نهال و بذر
سال:1381 | دوره:18 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

جدایه های قارچ Tilletia laevis عامل بیماری سیاهک پنهان معمولی گندم،که شامل سنبله های آلوده به بیماری بودند و در سال 1376،از مزارع گندم در مناطق مهم گندمکاری استان خراسان جمع آوری گردید. تلیوسپورهای قارچ عامل بیماری از 20 تک سنبله (یک سنبله برای هر جدایه )برای تعیین نژاد تهیه گردید و به طور جداگانه روی سه سری گندم های بهاره و زمستانه متمایز کننده نژادهای عامل بیماری (افتراقی) که دارای ژن های مقاومت شناخته شده هستند به همراه دو رقم حساس محلی(سرداری و روشن)مایه زنی و در شرایط طبیعی مورد ارزیابی قرار گرفتند.بذرهای هر رقم از گندم های متمایز کننده که به صورت مصنوعی آلوده شده بودند در مزرعه در دو خط یک متری به فاصله 30 سانتی متر و به عمق 4 سانتی متر کاشته شدند.در آزمایش گلدانی،از هر رقم متمایز کننده،10-8 عدد بذر در هر گلدان کشت گردید و برای هر رقم 6 گلدان درنظر گرفته شد.پس از رسیدن محصول با محاسبه درصد سنبله های آلوده و با استفاده از کلید تشخیص نژادهای فیزیولوژیک قارچ عامل بیماری ارائه شده توسط هافمن و متزگر(1976)و بر اساس عکس العمل مقاومت یا حساسیت ارقام متمایز کننده،نژادهای فیزیولوژیک بیست جدایه قارچ عامل بیماری تعیین گردید.در این تحقیق چهار نژاد L1،L3،L8 و L20 شناسایی شد.نژادهای مذکور برای اولین بار در استان خراسان و نژاد L8 برای اولین بار در ایران گزارش می شود.نژاد L20،نژاد جدیدی است که در مورد آن گزارش رسمی از هیچ کشور یا منطقة دنیا وجود ندارد.

عوامل فیزیولوژیک کنترل کننده رشد دانه گندم کاملا شناخته شده نیستند.به منظور ارزیابی پتانسیل وزن دانه و تعیین میزان محدودیت منبع پس از گلدهی در شرایط آب و هوایی نی ریز،این تحقیق مزرعه ای در سال 1374به صورت آزمایش کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد.فاکتور اصلی شامل چهار تاریخ کاشت(پانزدهم آبان،اول آذر،شانزدهم آذر و اول دی)و فاکتور فرعی شامل سه رقم گندم متداول منطقه (روشن،فلات و قدس ) بود.افزایش اسیمیلات برای رشد دانه ها به وسیله کاهش تعداد سنبلچه ها انجام شد که در هر سنبله چهار سنبلچه به شماره های 3،6،9 و 12(شمارش از قاعده سنبله)حفظ و سایر سنبلچه ها حذف گردیدند.نتایج نشان داد که محدودیت منبع با تاخیر در کاشت به نحو چشمگیری افزایش یافت،به طوری که دانه های مربوط به تاریخ کاشت دیر با محدودیتی حدود 44.2 درصد روبرو بودند،در حالی که این مقدار برای تاریخ کاشت اول تنها4.8 درصد بود. از سوی دیگر مقایسه ارقام با یکدیگر نشان داد که میانگین محدودیت منبع برای رقم روشن در مقایسه با ارقام فلات و قدس به مراتب کمتر است. این محدودیت برای ارقام یا دشده به ترتیب 13.6،20.6 و 22.9 درصد محاسبه گردید.

به منظور تعیین تعداد ژن های کنترل کننده اسید اروسیک و درک نحوه اثر این ژن ها در کلزا (Brassica napus L.) دو رقم کلزا فاقد اسید اروسیک با چهار رقم دیگر که دارای سطوح مختلف اسید اروسیک از 4.5% تا 46.5% بودند،تلاقی داده شدند.میزان اسید اروسیک نتایج حاصل از این تلاقیF1  ها و تلاقی های متقابل) حد واسط والدین بود.این موضوع نشان داد که توارث اسید اروسیک توسط ژن های هسته کنترل شده و اثرات مادری وجود ندارد.میزان اسید اروسیک در بذرهای نسل 2F به پنج کلاس 2%>،16%-2%،32%-16%،44%-32%و44% < گروه بندی شد که دارای نسبت 1:4:6:4:1 بود.نسل تلاقی برگشتی با والد فاقد اسید اروسیک از نظر اسید اروسیک به سه کلاس 2%>،16%-2%و32%-16% با نسبت های 1:2:1 تفکیک شدند.از طرف دیگر نسل تلاقی برگشتی با والد دارای بیشترین اسید اروسیک به سه کلاس 32%-16،44%-32% و 44%< با نسبت های 1:2:1 تفکیک شدند.الگوی تفکیک در نسل های 2Fو 1 BCنشان داد که میزان اسید اروسیک در کلزا با دو ژن مستقل کنترل می شود که دارای اثرات افزایشی هستند.تجزیه ادغام شده داده ها نیز نتایج فوق را تأیید نمود .سهم آلل های این دو ژن یکسان نبود و آلل های E1 و E2 در این بررسی معادل آلل های Ea و Eb بود که قبلا توسط محققان دیگر گزارش شده است.

به منظور مطالعه تغییرات ایجاد شده در کانوپی ارقام ذرت از طریق روش های مدیریتی نظیر آرایش کاشت و تاثیر آن بر میزان جذب و کارآیی مصرف نور و در نهایت بررسی علل اکوفیزیولوژیک اختلاف در بیوماس تولیدی ارقام ذرت،آزمایشی در سال زراعی 1378 در ایستگاه تحقیقاتی طرق مشهد به اجرا در آمد.این آزمایش در قالب کرت های خرد شده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد.سه آرایش کاشت مستطیلی،مربع و لوزی به کرت های اصلی و سه رقم ذرت سینگل کراس 704،301 و 108 به کرت های فرعی اختصاص یافت.نتایج نشان داد که آرایش کاشت و رقم اثر معنی داری بر میزان جذب تشعشع فعال فتوسنتزی و کارآیی مصرف نور به عنوان مولفه های موثر در تجمع ماده خشک درمراحل فنولوژیک رشد و بخصوص پس از آغاز مرحله رشد زایشی داشتند (P<0.05) شاخص سطح برگ و ضریب خاموشی نور تحت تاثیر منابع تغییر دراین آزمایش قرار گرفت و در نتیجه میزان تشعشع فعال فتوسنتزی جذب شده تحت تاثیر آرایش کاشت و رقم تفاوت نشان داد.افزایش تجمع ماده خشک در آرایش کاشت مربع ناشی از جذب بیشتر تشعشع فعال فتوسنتزی و به صورت بارزتری در نتیجه افزایش کارآیی مصرف نور در این آرایش کاشت نسبت به آرایش کاشت لوزی و مستطیل بود،لذا با تغییر در آرایش کاشت ذرت از روش کاشت مستطیل به مربع می توان انتظار داشت که بیوماس تولیدی افزایش یابد.

به منظور شناسایی فاکتورهای بیماریزایی (ژن های بیماریزایی) وتغییرات سالیانه قارچ puccinia recondita f.sp..tritici عامل بیماری زنگ قهوه ای در گندم.درسال های 1374 تا1378 خزانه های تله (Trap nurseries) درساری، کرمانشاه، مغان، زابل، اهواز، شیراز و اردبیل ایجاد شدند. این خزانه ها شامل 28 لاین تقریبا ایزوژنیک(Near isogenic lines) بود،که هر کدام حاوی یک ژن مقاومت به زنگ قهوه ای (Lr gene) می باشند. در داخل خزانه ها و اطراف آن از ارقام حساس به زنگ جهت جذب اسپور و گسترش بیماری استفاده شد.خزانه ها بدون آلودگی مصنوعی و زیر سیستم آبیاری افشانه (Mist irrigation) ایجاد شدند.لاین ها در مرحله گیاه کامل در چند مرحله ارزیابی شدند.بر اساس عکس العمل لاین ها،تیپ های آلودگی MS،MR،RوO به عنوان Avirulence و تیپ s به عنوان virulence در نظر گرفته شد.بر اساس نتایج حاصله در سال 1374 برای ژن های Lrl,2a,2b,2c,3,3ka,3bg,Ech,B,9,11,12,13,15,17,18,21,22b,34 در مناطق مختلف بیماریزایی وجود داشت.در سال 1375 برای ژن های مقاومت Lrl,2a,2b,Ech,3ka,3bg,3,9,12,13,15,16,17,18,21,22a,23,24,30,34 بیماریزایی مشاهده شد.در سال 1376 این بیماری روی بعضی از لاین ها به صورت پراکنده و فقط در یک یا دو منطقه مشاهده شد.در این سال برای ژن های Lrl,2a,2b,2c,3,3ka,10,11,12,13,15,30,34 بیماری زایی وجود داشت.در سال 1377 روی ژن های Lrl,2a,2b,2c,3ka,10,11,12,13,15,21,30 و در سال 1378 در ساری روی ژن های Lr2b,B,15،و دراهواز برای ژن های Lrl,2a,2b,2c,3,3ka,9,10,16,14a,24,30 بیماریزایی مشاهده شد.

به دنبال همه گیری بیماری سفیدک پودری گندم در بعضی از استان های کشور به ویژه در استان مازندران،برخی از عوامل موثر در توسعه بیماری فوق مانند تابستان گذرانی و زمستان گذرانی بیمارگر، دامنه میزبانی و رابطه شدت بیماری با عوامل جوی (درجه حرارت، درصد رطوبت نسبی، میزان بارندگی و ساعات آفتابی) در طی سه سال زراعی 1378-1375 مورد بررسی قرار گرفت.این بررسی در ایستگاه های تحقیقاتی قراخیل، بایع کلا، فیروز کنده، دشت ناز و سراج محله استان مازندران با کاشت ارقام رایج شامل اترک، میلان، تجن، فلات، هیرمند و رسول انجام شد .برای بررسی اثر عوامل آب و هوایی روی شدت بیماری سفیدک پودری بر روی ارقام مختلف گندم، از روش رگرسیون خطی قدم به قدم (step wise regression) استفاده شد. در هر سه سال بررسی، شدت آلودگی رقم گندم تجن و نیز کلیه ارقام گندم مورد آزمایش با میانگین درجه حرارت رابطه خطی و معنی دار داشت،بدین معنی که با افزایش درجه حرارت شدت بیماری افزایش یافته و در اواسط اردیبهشت ماه به اوج خود می رسد. در بررسی میانگین سه ساله شدت آلودگی و رابطه آن با عوامل آب و هوایی علاوه بر درجه حرارت هفتگی، رطوبت نسبی نیز تاثیرگذار بود. بررسی تابستان گذرانی و زمستان گذرانی قارچ بیمارگر مشخص نمود که کلیستوتسیوم های قارچ در تیر و مرداد ماه بالغ شده و داخل آن ها آسک و آسکسپور تشکیل می شود ولی در اواخر شهریورماه کلیستوتسیوم ها خالی بودند.این موضوع نشان دهنده آزاد شدن آسکسپورها و انتشار آن ها بوده و می توان گفت که علاوه بر کنیدی و میسلیوم،این اسپورها نیز در اشاعه بیماری نقش دارند.در بررسی دامنه میزبانی قارچ بیمارگر، علایم بیماری روی علف های هرز گرامینه شامل اژیلوپس،فالاریس و چچم مشاهده و اثبات بیماریزایی شد.این اولین گزارش بیماری سفیدک پودری گندم از روی چچم واژیلوپس در استان مازندارن می باشد.

درسال های اخیر در بخش تحقیقات دانه های روغنی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر از طریق خویش آمیزی (selfing) دو رگ های وارداتی،تعداد زیادی لاین بازگردان بارورری جهت استفاده در تولید دو رگ های آفتابگردان ایجاد شده اند.در سال 1377 تعداد 24 لاین بازگردان باروری که مقاومت آن ها به بیماری پلاسموپارا نیز مشخص گردیده بود، با 3 لاین نر عقیم سیتوپلاسمی به عنوان تستر تلاقی داده شدند. در سال 1378 برای مطالعه قابلیت ترکیب این لاین ها،دو رگ های حاصل از تلاقی لاین های CMS در قالب طرح تلاقی فاکتوریل یا طرح II کامستاک و رابینسون (در چهار آزمایش)تجزیه شد.نتایج حاصل نشان داد که بازگردان های باروری R-103،R-217، R- 82،R-45،R-55،R-87،R-231،R-256،R-43 و R-72 برای عملکرد دانه و بازگردان های باروری R-45،R-87، R-46،R-256 و R-43 برای درصد روغن دارای قابلیت ترکیب بالایی بودند که در سال های آینده با تلاقی با لاین های نر عقیم جدید درتولید دورگ های پر محصول و پر روغن ازآن ها میتوان استفاده نمود.بررسی اثرات ژنی برای صفات ارتفاع بوته، طول دوره رویش، قطر طبق،وزن هزار دانه و عملکرد دانه نشان دهنده اثرات افزایشی و غیر افزایشی (اثرات غالبیت و اپیستازی) بود در صورتی که برای میزان روغن فقط اثر افزایشی معنی دار بود.وجود اثر غیر افزایشی برای عملکرد دانه استفاده از روش تهیه ارقام دورگ در اصلاح آفتابگردان را تایید می کند.

به منظور بررسی اثرماده تنظیم کننده رشد اسید تری ترپونیک (Teriterponic acid) بر عملکرد و بعضی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی سه رقم سیب زمینی اگریا،مارفونا و دراگا آزمایشی در سال 1379 در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال وبذر انجام شد.در این آزمایش از این ماده در چهار سطح 0،150،300 و 450 گرم در هکتار به صورت محلول پاشی استفاده شد،به این ترتیب که هر غلظت به سه قسمت مساوی تقسیم و در سه نوبت در مراحل آغاز گلدهی،حداکثر مرحله گلدهی و یک هفته پس از نوبت دوم به مصرف رسید.پانزده روز بعد از محلول پاشی سه بار نمونه برداری برای تعیین مقدار کلروفیل های a و b انجام شد و از برخی خصوصیات مرفولوژیکی و فیزیولوژیکی ارقام نیز یادداشت برداری به عمل آمد. نتایج به دست آمده نشان داد که محلول پاشی به میزان 300 گرم در هکتار در ارقام اگریا و مارفونا موجب افزایش عملکرد، افزایش تعداد غده در بوته، افزایش وزن متوسط غده و ماده خشک گردید. مصرف ماده در رقم دراگا نیز سبب افزایش محصول نسبت به عدم مصرف شد.بیشترین عملکرد غده با مصرف 300 گرم ماده تنظیم کنندة رشد در هکتار از رقم مارفونا به مقدار 33.91 تن در هکتار به دست آمد. مصرف این ماده موجب زودرسی ارقام مختلف شد که مقدار آن در ارقام اگریا،مارفونا و دراگا به ترتیب 8،5 و 9 روز بود.

به منظور بررسی و مقایسه علوفه شش رقم شبدر برسیم به نام های تولیدی کرج، لاین سلکسیون شده،مصری،ساکرومونت، لیتو و رقم متحمل به سرما(زمستان گذر)،در شرایط آب و هوایی کرج،آزمایشی در سال های 1377 تا 1378 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و شش تیمار در مزرعه پژوهشی 400 هکتاری موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اجرا گردید.نتایج تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین ارقام از نظر عملکرد علوفه خشک تفاوت معنی داری وجود ندارد. همچنین نتایج تجزیه مرکب نشان داد که بین سال ها از نظر عملکرد علوفه خشک در سطح یک درصد تفاوت معنی داری وجود دارد ولی تفاوت بین ارقام معنی دار نیست.در بین ارقام،رقم های تولیدی کرج و لیتو به ترتیب7.16 و 7.15 تن در هکتار علوفه خشک بالاترین تولید را دارا بودند و درمجموع8-7 درصد نسبت به میانگین کلی ارقام،برتری داشتند.با توجه به نتایج مقایسه میانگین ها و سایر خصوصیات مورفولوژیکی، رقم تولیدی کرج نسبت به بقیه ارقام برای شرایط محیطی کرج مناسب تر و قابل توصیه است.

خشکی و شوری از مهم ترین عوامل محدود کننده تولید محصولات زراعی از جمله پنبه بوده و با مختل ساختن رشد طبیعی گیاه محصول را کاهش می دهند. عدم توانایی گیاه در تحمل اثرهای خشکی و شوری مخصوصا در مرحله جوانه زنی موجب می گردد که بخش وسیعی از اراضی مورد کشت گیاهان زراعی مورد استفاده قرار نگیرد. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و شوری به جوانه زنی و رشد گیاهچه دو آزمایش جداگانه با استفاده از دو رقم تجارتی پنبه به اسامی ساحل و بختگان به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای خشکی و شوری شامل پتانسیل های صفر، 1-، 2-، 4-، 6-، 8- و 10- بار بود تیمارهای خشکی با استفاده از پلی اتیلن گلایکول 6000 و تیمارهای شوری با کلرید سدیم خالص تنظیم شدند.