نهال و بذر
سال:1379 | دوره:16 | شماره:4 |تعداد مقالات:13

به منظور بررسی تغییرات ژنتیک بیماری زایی در عامل بیماری زنگ زرد در استان های شمالی، شمال شرق و شمال غرب کشور، ژنوتیپ های شناخته شده مقاومت به زنگ زرد شامل منابع ژنی ژن های مقاومت گیاهچه ای، ژن های مقاومت در مرحله گیاه کامل و منابع ژنی مقاومت پایدار در مناطق نیشابور، طرق و جلگه رخ از استان خراسان؛ کلاله، آق قلا و گرگان از استان گلستان؛ اولتان، جعفرآباد، آلاروق از استان اردبیل؛ قراخیل از استان مازندران مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که در مناطق نیشابور، طرق و جلگه رخ برای Yr1؛ در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، کلاله، اولتان، جعفرآباد، آلاروق و قراخیل برای Yr2؛ در منطقه نیشابور برای Yr3؛ در همه مناطق به استثنا منطقه آق قلا برای Yr6؛ در همه مناطق برای Yr7؛ در مناطق جلگه رخ، کلاله، اولتان، جعفرآباد، و آلاروق برای Yr8؛ در همه مناطق برای Yr9؛ در مناطق طرق و گرگان برای Yr11؛ در مناطق طرق، گرگان و اولتان برای Yr12 (ژن های Y11 و Y12 فقط در مناطق طرق، گرگان و اولتان ارزیابی شده اند)؛ در منطقه آلاروق برای Yr13؛ به استثنا مناطق کلاله، آق قلا و اولتان در سایر مناطق برای Yr17؛ به استثا مناطق طرق و آق قلا در سایر مناطق برای Yr18؛ در همه مناطق برای Yr22، Y23 و Yr25؛ در همه مناطق برای YrA؛ در مناطق کلاله، جعفرآباد و آلاروق برای YrSu و در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، گرگان، جعفرآباد و آلاروق برای ژن های نام گذاری نشده A1 و A2 پرآزاری (Virulence) مشاهده گردید، ژن Yr27(YrSK) فقط در مناطق طرق، گرگان و اولتان ارزیابی گردید که در منطقه طرق برای این ژن پرآزاری دیده شد. برای ژن های Yr4، Yr5، Yr10، Yr14، Yr15، Yr16، Yr24، YrSD،YrCV  وYrSp  در هیچیک از مناطق پرآزاری مشاهده نگردید. این ژن ها به عنوان منابع مقاومت ژنی موثر (Effective) برای استفاده در کنار ژن های مسئول مقاومت موثر در مرحله گیاه کامل معرفی می گردند. در این مناطق ارقام قدیمی (معرفی شده قبل از همه گیری زنگ زرد در سال 1372) حساس بودند و از ارقام جدید تجن در منطقه طرق؛ مهدوی در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، کلاله و آق قلا؛ الموت و زرین در منطقه طرق؛ الوند در مناطق نیشابور، طرق، جلگه رخ، کلاله، گرگان و آلاروق؛ داراب 2 در نیشابور؛ کویر در مناطق نیشابور، طرق جلگه رخ، کلاله و گرگان؛ چمران در مناطق نیشابور و جلگه رخ حساس بودند. از رگه های پیشرفته C-73-5 در منطقه آلاروق؛ M-75-10 در منطقه جلگه رخ؛ M-75-19 در منطقه کلاله؛ N-75-5 در مناطق طرق، کلاله، گرگان، جعفرآباد، آلاروق و قراخیل؛ S-74-20 در منطقه آلاروق حساس بودند.

ارقام انگور خوشناو و سیاه حدود 90 درصد سطح زیر کشت تاکستان های دیم استان کردستان را تشکیل می دهند، به منظور انتخاب تیپ های برتر و انجام یک غربال کلی و حذف پایه های مریض، نامرغوب، ضعیف و کم بارده از توده موجود، از سال 1376 عملیات به گزینی، با استفاده از صفات عملکرد و اجزا عملکرد برای این ارقام در مناطق بانه و مریوان آغاز گردید. تعداد 45 کلون برتر این دو رقم به مدت 3 سال، در هنگام شکوفه و زمان رسیدن میوه تک تک مورد مطالعه و بررسی قرار گرفتند. در نهایت تعداد 7 کلون از رقم خوشناو و 6 کلون از رقم سیاوه که از لحاظ باردهی و کیفیت محصول شرایط مطلوبی داشتند به عنوان کلون های برتر، سالم و مرغوب، به منظور ایجاد باغ های مادری و تولید اولین قلمه های سالم و مرغوب از این ارقام برای مطالعات تحقیقاتی بیشتر و هم چنین توزیع در سطح تجارتی گزینش شدند.

به دلیل اهمیت تشکیل گل در تولید محصول پسته، در این پژوهش، بررسی مراحل تمایز جوانه گل در رقم اوحدی که یکی از ارقام مهم تجاری ایران است انجام شد. بدین منظور جوانه های درخت پسته رقم اوحدی به مدت 10 ماه در فاصله زمان های مشخص جمع آوری و توسط محلول FAA تثبیت گردیدند. پس از تهیه برش های میکروسکوپی و رنگ آمیزی، مشاهدات میکروسکوپی بافت های جوانه بر اساس نظریه تمایز تونیکا - کورپوس (Tunica-Corpus) مشخص ساخت که در هنگام تمایز جوانه رویشی به جوانه گل تعداد سلول های ناحیه تونیکا (Tunica) کاهش می یابد. مشاهده تغییرات مرفولوژیکی مشخص نمود که آغاز تشکیل خوشه گل در اردیبهشت ماه و پایان آن در خرداد ماه همان سال است. تمایز مادگی در شهریور ماه شروع می شود و در مهرماه مادگی قابل تشخیص می باشد. در زمستان جوانه های گل هیچگونه رشدی ندارند. در اواخر اسفند مریستم گل ماده به سرعت سه برچه را تشکیل داده و آماده شکوفایی می شود. با توجه به مشخص شدن مراحل تشکیل گل پسته و به کارگیری این اطلاعات در مطالعات کاربردی آینده، می توان مدیریت باغ های پسته را به منظور افزایش کمی و کیفی محصول و با آگاهی از فیزیولوژی گل دهی پسته در مناطق پسته کاری به نحو مطلوبی انجام داد.

کوچک بودن اندازه میوه نارنگی، همیشه برای تولید کنندگان یک مشکل جدی محسوب شده و بازارپسندی میوه را به شدت کاهش می دهد. در این آزمایش، به منظور افزایش اندازه میوه، درختان نارنگی انشو(Citrus unshiu)  پیوند شده روی پایه نارنج (Citrus aurantium) در سال پرمحصول در پایان ریزش فیزیولوژیکی میوه (ریزش میوه های جوان با قطر 2-0.5 سانتی متر در خرداد)، با دو نوع اکسین مصنوعی دی کلروفنوکسی استیک اسید (2,4-D، غلظت های 0، 10، 30 و 60 میلی گرم در لیتر و نفتالین استیک اسید (NAA) غلظت های 0، 300، 400 و 500 میلی گرم در لیتر محلول پاشی شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، تیمار 400 میلی گرم در لیتر NAA قطر و وزن میوه و تیمار 30 میلی گرم در لیتر 2,4-D وزن میوه را به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش دادند. واکنش عصاره (pH عصاره) در تیمارهای 400 و 500 میلی گرم در لیتر NAA به طور معنی داری نسبت به شاهد افزایش یافت و درصد وزن مواد جامد محلول (TSS) به حجم عصاره میوه در تیمار 400 میلی گرم در لیتر NAA کاهش معنی داری نسبت به شاهد نشان داد. اگر چه این تیمار میزان عصاره را افزایش داد ولی درصد آن با توجه به وزن میوه، نسبت به شاهد تغییری نکرد. دو هورمون فوق و به خصوص تیمار 400 میلی گرم در لیتر هورمون NAA، میوه ها را از حالت غیر قابل فروش به صورت بازارپسند و با ظاهری مناسب تبدیل کردند که از نظر اقتصادی بسیار با اهمیت است.

به منظور مطالعه تاثیر تاریخ کاشت بر روی صفات زراعی و عملکرد 11 رقم و لاین گندم دوروم، آزمایشی در قالب طرح کرت های نواری و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار و به مدت دو سال زراعی (78-1376) در منطقه مراغه انجام شد. عامل افقی شامل 2 تاریخ (کشت زود در اوایل مهرماه و کشت دیر در اواسط آبان ماه) و عامل عمودی شامل 11 رقم و لاین مختلف بود. طی مراحل اجرای آزمایش، صفات و خصوصیات مختلف زراعی و عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از بررسی نشان داد که تاریخ کاشت بر روی صفت تعداد روز تا سنبله دهی و رسیدن اثر معنی دار (1% =  α) ولی بر روی سایر صفات و عملکرد اثر معنی داری نداشت. عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول نسبت به تاریخ کاشت دوم بیشتر بود. تفاوت ارقام برای صفات تعداد پنجه های بارور، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن سنبله، ارتفاع گیاه، تعداد روز تا سنبله دهی و رسیدن و عملکرد دانه معنی دار (1% = α) ولی برای دوره پر شدن دانه اثر معنی داری نبود.

به منظور برآورد پارامترهای مدل انباشت ماده خشک و نیتروژن در دانه ژنوتیپ های گندم بهاره این تحقیق در سال زراعی 78-1377 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اهواز اجرا گردید. روند انباشت ماده خشک و نیتروژن دانه در ژنوتیپ های مورد مطالعه، در دو آزمایش جداگانه، هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در یک آزمایش، آبیاری تا مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی بر اساس نیاز گیاه انجام شد، در حالی که در آزمایش دیگر برای ایجاد شرایط تنش خشکی بعد از گرده افشانی، آخرین آبیاری در حدود یک هفته قبل از گرده افشانی انجام شد. نتایج نشان داد که مدل نمایی y=a/1+exp[(α-daa/β)]  روند سیگموئیدی انباشت ماده خشک و نیتروژن در دانه را به خوبی توجیه می کند. با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار پارامتر A با حداکثر وزن خشک یا نیتروژن انباشته شده در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی (Ym)، مدل مذکور به صورت y = ym / 1+exp [(α-DAA/β)] در نظر گرفته شد. با توجه به همبستگی بالای پارامتر α با دوره موثر پر شدن دانه (EFP)، همچنین روش محاسبه EFP از رابطه EFP=Ym/b که در آن b شیب خط رگرسیون در مرحله رشد خطی دانه است، پارامتر  αو β با تعیین Ym و b به سادگی قابل برآورد هستند. همبستگی معنی دار داده های واقعی از این تحقیق با مقادیر برآورد شده از مدل به روش مذکور از یک سو و ضریب تبیین بسیار بالا در رگرسیون خطی بر اساس مقادیر برآورد شده از مدل (Yest.) و مقادیر  واقعی (Yect.) از سوی دیگر، نشان دهنده حداقل خطا در محاسبه پارامترهای مدل و نااریب بودن برآورد آن ها به روش پیشنهادی برای تعیین پارامترهای مدل انباشت ماده خشک و نیتروژن در دانه ژنوتیپ های مورد مطالعه و هر گونه روند سیگموئیدی است.

برای بررسی روش های مختلف ارزیابی مقاومت به گسترش فوزاریوم سنبله، واکنش 28 ژنوتیپ گندم بهاره (Triticum aestivum L.) به دو جدایه F. graminearum در شرایط گلخانه ای مورد ارزیابی قرار گرفت. روش مایه زنی، نقطه ای و زمان آن اوایل گل دهی بود. داده ها برای مقاومت به گسترش فوزاریوم در داخل سنبله به سه روش نرخ نهایی آلودگی اندازه گیری شده در 28 روز بعد از مایه زنی بر اساس مقیاس 5-0، سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (Area Under Disease Progress Curve= AUDPC) بر اساس ارزیابی نرخ آلودگی 7، 14، 21 و 28 روز بعد از مایه زنی و درصد آلودگی محور سنبله (درصد محورهای سنبله آلوده شده به گل سنبله های مایه زنی شده) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تنوع بین ژنوتیپ ها برای هر سه روش ارزیابی، معنی دار شد. داده های حاصله از سه روش ارزیابی، همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. لذا می توان نتیجه گرفت که هر سه روش ارزیابی لزوماً یک فرآیند اساسی گسترش بیماری را در سنبله اندازه گیری می کند. از مشابهت نتایج حاصله از ارزیابی بر اساس تعداد سنبلچه های آلوده (دو روش اول ارزیابی) و محور سنبله (روش سوم) می توان نتیجه گرفت که محور سنبله به عنوان مهم ترین سد دفاعی گیاه در مقابل گسترش فوزاریوم سنبله می باشد.

به منظور تعیین بهترین تناوب در زراعت دیم استان کرمانشاه آزمایشی در قالب طرح بلوک های تصادفی با 6 دوره تناوبی، آیش - گندم، یونجه - گندم، نخود - گندم، عدس - گندم، گاودانه - گندم و گندم - گندم در چهار تکرار و در دو محل مجزا در ایستگاه تحقیقات دیم سرارود انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب سه دوره کامل تناوبی گندم - با سایر گیاهان، نشان داد که اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% بین عملکرد دانه گندم دیم (رقم سرداری) در تناوب های مختلف وجود دارد. در گروه بندی آماری، تناوب یونجه - گندم با عملکرد 1549 کیلوگرم در هکتار در گروه اول، تناوب گندم - گندم و گاودانه - گندم به ترتیب با 1255 و 1260 کیلوگرم در هکتار در گروه دوم و بقیه تیمارهای تناوبی در گروه بندی مشترک بین این دو گروه قرار گرفتند. به منظور تعیین بهترین تیمار از نظر اقتصادی، نتایج محاسبات آماری نشان داد که بین درآمد محصولات در دوره های تناوبی اختلاف معنی داری در سطح احتمال 1% وجود دارد. با توجه به این که عملکرد دانه گندم دیم بعد از تناوب نخود - گندم و عدس - گندم، از نظر آماری کمتر از تناوب یونجه - گندم و آیش - گندم، نبود و از نظر اقتصادی نیز پردرآمدترین تناوب محسوب می شود، لذا تناوب نخود - گندم یا عدس - گندم برای استان کرمانشاه قابل توصیه است.

در استان بوشهر، بادمجان (Solanum melongena) با سطح زیر کشت حدود 1500 هکتار و تولید خارج از فصل و درآمد ناشی از آن، محصولی مهم در سطح منطقه می باشد. بادمجان در رژیم غذایی مردم این استان نقش بسزایی دارد. جذب تولیدات این محصول در بازارهای داخلی و امکانات موجود برای صدور آن به کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس انگیزه ای قوی برای انجام بررسی های جدی به منظور دسترسی به ارقام پرمحصول می باشد. به منظور مقایسه عملکرد ارقام بادمجان دلمه ای و شناسایی رقم مناسب منطقه، این آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار و به مدت دو سال (74-1372) در مرکز تحقیقات کشاورزی بوشهر، ایستگاه برازجان، با ده رقم بادمجان (به شرح جدول 1) انجام شد بذر ارقام آزمایشی از بخش تحقیقات سبزی و صیفی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج دریافت شد.

لاین مغان 11 حاصل انتخاب توده محلی کنجد مغان می باشد. انتخاب از توده محلی کنجد مغان از سال 1361 در مرکز تحقیقات کشاورزی مغان آغاز و اساس کار بر انتخاب لاین خالص یا انتخاب انفرادی استوار بود و سه مرحله را شامل می شد مرحله اول، انتخاب تک بوته از توده محلی کنجد مغان، مرحله دوم، ارزیابی مشاهده ای نتاج تک بوته ها و مرحله سوم انجام آزمایش های مقایسه عملکرد. پس از طی مراحل اول و دوم که چهار سال به طول انجامید، تعداد 77 لاین انتخاب و در آزمایش های مقایسه عملکرد قرار گرفتند. پس از دو سال آزمایش مقایسه عملکرد مقدماتی ابتدا تعداد لاین ها به 25 و سپس به 12 کاهش یافت. در آزمایش مقایسه عملکرد مدت دار، 12 لاین برتر همراه با دو شاهد به مدت سه سال مورد بررسی قرار گرفتند که لاین مغان 11 با عملکرد 1536 کیلوگرم در هکتار و افزایش عملکردی معادل 147.5 درصد نسبت به شاهد محلی برتری نشان داد (فرخی و خیاوی، 1371، 1373).