فیزیولوژی محیطی گیاهی
سال:1395 | دوره:11 | شماره:42 |تعداد مقالات:8

شناسایی گونه های درختی مناسب به منظور گیاه پالایی بسیار حائز اهمیت است ولی لازمه آن انجام مطالعات جامع و ارزیابی پتانسیل گونه ها است. در این تحقیق به بررسی مقاومت نهال های یکساله بومی جنگل های شمال ایران، شیردار (Acer cappadocicum) و ون (Fraxinus excelsior) پرداخته شد. در این راستا نهال های یک ساله دو گیاه در طول یک فصل رویش تحت تاثیر خاک های آلوده به سرب با غلظت های 0، 100، 200، 300، 400 و 500 میلی گرم در کیلوگرم خاک قرار گرفت و شاخص های فتوسنتزی از قبیل نرخ فتوسنتز، هدایت روزنه ای، نرخ تعرق و دی اکسید کربن درون روزنه ای به انضمام عملکرد رشد و تخصیص زی توده نهال ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که حضور فلز سنگین سرب در خاک با غلظت های بالا سبب کاهش عمکلرد فتوسنتزی دو گیاه می شود ولی در این بین اثرات بازدارنده آلودگی در نهال های ون کمتر بود. میزان رشد ارتفاع، قطر و همچنین زی توده نهال های دو گونه متاثر از اثرات سوء سرب کاهش یافت ولی تفاوت قابل تاملی برای دو گونه مشاهده نشد. یافته های این تحقیق نشان داد که دو گونه بومی شیردار و ون در شرایط تحقیق حاضر و در طول یک فصل رویش تفاوت قابل ملاحظه ای از لحاظ مقاومت به خاک های آلوده به سرب نداشتند، ولی بی شک می توان با اعمال تیمارهای آلودگی شدیدتر در دوره های طولانی تر تصمیات بهتری را اتخاذ نمود.

هدف از این پژوهش مطالعه اثر تیمار ساعات مختلف سرمادهی بر حذف خواب جوانه های جانبی گردو، متابولیسم کربوهیدرات ها، محتوای ترکیبات فنلی و فعالیت پراکسیداز محلول، دیواره ای و پلی فنل اکسیداز بود. در این راستا شاخه های یک ساله درختان 10 ساله روستای زیارت (از توابع شهرستان گرگان)، پس از خزان برگ ها به صورت تصادفی جمع آوری و به قطعات 9 سانتی متری حاوی یک جوانه جانبی تقسیم و در دمای 4±1 درجه سانتی گراد تحت زمان های مختلف (0، 700، 1400 ساعت) قرار گرفتند و سپس در شرایط القایی شکوفایی جوانه (25±2 درجه سانتی گراد، فتوپریود 12 ساعت نور 12 ساعت تاریکی و شدت نور سفید فلورسانت (20 m mol m-2 s-1 واقع شدند. نتایج نشان داد که تیمارهای 700 و 1400 ساعت سرمادهی، درصد و سرعت حذف خواب را در جوانه های جانبی گردوی ایرانی در مقایسه با شاهد به شکل معنی داری افزایش و زمان آغاز شکوفایی را کاهش داد. همچنین سرمادهی سبب تجزیه نشاسته و قندهای غیراحیایی و افزایش قندهای احیایی شد که با افزایش درصد حذف خواب جوانه ارتباط مثبت و معنی داری داشت. محتوای فنل ها، فعالیت آنزیم های پراکسیداز محلول و دیواره ای تا 700 ساعت و فعالیت آنزیم پلی فنل اکسیداز تا 1400 ساعت سرمادهی نسبت به شاهد افزایش یافت. با توجه به نتایج بدست آمده به نظر می رسد در ساعات طولانی تر سرمادهی افزایش قندهای احیایی انرژی مورد نیاز جهت حذف خواب جوانه را تامین کرده و افزایش فنل کل و فعالیت پراکسیداز محلول و دیواره ای منجر به کاهش تنش اکسیداتیو و ایجاد تحمل سرما شد. به علاوه، افزایش فعالیت پلی فنل اکسیداز، نیز حذف فنل های بازدارنده و ساخت فنل های آنتی اکسیداتیو را در پی داشت که در نهایت این فرایندها به موازات هم منجر به حذف خواب در ساعات بالای سرمادهی جوانه های گردوی ایرانی شدند.

آزمایشی به منظور تجزیه فیتوشیمیایی ترکیبات گیاه هرز خودرو ریواس (Rheum ribes) در مرحله فنولوژیکی گل دهی در آزمایشگاه علوم علف های هرز دانشگاه گنبدکاووس در سال 1394 انجام شد. نمونه های گیاهی ریواس از ارتفاعات اطراف روستای کاریزک از توابع شهرستان کاشمر جمع آوری شد. پس از شناسایی گونه گیاه ریواس اندام های مختلف به تفکیک ساقه، برگ و گل آذین از یکدیگر جدا، خشک و در نهایت پودر گردید. سپس مقادیر ترکیبات شیمیایی نظیر میزان ماده آلی، خاکستر خام، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی، الیاف نامحلول در شوینده اسیدی، نشاسته و کربوهیدرات های محلول و میزان فنل کل در اندام های مورد بررسی و مخلوطی از اندام ها بر اساس روش های استاندارد فیتوشیمیایی مورد اندازه گیری قرار گرفت. نتایج تجزیه واریانس بیانگر اختلاف معنی داری میان اندام های مختلف گیاه ریواس از لحاظ صفات فیتوشیمیایی مورد بررسی بود. بر اساس نتایج، بیش ترین درصد معنی دار ماده آلی، خاکستر خام، پروتئین خام، الیاف نامحلول در شوینده خنثی و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی به ترتیب مربوط به اندام گل آذین، دو اندام ساقه و برگ، برگ و گل آذین، ساقه و گل آذین بود. بیش ترین میزان نشاسته و کربوهیدرات های محلول به ترتیب مربوط به ساقه و دو اندام برگ و مخلوطی از اندام ها بود. مطالعه حاضر هم چنین نشان داد که بیش ترین میزان معنی دار فنل کل مربوط به اندام گل آذین و مخلوطی از اندام ها بود. در حالی که کم ترین میزان فنل کل در اندام ساقه مشاهده شد. به طور کلی نتایج نشان داد که میزان ترکیبات فیتوشیمیایی مورد اندازه گیری در اندام های مختلف ریواس، متنوع بود. بنابراین با توجه به زیست توده تولیدی بالای گیاه خودرو ریواس و نقش ترکیبات فنلی به همراه میزان مناسبی از برخی متابولیت های اولیه، بهینه سازی روشی مناسب جهت استخراج این ترکیبات ضروری به نظر می رسد.

گیلاس وحشی (Cerasus avium L.) از گونه های پهن برگ و بومی بسیار باارزشی است که به صورت پراکنده یا به صورت گروه های کوچک در جنگل های شمال ایران حضور دارد. این تحقیق به منظور مطالعه اثر ارتفاع از سطح دریا بر روی برخی از ویژگی های رشد گونه گیلاس وحشی در طبقات ارتفاعی مختلف صورت گرفت. بدین منظور بعد از جنگل گردشی های متعدد در سری های 1 و 3 جنگل های نسارود رامسر تعداد 60 پایه گیلاس قطورتر از 20 سانتی متر بعلت عدم فراوانی مناسب در سایر ارتفاعات در سه طبقه ارتفاعی 400-200، 800-600 و 1400-1200 متر از سطح دریا به صورت انتخابی مشخص شدند. در این مطالعه برخی ویژگی های کمی و کیفی پایه های مورد نظر اندازه گیری و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج حاصل نشان داد که مشخصه های کمی رشد قطر برابر سنیه در طبقات ارتفاعی مختلف دارای اختلاف معنی داری در سطح 5 درصد بود. همچنین مشخص شد که با افزایش ارتفاع از سطح دریا و افزایش شدت نور به ویژه تابش مستقیم اشعه ماوراء بنفش میزان فلاونوئیدهای برگ و غلظت آنتوسیانین های موجود در میوه گیلاس وحشی که باعث پیدایش رنگ قرمز می شود افزایش یافت.

خشکی یکی از عوامل اثرگذار بر گیاهان دارویی است و از سویی، نقش قارچ میکوریزا در بهبود عملکرد برخی گیاهان دارویی مواجه با تنش خشکی موثر بوده است. لذا به بدین منظور، آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه بویراحمد و در سال های 1394 و 1395 اجرا گردید. عامل های آزمایش شامل سطوح آبیاری (عامل اصلی) به صورت آبیاری پس از 30، 60، 90، 120 و 150 میلی متر تبخیر آب از تشتک تبخیر کلاس A و قارچ میکوریزا (عامل فرعی) در سطوح عدم کاربرد، کاربرد Glomus mosseae و کاربردGlomus intraradices  لحاظ شد. نتایج نشان داد که اثر سال بر صفات مورد مطالعه گاوزبان معنی دار نبود. اثر تنش خشکی بر شاخص سطح برگ گاوزبان معنی دار و در آبیاری پس از 30 و 60 میلی متر تبخیر بالاترین شاخص سطح برگ بدست آمد. کاربرد قارچ های میکوریزا Glomus mosseae و Glomus intraradices مقدار فنل گاوزبان را نسبت به شرایط عدم کاربرد قارچ به ترتیب 13 و 9 درصد افزایش دادند. با افزایش شدت تنش خشکی از 30 میلی متر به 150 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر، ارتفاع، تعداد شاخه های فرعی و فلورسانس کلروفیل کاهش یافتند، اما کاربرد قارچ میکوریزا توانست صفات مورد مطالعه گاوزبان را در شرایط تنش خشکی در این بررسی افزایش دهد و از میزان اثرات منفی تنش خشکی بکاهد.

خشکی از جمله تنش های محیطی است که به عنوان مهمترین عامل محدودکننده رشد و تولید گیاهان در اکثر نقاط جهان شناخته شده است. هدف از این تحقیق، بررسی اثر سطوح مختلف خشکی بر شاخص های مورفوفیزیولوژیکی گیاه Cucurbita maxima L. به شکل مستقل و نیز به همراه کاربرد کینتین در دو غلظت به شکل محلول پاشی بر میزان پارامترهای رشد، رنگیزه های فتوسنتزی و قندهای محلول و نامحلول برگ و ریشه بود. جهت رسیدن به این هدف، آزمایشی گلدانی در محیط باز به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در قالب 9 تیمار با 4 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله رویشی سه سطح از تنش خشکی شامل 2.3 ظرفیت زراعی معادل تنش ملایم و 1.3 ظرفیت زراعی معادل تنش شدید خشکی به همراه کاربرد دو غلظت از کینتین شامل 2 و 4 میلی گرم در لیتر به شکل محلول پاشی بر اندام هوایی گیاهان اعمال شد. نتایج نشان داد که تنش خشکی موجب کاهش پارامترهای رشد، نشاسته و رنگیزه های فتوسنتزی و کاربرد کینتین منجر به افزایش معنی داری در آن ها شد. از سوی دیگر تنش خشکی قندهای محلول را افزایش داد در حالی که کاربرد کینتین موجب کاهش پارامترهای نامبرده شد. در مجموع کاربرد کینتین در این تحقیق توانست به طور قابل توجهی از اثرات منفی خشکی بر گیاه مورد تحقیق بکاهد.

به منظور بررسی تاثیر کاربرد توام نیتروژن و ازتوباکتر در تراکم های مختلف بر صفات کمی و برخی خصوصیات بیوشیمیایی ذرت دانه ای بهاره، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شهر شوشتر اجرا شد. تیمارهای مورد مطالعه در آزمایش شامل، تلفیق کود نیتروژن و ازتوباکتر در سه سطح شامل: 100 درصد نیتروژن به صورت کود اوره، 70 درصد از نیتروژن توسط اوره باضافه ازتوباکتر و 40 درصد از نیتروژن توسط کود اوره باضافه ازتوباکتر به عنوان عامل اصلی و تراکم بوته نیز در سه سطح شامل: 6، 8 و 10 بوته در مترمربع به عنوان عامل فرعی بود. صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، اجزای عملکرد، درصد پروتئین و درصد نشاسته بودند. اثر کود نیتروژن و ازتوباکتر بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی دار شد. بیشترین درصد پروتئین دانه به تیمارهای 100 درصد نیتروژن به صورت کود اوره، 70 درصد از نیتروژن توسط اوره باضافه ازتوباکتر تعلق داشت. بیشترین عملکرد دانه به تیمار 100 درصد نیتروژن و کمترین به تیمار 70 درصد نیتروژن باضافه ازتوباکتر تعلق گرفت. طبق نتایج بدست آمده در این تحقیق کودهای زیستی و شیمیایی نیتروژن، می تواند با تولید محصول کافی، مصرف کود شیمیایی نیتروژن را کاهش دهد که این امر کمک قابل توجهی به سالم سازی محیط زیست می کند و راهبرد مهمی در جهت حرکت به سمت کشاورزی پایدار می باشد.

آلودگی هوا بر موجودات زنده اثرات متنوعی می گذارد. گیاهان به دلیل اینکه بر اساس تغییرات شرایط محیطی امکان جابجایی ندارند، ناگزیرند جهت سازش با شرایط سخت، یکسری تغییرات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی را متحمل شوند. بر این اساس تحقیق حاضر به منظور مطالعه تاثیر آلودگی هوا بر برخی شاخص های فیزیولوژیکی نظیر مقدار رنگیزه های کلروفیلی، ترکیبات کاروتنوئیدی آنتوسیانین، میزان پروتئین و نیز فعالیت دو آنزیم آنتی اکسیدانی گیاه P. kansuensis انجام گردید. نتایج این تحقیق نشان داد میزان رنگیزه های کلروفیل a، کلروفیل b، کاروتنوئیدها و نیز میزان پروتئین در منطقه پاک نسبت به منطقه آلوده به طور معنی داری افزایش یافت. ولی میزان آنتوسیانین در منطقه پاک نسبت به منطقه آلوده تغییر چندانی نداشت. همچنین در بررسی فعالیت آنزیم کاتالاز و سوپراکسید دیسموتاز مشخص شد در منطقه آلوده فعالیت این آنزیم نسبت به منطقه پاک افزایش معنی داری داشت. این نتایج نشان می دهد آلودگی هوای تهران می تواند بر بازده فتوسنتز گیاهان و تصفیه هوا که علاوه بر زیبایی فضای شهری یکی از اهداف گسترش فضاهای سبز در شهرهای بزرگ می باشد اثرات سوء داشته باشد.