اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی (علوم کشاورزی)
سال:1399 | دوره:14 | شماره:1 (پیاپی 53) |تعداد مقالات:7

نخود به عنوان یکی از محصولات مهم در زراعت دیم غالباً با خشکی انتهای فصل مواجه است. راهکارهایی که بتواند اثرات خشکی آخر فصل در گیاهان دیم را کاهش دهد بسیار می تواند سودمند باشد. به منظور بررسی اثر محلول پاشی گلایسین-بتائین و سالیسیلیک اسید بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود در شرایط دیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1397-1396 در مزرعه پژوهشی شهرستان رزن استان همدان اجرا گردید. عوامل آزمایش شامل محلول پاشی با آب معمولی به عنوان تیمار شاهد، سه سطح محلول پاشی با گلایسین-بتائین (200، 400 و 600 میلی مولار) و سه سطح سالیسیلیک اسید (250، 500 و 750 میکرومولار) روی دو رقم نخود سارال و هاشم بود. محلول پاشی با گلایسین-بتائین و سالیسیلیک اسید روی تمام صفات مورد ارزیابی هر دو رقم به جز تعداد دانه در غلاف، تأثیر معنی داری داشت. بالاترین عملکرد دانه رقم هاشم (05/168 گرم بر متر مربع) و سارال (55/178 گرم بر متر مربع) در غلظت 600 میلی مولار گلایسین-بتائین مشاهده گردید. تیمار 600 میلی مولار گلایسین-بتائین عملکرد دانه رقم هاشم و رقم سارال را به ترتیب 6/17 و 5/18 درصد افزایش داد. بین دو رقم مورد بررسی نیز از نظر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی داری وجود داشت. حداکثر تعداد دانه در بوته، تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه، زیست توده و شاخص برداشت در رقم سارال و بالاترین ارتفاع بوته، وزن صد دانه و درصد پروتئین دانه نیز در رقم هاشم مشاهده شدند. نتایج نشان داد که کاربرد گلایسین-بتائین بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود تحت شرایط دیم مؤثرتر از محلول پاشی با سالیسیلیک اسید بوده و می-تواند به عنوان یک راهکار مؤثر در بهبود عملکرد نخود در زراعت دیم به کار گرفته شود.

خشکی از جمله مهم ترین عوامل محدودکننده ی رشد و عملکرد گیاهان زراعی در بسیاری از مناطق دنیا است. به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و محلول پاشی عصاره جلبک دریایی و سالیسیلیک اسید بر برخی صفات فتوسنتزی و فتوشیمیایی گیاه لوبیا سفید، آزمایشی به; صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 96-1395 در دو منطقه ی اسلام آباد غرب و خرم آباد اجرا گردید. کرت اصلی شامل اعمال سه سطح تنش خشکی به میزان 60، 90 و 120 میلی متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر کلاس A بود و فاکتور فرعی اول شامل دو سطح محلول پاشی و عدم محلول پاشی اسید سالیسیلیک و فاکتور فرعی دوم چهار سطح محلول پاشی کود جلبک دریایی با غلظت های صفر، 50، 100 و 150 گرم در هکتار بودند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که تنش خشکی سبب کاهش سرعت فتوسنتز و کاهش محتوای کلروفیل شد، محلول پاشی جلبک دریایی و سالیسیلیک اسید موجب افزایش سرعت فتوسنتز و محتوای کلروفیل گردید. تنش خشکی محتوای پرولین و نشت یونی را افزایش داد و سبب افزایش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان از جمله کاتالاز، آسکوربات پراکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز شد. کاربرد سالیسیلیک اسید میزان فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان را افزایش داد. تنش خشکی عملکرد دانه را کاهش داد و کمترین عملکرد دانه (1720کیلوگرم در هکتار) از تیمار 120 میلی متر تنش خشکی و عدم مصرف کود جلبک دریایی و بیشترین عملکرد دانه از تیمار 60 میلی متر (عدم تنش) و 150 گرم جلبک دریایی به دست آمد. محلول پاشی سالیسیلیک اسید توانست عملکرد دانه را تا 5/4 درصد افزایش دهد. با توجه به نتایج، مصرف سالیسیلیک اسید و جلبک دریایی می تواند تا حدودی اثرات منفی ناشی از تنش خشکی را کاهش دهد.

به منظور ارزیابی تحمل به تنش خشکی در 18 لاین پیشرفته گندم دوروم در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار تحت دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی طی سال زراعی 97-1396 در ایستگاه گچساران بررسی شد. در این مطالعه صفات روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، نمره زراعی، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در مترمربع، کاهش دمای کانوپی در دو مرحله سنبله دهی و پرشدن دانه، مقدار سبزینگی در دو مرحله سنبله دهی و پرشدن دانه اندازه گیری شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین لاین های مورد مطالعه در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی از نظر صفات روز تا سنبله دهی، ارتفاع بوته، طول پدانکل، طول سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، نمره زراعی، تعداد دانه در سنبله، کاهش دمای کانوپی و مقدار سبزینگی در دو مرحله سنبله دهی و پرشدن دانه اختلاف معنی دار وجود داشت. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که لاین های 4، 9، 13، 15، 16 و 17 در اکثر صفات از بقیه لاین ها بهتر بودند. ارزیابی لاین های حساس و متحمل با محاسبه شاخص تحمل (Ti) برای صفات اندازه گیری شد. لاین های 1، 2، 4، 6، 9، 15 و 17 که در اکثر صفات شاخص Ti بالایی داشتند، لاین های متحمل تری بودند. انتخاب لاین های برتر براساس شاخص انتخاب ژنوتیپ برتر (SIIG) انجام شد. لاین های 4، 5، 9 و 15 با داشتن بالاترین مقدار این شاخص، جزو متحمل ترین لاین ها و مناسب برای کشت در شرایط دیم بودند. لاین های 7، 8، 10 و 14 با داشتن پایین ترین مقدار این شاخص جزو حساس ترین لاین ها بودند. نتایج حاصل از این رتبه بندی با نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای برمبنای شاخص های Ti مطابقت زیادی داشت.

سلنیوم به دلیل داشتن خواص آنتی اکسیدانی و فیزیولوژیکی به عنوان یک عنصر میکرو در نظر گرفته می شود. نقش مثبت سلنیوم در کاهش تأثیرات شدید تنش های محیطی مختلف در گیاهان، هنوز ناشناخته بوده و نیاز به بررسی دارد. در این تحقیق تأثیر سلنیوم بر افزایش تحمل به خشکی پیاز توده ی زرد اصفهان به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. در شرایط گلخانه ای، فاکتور اول شامل تنش خشکی در سه سطح (صفر، 50 و 25 % ظرفیت زراعی) و سطوح مختلف سلنیوم در سه سطح (صفر، 5 و 10 میلی گرم بر لیتر سلنات سدیم) بود. محلول پاشی برگی سلنیوم طی دو مرحله، مرحله ی اول محلول پاشی در زمان شروع تنش (مرحله ی شروع تولید سوخ) و مرحله ی دوم دو هفته پس از شروع تنش (مرحله ی توسعه سوخ) انجام شد. در هر سه سطح تنش خشکی، با افزایش غلظت سلنیوم ارتفاع دانه رست (66/62 سانتی متر)، تعداد برگ (66/11) و وزن تر (82/36 گرم) و خشک سوخ پیاز (66/4 گرم) افزایش یافت. برخلاف تنش خشکی، سلنیوم خصوصیات فیزیولوژیکی (فنل کل، فلاونوئید، قند محلول کل، محتوای نسبی آب برگ و هدایت روزنه ای) پیاز را افزایش داد. افزایش رشد پیاز در شرایط تنش خشکی به خاصیت آنتی اکسیدانی سلنیوم نسبت داده می شود. با توجه به این که سلنیوم در غلظت های بالا به عنوان اکسیدان عمل کرده و رشد را کاهش می دهد، غلظت 10 میلی گرم بر لیتر سلنیوم مشکلی برای پیاز نداشت و باعث افزایش رشد دانه رست و سوخ پیاز شد. بر اساس نتایج این تحقیق، استفاده از سلنیوم می تواند سیستم دفاعی آنتی اکسیدانی را در شرایط تنش خشکی بهبود بخشد.

این آزمایش به منظور ارزیابی کشت افزایشی سورگوم با لگوم های علوفه ای بر عملکرد علوفه و کنترل علف هرز به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان انجام شد. نسبت-های مختلف کشت مخلوط سورگوم با لگوم های علوفه ای در 9 سطح شامل کشت خالص گیاهان سورگوم، خلر و ماشک، کشت مخلوط افزایشی سورگوم با نسبت های 33%، 66% و 100% تراکم مطلوب ماشک و خلر و مدیریت مختلف علف های هرز شامل کنترل کامل، یک بار وجین و عدم کنترل علف های هرز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بیشترین و کمترین عملکرد علوفه تر و خشک سورگوم به ترتیب در تیمار کشت مخلوط سورگوم با 33 درصد ماشک گل خوشه ای و 100 درصد خلر به دست آمدند. بیشترین شاخص محتوای کلروفیل و سطح برگ سورگوم در تیمار کشت خالص سورگوم و در شرایط کنترل کامل علف هرز مشاهده شد. بلندترین ارتفاع ساقه سورگوم و گیاه پوششی از تیمار کشت سورگوم با 100% خلر و در شرایط عدم کنترل علف هرز حاصل شد. از طرف دیگر در تیمار کشت خالص ماشک و خلر در شرایط کنترل کامل علف های هرز، گیاهان پوششی دارای بالاترین زیست توده بودند. یافته های این آزمایش نشان داد که بیشترین تراکم و زیست توده علف های هرز در شرایط کشت خالص ماشک و عدم وجین علف های هرز حاصل شد. به عنوان یک نتیجه کلی، اینکه با انتخاب مناسب نسبت های کشت مخلوط و لگوم های علوفه ای می توان علاوه بر بهبود عملکرد کمّی علوفه سورگوم، علف های هرز سورگوم را نیز تا حدود زیادی کنترل و مدیریت نمود.

استفاده از یک روش مدیریت موثر می تواند سبب کاهش آلودگی علف های هرز در محصولات زراعی شود. به منظور بررسی تاثیر گیاهان پوششی بر عملکرد و کنترل علف های هرز سیب زمینی آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 97 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل کشت گیاهان پوششی زمستانه یولاف (Avena sativa L. )، ترب سفید (Raphanus sativus L. )، کشت مخلوط دوگانه با نسبت بذر 50 درصد و تیمار شاهد در پاییز سال 1396 و کاشت سیب زمینی متعاقب آن در سال 1397 بود. نتایج به دست آمده نشان داد که گیاهان پوششی اثر معنی داری برکاهش زیست-توده سلمه تره، تاج خروس، و مجموع زیست توده علف های هرز در محصول اصلی (سیب زمینی) داشتند، ولی بر روی برخی علف های هرز (از جمله کنگروحشی) تاثیر معنی داری نداشت. بیشترین زیست توده تولیدی (1/466 گرم در مترمربع) در بین گیاهان پوششی و همچنین کمترین زیست توده علف های هرز زمستانه مربوطبهتک کشتی ترب سفید بود. کمترین زیست توده علف هرز تاج خروس و زیست-توده کل علف های هرز از گیاه پوششی ترب سفیدوکمترین زیست تودهسلمه تره ازتیمار ترب سفید+یولاف به دست آمد. ترب سفید 7/45 درصد نسبت به تیمار شاهد مجموع زیست توده علف های هرز را کنترل کرد. بالاترین عملکرد و وزن متوسط غده، درصد بازارپسندی و همچنین کمترین میزان بذور ریز سیب زمینی را تیمار ترب سفید به خود اختصاص داد. ترب سفید با 74/3 کیلوگرم در مترمربع دارای بالاترین عملکرد بود که نسبت به تیمار شاهد 3/46 درصد باعث افزایش عملکرد شد. بیشترین تعداد غده سیب زمینی از تیمار یولاف به-دست آمد. کشت مخلوط ترب سفید با یولاف نیز دارای بیشترین درصد بذور درشت بود. به طورکلی، ترب سفید می تواند، چه به صورت مخلوط با تیره گرامینه و چه به صورت تک کشتی، گزینه مناسبی از گیاهان پوششی زمستانه قبل از کشت سیب زمینی باشد.

با هدف بررسی تاثیر زمان کاربرد غلظت های مختلف علف کش ایمازتاپیر در کنترل علف های هرز مزرعه باقلا آزمایشی در سال زراعی 95-1394 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 15 تیمار و 3 تکرار اجرا شد. در این آزمایش کارآیی کاربردهای پیش کاشت، پیش رویشی و پس رویشی علف کش ایمازتاپیر در مقادیر (25/0، 5/0، 75/0 و 1 لیتر در هکتار) و کاربرد پیش کاشت، همچنین پس رویشی ایمازتاپیر به مقدار 1 لیتر در هکتار همراه با کنترل علف هرز در دو سطح (کنترل و عدم کنترل) مورد ارزیابی قرار گرفتند. مهم ترین علف های هرز در این آزمایش به ترتیب شامل گلرنگ وحشی (Carthamus oxyacantha)، شیرپنیر (Galium tricornutun)، خردل وحشی (Sinapis arvensis)، جغجغک (Vaccaria grandiflora) و گوش فیلی (Conringia orientalis) بودند. میانگین تراکم علف های هرز برای کرت های شاهد بدون کنترل برابر 133 بوته در مترمربع بود. بیشترین درصد کاهش زیست توده علف های هرز نسبت به شاهد بدون کنترل با 95/86 درصد به تیمار کاربرد پس رویشی ایمازتاپیر به میزان 75/0 و 1 لیتر در هکتار مربوط بود. نتایج آزمایش نشان داد که بیشترین میانگین طول ریشه (46/12 سانتی متر)، وزن خشک ریشه (95 گرم)، تعداد شاخه فرعی (33/5)، تعداد دانه در غلاف (3/9) و عملکرد دانه (7/3466 کیلوگرم در هکتار) در تیمار وجین دیده شد. بیشترین ارتفاع بوته (33/88 سانتی متر) مربوط به تیمار شاهد، بیشترین شاخص سطح برگ (59/2) در تیمار پیش کاشت علف کش به میزان 25/0 لیتر در هکتار، بیشترین تعداد غلاف در بوته (10 غلاف)، تعداد غلاف در مترمربع (100 غلاف) و عملکرد بیولوژیک (1/33367 کیلوگرم در هکتار) در کاربرد پیش رویشی علف کش به میزان 5/0 لیتر در هکتار و بیشترین وزن 100 دانه (6/109 گرم) در تیمار کاربرد پیش کاشت همراه با پس رویشی ایمازتاپیر به مقدار 1 لیتر در هکتار دیده شد. نتایج آزمایش نشان داد که پس از تیمار وجین دستی، مناسب ترین غلظت علف کش کاربرد پیش رویشی علف کش ایمازتاپیر به 5/0لیتر در هکتار بود که با 99 درصد کاهش در تراکم کل علف های هرز نسبت به شاهد (بدون کنترل) بهترین تیمار علف کشی بود. غلظت های بالاتر علف کش نیز به علت گیاه سوزی و کاهش سطح برگ و فتوسنتز موجب کاهش عملکرد باقلا گردید.