اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1393 | دوره:8 | شماره:3 (31) |تعداد مقالات:11

این تحقیق به منظور بررسی روش های کاربرد کود زیستی فولزایم (حاوی باکتری Bacillus subtilis) بر خصوصیات م ورفولوژیک، فیزیولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد چهار رقم گندم در مزرعه نمونه آستان قدس رضوی در سال زراعی 90-1389 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. ارقام مختلف گندم به عنوان عامل اصلی شامل انواع فلات، پیشتاز، بهار و توس و روش های استفاده از کود زیستی فولزایم به عنوان عامل فرعی در چهار سطح کاربرد به صورت بذرمال، استفاده همراه با آبیاری، بذرمال و آبیاری به صورت توام و عدم استفاده یا شاهد در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که رقم فلات با ارتفاع ساقه 61.5 سانتی متر نسبت به سایر ارقام از ارتفاع کمتری برخوردار بود. به طوری که رقم های توس و پیشتاز نسبت به رقم فلات حدود 14.5% ارتفاع بیشتری داشتند. کاربرد کود زیستی فولزایم باعث افزایش محتوای کلروفیل شد و بیشترین مقدار آن در روش های کاربرد بذرمالی و ترکیب بذرمالی و آبیاری به دست آمد. در انتهای فصل رشد، محتوای کلروفیل برگ پرچم نشان داد ارقام گندم فلات و توس نسبت به دو رقم پیشتاز و بهار دارای محتوای کلروفیل بالاتری بودند. در بین ارقام مورد مطالعه رقم گندم بهار به لحاظ عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه واکنش بهتری نسبت به سایر ارقام نشان دادند به طوری که بیشترین عملکرد دانه از این رقم در تیمارهای کاربرد کود زیستی فولزایم به روش آبیاری و ترکیب بذرمالی و آبیاری به میزان 8609 و 9063 کیلوگرم در هکتار و کمترین آن در تیمار شاهد با رقم فلات به میزان 5858 کیلوگرم در هکتار مشاهده شد.

به منظور بررسی تاثیر کودهای زیستی مایکوریزا، نیتروکسین، سوپرنیتروپلاس و کود های شیمیایی نیتروژنه و فسفره بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد همزیستی مایکوریزایی ریشه در گیاه دارویی شوید توده بومی همدان دو آزمایش جداگانه در دو سال، به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار د ر شرایط گلخانه ای در دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز طی سال های زراعی 1389 و 1390 اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه در این تحقیق عبارت از کود زیستی مایکوریزا در سه سطح شامل شاهد یا عدم کاربرد، کاربرد مایکوریزای گونهGlomus intraradices و G. mosseae، کود زیستی تثبیت کننده نیتروژن در سه سطح شامل شاهد یا عدم کاربرد، کاربرد نیتروکسین و سوپرنیتروپلاس و کودهای شیمیایی نیتروژنه و فسفره در سه سطح شامل مقادیر صفر، 50 و 100 درصد مقدار توصیه شده از هر کدام بعد از تجزیه خاک بودند. نتایج نشان داد کاربرد تلفیقی و همزمان تیمارهای آزمایشی روی تعداد ساقه جانبی، تعداد چتر مرکب، عملکرد دانه و درصد همزیستی ریشه با مایکوریزا موثر بودند. کاربرد تلفیقی انواع کودهای زیستی تحت شرایط کاهش مقدار کودهای شیمیایی توصیه شده برای تغذیه شیمیایی خاک موثر واقع شد. همچنین، کاربرد جداگانه کودهای زیستی تثبیت کننده نیتروژن به ویژه سوپرنیتروپلاس و کاربرد تلفیقی مایکوریزا با مقادیر کاهش یافته کودهای شیمیایی باعث افزایش تعداد دانه در بوته شوید نسبت به تیمار شاهد گردید.

به منظور شناسایی لاین یا لاین های متحمل به تنش رطوبتی بر اساس شاخص های مختلف و شناسایی بهترین شاخص های تحمل به خشکی، 4 آزمایش در سال 86- 85 در ایستگاه های تحقیقات کشاورزی میاندوآب، همدان، اردبیل و مشهد با 18 لاین امید بخش و دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و در دو شرایط آبیاری کامل و اعمال تنش رطوبتی در مرحله پرشدن دانه انجام شد. نتایج نشان داد که لاین های شماره 2 (C-80-4) و 8 (Bkt/90-Zhong 87) نام گذاری شده به نام میهن با توجه به مقادیر بالای شاخص های تحمل به خشکی MP، GMP، STI، HARM، RDI و مقادیر کم شاخص های TOL و SSI، عملکرد دانه بالا در شرایط مطلوب و تنش رطوبتی در مرحله پرشدن دانه به عنوان لاین های متحمل به تنش رطوبتی در مرحله پرشدن دانه شناسایی شدند. با توجه به ضرایب همبستگی مثبت و معنی دار بین شاخص ها با عملکرد دانه در هر دو شرایط آبیاری و بین شاخص ها، مشخص گردید که انتخاب بر اساس شاخص های GMP، MP، STI و HARM منجر به انتخاب ژنوتیپ هایی با عملکرد دانه بالا در هر دو شرایط آبیاری گردید. نتایج تجزیه به عامل ها نشان داد که 99.83 درصد از تغییرات کل توسط دو مولفه تبیین شدند. مولفه اول با توجیه 70.85 درصد از تغییرات، عملکرد بالقوه و تحمل به خشکی (شاخص های MP، GMP، STI، HARM، RDI) و مولفه دوم با توجیه 28.98 درصد از تغییرات به عنوان مولفه حساسیت به تنش (شاخص های TOL و SSI) نام گذاری شدند. تجزیه کلاستر نشان داد شاخص های STI، GMP، HARM و MP در یک خوشه و TOL و SSI در خوشه دیگر قرار گرفتند.

به منظور بررسی اثر کشت گیاه پوششی و مصرف تقسیطی نیتروژن در مراحل مختلف رشد ذرت بر میزان تولید علوفه و زیست توده علف های هرز، آزمایشی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و 3 فاکتور انجام شد. فاکتور اول شامل چاودار، ماشک گل خوشه ای، شبدر برسیم به صورت گیاه پوششی همراه با دو شاهد (بدون وجین و با وجین)، فاکتور دوم شامل تقسیط کود نیتروژن از منبع اوره به میزان 225 کیلوگرم در هکتار با 2 سطح (سطح اول مصرف50 درصد نیتروژن در زمان کاشت و 50 درصد در مرحله 8 تا 10 برگی ذرت و سطح دوم مصرف 33.3 درصد نیتروژن در زمان کاشت، 33.3 درصد در مرحله 8 تا 10 برگی و 33.3 درصد یک هفته قبل از ظهور گل تاجی ذرت) و فاکتور سوم شامل مراحل نمونه برداری از علف های هرز در دو مرحله هشت برگی و یک هفته قبل از ظهور گل تاجی بودند. نتایج آزمایش نشان داد که گیاهان پوششی چاودار، ماشک گل خوشه ای و شبدر برسیم نقش موثری در کاهش زیست توده علف های هرز داشته و زیست توده کل علف های هرز را به ترتیب 87%، 82% و 65% نسبت به شاهد (بدون وجین) کاهش دادند. همچنین، اثر گیاه پوششی و مصرف تقسیطی نیتروژن بر مجموع عملکرد علوفه تر ذرت و گیاه پوششی معنی دار بود. به طوری که، تیمار شاهد (با وجین) با تیمار ذرت + ماشک گل خوشه ای دارای بیشترین میزان تولید علوفه بود. به طور کلی، با در نظر گرفتن منافع کنترل موثر علف های هرز و تولید علوفه بیشتر، تیمار ماشک گل خوشه ای از گیاهان پوششی مناسب به شمار می رود.

به منظور بررسی اثر کاربرد باکتری های محرک رشد و مصرف سطوح مختلف کود اوره بر عملکرد دانه و صفات زراعی ذرت هیبرید سینگل کراس 704، آزمایشی در خرداد ماه 1391 در اراضی تحقیقاتی دانشگاه پیام نور مرکز خاش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح نیتروژن (صفر، 25 درصد یعنی معادل 87.5 کیلوگرم اوره در هکتار، 50 درصد یعنی معادل 175 کیلوگرم اوره در هکتار و 100 درصد یعنی معادل 350 کیلوگرم اوره در هکتار بر اساس آزمون خاک) در کرت های اصلی و تیمار کود های بیولوژیک در سه سطح (تلقیح با باکتری ازتوباکترکروکوم، آزوسپیریلیوم برازیلنس و بدون تلقیح به عنوان شاهد) در کرت های فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج آزمایش نشان داد که استفاده از کود شیمیایی اوره در تمامی سطوح دارای اثر معنی داری بر صفات مورد مطالعه بود. بیشترین و کمترین ارتفاع بوته، تعداد ردیف دانه در بلال، تعداد دانه در ردیف، تعداد بلال در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و پروتئین دانه به ترتیب در تیمار تامین 100% نیتروژن و عدم مصرف کود نیتروژن مشاهده گردید. استفاده از باکتری های محرک رشد اثر معنی داری بر صفات مورد مطالعه داشتند. به طوری که، استفاده از باکتری های محرک رشد اثر مثبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه نشان دادند. بیشترین عملکرد و اجزای عملکرد دانه در تیمارهای باکتری های محرک رشد مشاهده گردید. تیمار عدم استفاده از باکتری های محرک رشد دارای کمترین عملکرد و اجزای عملکرد دانه بود و استفاده از ازتوباکتر و آزوسپریلیوم به ترتیب موجب افزایش 8.4% و 8.2% عملکرد دانه ذرت گردیدند.

به منظور ارزیابی رقابت سلمه تره با رازیانه از نظر برخی صفات موثر در رشد و عملکرد، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و با دو عامل تراکم سلمه تره شامل صفر، 2، 4، 6 و 8 بوته در هر متر از ردیف کاشت و زمان نسبی سبز شدن سلمه تره شامل همزمان، 10، 20 و 30 روز بعد از سبز شدن رازیانه اجرا شد. دوره خواب بذور سلمه تره با استفاده از اسید جیبرلیک شکسته شد. استخراج اسانس از دانه های رازیانه با استفاده از دستگاه کلونجر انجام شد. نتایج نشان داد که حضور 4 بوته سلمه تره در هر متر از ردیف کاشت تاثیری بر طول دوره رشد رازیانه نداشت. با افزایش تراکم به بیش از 4 بوته علف هرز در هر متر از ردیف کاشت شاخص میزان کلروفیل برگ رازیانه 26% کاهش یافت. اثر تراکم های بالای سلمه تره روی زمان شروع پیری برگ ها و ارتفاع بوته بیشتر از تراکم های پایین آن بود. با کاهش تراکم و تاخیر در زمان نسبی سبز شدن علف هرز بیوماس آن افت پیدا کرد. در حالی که عملکرد دانه و اسانس رازیانه به طور معنی داری افزایش یافت. در تراکم بالاتر از 4 بوته سلمه تره به ازای هر واحد تراکم علف هرز، معادل 25 میلی لیتر در متر مربع از عملکرد اسانس کاسته شد، که بر ضرورت کنترل این علف هرز در مزرعه رازیانه تاکید دارد.

این تحقیق به منظور بررسی پتانسیل تولید مینی تیوبر کلون ها و ارقام امیدبخش نیمه دیررس سیب زمینی در سیستم هواکشت طی سه سال (1392-1390) در آزمایشگاه و گلخانه شرکت بهپرور سبلان اردبیل انجام شد. تعداد پنج کلون و رقم (شامل سه کلون امیدبخش 3-397009، 10-397082 و 1-397081 و دو رقم خاوران و آگریا) بر اساس طرح کاملا تصادفی در سه تکرار بررسی شدند. در طی دوره رشد و بعد از برداشت صفات ارتفاع بوته، تعداد ساقه اصلی در بوته، تعداد و وزن مینی تیوبر در مترمربع، متوسط وزن مینی تیوبر در مترمربع و وضعیت انبارمانی اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات مورد ارزیابی نشان داد که بین کلون ها و ارقام مورد مطالعه از لحاظ صفات تعداد و وزن مینی تیوبر در مترمربع، متوسط وزن مینی تیوبر در مترمربع، ارتفاع بوته و تعداد ساقه اصلی در بوته اختلاف معنی دار وجود دارد. کلون های امیدبخش نیمه دیررس 1-397081 و 3-397009 از لحاظ تعداد مینی تیوبر در مترمربع (به ترتیب 2766 و 2141 مینی تیوبر)، وزن مینی تیوبر در مترمربع (به ترتیب 11400 و 16500 گرم) و کلون امیدبخش نیمه دیررس 1-397081 از لحاظ متوسط وزن مینی تیوبر در مترمربع (5.59 گرم) و ارتفاع بوته (174 سانتی متر) دارای بیشترین مقدار بودند. اختلاف تعداد مینی تیوبر در مترمربع کلون های امیدبخش نیمه دیر رس 1-397081 و 3-397009 با رقم آگریا به ترتیب 1166 و 541 مینی تیوبر در مترمربع بود. متوسط وزن مینی تیوبر در مترمربع در سیستم هواکشت 6.16 گرم بود.

به منظور ارزیابی واکنش لاین های اینبرد نوترکیب گندم نان در شرایط کمبود آب، آزمایشی به صورت طرح کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1388 در ایستگاه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح آبیاری (80، 120 و 160 میلی متر تبخیر از تشتک کلاس A) و فاکتور فرعی شامل هشت لاین اینبرد نوترکیب به همراه دو والد (روشن و سوپرهد) بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها، نشان از وجود اختلاف معنی دار بین سطوح مختلف آبیاری و نیز لاین های مورد مطالعه از نظر عملکرد دانه داشت. در حالی که بین دو عامل مورد ارزیابی اثر متقابلی مشاهده نگردید. در ارزیابی لاین ها بر اساس معیارهای مقاومت به خشکی، از نظر شاخص های SSI و TOL در تنش کم آبی با120 میلی متر تبخیر، لاین های 1، 7، 41 و رقم روشن و در تنش کم آبی با 160 میلی متر تبخیر، لاین های 7 و 19 لاین های متحمل بودند. در حالی که در هر دو شرایط تنش از نظر شاخص های STI، MP و GMP لاین های 37، 38 و رقم روشن به عنوان لاین های متحمل به کم آبی شناسایی شدند. گروه بندی لاین ها با استفاده از تجزیه خوشه ای بر اساس عملکرد دانه و نیز معیارهای مقاومت به خشکی، لاین های 1، 30، 32، 37، 38، 41 و رقم روشن را در سطح آبیاری با 120 میلی متر تبخیر و لاین های 30، 37، 38 و رقم روشن را در سطح آبیاری با 160 میلی متر تبخیر از نظر تحمل به خشکی، در کلاس برتر قرار داد.

در زمین های زراعی، آلودگی فلزات سنگین ب ه خاطر استفاده از پساب های صنعتی آلوده و کاربرد بی رویه کودهای فسفاته به یک مشکل اساسی تبدیل شده است. دوام بلند مدت زیست شناختی و باقی ماندن در خاک، سبب انباشته شدن این فلزات در زنجیره غذایی و در نتیجه سبب تاثیرات منفی بالقوه برای سلامت انسان می گردد. به منظور بررسی تاثیر فلزهای مس و سرب در خاک آلوده بر صفات ریخت شناختی، میزان پرولین و پراکسیداسیون لیپیدی دو رقم ماش، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. فلز مس در غلظت های صفر، 150، 300 و 400 میلی گرم در کیلوگرم خاک خشک و سرب در غلظت صفر، 200، 400 و 600 میلی گرم در کیلوگرم خاک استفاده شد. پس از رشد گیاهان به مدت چهار هفته در خاک آلوده، ارتفاع بخش هوایی، طول ریشه، وزن تر و وزن خشک اندام هوایی و ریشه، میزان پرولین و میزان پراکسیداسیون لیپیدی در برگ سنجیده شد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر، حاکی از تاثیر منفی و سمی فلزات سنگین مس و سرب بر گیاه ماش است، به طورکلی با افزایش غلظت مس و سرب در محیط رشد، صفات ریخت شناختی تغییر یافته است. رقم سیستان تاثیر پذیری بیشتری از فلزات سنگین داشته و نسبت به رقم گوهر صفات ریخت شناختی آن تغییرات منفی بیش تری را نمایان ساخت. فلزات مس و سرب بر میزان پرولین و پراکسیداسیون لیپیدی در گیاه ماش تاثیر زیادی داشت. ضمن این که میزان پرولین و همچنین پراکسیداسیون لیپیدی تحت تنش فلزات مس و سرب در رقم سیستان افزایش بیشتری نشان داد.

به منظور ارزیابی و شناسایی اکوتیپ های متحمل به خشکی شبدر یک ساله، تعداد هفده اکوتیپ از گونه های شبدر به صورت کرت های یک بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار، تحت دو شرایط تنش خشکی (دیم) و بدون تنش (فاریاب) در مزرعه تحقیقاتی ساعتلوی ارومیه مورد آزمایش قرار گرفتند. در این مطالعه عملکرد اکوتیپ ها در شرایط بدون تنش (Yp) و دارای تنش (Ys) با استفاده از شاخص های تحمل از جمله میانگین بهره وری (MP)، شاخص تحمل (TOL)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، میانگین هارمونیک (HM)، حساسیت به تنش (SSI) و تحمل تنش (STI)، ارزیابی شدند. اختلاف معنی داری میان اکوتیپ ها از نظر عملکردهای آبی و دیم دیده شد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی و امکان انتخاب برای تحمل به خشکی و استفاده از آنها در مطالعات ژنتیکی و اصلاحی بعدی می باشد. همبستگی بالاتر شاخص های MP، GMP، HM و STI با عملکرد اکوتیپ ها در شرایط تنش و بدون تنش می تواند به عنوان یک معیار ارزیابی تحمل به خشکی آنها به کار رود. در محیط دارای تنش و بدون تنش بیشترین عملکرد و بیشترین مقادیر این شاخص ها متعلق به اکوتیپ شماره 11 (Trifolium resupinatum L.) بود. تجزیه خوشه ای اکوتیپ های مقاوم شماره 11، 2 و 13 مربوط به (T. resupinatum L.) و 8 و 10 مربوط به (T. echinatum L.) را در یک گروه و بقیه اکوتیپ ها را در گروه دیگر به عنوان اکوتیپ های حساس قرار داد. با توجه به این چهار شاخص و عملکرد بالا در محیط تنش و بدون تنش و همچنین نمودار چند متغیره بای پلات، اکوتیپ شماره 11 (T. resupinatum L.) به عنوان بهترین اکوتیپ متحمل به خشکی تشخیص داده شد.

توان گیاهان برای کاهش اثرات منفی حذف برگ (گیاه خواری) بر رشد آنها، تحمل گیاه خواری نامیده می شود. شنگ (Tragopogon graminifolius) علف هرزی چندساله می باشد که در سرتاسر جهان گسترش دارد. به منظور بررسی اثر حذف برگ در شرایط بدون خسارت (کنترل)، 50 درصد حذف برگ در مرحله 10 برگی، 50 درصد حذف برگ در مرحله 20 برگی و 100 درصد حذف برگ در مرحله 20 برگی بر بقا و زیست توده نهایی شنگ آزمایشی در سال 1391 در قالب طرح کاملا تصادفی اجرا شد. نتایج نشان داد که تعداد برگ های فعال نهایی، تعداد گل و دانه، تعداد شاخه های جانبی و ارتفاع نهایی علف هرز شنگ در تیمار 100 درصد حذف برگ در مرحله 20 برگی به طور معنی داری کمتر از سایر تیمارها بود (P<0.0001). این نتایج حاکی از آن است که با ایجاد تنش گیاه خواری و کاهش تعداد برگ، توانایی فتوسنتز و در نتیجه توان گیاه برای ادامه بقا و تولید اندام زایشی علف هرز شنگ کاهش یافته است. به علاوه، شدت و زمان اعمال تنش در اواسط دوره رشد گیاه اثرات منفی بر رشد زایشی این علف هرز داشت تا آنجا که تعداد دانه تولیدی در تیمار 100 درصد حذف برگ در مرحله 20 برگی 66.7 درصد نسبت به شاهد کاهش یافت. با کاهش مولفه های رشدی در علف هرز شنگ، زیست توده اندام های هوایی و زیرزمینی در تیمار 100 درصد حذف برگ در مرحله 20 برگی نیز به ترتیب 52.58% و 52.06% از تیمار شاهد کمتر بود (P<0.0001). نتایج نشان داد که جمعیت این علف هرز چندساله علی رغم تحمل خسارت قادر به جبران بافت از دست رفته خود نمی باشد. این یافته به لحاظ پایداری این گیاه در زیستگاه های مختل شده از اهمیت اکولوژیک برخوردار است.