اکوفیزیولوژی گیاهی
سال:1390 | دوره:3 | شماره:9 |تعداد مقالات:10

رشد گندم در دوره پس از گلدهی معمولا با شرایط نامساعد بویژه با کمبود رطوبت مواجه می شود که باعث کاهش میزان فتوسنتز جاری می گردد و در نتیجه کاهش فراهمی مواد پرورده برای دانه در حال رشد می گردد. در این شرایط مواد پرورده ذخیره شده در ساقه از دوره پیش از گلدهی نقش مهمی در تامین مواد پرورده برای دانه در حال رشد دارد. به منظور بررسی میزان ذخایر ساقه در ارقام مختلف گندم با ارتفاع ساقه متفاوت، آزمایشی در سال زراعی 1386-87 مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان اجرا شد. طرح آزمایشی کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی مورد استفاده قرار گرفت و تیمارها شامل 6 رقم گندم با ارتفاع ساقه متفاوت (مرودشت، فلات، کرج 3، قدس، عدل و کاوه) به عنوان فاکتور فرعی و سه تیمار آبیاری (آبیاری کامل، انجام تنها یک آبیاری در دوره پس از گلدهی و قطع کامل آبیاری در دوره پس از گلدهی) به عنوان فاکتور اصلی. در هنگام رسیدگی فیزیولوژیک صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، ارتفاع ساقه و وزن ساقه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که قطع آبیاری پس از گلدهی باعث کاهش معنی دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه و وزن ساقه گردید. همچنین ارقام مختلف از نظر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد سنبله در مترمربع، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع ساقه و وزن ساقه اختلاف معنی داری با یکدیگر دارند. مقایسه اثرات متقابل رقم و آبیاری نشان داد که ارقام مختلف واکنش متفاوتی نسبت به قطع آبیاری پس گلدهی نشان می دهند بطوریکه با قطع آبیاری پس از گلدهی، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در ارقام پابلند به میزان کمتری در مقایسه با ارقام پاکوتاه کاهش یافت. همچنین کاهش وزن ساقه با قطع آبیاری در ارقام پابلند بیشتر از ارقام پاکوتاه بود. این نتایج حاکی از آن است که میزان ذخایر ساقه موجود در ارقام پابلند برای استفاده در دوره پرشدن دانه، بویژه در شرایط نامساعد، بیشتر از ارقام پاکوتا است. به عبارت دیگر انتقال مجدد در ارقام پابلند بیشتر است که این ویژگی می تواند برای توسعه ارقام مقاوم به خشکی در برنامه های اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.

تعیین روابط بین پوشش گیاهی و خاک از موارد اساسی در مدیریت و برنامه ریزی مناطق نیمه خشک می باشد بویژه زمانیکه هدف اصلاح و احیاء پوشش و حفاظت خاک می باشد. برای این منظور مطالعه بر روی گونه مرتعی (شیر پنیر) Galium verum در سه مرحله فنولوژیکی در سه نوار خاکی متفاوت در منطقه دره شهداء در سال 1390 صورت گرفت. نمونه های گیاهی و خاکی در حوزه شمالی با 3 تکرار به صورت تصادفی سیستماتیک جمع آوری شدند. بررسی میانگین داده ها با استفاده از آزمون تجزیه واریانس و آزمون دانکن، و همبستگی بین خاک و گیاه از طریق رگرسیون خطی تک متغییره به روش پله ای بوسیله نرم افزار SPSS صورت گرفت. فاکتورهای اندازه گیری شده در نمونه های خاکی شامل: (اشباعیت، کربن آلی، آهک، رس، سیلت، شن، N, P, K, Ca, pH, EC) و در نمونه های گیاهی شامل عناصر (P, K, Ca, N, DM) بودند. نتایج نشان داد بین عوامل خاکی و گیاهی همبستگی وجود دارد به طوری که در مراحل مختلف فنولوژیکی، میزان فسفر گیاهی به آهک، ماسه، رس، سیلت و اشباعیت خاک حساس بوده و کاهش سیلت، رس و اشباعیت خاک، و افزایش آهک و ماسه باعث کاهش فسفر گیاه می شوند. در مرحله رشد فعال کاهش سیلت و اشباعیت خاک، افزایش آهک و ماسه باعث کاهش نیتروژن گیاهی شده و در مرحله گلدهی میزان حساسیت گیاه به عوامل خاکی کاهش یافته و به طور غیر معنی دار می باشد. در مرحله بذردهی بیشترین عامل اثرگذار بر نیتروژن گیاهی فسفر خاک می باشد به طوری که کاهش و افزایش فسفر خاک اثر متقابل آن بر نیتروژن گیاهی را در پی خواهد داشت. بنابرین می توان نتیجه گرفت که گیاهان مختلف با تغییر خصوصیات خاک واکنش های متفاوتی نشان می دهند و می توانند به عنوان معرف رویشگاه جهت بالا بردن درصد عناصر پرمصرف مورد استفاده قرار گیرند.

براسینواستروئیدها گروهی از تنظیم کننده های رشد گیاهی هستند که اثرات زیستی قابل توجهی بر رشد و نمو گیاهان دارند. از جمله باعث افزایش مقاومت گیاهان به تنش های محیطی می شوند. در این پژوهش اثر ماده -28هموبراسینولید بر خصوصیات رشد، درصد و عملکرد اسانس گیاه دارویی شوید (Anethum graveolens) رشد یافته در تنش خشکی، در سال 1388 در گلخانه مرکز آموزش فنی و حرفه ای ارسنجان مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار صورت پذیرفت. فاکتور اول شامل تنش خشکی در 3 سطح آبیاری شاهد (ظرفیت مزرعه ای خاک، تنش ملایم (2.3 ظرفیت مزرعه ای) و تنش شدید (1.3 ظرفیت مزرعه ای) انجام گرفت و فاکتور دوم شامل تنظیم کننده رشد -28 هموبراسینولید در چهار سطح، شاهد (صفر)، 10-10 مولار، 10-8 مولار و 10-6 مولار به صورت محلول، که قبل از اعمال تنش خشکی تیمار با تنظیم کننده رشد صورت گرفت. گیاهان جوان در مرحله 4 تا 5 برگی با محلول 28 هموبراسینولید محلول پاشی شدند. پس از استقرار گیاهان و در مرحله 6 شاخه فرعی تیمار تنش خشکی اعمال شد صفات رشدی شامل ارتفاع بوته، وزن خشک اندام هوایی (گرم در گلدان)، وزن خشک ریشه، درصد اسانس و عملکرد اسانس بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که هر چند سطوح مختلف تنش خشکی باعث کاهش وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع و عملکرد اسانس شد، اما باعث افزایش درصد اسانس گردید. استفاده از ماده -28هموبراسینولید در شرایط تنش ملایم و شدید باعث بهبود برخی خصوصیات رشد همچون وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، همچنین درصد و عملکرد اسانس شوید گردید. استفاده از 10-10 مولار از ماده -28هموبراسینولید در شرایط آبیاری کامل و تنش ملایم به ترتیب افزایش 36 و 37 درصدی عملکرد اسانس گیاه شوید را به همراه داشت.

آللوپاتی به اثر متقابل گیاهان توسط مواد شیمیایی آزاد شده آنها بر یکدیگر گفته می شود. ترکیبات آللوپاتیک در تنوع زیستی و توانایی تولید اکوسیستم ها نقش مهمی بر عهده دارد. اثر آللوپاتی گیاهان بر یکدیگر یکی از دغدغه های مهم در اصلاح و احیای مراتع کشور بوده که در امر مرتعکاری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. گونه درمنه کوهی (Artemisia aucheri) از جمله گیاهانی است که به لحاظ داشتن ترکیبات شیمیایی مختلف می تواند از ویژگی آللوپاتیک برخوردار باشد. بر همین اساس با توجه به غالبیت این گونه در مراتع منطقه چهار باغ استان گلستان و وجود گونه خوشخوراک علف بره (Festuca arundinacea) و علف باغ (Dactylis glomerata) در مناطق مجاور این مراتع که مورد استفاده دام قرار می گیرند، امکان استفاده از گونه مذکور در مراتع مربوطه مورد آزمایش قرار گفت. برای این منظور از پودر اندام های هوایی (برگ، ساقه و بذر) گیاه درمنه کوهی، که در اواخر آبان ماه (زمان گل دهی) از منطقه مورد مطالعه جمع آوری شده بود، عصاره هایی با غلظت های 20، 40، 60، 80 و 100 درصد تهیه شد. همچنین تیماری به عنوان شاهد (آب مقطر) نیز در نظر گرفته شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با شش تیمار و چهار تکرار در شرایط آزمایشگاهی اجرا گردید. نتایج آنالیز واریانس نشان داد که تیمارهای عصاره درمنه کوهی بر درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه و بنیه بذر علف بره اثر معنی داری دارند. مقایسه میانگین شاخص ها نشان داد که با افزایش تیمارهای عصاره درمنه کوهی، درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول ساقه چه و طول ریشه چه بذر گونه های علف باغ و علف بره کاهش یافتند.

به منظور بررسی اثر مصرف اسید سالیسیلیک بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام مقاوم و حساس به شوری گندم در شرایط شور، آزمایشی در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه آزاد واحد سبزوار در سال 1390-1389 انجام شد. این بررسی در قالب آزمایش فاکتوریل با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار صورت گرفت. فاکتورهای مورد بررسی شامل رقم در 2 سطح فلات (حساس به شوری) و اکبری (مقاوم به شوری) و نحوه مصرف اسید سالیسیلیک در 4 سطح (بصورت بذر مالی، محلول پاشی، بذر مالی به همراه محلول پاشی و یک تیمار شاهد) بود. بذرمالی با استفاده از 0.5 گرم اسید سالیسیلیک قبل از کشت و محلول پاشی با استفاده از 0.5 میلی مولار در مرحله ساقه رفتن صورت گرفت. نتایج نشان داد به جز سدیم و پتاسیم عملکرد و اجزای عملکرد تحت تاثیر روش مصرف اسید سالیسیلک قرار گرفت. بیشترین عملکرد در روش بذرمالی + محلول پاشی مشاهده شد. استفاده از اسید سالیسیلیک نسبت به شاهد سبب افزایش کلیه پارمترها در شرایط شور شود. عملکرد اقتصادی، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه در دو رقم با هم اختلاف آماری معنی داری داشت و رقم اکبری نسبت به رقم فلات برتری داشت. در این شرایط رقم اکبری 18 درصد عملکرد اقتصادی بیشتری نسبت به رقم فلات داشت. از نظر سایر خصوصیات اندازه گیری شده اختلافی بین دو رقم مشاهده نشد. در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد در شرایط شور استفاه از رقم اکبری و بذرمالی + محلولپاشی اسید سالیسیلیک مناسبترین تیمار جهت حصول عملکرد مطلوب بود.

به منظور بررسی اثر تنش شوری بر عملکرد و اجزای عملکرد ارقام پاییزه کلزا و شناسایی بهترین ارقام، آزمایشی در سال زراعی 88-89 در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان به صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. تیمارهای آزمایشی شامل پنج رقم کلزا (اپرا، اکاپی، مادونا، طلایه و کبری) و پنج سطح شوری حاصل از کلرور سدیم شامل ( 0 شاهد، 3، 6، 9 و 12) دسی زیمنس بر متر بودند. تعداد غلاف ساقه اصلی و فرعی، تعداد دانه در غلاف ساقه اصلی و فرعی، وزن هزار دانه در ساقه اصلی و فرعی و عملکرد ساقه اصلی و فرعی اندازه گیری شد. نتایج این آزمایش نشان داد که بیشترین مقدار عملکرد و اجزای عملکرد ساقه اصلی و فرعی مربوط به سطح شاهد بود. افزایش شوری اثر منفی معنی داری بر تمامی صفات اندازه گیری شده داشت. رقم کبری از نظر تمامی صفات اندازه گیری شده بالاترین مقدار را نشان داد. بنابراین می توان رقم کبری را به عنوان رقم متحمل به شوری معرفی کرد و ارقام طلایه و مادونا به عنوان رقم های حد وسط و اپرا و اکاپی به عنوان ارقام حساس به شوری معرفی می شوند. اثر متقابل رقم و سطوح شوری معنی دار شد. سطح شوری 12 دسیزیمنس بر متر بیشترین تاثیر را داشت. شوری عملکرد ساقه اصلی را 81 درصد و عملکرد ساقه فرعی را 87 درصد کاهش داد. از بین اجزای عملکرد ساقه اصلی و فرعی تعداد غلاف بیشترین میزان کاهش را نشان داد.

بیابان زایی عبارت است از تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب که به علت تغییرات آب و هوایی و فعالیت های انسان رخ می دهد. دشت سیستان منطقه ای خشک در شرق ایران است که بیابان زایی از معضلات اصلی این منطقه است. هدف اصلی از اجرای این تحقیق دوساله ارزیابی روند تغییرات پوشش گیاهی منطقه در دوره 2006-1990 می باشد. در انجام این پژوهش، از نمونه گیری های صحرایی، تصاویر ماهواره ای و نرم افزارهای مرتبط بهره گرفته شد. در ابتدا نمونه گیری های صحرایی به روش سیستماتیک تصادفی در 26 سایت معرف صورت گرفت که در هر سایت 9 پلات 10´10 متر برداشت شد. سپس پردازش های لازم بر روی تصاویر ماهواره ای صورت گرفت و شاخص های گیاهی تولید شدند. بین داده های پوشش زمینی و ارزش طیفی پیکسل های متناظر آنالیز همبستگی صورت گرفت. بهترین نتیجه همبستگی از میان 83 شاخص برآورد شده به ترتیب برای شاخص های WDVI، NDVIab، TSAVI2 و MSAVI1 به دست آمد. تصاویر به دو کلاس پوشش و غیر پوشش طبقه بندی شد. سپس دقت نقشه ها ارزیابی گردید که بالاترین دقت به میزان 83.27 درصد مربوط به نقشه حاصل از WDVI بود که بالاترین ضریب همبستگی را نیز دارا بود (R2=0.89 و p<0.01). در این نقشه ها، سطح پوشش گیاهی برای سال 1990 معادل 101247 هکتار به دست آمد که برای سال 2006 به 26475 هکتار کاهش یافت.