لسان مبین
سال:1398 | دوره:10 | شماره:36 |تعداد مقالات:6

ژرار ژنت با بررسی ساختار روایت، آن را به عنوان یک گفتمان در علم روایت شناسی معرفی می کند. در این گفتمان، زمان، وجه و لحن نقش اساسی در تبیین رابطة بین روایت و داستان را بر عهده دارند. فاصله به عنوان تابعی از وجه، نسبت نشان دادن به گفتن را آشکار می نماید و نمایانگر فاصلة بین دو سطح داستان و روایت است، چرا که داستان نقل رخدادها است درحالی که روایت به نحوة بیان رخدادها اهتمام می ورزد. رمان "فرانکشتاین فی بغداد" احمد سعداوی از طریق شکل روایت و گفتار در صدد کاهش مسافت بین روایت و داستان بر می آید پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی به بررسی و تحلیل مواردی می پردازد که فاصلة بین روایت و داستان را تحت تأثیر قرار می دهد. استفاده از توصیف و نمایش و بهره مندی متن از گفتار مستقیم و غیر مستقیم آزاد منجر به کاهش فاصله بین روایت و داستان می گردد و همین امر مانع از انفعال مخاطب در مقابل متن می شود. این رمان که یکی از رمان های مطرح جهان عرب است، از طریق گفتار درونی شخصیت ها که گفتار غیر مستقیم آزاد می باشد و نیز ازطریق حرکت عمودی در رمان، باعث ایجاد عمق در شخصیت ها و روند رمان می گردد و فاصلة بین روایت و داستان را تحت تأثیر قرار می دهد.

حرف الی از حروف پرکاربرد قرآن محسوب می شود. این حرف متناسب با کاربردش در آیات قرآن معانی متعدد و متفاوت بسیاری را کد گذاری می کند که در یک نقطه یعنی معنای پیش نمونه و انتهای غایت با هم مرتبط می شوند. این نوشتار به منظور کشف میدان های معنایی این حرف با رویکرد شناختی، و به روش توصیفی – تحلیلی به بررسی مدل های چندمعنایی این حرف در قرآن پرداخته و پس از تبیین معنای پیش نمونه، وجوه معنایی این حرف در قرآن را تحلیل و بررسی کرده است. در این راستا مدل های معنایی متعددی چون: معانی هم ردیف، معانی متقابل، مفاهیم هم معنا، مدل معنایی نحوی و شمول معنایی معرفی شد؛ به گونه ای که در قالب این مدل های معنایی به اکثر شبکه های معنایی این حرف دست یافته و با تکیه بر واقعیت های شناختی که از مفهوم مکانی حرف «الی» بر می آید، تنوع معنایی بیشتری را از کارکرد این حرف در آیات قرآن به دست آورده است.

این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به مطالعه تقابل و هم بستگی عنصر زمان در قالب لایه ای رمزگانی، با دیگر نظام های نشانه ای می پردازد. هدف از انجام این پژوهش کشف مهم ترین نشانه های زمانی و چگونگی بازنمود آن ها، همچنین بررسی کارکرد سایر سطوح دلالی در تبیین و پیشبرد این نوع نشانه ها می باشد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که در نمایشنامه مهرج، زمان به عنوان یک زیررمزگان اجتماعی نقش بسیار مهمی را درشناسایی استعدادهای نهفته متن، مفاهیم ثانویه و ایدئولوژی حاکم بر آن ایفا نموده و دارای ارتباطی تنگاتنگ و معنادار با لایه های دلالی دیگر می باشد، از سویی زمان در آن لایه ها تاثیرگذار است، از سوی دیگر شبکه گسترده ای از سطوح متنی همچون مکان، شخصیت پردازی، کشمکش و کنش به شکل صریح و ضمنی بر مفهوم زمان دلالت می کند. همچنین در فضای نمایش نوعی زمان غیرخطی و گسسته نما حاکم است که در نتیجه آشفتگی جهان امروز، تناقض و قاعده گریزی هنجارهای فرهنگی اجتماعی به وجود آمده است.

تحلیل رمان یکی از روش هایی است که خواننده را قادر می سازد به درکی همه جانبه از محتوای یک داستان برسد. به طور کلی در هرشیوه ی تحلیل، اصول و چارچوبی ارائه می شود که با ذهن و حس مخاطب همراه است. شیوه ی تحلیل رمان از نظر جان پک روشی متفاوت را در اختیار مخاطب قرار می-دهد تا با بکارگیری آن برداشتی ساده و روان از داستان داشته و به یک نتیجه ی کلی برسد. این پژوهش درصدد آن است که رمان «اللص و الکلاب» نجیب محفوظ نویسنده عرب را بر اساس شیوه ی تحلیل رمان جان پک، تبیین و تشریح کند. روش تحقیق بدین گونه است که پنج قطعه در فواصل مختلف از ابتدا تا پایان داستان مشخص شده و هر قطعه در پنج مرحله مطابق با مواردی که در شیوه ی جان پک معرفی شده مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد، سپس در مراحل ششم و هفتم ابعاد مختلف متن، مؤلف، خواننده و جهان و همچنین دیدگاه سایر منتقدان بررسی می گردد. این نتیجه حاصل شد که در شیوه ی جان پک به دلیل درک جنبه-های کلی داستان از طریق جزئیات متن، تحلیل به شیوه ای استقرایی صورت گرفته سپس به بررسی کل داستان پرداخته می شود. در این نوع از تحلیل پیش از بررسی کلی داستان به جزئیات و ظرافت های درون داستان توجه می شود و هرچه بیشتر هنرمندی مولف آشکار گشته و نتیجه ی بهتری حاصل می-گردد. شاخصه ی دیگر این شیوه توجه به تضادهای موجود در قطعات برگزیده است که در کنار آن بررسی ابعاد چهارگانه ی متن و نظرات سایر منتقدان مکمل نهایی نقد و تحلیل است.

نقد و بررسی ساختار شخصیت از نظریه های مدرن نقد ادبی و مبتنی بر مبانی روان شناسی است که توسط فروید بنیان گذاری شد. وی فرایندهای ذهنی هر فرد در مراحل رشد را به سه ساختار شخصیتی نهاد، خود و فراخود تقسیم نمود و آن را شرح و گسترش داد. در پی این دریافت، ناقدان به آثار ادبی نگاه تازه ای افکندند و تحلیل گران تلاش کردند به بررسی این سطوح در شخصیت های آثار ادبی بپردازند. پژوهش حاضر به بررسی و بیان تعارضات و کشمکش های بین این سه ساختار و نمود آن در وجود شخصیت اصلی رمان رقصة الجدیلة والنهر می پردازد. رمان رقصة الجدیلة والنهر رمانی رئالیسمی آمیخته با خیال و از جمله رمان های وفاء عبدالرزاق شاعر و رمان نویس عراقی است که پژوهشگران سعی دارند با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی به روانکاوی شخصیت اصلی آن براساس سطوح شخصیت فروید بپردازند. نتایج پژوهش نشان می دهد که "خود" در شخصیت اصلی داستان همواره به سبب تعارضات بین "نهاد" که او را به لذت ها دعوت می کند و "فراخود" که او را به جهاد در اره وطن و دفاع از میهن در اضطراب بوده است و این اضطراب را می توان به وسیله ی مونولوگ ها و دیالوگ هایی که بین او و دیگران بیان شده است، درک نمود. چنین اضطراب ها و استرس هایی فرد را به بهره گیری از برخی مکانیزم های دفاعی وا می دارد؛ همانگونه که قهرمان داستان برای دور شدن از این استرس به مکانیزم خیالبافی روی آورده است

ارزیابی سطوح گوناگون گفتمان، امکان دستیابی به برداشتی جدید از آن را فراهم می نماید و تعاملات زبان با ساختارهای ایدئولوژیک را کشف می کند. از آن جاکه مهم ترین شرط بازتولید هویت ملی دسترسی به گفتمان هایی است که باعث هژمونی هویت می گردد؛ بنابراین سرود ملی هر کشور می تواند نقش مهمی در شناخت این مهم داشته باشد. ون دایک که ایدئولوژی را بنیانی برای بازنمایی هایِ اجتماعیِ مشترک می داند، مدلی را برای تحلیل انتقادی گفتمان ارائه نمود که می تواند چارچوبی مناسب برای بررسی بازتولید هویت در سرود ملی هر کشور باشد. هدف از پژوهش حاضر کشف مؤلفه های گفتمان مدار سرودهای ملی کشورهای عربی حوزة شام (لبنان، اردن، سوریه، فلسطین و عراق) است که منجر به ارائة هویت ملی در زبان می شود. بنابراین با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی این نتایج به دست آمد که برجسته سازی نکات مثبت خود و حاشیه رانی نکات منفیِ خود، مجموعا 78% از نظام گفتمانی سرودهای موردبحث را به خود اختصاص داده است. همچنین سطح معنی و ساخت گزاره ای برجسته ترین سطح گفتمانی این سرودهاست. این امر نشانگر مهارت تولیدکنندة گفتمان سرودها در استفاده از توانمندی زبان برای برجسته سازی قطبِ خود است و چیرگی در این فن به سلامت ذوق و مهارت وی اشاره دارد.