوب کمتری برخوردار هستند، دارای عملکرد دانه بیشتری خواهند بود. بطور کلی با توجه به نتایج بدست آمده از تجزیه مسیر، بررسی و مقایسه صفات تاثیرگذار بر عملکرد دانه در دو محیط می توان نتیجه گرفت که صفات تعداد بلال در بوته، وزن 10 بلال و درصد دانه در اثر تنش کم آبی به سرعت تحت تاثیر قرار گرفته و تعیین کننده محدودیت های گیاه در تولید دانه می باشند. با اصلاح این صفات می توان موانع موجود بر سر راه عملکرد را از میان برداشته و به هدف نهایی یعنی افزایش عملکرد در شرایط کم آبی دست یافت.

در سیستم سه لاینی تولید بذر هیبرید برنج، بخش اعظمی از ناخالصی ژنتیکی در مرحله تکثیر و نگهداری لاین های نر عقیم سیتوپلاسمی (CMS) صورت می گیرد، در نتیجه بذور لاین های CMS با بذور لاین های نگهدارنده (B) اختلاط می یابند. در این راستا انگشت نگاری لاین های اصلاحی و شناسایی نشانگرهای اختصاصی، پیش زمینه آزمون خلوص ژنتیکی این لاین ها است. بدین منظور شش لاین نر عقیم سیتوپلاسمی شامل ندا A، نعمت A، دشت A، چمپا A، آمل A 3 و IR58025A به همراه شش لاین نگهدارنده باروری با استفاده از 25 آغازگر RAPD مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. به دلیل زمینه ژنتیکی مشابه لاین های CMS و نگهدارنده، لاین های ایزوژن در اکثر مکان های نشانگری از الگوی باندی یکسانی برخوردار بودند. در این پژوهش تنها در مورد آغازگرهای OPH20 و OPH01 به ترتیب قطعه 950 و 850 نوکلئوتیدی شناسایی گردیدند که قادر به تمایز لاین های CMS و لاین های B از یکدیگر می باشند یعنی لاین های CMSدارای باندهای اختصاصی بوده، در حالی که لاین های نگهدارنده فاقد قطعه مذبور می باشند. جهت بررسی ماهیت هسته ای یا سیتوپلاسمی بودن این باندها، قطعه OPH20-950 bp از لاین های ندا A و IR58025A جداسازی و با استفاده از سیستم T/A در باکتری Escherichia coli سویه DH5a همسانه سازی و نهایتا تعیین ترادف گردیدند. آنالیزهای همردیفی قطعه مورد نظر با توالی موجود در بانک ژن، نشان دهنده همولوژی 95 درصدی با توالی ژنوم میتوکندریایی بود. تحقیقا از نتایج این مطالعه می توان در شناسایی و بررسی خلوص ژنتیکی لاین های CMSنوع (WA) استفاده نمود.

به منظور تعیین بهترین شاخص (های) ارزیابی ژنوتیپ های ذرت، 28 هیبرید ذرت طی آزمایشی در دو تاریخ کاشت 15 تیر (انطباق زمان گل دهی و پرشدن دانه با تنش گرما) و 5 مرداد (بدون تنش) در سال 1388 در شهرستان شوشتر (منطقه گرمسیری واقع در استان خوزستان) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در تجزیه رگرسیون گام به گام، در شرایط تنش گرما صفات وزن ماده خشک دانه و عمق دانه وارد مدل شدند. اما در شرایط بدون تنش هیچ صفتی وارد مدل نگردید. در تجزیه به عامل ها، در شرایط تنش گرما و بدون تنش به ترتیب 3 و 5 عامل مستقل 73.59 و 75.78 درصد از تغییرات کل داده ها را تبیین کردند. در شرایط تنش گرما عامل اول، عملکرد و اجزای عملکرد و در شرایط بدون تنش مورفولوژی بلال نامیده شد و به ترتیب 43.78 و 18.96 درصد از تغییرات کل داده ها را تبیین نمودند. عامل دوم در شرایط تنش گرما و عامل سوم در شرایط بدون تنش مشخصات دانه نامیده شد که به ترتیب 15.67 و 17.58 درصد از تغییرات کل داده ها را تبیین کردند. عامل سوم در شرایط تنش گرما مورفولوژی بلال نامیده شد. عامل دوم بنام اجزای عملکرد، عامل چهارم بنام عرض دانه و وزن ماده خشک دانه و عامل پنجم، عملکرد دانه در شرایط بدون تنش نامگذاری گردید. با توجه به نتایج بدست آمده در شرایط تنش گرما، صفات وزن ماده خشک دانه و عمق دانه بهترین صفات ارزیابی کننده ژنوتیپ های ذرت بودند.

شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.) گیاهی یک ساله و علفی از خانواده بقولات می باشد و به عنوان یک گیاه دارویی، زراعی و مرتعی حائز اهمیت فراوان است. به منظور مطالعه اثر تری فلورالین بر القاء پلی پلوئیدی و بررسی تاثیر این ماده بر خصوصیات سیتوژنتیکی سلول های مریستمی ریشه گیاه دارویی شنبلیله، تعدادی بذر در انکوباتور کشت و پس از جوانه زنی بذرها، از مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریوتیپی استفاده شد. جهت تیمار کردن بذرها از محلول تری فلورالین 48 درصد با غلظت های 7.5، 15 و 22.5 میکرومولار در دو مدت زمان 12 و 24 ساعت و برای بررسی خصوصیات سیتوژنتیکی از روش تحلیل تصویری استفاده شد. تعداد کروموزوم پایه در گونه مورد بررسی  X=8بود. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد بین غلظت های تریفلورالین، مدت زمان القاء و اثر متقابل غلظت × زمان القاء در ایجاد پلی پلوئیدی وجود داشت. بیشترین درصد القای پلی پلوئیدی، به دنبال غوطه وری گیاهچه ها در غلظت 22.5 میکرومولار در مدت زمان 24 ساعت به دست آمد. تجزیه واریانس داده های مربوط به مشخصات کروموزوم ها در قالب طرح کاملا تصادفی نشان دهنده اختلاف معنی دار بین کاریوتیپ ها در سطح احتمال یک درصد بود. تری فلورالین به شدت بر طول کروموزوم و در نتیجه بر کاریوتیپ گیاه اثر گذاشت، به طوری که بلندترین کروموزوم ها متعلق به کاریوتیپ نمونه شاهد و کوتاه ترین کروموزوم ها پس از تیمار با تری فلورالین مشاهده شدند. پس از اعمال تیمار از درصد کروموزوم های ساب متاسانتریک کاسته و به درصد کروموزوم های متاسانتریک اضافه شد.

به منظور ارزیابی واکنش ژنوتیپ های برنج به تنش شوری در مرحله گیاهچه ای آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار، در محیط هیدروپونیک اجرا شد که طی آن 16 ژنوتیپ برنج در 4 سطح شوری (‍‍‎0، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) مورد بررسی قرار گرفتند. در این آزمایش صفاتی نظیر ارتفاع گیاه، سطح برگ، طول ریشه، طول ساقه، وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ و بیوماس کل اندازه گیری شد که همه صفات در پاسخ به شوری اختلاف بسیار معنی داری نشان دادند و ضریب همبستگی کلیه صفات در مرحله گیاهچه ای مثبت و معنی دار بود. از میان صفات مورد بررسی صفت بیوماس کل، تفاوت بین ژنوتیپ ها و همچنین بین تیمارهای شوری را بیش از سایر صفات نمایان ساخت. بیوماس کل ژنوتیپ PSBRC88 در حدود 42% نسبت به شاهد کاهش نشان داد، حال آنکه این کاهش برای ژنوتیپ شفق حدود 26% بوده، همچنین ژنوتیپ 19R/ نعمت A بیشترین کاهش بیوماس کل را نسبت به شاهد (81%) دارا بود. میزان کاهش وزن خشک ساقه در سطح شوری 12 dS/m نسبت به شاهد در ژنوتیپ PSBRC88 کمتر از سایر ژنوتیپها و در حدود 23% بود. بیشترین مقدار کاهش وزن خشک ساقه نسبت به شاهد را نیز ژنوتیپ IR60819R/ IR58025A با 86% دارا بود. میزان کاهش سطح برگ نسبت به شاهد در ژنوتیپ گرده کمتر از سایر ژنوتیپ ها و در حدود 61% بود.