فیزیولوژی محیطی گیاهی
سال:1397 | دوره:13 | شماره:3 (پیاپی 51) |تعداد مقالات:7

آزمایشی به منظور بررسی تاثیر متیل جاسمونات بر خصوصیات فیزیولوژیکی و فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه ریحان تحت سمیت سرب بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا ً تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل سه سطح نیترات سرب (صفر (شاهد)، 200 و 400 میلی گرم در کیلوگرم خاک) و محلول پاشی متیل جاسمونات در سه غلظت (صفر، 5/0 و 1 میلی مولار) بودند. صفات مورد ارزیابی شامل میزان کلروفیل a و b، کلروفیل کل، کارتنوئیدها، نشت الکترولیت، رطوبت نسبی، فعالیت آنتی اکسیدانی، کربوهیدرات های محلول، فنل کل و پرولین بود. نتایح حاصل از این مطالعه نشان داد که در گیاهان تیمار شده با سرب، میزان پرولین، محتوای نسبی آب، کلروفیلa، فعالیت آنتی اکسیدانی، فنل کل در مقایسه با گیاهان شاهد کاهش معنی داری نشان داد و کاربرد متیل جاسمونات (5/0 میلی مولار) در شرایط تنش سرب، باعث افزایش این صفات گردید. علاوه بر این در شرایط تنش سرب، میزان نشت الکترولیت به میزان قابل توجهی افزایش یافت و محلول پاشی متیل جاسمونات سبب کاهش آن شد. بنابراین، استفاده از متیل جاسمونات برای حفظ عملکرد اقتصادی گیاهان تحت تنش قابل توجیه است. همچنین استفاده از غلظت های 5/0 و 1 میلی مولار آن در شرایط تنش عنصر سنگین سرب با تحریک ساخت آنتی اکسیدانت ها، منجر به کاهش و تعدیل اثرات این تنش می شود.

خشکی یکی از مهمترین عوامل نامساعد محیطی است که تولید محصولات زراعی را محدود می کند. اکسید نیتریک به عنوان یک مولکول پیام رسان در واکنش گیاه به تنش های محیطی مشارکت دارد. لذا به منظور بررسی اثرات این ماده در تحمل به تنش خشکی ماش رقم پرتو آزمایشی مزرعه ای در سال 1394 در جنوب تهران اجرا شد. این تحقیق به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با 9 تیمار و 4 تکرار انجام گرفت. در این آزمایش از محلول سدیم نیتروپروساید به عنوان ماده رها کننده اکسید نیتریک استفاده شد. تیمارها شامل شاهد، تنش خشکی، تیمار بذر، محلول پاشی در مرحله رویشی، محلول پاشی در مرحله زایشی، تیمار بذر + محلول پاشی در مرحله رویشی، تیمار بذر + محلول پاشی در مرحله زایشی، محلول پاشی در مراحل رویشی و زایشی و تیمار بذر + محلول پاشی در مراحل رویشی و زایشی بود. نتایج نشان داد که در اثر تنش خشکی بر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز و اسکوربات پراکسیداز و همچنین غلظت مالون دی آلدئید و پرولین اضافه شد، اما محتوی نسبی آب، شاخص سبزینگی، شاخص سطح برگ و عملکرد دانه کاهش یافت. با این وجود، کاربرد سدیم نیتروپروساید از طریق افزایش بیشتر فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدان و تجمع پرولین، موجب کاهش مالون دی آلدئید و بهبود محتوی نسبی آب، شاخص سبزینگی، شاخص سطح برگ و در نهایت عملکرد دانه تحت تنش خشکی شد. بین تیمارهای کاربرد سدیم نیتروپروساید، تیمار ترکیبی تیمار بذر + محلول پاشی در مراحل رویشی و زایشی موثرتر بود، اگرچه با چند تیمار دیگر از جمله محلول پاشی در مرحله زایشی تفاوت معنی داری نداشت. با توجه به این یافته ها، کاربرد اکسید نیتریک می تواند به عنوان روشی مفید جهت بهبود تحمل به تنش خشکی ماش توصیه شود.

این مطالعه با هدف بررسی اثر دگرآسیبی تفاله حاصل از روغن کشی میوه زیتون (Olea europaea L. ) بر برخی صفات فیزیولوژیکی و عملکرد سه رقم گندم انجام شد. آزمایش در شرایط گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در پنج سطح تفاله حاصل از روغن کشی میوه زیتون (صفر، 1، 3، 5 و 7 درصد حجمی/حجمی) و سه رقم گندم (تریتیکاله، کرخه و چمران) به اجرا درآمد. میزان پروتئین های محلول برگ، فعالیت آنزیم پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز و کاتالاز برگ و میزان مالون دی آلدئید برگ در مرحله سنبله رفتن و وزن سنبله، طول سنبله، تعداد دانه در هر سنبله، وزن دانه های سنبله، وزن هزار دانه، شاخص برداشت کل، محتوای پرولین دانه و کربوهیدرات محلول دانه در مرحله رسیدگی کامل گندم سنجش شد. با توجه به نتایج به دست آمده، میزان پروتئین های محلول برگ، فعالیت آنزیم پراکسیداز برگ، وزن سنبله، طول سنبله، تعداد دانه در هر سنبله، وزن دانه های سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت کل با افزایش مقدار تفاله در خاک در هر سه رقم گندم نسبت به شاهد کاهش یافت. اما میزان فعالیت آنزیم آسکوربات پراکسیداز و کاتالاز برگ، میزان مالون دی آلدئید برگ، پرولین دانه و کربوهیدرات محلول دانه در سه رقم گندم با افزایش مقدار تفاله زیتون در خاک نسبت به شاهد افزایش یافت. از آن جایی که تفاله حاصل از روغن کشی میوه زیتون دارای ترکیبات فنلی می باشد، اثرات بازدارندگی تفاله زیتون بر رشد گندم به این ترکیبات نسبت داده شده است.

هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی فعالیت آنتی اکسیدانی، سنجش میزان آلکالوئیدها، ترکیبات فنلی و آنتوسیانینی، فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز به علاوه اسمولیت های گیاه دارویی مامیران در مراحل رویشی، گل دهی و میوه دهی بود. جهت نیل به این هدف، ابتدا نمونه های مامیران از حاشیه مزارع بخش چمستان شهرستان نور از توابع استان مازندارن جمع آوری و سپس از لحاظ گیاه شناسی مورد شناسایی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ریشه مامیران در مراحل مختلف فنولوژیکی از میزان آلکالوئیدها و فنل کل بیشتری در مقایسه با اندام های هوایی در مراحل مشابه برخوردار بود. هم چنین بیشترین میزان آلکالوئیدها و فنل کل ریشه به ترتیب به مرحله رویشی و گل دهی اختصاص داشت. میزان آنتوسیانین ها با افزایش مرحله نموی گیاه مامیران در اندام های ریشه و هوایی به طور معنی داری افزایش یافت. سنجش قندهای محلول در گیاه مامیران نشان داد که میزان این ترکیبات در تمام مراحل فنولوژیکی در ریشه بیشتر از اندام هوایی بود. اما بیشترین میزان پرولین در اندام هوایی در مرحله رویشی مشاهده شد. مطابق نتایج به دست آمده فعالیت، کاتالاز و پراکسیداز همبستگی مثبتی با فعالیت آنتی اکسیدانی نشان دادند. در این تحقیق مشخص شد با افزایش میزان ترکیبات آلکالوئیدی و فنلی در اندام های زیرزمینی و هوایی مامیران در مراحل مختلف فنولوژیکی، ظرفیت آنتی اکسیدانی در مهار رادیکال های آزاد به طور معنی داری افزایش یافت. در مجموع، ریشه گیاه مامیران در مرحله رویشی از مقدار مناسبی از مواد موثره آلکالوئیدی برخوردار بود، بنابراین شاید بتوان از آن به عنوان منبع مناسبی جهت استحصال ترکیبات دارویی استفاده نمود.

به منظور بررسی اثر دور آبیاری و کاربرد اسیدهیومیک بر برخی ویژگی های مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه دارویی آویشن (Thymus vulgaris L. ) آزمایشی به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی مؤسسه غیرانتفاعی بهاران گرگان در سال زراعی 96-1395 به اجرادرآمد. تیمارهای آزمایش در چهار سطح دور آبیاری (شامل سه، شش و نه روز یکبار و هر روز آبیاری به عنوان شاهد) و سه سطح محلول دهی اسیدهیومیک (شامل 300، 150 و صفر میلی گرم در لیتر)، لحاظ گردید. نتایج نشان داد افزایش میزان دور آبیاری سبب افزایش معنی دار در ترکیبات فنلی، فعالیت آنتی اکسیدانی، پرولین و قند های محلول گردید. اثر فاصله آبیاری در بیشترین سطح (نه روز یکبار)، منجربه افزایش به ترتیب 07/1، 016/0، 53/14، 87/1 و 72/3 درصدی پرولین، ترکیبات فنلی، فعالیت آنتی اکسیدانی و قند های محلول گردید. همچنین بالاترین میزان اسانس با 15 درصد اختلاف نسبت به شاهد از سطح سوم دور آبیاری (شش روز یکبار) مشاهده شد. از طرفی افزایش فاصله دور آبیاری سبب کاهش معنی دار ارتفاع بوته، وزن تازه و خشک گیاه گردید. کاربرد اسیدهیومیک نیز بر تمامی صفات مورد بررسی اثر معنی داری داشت. همچنین اثر متقابل دور آبیاری و کاربرد اسیدهیومیک روی تمام صفات به جز ترکیبات فنلی اثر معنی دار داشت به طوری که فعالیت آنتی اکسیدانی و درصد تیمول در شرایط محلول پاشی با 150 میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک و آبیاری نه روز یکباربه بیشترین حد رسیدند. در همین راستا حداکثر درصد اسانس در سطح سوم آبیاری (شش روز یکبار) با کاربرد 300 میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک به دست آمد و پرولین گیاه نیز در شرایط آبیاری نه روز یکبار و 300 میلی گرم در لیتر اسیدهیومیک بیشترین مقدار را نشان داد. به طورکلی نتایج این آزمایش، کاربرد 300 میلی گرم در لیتر اسید هیومیک را در فاصله آبیاری نه روز یک بار به عنوان بهترین تیمار از لحاظ صرفه اقتصادی معرفی می کند، زیرا با مصرف کمتر آب همراه با کاربرد اسیدهیومیک، می توان در این گیاه به همان میزان عملکرد که در سطوح بالاتر مصرف آب دارند، دست یافت.

گلابی وحشی یک پایه مهم برای ارقام مختلف گلابی محسوب می شود و با توجه به اینکه تا حدودی بردبار به خشکی بوده، کاربرد تیمارهای مختلف برای افزایش تحمل آن در مقابله با تنش خشکی امری ضروری است. نشت الکترولیت ها عامل مهم و مؤثر در پاسخ به تنش خشکی و صفات مربوط به آن می باشد. برای این منظور آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار جهت شناسایی صفات مؤثر بر نشت الکترولیتی طراحی گردید. این صفات در 12 تیمار شامل سطوح مختلف تنش خشکی و غلظت های مختلف براسینواستروئید روی گلابی وحشی در بهار و تابستان سال 1395 در شرایط گلخانه انجام شد. نتایج همبستگی سایر صفات با نشت الکترولیت نشان داد که این صفت با صفات میزان پرولین (**83/0r= )، مالون دآلدئید (**98/0r= ) و پراکسید هیدروژن (**87/0r= ) همبستگی مثبت و کاملاً معنی دار و با صفات وزن خشک ریشه، برگ و ساقه، رشد طولی، کلروفیل a، b و کاروتنوئید همبستگی منفی و کاملاً معنی دار داشت. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که چهار صفت کلروفیل a، وزن خشک برگ، رشد طولی و پراکسید هیدروژن در مجموع 99% از تغییرات را توجیه نمودند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، میزان پراکسید هیدروژن بیشترین تأثیر مستقیم مثبت (083/0) و صفات رشد طولی و کلروفیل a بیشترین تأثیر مستقیم و منفی را بر نشت الکترولیت ها داشتند. صفت میزان پراکسید هیدروژن بیشترین اثر غیرمستقیم و مثبت را از طریق کاهش میزان کلروفیل a بر نشت الکترولیت ها داشت. صفت رشد طولی بیشترین اثر غیرمستقیم و منفی را از طریق کلروفیل a بر نشت الکترولیت ها داشت. با استفاده از نتایج این پژوهش می توان علاوه بر اندازه گیری نشت الکترولیت ها به صورت مستقیم، تیمارهای افزایش تحمل به تنش خشکی در گلابی وحشی را با اندازه گیری میزان پراکسید هیدروژن، رشد طولی و کلروفیل a توصیه نمود.

به منظور بررسی اثر مصرف کودهای شیمیایی و نانو بر عملکرد و اسانس گیاه دارویی گل گاو زبان، آزمایشی در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در قالب اسپلیت پلات بر پایه ی طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال92 اجرا گردید. سطوح مختلف کود در 11 سطح شامل (کودسولفات آهن، نانو آهن 10 درصد، سولفات روی، نانو روی20 درصد، اوره، نانو اوره، سولفات پتاس، نانوپتاس 23 درصد، کود میکرو کامل، نانوسوپر میکرو کامل و شاهد) و سطوح مختلف روش کاربرد کود در سه سطح شامل (مصرف خاکی، محلول پاشی، مصرف خاکی+محلول پاشی) در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد که مصرف کود اوره باعث افزایش وزن خشک سرشاخه گلدار و ارتفاع بوته نسبت به شاهد گردید. مصرف کود نانو اوره موجب افزایش سطح برگ، شاخص برداشت، اسانس گل و عملکرد اسانس نسبت به شاهد گردد. کاربرد اوره و پتاس در هر دو فرم شیمیایی و نانو بیشترین تاثیر افزایشی در سرشاخه های گلدار و اسانس گل را داشتند. کاربرد کود نانو اوره، مقدار تولید اسانس گیاه را افزایش داد. با توجه به اثرات مطلوب کودهای نانو نسبت به کودهای شیمیایی استفاده از این نوع کودها در راستای کشاورزی پایدار گامی موثر خواهد بود.