تاریخ
سال:1389 | دوره:5 | شماره:19 |تعداد مقالات:8

موقعیت استراتژیک گرجستان، آن را از ازمنه دور در منظومه منافع قدرت های بزرگ نظیر ایران، عثمانی و روس ها قرار داد و هر یک به فراخور منافع خویش سیاست هایی در آنجا اعمال نمودند که تنش ها و منازعاتی بس طولانی بین آنان را به دنبال داشت زیرا تحقق اندیشه های اقتصادی عثمانی، پیوستگی جغرافیایی بین مناطق مفتوحه در قفقاز و کسب اقتدار مذهبی و سیاسی در شرق با سیطره بر گرجستان میسر می شد و در این راستا عثمانی با دولت صفویان مدعی دیگر قدرت در گرجستان مواجه گردید که آنان نیز در پی تحقق اهداف تجاری و نظامی خویش بودند. بنابراین هر دو قدرت برای اثبات برتری و ورزیدند. مقاله حاضر با روش توصیفی - تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای درصدد پاسخگویی به این سوالات است؛ چه عواملی سبب ایجاد تنش و منازعه ایران و عثمانی در گرجستان گردید؟ و آن دو قدرت جهت نفوذ بیشتر در گرجستان چه راهکارهایی در پیش گرفتند؟

حکومت سلجوقیان از جمله حکومت های ترک تبار بود، که با شکست غزنویان در سال 431 ه.ق شکل گرفت. در این دوره، وسعت امپراطوری سلجوقیان از مرزهای غربی چین (کاشغر و ختن) تا دریای روم گسترش پیدا کرد و یک دولت قدرتمند در سرزمین ایران پا گرفت، دولتی که تا سال 590 ه.ق یعنی بیشتر از یک سده و نیم دوام یافت. سلاجقه در طول حکومت 161 ساله خود با 9 نفر از خلفای عباسی هم عصر بودند. آنان برای مقبولیت و مشروعیت حکومت خود نیازمند تائید و حمایت معنوی خلیفه عباسی بودند. بنابراین خلیفه عباسی را به رسمیت شناخته و در قبال آنها سیاست مسالمت آمیزی را پیش گرفته، و سعی نمودند رابطه عمیق و نزدیکی را با آنان برقرار نمایند. از سوی دیگر دستگاه خلافت عباسی نظربه برخی تحولات سیاسی در ایران و بغداد و مهمتر از همه ضعف سلسله آل بویه، از این فرصت تاریخی استفاده کرده و به عنوان اهرم قدرت و بازسازی خلافت، به سلجوقیان متوسل شدند و به نام آنها خطبه خواندند. در این نوشتار برآنیم که عناصر تاثیرگذار در تعاملات سیاسی سلاجقه از دوره طغرل تا برآمدن برکیارق با خلفای عباسی (القائم و المقتدی) و تاثیر پیامدهای آن را بررسی کنیم.

همانطور که می دانیم حاکمیت و مغول تشکیلات ایلخانان در ایران از ادوار مهم و سرنوشت ساز تاریخ این کشور محسوب می شود.نظام مالیاتی که در این دوره به کار گرفته می شد از ویژگی های خاصی برخوردار بود از سویی ریشه در آداب و رسوم کوچرویی داشت که از آن همه مردم ملزم به پرداخت آن بودند. از سوی دیگر با ورود به ایران و ممالک دیگر، سنت ها و روش های مالیاتی ملل مغلوب در بین آنان مورد پذیرش واقع شده و تا جایی که منافع آنها را تامین می کرد به کار گرفته می شد.کتاب نزهه القلوب تالیف حمدا... مستوفی قزوینی اثری است که به طور دقیق و مفصل در رابطه با میزان مالیات ها و چگونگی اخذ آنها مطالبی را بیان نموده است. با توجه به اینکه حمدا... مستوفی خود در مصدر امور قرار داشته و به دفاتر و گزارش های دولتی دسترسی داشته لذا گزارش های وی برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است مقاله حاضر تلاش می کند با تاکید بر مطالب نزهه القلوب به بررسی نظام مالیاتی ایلخانان بپردازد.

به فاصله چند ماه بعد از پیروزی انقلاب مشروطه نخستین لژ رسمی فراماسونری در تهران با عنوان «لژ بیداری ایران» تاسیس یافت که تابع لژ شرق اعظم / گرانداوریان فرانسه بود. در این لژ بسیاری از رهبران مشروطه و فعالان عرصه سیاست و فرهنگ عضویت داشتند که همین امر بر گستره وسیعی از مناسبات و تاثیرات آن لژ با کانونهای قدرت در عصر مشروطیت تاثیر مستقیم نهاد. در یک بررسی کلی می توان مجلس شورای ملی، دولت و دربار را سه کانون مهم عصر مشروطه به شمار آورد که لژ بیداری ایران پیوندهای گاه دوسویه با آنها برقرار ساخته بود. وچون نهاد مجلس شورای ملی مهمترین و بنیادی ترین دستاورد انقلاب مشروطه محسوب می شد، بیش از دو کانون دیگر مورد توجه دستاندارکاران لژ بوده، بیشترین روابط را با آن ایجاد نمود.

وزیر در لغت به معنای معاون و مددکار می باشد و در اصطلاح، واسطه میان پادشاه و مردم است و به فردی که بارسنگین مملکت را عهده دار است گفته می شود. ظاهرا وزیر در برداشتن بار سلطنت و ریاست با سلطان متفق می باشد، بنابراین به این لقب، ملقب شده است.این عنوان در طبقات اجتماعی دوران ایران عصر ساسانیان وجود داشت. سپس در صدر اسلام به کار رفت. در زمان امویان نیز مفهوم وزیر بیشتر به معنای دینی آن به کار می رفت و وزیران در این دوره، به وزیر معروف نبودند و به عنوان کاتب و مشاور برای خلیفه بودند. این منصب تا زمان روی کار آمدن عباسیان عنوان رسمی نداشت.این پژوهش درصدد تبیین و چگونگی نقش، کارکرد و تحولات مقام حجابت، کتابت و وزارت از ابتدا تا پیش از خلافت عباسیان است و تلاش می کند که برای این سوال اصلی، پاسخ هایی احتمالی ارائه دهد.سیرتفاوت معنا، کارکرد و تحولات منصب وزارت از ابتدا تا پیش از خلافت عباسیان چگونه بوده است؟

پس از پیشروی مسلمانان در مناطق تحت سلطه ساسانیان، فرمانروایان مسلمان، به کمک ضرابخانه های باقی مانده از دوره ساسانی، سکه هایی مشابه سکه های ساسانی ضرب کردند که به آنها سکه های «عرب-ساسانی» می گویند. این درهم ها تغییرات اندکی نسبت به درهم های ساسانی داشتند و بر روی این سکه ها می توان اسامی خلفای راشدین، خلفای بنی امیه و یا حکمرانان محلی را دید. ضرابخانه های مختلفی مانند آذربایجان، ارجان، اردشیرخوره، اصطخر، بصره، کرمان، یزد، و .... به ضرب این سکه ها می پرداختند. فراوانی این تعداد ضرابخانه ها در سطح کشور و همچنین عهد نامه های صلحی که مسلمانان با مردم شهرهای مختلفی در ازای پرداخت مبلغ قابل توجهی سکه که گهگاه به میلیونها درهم می رسید، به خوبی روشن می سازد که ضرابخانه های ساسانی با آمدن مسلمانان به ایران همچنان به کار خود ادامه داده و می توان نتیجه گرفت که بر خلاف ادعاهایی که گفته می شود شهرهای قلمرو ساسانی با حمله مسلمانان رو به ویرانی رفتند، حداقل در این زمینه چنین ادعایی صحت ندارد.

خلاصه: در این مقاله با عنوان «سیری در فرهنگ و تمدن ایران در دوره ساسانی و روم شرقی (بیزانس) و تاثیر متقابل دو امپراتوری بر هم» سعی شده توضیحاتی درباره چگونگی تاثیر متقابل و تحقیق در تشابه آثار بجا مانده از این تمدن ها بررسی به عمل آید.اهداف: بررسی چگونگی روابط فرهنگی و تمدن ایران دوره ساسانی و روم شرقی (بیزانس) و تاثیراتی که دو امپراتوری بر هم داشتند.روش پژوهش: توصیفی، تشریحی و تحلیلی است.نتیجه کلی: این دو امپراتوری در تعارض های خود به سرزمین های یکدیگر بهانه های مختلفی برای جنگ و درگیری داشتند. بدون شک جنگ های ایران و روم شرقی (بیزانس) به نحو بارزی مهمترین و عامل تاثیرگذار در انتقال تبادلات سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و هنری بین دو کشور بوده است. ایران دوره ساسانی در طی این تماس ها و جنگ ها آنچه را که برای پیشرفت فرهنگ و تمدن خود لازم داشت از روم شرقی (بیزانس) اقتباس کرد و در مقابل نیز بر فرهنگ آنان تاثیر گذارد.

در ادوار مختلف تاریخ، منطقه آسیای مرکزی نقش مهمی را به لحاظ فرهنگی و تاریخی ایفا نموده و کوچ اقوام مختلف از این ناحیه به نواحی دیگر در روند تاریخ تاثیر بسزایی داشته است. در هزاره های پیش از میلاد مناطق وسیعی از آسیای مرکزی جولانگاه اقوام مختلفی از جمله سکاها بوده است، قومی کوچرو و نیمه متمدن که به علت کثرت اقوام ساکن، شرایط زندگی صحرایی، رفع نیاز های معیشتی جدید، ناچار به مهاجرت شده اند. منطقه آسیای مرکزی شامل نواحی استپی بود که شرایط آب و هوایی آن زندگی کوچروی را ایجاب می کرد و این امر موجب حفظ نوع زندگی بیابانگردی شده است. این قلمرو محل تلاقی گروه های بیشماری که مدام در حال حرکت و جابجایی از نقطه ای به نقطه دیگر بوده اند که متضمن اختلاط نژادی در بین اقوام یاد شده گردیده است. نفوذ سکاها نیز در هنر اروپای شرقی و غربی آشکار و تصاویری از اشیای بر جای مانده، بیانگر نوعی شیفتگی نسبت به جهان حیوانات است و در هنر بخش اعظمی از اروپا تاثیر فراوان بر جای نهاده است.