پژوهش های به زراعی(تنش های محیطی در علوم گیاهی)
سال:1388 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

اثر تنش کم آبی در مرحله تشکیل غلاف بر میزان تحمل هشت رقم و لاین سویا ارزیابی شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه در شرایط آبیاری مطلوب با شاخص تحمل، شاخص تحمل به تنش، میانگین بهره وری، میانگین هندسی بهره وری ارتباط مثبت و معنی داری داشت. عملکرد دانه در شرایط تنش با تحمل به تنش، میانگین هندسی بهره وری ارتباط مثبت و معنی داری داشت. لاین M4 با تولید 3269 کیلوگرم در هکتار و لاین M12 نیز با مقدار 1739 کیلوگرم در هکتار کمترین عملکرد دانه را در شرایط آبیاری مطلوب داشتند. در شرایط تنش کم آبی ژنوتیپ Clark با تولید 1385 کیلوگرم در هکتار بالاترین و لاین SRF پایین ترین عملکرد را با 801 کیلوگرم در هکتار تولید کردند. کمترین کاهش عملکرد را لاین M12 با 29.4 درصد و بیشترین کاهش عملکرد را لاین M4 با 63.6 درصد کاهش نشان دادند. میانگین عملکرد ارقام در شرایط آبیاری و تنش به ترتیب برابر با 2512 و 1191 کیلوگرم در هکتار بود و شدت تنش معادل 0.526 بود. با توجه به همبستگی مثبت و معنی دار بین عملکرد دانه درشرایط تنش کم آبی و مطلوب با میانگین هندسی بهره وری و شاخص تحمل به تنش، به نظر می رسد از این شاخص می توان در شناسایی ژنوتیپ ها متحمل به کم آبی استفاده کرد.

برای بررسی اثر تنش شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام پاییزه کلزا و شناسایی بهترین ارقام آزمایشی در سال 88-87 در گلخانه مرکزتحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان شرقی به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی ترکیبی از 4 واریته SLM046)، Licord، Elite، (Okapi و شش سطح شوری حاصل از کلرو سدیم (0، 75، 150، 200، 250، 300 میلی مولار) بودند. نتایج حاصله از تجزیه واریانس داده نشان داد که افزایش شوری اثر منفی معنی داری بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه، تعداد دانه در غلاف، تعداد غلاف در بوته، سطح برگ، ارتفاع بوته داشت و صفات مذکور با افزایش غلظت نمک، به ترتیب %70.48، %58.71، %49.72، %75.15، %87.76، %50.33، نسبت به شاهد کاهش نشان دادند و بین ارقام از نظر همه صفات مورد مطالعه، به استثنای سطح برگ تفاوت معنی داری مشاهده شد. رقم SLM046 در همه صفات بالاترین مقادیر را داشت، مقایسه میانگین عملکرد ارقام نشان داد، SLM046 و Elite به ترتیب مقاوم ترین و حساس ترین رقم به شوری شناخته شد.

برای بررسی اثر تنش کمبود آب، مقادیر مختلف و تقسیط نیتروژن بر توزیع ماده خشک میان اندام های مختلف گیاهی و برخی ویژگی های مورفولوژیکی ذرت دآن های رقم هیبرید 704 در شرایط آب و هوایی خوزستان این پژوهش در تابستان سال های 1383 و 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان واقع در شهر رامین اجرا شد. این پژوهش شامل سه آزمایش مستقل هر یک به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک کامل تصادفی با سه تکرار بود. در هرآزمایش یک سطح آبیاری به صورت جداگانه اعمال شد. آبیاری مطلوب، تنش ملایم خشکی و تنش شدید خشکی به ترتیب شامل آبیاری بر اساس تخلیه 30، 40 و 50 درصد ظرفیت زراعی انجام شد. در هر آزمایش نیتروژن بعنوان تیمار اصلی دارای سه سطح 140، 180 و 220 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار و تقسیط نیتروژن نیز بعنوان تیمار فرعی دارای سه سطح شامل: 50 درصد در هنگام کاشت + 50 درصد در مرحله شش برگی، 25 درصد در هنگام کاشت + 75 درصد در مرحله شش برگی، 25 درصد در هنگام کاشت + 50 درصد در مرحله شش برگی + 25 درصد در مرحله دوازده برگی بود. نتایج نشان داد وزن خشک اندام هوایی و برخی صفات مورفولوژیک تحت تاثیر تنش خشکی قرار گرفتند، به طوری که با افزایش شدت تنش خشکی عملکرد ماده خشک بلال، چوب بلال، ساقه و برگ، ارتفاع بوته، طول بلال و طول کچلی انتهای بلال به طور معنی داری کاهش یافتند. به غیر از عملکرد چوب بلال و صفات مورفولوژیک، سایر صفات تحت تاثیر تیمار نیتروژن قرار گرفتند و با افزایش کاربرد نیتروژن، مقادیر این صفات افزایش یافتند. تقسیط مناسب نیتروژن در زمانی که نیاز گیاه نسبت به این ماده غذایی بالا بود تاثیر مثبتی بر توزیع ماده خشک در اندام های هوایی داشت. کود نیتروژن کافی تحت شرایط تنش ملایم خشکی همچون شرایط مطلوب آبیاری بر عملکردهای ماده خشک بلال، ساقه و برگ تاثیر افزایشی داشت. تغییرات صفات مورد مطالعه در اثر افزایش کاربرد نیتروژن و شرایط تنش شدید خشکی معنی دار نبود. بنابراین در شرایطی که گیاه در طول دوره رشد با تنش شدید خشکی مواجه باشد، افزایش مصرف نیتروژن برای کاهش اثرات تنش خشکی منطقی به نظر نمی رسد.

برای بررسی اثر شوری بر جوانه زنی و رشد اولیه لوبیا، آزمایشی در سال 1388 درآزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اقلید انجام گرفت. درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و میزان جذب املاح سدیم و پتاسیم از محیط کشت در چهار رقم لوبیا شامل ارقام جولس و دانشکده (ارقام سفید)، خمین و جی 14088 (ارقام چیتی) در چهار سطح محلول کلرید سدیم شامل 0، 1، 2 و 3 دسی زیمنس بر متر مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. شوری تاثیر معنی داری بر جوانه زنی بذر داشت. بیشترین و کمترین درصد جوانه زنی به ترتیب در سطوح شوری صفر و 3 دسی زیمنس بر متر مشاهده شد، همچنین شوری، طول ریشه چه و ساقه چه را کاهش داد. با افزایش شدت شوری، غلظت یون سدیم در گیاهچه افزایش و یون پتاسیم کاهش یافت. در بین ارقام مورد مطالعه، رقم جولس بیشترین درصد جوانه زنی و کمترین میزان یون سدیم را در بالاترین سطح تیمار شوری دارا بود. بر اساس صفات اندازه گیری شده، ارقام جولس (سفید) و جی 14088 (چیتی) به ترتیب مقاوم ترین و حساس ترین رقم به شوری تشخیص داده شدند.

برای بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزا عملکرد ارقام گندم در سال زراعی 86-1385 آزمایشی به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج اجرا شد. کرت اصلی شامل 8 رژیم مختلف آبیاری T1 (آبیاری در %40 تخلیه رطوبتی بعنوان شاهد)، T2 (آبیاری در %60 تخلیه رطوبتی)، T3 (آبیاری در %80 تخلیه رطوبتی)، T4 (عدم آبیاری در مرحله ساقه دهی)، ،T5 (عدم آبیاری در مرحله ساقه دهی تا پایان دوره رشد)، T6 (عدم آبیاری در مرحله گل دهی)، T7 (عدم آبیاری در مرحله گل دهی تا پایان دوره رشد)، T8 ( عدم آبیاری در مرحله پرشدن دانه) و کرت فرعی شامل دو رقم مرودشت (V1) و چمران (V2) بود. در این تحقیق عملکرد دانه و سایر صفاتی که با عملکرد دانه دارای ارتباط و همبستگی هستند مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد تمام تیمارهای تنش با تیمار شاهد اختلاف معنی داری داشتند به طوری که بیشترین عملکرد دانه در تیمار شاهد و کمترین عملکرد دانه در تیمار T7 بوده است و تیمارهای ، T2 تا ، T8 به ترتیب 15.7، 37.8، 13، 61، 45، 62، 43 درصد کاهش عملکرد نسبت به شاهد نشان دادند. رقم چمران دارای عملکرد معادل 478.8 گرم در متر مربع بوده و با رقم مرودشت در یک گروه آماری قرار گرفت. عملکرد دانه دارای همبستگی مثبت و معنی داری با عملکرد بیولوژیک (r=0.78)، وزن هزار دانه (r=0.74) و شاخص برداشت (r=0.69) بود.

برای بررسی تاثیر کاربرد سطوح مختلف نیتروژن و فسفر بر درصد و عملکرد پروتئین دانه ماش رقم پرتو آزمایشی در سال 1388 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری اجرا شد. پنج سطح نیتروژن خالص شامل: صفر، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار به همراه شش سطح فسفر خالص شامل: صفر، 30، 60، 90، 120 و 150 کیلوگرم در هکتار در طرح فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار قرار گرفتند. نتایج نشان داد تاثیر کاربرد نیتروژن و فسفر بر صفات بالا در سطح %1 معنی دار بود به طوری که با افزایش کاربرد نیتروژن و فسفر، درصد و عملکرد پروتئین دانه افزایش یافت. بیشترین درصد پروتئین دانه با میانگین %22.53 از تیمار ترکیبی کاربرد 120 کیلوگرم نیتروژن و 150 کیلوگرم فسفر در هکتار بدست آمد که البته اختلاف معنی داری با تیمار مصرف 120 کیلوگرم نیتروژن و 120 کیلوگرم فسفر در هکتار نداشت. بالاترین عملکرد پروتئین دانه با میانگین 49.55 گرم در متر مربع از تیمار ترکیبی کاربرد 120 و 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و فسفر حاصل شد که البته اختلاف معنی داری با تیمارهای ترکیبی مصرف 120 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و فسفر و همچنین 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و فسفر نداشت.

برای ارزیابی و مطالعه اثر تنش خشکی (آبیاری محدود) روی صفات مختلف لوبیا، تعداد 15 ژنوتیپ لوبیای قرمز و 15 ژنوتیپ لوبیای سفید در یک طرح بلوک های متعادل گروهی با سه تکرار در دو محیط آبیاری معمول (دور آبیاری 4 روز) و تنش خشکی (دوره آبیاری 10 روز) کاشته شدند و تعداد 24 صفت شامل صفات مربوط به مراحل رویشی، زایشی و همچنین عملکرد، ثبت شد. نتایج حاصل نشان داد که از میان صفات مورد آزمون در لوبیای قرمز، بیشترین میزان کاهش مربوط به صفت عملکرد تک بوته و در لوبیای سفید مربوط به صفات وزن خشک برگ، وزن خشک شاخساره و وزن صد دانه می باشد. نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام لوبیای سفید نشان داد که صفات تعداد دانه در بوته، وزن صد دانه، وزن خشک برگ و وزن خشک شاخساره در شرایط تنش بیشترین تاثیر را روی عملکرد داشتند. تجزیه رگرسیون گام به گام در لوبیا قرمز نشان داد که صفات وزن صد دانه، تعداد دانه در بوته و تعداد روز تا ظهور برگ های اولیه (V2) تحت شرایط تنش، بیشترین تاثیر را روی عملکرد داشتند. در بررسی میزان مقاومت به خشکی ارقام، شاخص های حساسیت و تحمل و همچنین درصد تغییرات صفات در اثر تنش محاسبه شد. MP ، STI و GMP مناسب ترین شاخص های مقاومت به خشکی بودند که بر اساس آن ها ژنوتیپ های KS-41133 KS-41160, KS-41127 و KS-41165 لوبیای سفید و KS-31146 و KS-31150 لوبیای قرمز بعنوان ژنوتیپ های مقاوم تعیین شدند.

چهار لاین اصلاحی پیشرفته گندم M-78-1، M-78-3، M-78-10 و M-78-16 و رقم حساس بولانی به صورت دای آلل یک طرفه تلاقی داده شدند. بذور F1 و والدها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در گلدان هایی با خاک استریل در گلخانه کاشته شدند. گیاهچه ها توسط اسپور نژاد 6E130A+ زنگ زرد تلقیح شده و دوره کمون یادداشت برداری شد. در تجزیه واریانس به روش گریفینگ، تفاوت قابلیت ترکیب پذیری عمومی و خصوصی در والدهای مورد مطالعه معنی دار بود. در تجزیه نتایج به روش هیمن، پارامتر Wr+Vr اختلاف معنی داری بین والد ها نشان نداد، اما اختلاف والد ها از لحاظ Wr-Vr معنی دار بود. شیب خط رگرسیون Wr/Vr اختلاف معنی داری با صفر داشت، ولی اختلاف معنی داری با یک نداشت. فراوانی آلل های غالب بیش تر از آلل های مغلوب بود. وراثت پذیری عمومی و خصوصی به ترتیب 94 درصد و 60 درصد برآورد گردید. مجموع نتایج نشان دهنده اهمیت توأم اثرات افزایشی و غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی دوره کمون بود.