اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1388 | دوره:3 | شماره:10 |تعداد مقالات:8

در این مطالعه شش رقم پاییزه کلزا طی سال زراعی 83 - 82 و دو زمان کاشت 21 شهریور و 5 مهرماه از نظر شکل مناسب بوته ها قبل از بروز سرمای زمستان و اثرات سرما بر روی بقای زمستانی ان ها، عملکرد دانه، روغن و اجزای عملکرد دانه در قالب طرح اماری فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اذربایجان شرقی ارزیابی شدند. نتایج نشان دادند که ارقام مورد بررسی در تاریخ کاشت مهرماه در مقایسه با تاریخ کاشت شهریور ماه از تعداد برگ در بوته، قطر طوقه و وزن خشک بوته کم تری در زمان کاهش میانگین دمای روزانه به کم تر از صفر گیاهی کلزا (5 درجه سانتی گراد) برخوردار بودند. هم چنین، عملکرد دانه و روغن نیز در کشت مهرماه کاهش معنی داری نشان داد. بنابراین، زمان کاشت نیمه شهریور ماه برای منطقه و مناطقی با شرایط اقلیمی مشابه، مناسب تر است. بین عملکرد دانه و روغن با تعداد برگ در بوته، قطر طوقه و وزن خشک بوته همبستگی مثبت و معنی دار و با درصد سرمازدگی همبستگی منفی و معنی دار دیده شد. به نظر می رسد می توان از شاخص های تعداد برگ در بوته، قطر طوقه و وزن خشک بوته در زمان نزول میانگین دمای روزانه به کمتر از صفر گیاهی کلزا و درصد سرمازدگی، برای گزینش ژنوتیپ های متحمل به سرما و شناسایی زمان کاشت مناسب کلزای پاییزه استفاده نمود.

به منظور بررسی تاثیر کودهای بیولوژیک بر خصوصیات محصول دهی سه رقم آفتابگردان روغنی تحقیقی طی سال های 1386 و 1387 در مزرعه تحقیقات کشاورزی شهرستان خوی در آذربایجان غربی اجرا گردید. این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. ارقام آفتابگردان به عنوان سطوح فاکتور اول شامل هایسان 33، آلستار و اروفلور و فاکتور فرعی شامل ترکیبی از تلقیح بذر با کودهای بیولوژیک و مصرف کودهای شیمیایی با هشت سطح 50 درصد سولفات پتاسیم + بیوسولفور، 100 درصد سولفات پتاسیم + بیوسولفور، 100 درصد سولفات پتاسیم مورد نیاز، 50 درصد اوره + ازتوباکتر، 50 درصد اوره + نیتروکسین، 50 درصد اوره + ازتوباکتر + نیتروکسین، 100 درصد اوره مورد نیاز، 100 درصد سولفات پتاسیم + 100 درصد اوره بود. نتایج آزمایش نشان داد که اثر رقم و کود بر تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و روغن معنی دار بود. اثر متقابل دو فاکتـور نیز بر شـاخص برداشت و عملکرد روغن معنی دار شد. مقایسه میانگین صفات ارقام حاکی از برتری هایسان 33 از لحاظ عملکرد دانه و اجزا عملکرد نسبت به دو رقم دیگر بود. بطوری که هایسان 33 با 707 دانه در طبق و 56.7 گرم وزن هزار دانه حداکثر عملکرد دانه و روغن را به ترتیب با 3832 و 1705 کیلوگرم در هکتار تولید نمود. بین سطوح کودی تلقیح بذور با بیوسولفور همراه با مصرف کامل سولفات پتاسیم مورد نیاز (طبق توصیه آزمایشگاه خاک) و تلقیح بذور با ازتوباکتر و نیتروکسین به همراه مصرف 50 درصد اوره مورد نیاز بیشترین تاثیر مثبت را در افزایش عملکرد دانه و روغن داشتند. در نهایت طبق نتایج 2 ساله تحقیق تلقیح بذور آفتابگردان با کودهای بیولوژیک همراه با کاهش مصرف کودهای شیمیایی مانند کودهای نیتروژنه می تواند در بهبود خصوصیات کمی ارقام روغنی مفید باشد.

این پژوهش به منظور بررسی عکس العمل چغندرقند (رقم منوژرم رسول) به نحوه مصرف عناصر ریز مغذی به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در سال زراعی 1385 اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل نوع عنصر ریز مغذی در پنج سطح: بدون مصرف عناصر ریز مغذی (شاهد)، سولفات آهن، اسید بوریک، سولفات روی و سولفات منگنز و روش کاربرد این عناصر در سه سطح: آغشته با بذر، مصرف خاکی و محلول پاشی بودند. تیمارهای مربوط به محلول پاشی واحدهای آزمایشی با غلظت 5 در هزار در مراحل 10 - 8 برگی و 16 - 14 برگی صورت گرفت. برداشت نهایی محصول از مساحت 3 متر مربع انجام و صفات عملکرد ریشه، بیوماس، شاخص برداشت، درصد قند و درصد ماده خشک ریشه اندازه گیری شد. اثر نوع عناصر ریز مغذی بر تمامی صفات مورد بررسی، اثر روش های کاربرد عناصر ریز مغذی بر عملکرد ریشه و درصد قند و اثرات متقابل فاکتورهای آزمایشی بر صفات درصد و عملکرد قند و ریشه معنی دار گردید. مصرف عناصر ریز مغذی منجر به افزایش معنی داری در میزان عملکرد ریشه و قند، درصد قند، درصد ماده خشک ریشه، شاخص برداشت و بیوماس گردید. مصرف آهن و منگنز به فرم محلول پاشی و مصرف خاکی بر و روی نسبت به روش های دیگر، عملکرد ریشه بیشتری تولید کردند. دست یابی به درصد قند بالا با مصرف آهن به فرم محلول پاشی و بر و منگنز با مصرف خاکی و روی به فرم آغشته کردن با بذر امکان پذیر گردید. حداکثر عملکرد ریشه (6.143 کیلوگرم بر متر مربع) در تیمار محلول پاشی سولفات آهن و بیشترین درصد قند (18.32 %) در تیمار مصرف خاکی سولفات روی به دست آمد. کاربرد این عنصر منجر به ایجاد بالاترین درصد ماده خشک تولیدی در ریشه (19.44%) نیز گردید. مصرف منگنز منجر به افزایش شاخص برداشت از حداقل 53.85% درشرایط شاهد به 72.27% گردید. بنابراین، مصرف عناصر ریز مغذی به هر روش ممکن در چغندرقند با افزایش دوام سطح برگ و توان فتوسنتزی گیاه به همراه افزایش فعالیت های متابولیکی می تواند منجر به تولید محصول بیشتر با عیار قند بالاتر شود.

به منظور ارزیابی صفات مورفوفیزیولوژیک و ارتباط آن ها با عملکرد دانه در شرایط تنش کم آبی، آزمایشی در سال زراعی 87 - 1386 در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی با استفاده از 14 لاین پیشرفته گندم نان به همراه دو رقم شاهد سرداری و آذر - 2 در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا گردید. برای ارزیابی واکنش ژنوتیپ ها نسبت به تنش، از شاخص های حساسیت به تنش (SSI)، تحمل (TOL)، بهره وری متوسط (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP) و تحمل به تنش(STI)  استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه مرکب نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، و اثر ژنوتیپ ها در سطح احتمال 1% معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در شرایط دیم به ژنوتیپ های شماره 8 و 16 به ترتیب با 2080 و 2217 کیلو گرم در هکتار و در شرایط آبیاری تکمیلی به ژنوتیپ شماره 7 با 3525 کیلو گرم در هکتار تعلق داشت. بر اساس شاخص های به کار رفته در این آزمایش بیشترین میانگین هندسی بهره وری، بهره وری متوسط و شاخص تحمل به تنش متعلق به لاین شماره 16 و کمترین آن به لاین شماره 12 تعلق داشت. در این لاین مقدار TOL نیز پایین بود. تحلیل همبستگی بین عملکرد دانه و شاخص های تحمل به تنش نشان داد که شاخص های GMP،MP  و STI همبستگی مثبت و بالایی با عملکرد در دو محیط آزمایش نشان دادند و به عنوان مناسب ترین شاخص ها برای شناسایی لاین های متحمل توصیه می شوند.

به منظور برآورد وراثت پذیری کارایی فتوسیتم II و تعیین رابطه آن با تحمل به خشکی انتهایی در گندم نان، آزمایشی از سال 1385 تا1387 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل به اجرا درامد. وراثت پذیری صفات از طریق تلاقی دی الل 8×8 درگلخانه برآورد گردید. برای بررسی روابط صفات، تعداد 18 رقم گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در شرایط نرمال و تنش خشکی انتهایی کشت گردیده و پارامترهای فلورسانس کلروفیل و شاخص های تحمل به خشکی محاسبه گردیدند. نتایج نشان داد که وراثت پارامترهای فلورسانس کلروفیل در شرایط گلخانه ای در اکثر موارد توسط مدل افزایشی غالبیت قابل توجیه است. نتایج همچنین نشان داد که نقش اثرات غالبیت در کنترل صفات بیشتر از اثرات افزایشی بوده و همه صفات مورد مطالعه توسط اثرات فوق غالبیت کنترل گردیده و وراثت پذیری خصوصی نسبتا پایینی دارند. در حالی که وراثت پذیری عمومی صفات بسیار بالا بود. بررسی روابط صفات نشان داد که پارامترهای  F0و Fm همبستگی معنی داری با تحمل به خشکی ندارند، درحالی که شاخص  Fv/Fmروابط مثبتی با تحمل به خشکی نشان داد. در مجموع با توجه به وراثت پذیری عمومی بالا، روابط معنی دار به دست آمده با مقاومت به خشکی، سرعت اندازه گیری بالا، غیر مخرب و ارزان بودن اندازه گیری فلورسانس کلروفیل، شاخص Fv/Fm به عنوان یک معیار مکمل در گزینش ژنوتیپ های متحمل خشکی توصیه گردید.

به منظور بررسی اثر محلول پاشی عناصر کم مصرف روی و منگنز بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه ارزن مرواریدی، آزمایشی در سال زراعی 87 - 1386 در مزرعه تحقیقاتی پژوهشکده کشاورزی دانشگاه زابل (چاه نیمه) به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اصلی شامل سه سطح تنش خشکی =S1 بدون قطع آبیاری،S2 = قطع آبیاری در مرحله رشد رویشی (ساقه دهی) و =S3 قطع آبیاری در مرحله رشد زایشی (خوشه دهی) و فاکتور فرعی نیز شامل محلول پاشی در چهار سطح: =F1 بدون محلول پاشی، =F2 محلول پاشی با سولفات منگنز،=F3  محلول پاشی با سولفات روی و =F4 محلول پاشی با سولفات منگنز+ سولفات روی بود. نتایج نشان داد که بالاترین میزان عملکرد علوفه تازه (41073 کیلوگرم در هکتار) و علوفه خشک (9775 کیلوگرم در هکتار) از تیمار عدم تنش (آبیاری مطلوب) همراه با محلول پاشی عناصر روی و منگنز حاصل شد. علاوه بر این، همین تیمار باعث افزایش درصد خاکستر (12.07%)، پروتئین خام (18.65%) و نیتروژن (2.83%) موجود در علوفه ارزن شد. از طرفی بالاترین غلظت عناصر روی (240.8 میلی گرم بر گرم) و منگنز (5/43 میلی گرم بر گرم) نیز از تیمار عدم تنش همراه با محلول پاشی هر یک از این عناصر به دست آمد. بیشترین درصد فیبر خام و فسفر علوفه ارزن نیز از تیمار عدم تنش حاصل شد. اما این تیمار نتوانست اثر معنی داری بر میزان پتاسیم، منگنز و روی داشته باشد. علاوه بر این تیمارهای محلول پاشی نیز نتوانستند اثر معنی داری بر مقدار درصد فیبر خام و پتاسیم موجود در علوفه ارزن داشته باشند.

تعیین تاریخ کاشت مناسب به منظور استفاده از شرایط مطلوب محیطی و انتخاب رقم مناسب در هر منطقه باعث افزایش عملکرد می شود. در این راستا پژوهشی دو ساله به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی شهرستان خوی طی سال های 86 و 87 به اجرا درآمد. سطوح فاکتور اول شامل هشت تاریخ کاشت (از 5 اردیبهشت تا 7 تیرماه با فاصله 9 روز) و سطوح فاکتور دوم سه رقم سور، ایروفلور و آذرگل بود. ارتفاع بوته، قطر ساقه، درصد پوکی دانه و شاخص برداشت تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار گرفته و با تاخیر در کاشت (به جز درصد پوکی) مقادیر هر کدام کاهش یافت. همچنین صفات تعداد دانه در طبق و وزن صد دانه و عملکرد دانه به طور معنی داری با تاخیر در زمان کاشت کاهش یافتند (از 5428 کیلوگرم در هکتاردر کشت دوم به 3440 کیلوگرم در هکتار در تاریخ کاشت هشتم). رقم دیررس آذرگل، با داشتن طبق های قطور (17.1 سانتی متر) و تعداد دانه بیشتر در طبق (1067 عدد) همراه با دانه های سنگین تر نسبت به دو رقم دیگر عملکرد بالاتری (5208 کیلوگرم در هکتار) نشان داد. بالاترین سهم در تولید عملکرد دانه به تعداد دانه در طبق اختصاص یافت. حداکثر عملکرد دانه از رقم آذرگل در تاریخ کاشت دوم (14م اردیبهشت) به دست آمد. حصول عملکرد قابل قبول (بیش از سه تن در هکتار) در تاریخ کاشت آخر (7ا م تیر) پتانسیل منطقه را در کشت های مضاعف و در پی آن ارتقا سطح درآمد کشاورزان نشان داد.

به منظور بررسی اثر روش های مختلف مصرف کودهای میکرو در رقم Jeta ذرت بر میزان عملکرد و مولفه های رشد، آزمایشی در سال 1387 در منطقه تبریز به صورت فاکتوریل و بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل عناصر غذایی میکرو (سولفات روی، سولفات آهن، اسید بوریک، سولفات منگنر، مخلوط کودها، کود میکروی کامل و عدم کاربرد کودهای میکرو) و روش های مختلف مصرف شامل (مصرف خاکی، محلول پاشی و آغشته نمودن با بذر) بودند. نتایج به دست آمده نشان داد که اثر کودهای مختلف میکرو و روش های مختلف مصرف در ارتباط با صفات عملکرد و سطح برگ در سطح 1% معنی دار بود. محلول پاشی سولفات روی بیشترین عملکرد معادل 16.04 تن و آغشته نمودن سولفات آهن عملکردی معادل 11.85 تن در هکتار را سبب گردید. محلول پاشی مخلوطی از کودها و سولفات روی بیشترین تاثیر را به ترتیب روی ارتفاع بوته و وزن هزار دانه ذرت داشته و باعث افزایش 19 و 28 درصدی این مولفه ها نسبت به شاهد گردید. مصرف اسید بوریک به صورت آغشته نمودن منجر به عدم تولید بلال گردید. محلول پاشی مخلوط کودها منجر به تولید بیشترین وزن خشک بوته معادل 335.6 گرم شد. محلول پاشی روی در تمام دوره رشد گیاه باعث ایجاد بیشترین سطح برگ ویژه شد. محلول پاشی مخلوط کودها از روز 60 به بعد بیشترین تاثیر را در افزایش میزان تجمع ماده خشک نسبت به زمان داشته و میزان سرعت رشد نسبی و نسبت وزن برگ را افزایش داد، لذا می توان بیان کرد که مصرف کودهای میکرو به ویژه سولفات روی سبب افزایش کیفیت و کمیت ذرت می گردد.