پژوهشنامه اصلاح گیاهان زراعی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

نشانگرهای مولکولی بهترین روش برای بررسی تنوع ژنتیکی می باشند. در این آزمایش، 72 رقم که شامل گونه های Indica و Japonica بودند در مرکز تحقیقات برنج کشور مورد بررسی قرار گرفتند. برای اجرای آزمایش تنوع ژنتیکی مکان ژن waxy پیوسته با صفت کنترل کننده میزان آمیلوز واکنش PCR با استفاده از دو الیگونکلوتید (484 و 485) بخوبی انجام و امتیازدهی مربوطه صورت گرفت. ارقام برنج ایرانی با استفاده از نشانگر ریزماهواره waxy غربال شده و بر اساس میزان تکرار توالی (CT)n به هفت گروه از تعداد n از هفت تا بیست تقسیم شدند. میزان تغییرات طول باند محصول PCR بدست آمده از 102 تا 128 جفت باز متغیر بود و تعداد توالی (CT)n برای n برابر با 7، 8، 14، 17، 18، 19 و 20 را نشان داد که مطابق با میزان آمیلوز ارقام ژرم پلاسم ایرانی بدست آمده در هفت گروه در این مکان ژنی به ترتیب 70، 72، 78.95، 80 و 70 درصد از تغییرات هر گروه را توجیه می کردند.

به منظور ارزیابی واکنش ژنوتیپ های برنج به تنش شوری در مرحله جوانه زنی آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در محیط هیدروپونیک اجرا شد که طی آن 16 ژنوتیپ برنج در 4 سطح شوری (0، 4، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر) مورد بررسی قرار گرفتند. در این آزمایش صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، وزن خشک ریشه چه، وزن خشک ساقه چه، بیوماس کل و وزن خشک کل ریشه چه و ساقه چه اندازه گیری شد. بر اساس نتایج، درصد و سرعت جوانه زنی با افزایش شدت شوری کاهش یافت و مشخص شد که ژنوتیپ های مقاوم سرعت جوانه زنی بیشتری دارند. شوری تاثیر معنی داری روی همه صفات اندازه گیری شده به غیر از بیوماس کل داشت. سرعت جوانه زنی با درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و وزن خشک ریشه چه و وزن خشک ساقه چه همبستگی مثبت و معنی داری در سطح %1 نشان داد. وزن خشک ریشه چه با درصد جوانه زنی، طول ریشه چه و طول ساقه چه همبستگی مثبت و معنی داری در سطح %1 نشان داد. ژنوتیپ های  PSBRC88و عنبربو متحمل ترین و لاین هیبرید  IR58025A/IR60819Rحساسترین ژنوتیپ به شوری بودند. از نتایج حاصل از این آزمایش می توان در انتخاب ژنوتیپ های متحمل به شوری برای کشت استفاده کرد.

در این بررسی توانایی تجزیه پکتین در چند جدایه قارچ Mucor جداسازی شده از مناطق مختلف کشور ارزیابی گردید. بدین منظور از محیط کشت حاوی 50 سی سی محیط مینیمال با نیم درصد پکتین بعنوان تنها منبع کربن و همچنین نمک های معدنی مورد نیاز استفاده گردید. محیط کشت مورد نظر در سه تکرار با یک سی سی سوسپانسیون اسپور تلقیح و در 25 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. ارزیابی میزان قندهای ساده آزاد شده در محیط کشت 2 روز پس از تلقیح آغاز و هر 2 روز یکبار تا روز بیست و یکم ادامه یافت. میزان پروتئین های مترشحه در محیط با استفاده از معرف مربوطه و هر 2 روز یکبار انجام شد. نتیجه واکنش قندهای ساده با معرف مربوط توسط اسپکتروفتومتر در 525 نانومتر و در مورد میزان پروتئین در طول موج 575 نانومتر قرائت گردید. بین جدایه های مورد مطالعه در تولید قندهای ساده تفاوت معنی داری مشاهده گردید. بطوریکه جدایه  Mucor hiemalis f.silvaticus بیشترین و جدایه Mucor circinelloides f.janssenii کمترین میزان تولید قندهای ساده را نشان دادند. در مورد میزان پروتئین های مترشحه در محیط جدایه های Mucor circinelloides f.lusitanicus و Mucor plumbeus به ترتیب بیشترین و کمترین میزان را نشان دادند. در جدایه های برتر نوسان میزان قندهای ساده در محیط تا روز پانزدهم افزایشی، تا روز نوزدهم کاهشی و سپس تا روز بیست و یکم تقریبا یکنواخت بود. در مورد میزان پروتئین های مترشحه این نوسان تا روز سیزدهم افزایشی، تا روز نوزدهم کاهشی و سپس ثابت بود.

در مناطقی مانند گنبد، با تنش خشکی و گرمای انتهای فصل رشد، اختصاص ماده خشک تولید شده به اندام های زایشی مساله بسیار مهمی است. به منظور بررسی تاثیر رژیم های مختلف حرارتی و رطوبتی بر توزیع ماده خشک و شاخص برداشت کلزا آزمایشی در دو سال زراعی 86-1384 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گنبد اجرا شد. آزمایش به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در دو شرایط آبیاری تکمیلی و بدون آبیاری انجام شد. 5 تاریخ کاشت 15 آبان، 15 آذر، 15 دی، 15 بهمن و 15 اسفند در کرت های اصلی و 2 رقم هایولا 401 و آرجی اس 003 در کرت های فرعی قرار گرفتند. در هر دو سال انجام آزمایش، در شروع پر شدن دانه، میانگین ماده خشک تجمع یافته در اندام های زایشی، برگ های سبز و ساقه در شرایط آبیاری تکمیلی به طور معنی داری بیشتر از شرایط بدون آبیاری بود. از نظر درصد ماده خشک تجمع یافته در ساقه بین دو مرحله شروع گلدهی و شروع پر شدن دانه اختلاف چندانی وجود نداشت. اختلاف قابل توجه بین این دو مرحله، کاهش سهم نسبی ماده خشک تجمع یافته در برگ های سبز و افزایش آن در اندام های زایشی بود. انجام آبیاری بر میانگین شاخص برداشت تاثیر معنی داری نداشت، بلکه از طریق افزایش ماده خشک اندام های هوایی سبب افزایش عملکرد دانه شد. به دلیل داشتن شاخص برداشت بالاتر، عملکرد دانه هیبرید هایولا 401 بیشتر از رقم آرجی اس 003 بود. از روابط بین تاریخ کاشت و آبیاری تکمیلی با توزیع ماده خشک می توان در مدل سازی گیاه استفاده کرد.

اثر ترکیب پذیری عمومی و خصوصی و نحوه عمل ژن ها برای صفات زودرسی و عملکرد بوته در پنج ژنوتیپ برنج با استفاده از طرح تلاقی دای آلل یکطرفه مورد مطالعه قرار گرفت. ژنوتیپ های برنج شامل حسنی، دیلمانی، شصتک محمدی، سنگ طارم و دائی شصتک می باشند. بذر 10 هیبرید نسل F1 به همراه پنج والد آنها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در بهار سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری کشت گردید. نتایج نشان داد که بین ترکیب پذیری عمومی و خصوصی ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود دارد، این مطلب بدین معنی است که هر دو نوع اثر ژن (افزایشی و غیر افزایشی) در توارث این صفات وجود دارد. همچنین با برآورد نسبت واریانس GCA به SCA مشخص شد که در توارث صفات زودرسی و عملکرد بوته واریانس غیر افزایشی ژن ها نقش بیشتری داشته و توارث پذیری خصوصی کمتری دارند. در نتیجه روش اصلاحی گزینش برای این صفات موفقیت آمیز نخواهد بود. بنابراین این صفات در رابطه با تولید واریته هیبرید و استفاده از پدیده هتروزیس می توانند مهم باشند. در این مطالعه تجزیه و تحلیل گرافیکی نشان داد که زودرسی تحت تاثیر اثر فوق غالبیت ژن ها قرار دارد، زیرا خط رگرسیون از نقطه منفی (a=-6.64) محور Wr را قطع کرده است. بررسی ترکیب پذیری عمومی والدین نشان داد که رقم دایی شصتک بهترین ترکیب شونده عمومی برای عملکرد بوته می باشد.

راتونینگ یعنی رشد مجدد پس از برداشت محصول اول که یک صفت فیزیولوژیکی اختصاصی است که در گیاه برنج وجود دارد و یک روش موثر جهت افزایش دادن عملکرد و راندمان تولید با هزینه کمتر و عدم نیاز به افزایش واحد سطح و همچنین استفاده بهینه از زمین های کشاورزی می باشد. در راه رسیدن به این مقصود استفاده از عناصر کودی مهم و تقویت کننده، در مقادیر مناسب می تواند مفید واقع شود. بمنظور بررسی اثرات سطوح مختلف نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد راتون برنج، آزمایشی در منطقه املش استان گیلان در سال 1382 اجرا گردید. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با هشت تیمار و سه تکرار انجام شد. سطوح بکار رفته شامل 0، 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره و 0 و 100 کیلوگرم پتاسیم (KCL) در هکتار از منبع کلرورپتاسیم بودند. در این آزمایش صفات عملکرد دانه، تعداد خوشه در مترمربع، تعداد دانه در خوشه، وزن هزار دانه، درصد دانه پر، وزن خشک کاه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت (HI) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که تاثیر نیتروژن روی عملکرد دانه، تعداد خوشه در مترمربع و شاخص برداشت در سطح احتمال %1 و وزن هزار دانه و عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال %5 تاثیر معنی داری داشت. تاثیر پتاسیم روی تعداد خوشه در مترمربع، درصد دانه پر و عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال %5 معنی دار گردید. اثر متقابل نیتروژن و پتاسیم بر عملکرد دانه در سطح احتمال %1 و بر تعداد خوشه در مترمربع، عملکرد بیولوژیک، درصد دانه پر و شاخص برداشت در سطح احتمال %5 اختلاف معنی داری نشان داد. در یک جمع بندی کلی می توان بیان کرد که تاثیر کود روی عملکرد راتون نسبت به عدم استفاده از آن دارای تاثیر مثبت و معنی داری بوده است.

به منظور بررسی تاثیر مقادیر مختلف کودهای آلی (کمپوست شهری، ورمی کمپوست و لجن فاضلاب) به همراه کود شیمیایی بر عملکرد و اجزای عملکرد 3 رقم سویا، آزمایشی در سال 1385 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. آزمایش در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. کرت های اصلی از 8 تیمار کودی شامل سطوح 20 و 40 تن در هکتار کمپوست شهری، ورمی کمپوست و لجن فاضلاب، کود شیمیایی (75 کیلوگرم در هکتار سولفات پتاسیم و فسفات آمونیوم) و شاهد (بدون کاربرد کمپوست یا کود شیمیایی) تشکیل شد، برای کرت های فرعی نیز سه ‍ژنوتیپ از سویا (لاین های 032، 0.33 و رقم JK) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که سطوح 20 و 40 تن در هکتار لجن فاضلاب، کمپوست 40 تن و تیمار کود شیمیایی بالاترین عملکرد دانه را تولید کردند. بین ارقام مختلف سویا تفاوت معنی داری از لحاظ عملکرد دانه، ماده خشک، وزن هزار دانه و تعداد دانه در غلاف مشاهده شد و بیشترین عملکرد دانه از ژنوتیپ های JK و 0.33 بدست آمد. اثر متقابل کود و رقم بر تمام صفات مورد مطالعه به جزء عملکرد دانه معنی دار بوده است. رقم JK و لاین 0.33 به ترتیب در تیمار کودی لجن فاضلاب و ورمی کمپوست 40 تن در هکتار بیشترین تعداد غلاف در بوته را تولید نمودند. در میان صفات مورد مطالعه به غیر از وزن هزار دانه بقیه صفات از همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد دانه برخوردار بودند. به نظر می رسد که کاربرد ضایعات آلی در نظام کشاورزی می تواند راه حل مناسبی برای حفظ محیط زیست و بهینه سازی مصرف کودهای شیمیایی در کشورمان در نظر گرفته شود.