اکوفیزیولوژی گیاهی
سال:1388 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر حذف آبیاری در پایان فصل رشد بر عملکرد ارقام گندم و انتخاب بهترین رقم با پتانسیل تولید مطلوب آزمایشی به صورت اسپیلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 88-1387 در مرکز آموزش جهاد کشاورزی فارس (پردیس علی آباد کمین) واقع در شهرستان پاسارگاد اجرا شد. تیمار آب آبیاری به عنوان فاکتور اصلی و در سه سطح شامل: آبیاری کامل (شاهد)، حذف یک آب آخر آبیاری (درمرحله دانه بستن) و حذف دو آب آخر آبیاری (در مرحله گل دهی و شیری) و ارقام گندم (بهار، پیشتاز، چمران و شیراز) به عنوان فاکتور فرعی درنظرگرفته شد. نتایج نشان داد که اثر آبیاری بر صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک وشاخص برداشت معنی دار بود. بطوریکه بین تیمار حذف دو آب آخر آبیاری (در مرحله گل دهی) و دو تیمار دیگر تفاوت آماری بسیار معنی داری وجود داشت و باعث کاهش عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد. عملکرد دانه و سایر صفات در سطح آبیاری اول (شاهد) نسبت به سطوح آبیاری دوم و سوم بیشتر بود. ارقام گندم مورد بررسی از نظر کلیه صفات با یکدیگر تفاوت آماری معنی داری داشته و بیشترین عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد سنبله در متر مربع مربوط به ارقام پیشتاز و چمران بود. اثر متقابل روش آبیاری و ارقام نیز در مورد صفات ذکر شده معنی دار بود. در بررسی میزان مقاومت یا حساسیت ارقام گندم نسبت به تنش خشکی آخر فصل مشخص شد، با حذف یک آب آخر رقم پیشتاز و با حذف دو آب آخر آبیاری رقم چمران جزء مقاوم ترین و ارقام شیراز و بهار جزء حساسترین ارقام بودند.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد، اجزا عملکرد و محتوای یون ها در چهار رقم گندم (روشن، فلات، شیراز و چمران) آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اقلید انجام گرفت. تیمارهای خشکی (آبیاری پس از رسیدن پتانسیل آب خاک به 0.5- (شاهد)، 1.5- ، 3- و -5 bar) در کرت های اصلی وارقام گندم در کرت های فرعی قرار گرفتند. عملکرد، اجزاء عملکرد و محتوای یون های برگ اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تعداد دانه و سنبله درگیاه کاهش معنی دار در شرایط تنش داشتند و وزن دانه حساسیت کمتری داشت. عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک نیز در شرایط تنش کاهش نشان دادند. دربین ارقام، روشن، کمترین و چمران بیشترین مقدار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را داشتند. تفاوت مقدار عملکرد بیولوژیک به کاهش تعداد پنجه و سنبله در گیاه و ارتفاع مرتبط بود. کاهش عملکرد دانه به کاهش تعداد سنبله در گیاه و تعداد دانه در سنبله ربط داده شد. پروتئین دانه و میزان سدیم و کلر برگ در شرایط تنش خشکی افزایش یافت، در حالیکه مقدار نیترات، آمونیوم، کلسیم، فسفر، پتاسیم و منیزیم برگ پرچم در مرحله گلدهی کاهش یافت. اثر متقابل بین رقم و خشکی معنی دار شد. رقم روشن کمترین مقدار و چمران بیشترین مقدار عملکرد را در شرایط تنش داشتند.

به منظور تعیین اثر مقادیر مختلف نیتروژن در تاریخ کاشت های مختلف روی خصوصیات فنولوژیکی و عملکرد دانه کلزا(Brassica napus L.) رقم هایولا 401، آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1387-1386 در ایستگاه تحقیقات زراعی بایع کلا واقع در شهرستان نکا به اجرا در آمد. پنج تاریخ کاشت شامل 7، 17، 27 آبان، 17 و 17 آذر به عنوان عامل اصلی و چهار سطح کود نیتروژن از منبع اوره شامل 150، 200، 250 و 300 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تاریخ کاشت و مقادیر کود نیتروژن برای خصوصیات تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا خاتمه گلدهی، طول دوره گلدهی، تعداد روز تا رسیدن، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت عملکرد دانه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. تیمار مصرف کود نیتروژن برای تمامی خصوصیات فوق الذکر به استثنا طول دوره گلدهی و شاخص برداشت دارای اثر معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت و نیتروژن برای خصوصیات مورد بررسی برای اغلب صفات به استثنا تعداد روز تا رسیدن و وزن هزار دانه معنی دار نبود. همبستگی مثبت و معنی دار عملکرد دانه با هر یک از صفات فنولوژیکی نمایانگر آن است که در تاریخ کاشت های اول و دوم مقادیر بالای کود نیتروژن افزایش عملکرد دانه را نیز به دنبال داشت. در این راستا عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول در سطوح مختلف نیتروژن به ترتیب برابر 2864، 3026، 3276 و 3707 کیلوگرم در هکتار بود که در تاریخ کاشت پنجم نیز افزایش کود نیتروژن افزایش عملکرد دانه را به دنبال داشت و میزان عملکرد دانه در سطوح افزایش کود نیتروژن به ترتیب برابر 1754، 1835، 1973 و 2268 کیلوگرم در هکتار بود. لذا یکی از راهکارهای جبران کاهش اجزای عملکرد و عملکرد دانه در کاشت تاخیری مصرف مقادیر بیشتر کود نیتروژنه می باشد.

جهت بررسی اثر سطوح مختلف بقایای گندم و کود نیتروژنه بر برخی صفات زراعی کلزا رقم طلایه آزمایشی در سال زراعی 88-1387 در اراضی مرکزآموزش کشاورزی علی آباد کمین واقع در شهرستان پاسارگاد اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار اجرا گردید. فاکتور اول شامل سه سطح کود نیتروژنه اوره به میزان های 175، 225 و 300 کیلوگرم در هکتار و فاکتور دوم شامل چهار سطح بقایای گندم به مقادیر 0، 25، 50 و 75 درصد وزنی از کل بقایا بود. نتایج نشان داد که با افزایش میزان کود نیتروژنه و سطوح 25 و 50 درصد بقایای گندم صفاتی مانند تعداد دانه در خورجین، عملکرد دانه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیک افزایش یافت. در مواردی که از سطح صفر و 75 درصد بقایا استفاده گردید به ویژه در سطوح پایین کود نیتروژنی، صفات فوق کاهش نشان دادند و این موضوع نشان دهنده آن است که نسبـت بقایای مورد استفاده و کود نیتروژنه می بایست در تناسب بهینه باشد. تیمار های مختلف بقایای گیاهی و کود نیتروژنه تاثیری در وزن هزاردانه نداشتند.

به منظور مدیریت پایدار جنگل ها داشتن اطلاعاتی در مورد اصول رشد، تکامل و چگونگی ساختار طبیعی این توده ها به منظور مدیریت بهینه آنها ضروری است. بدین منظور منطقه ای منحصر به فرد با عنوان ذخیره گاه جنگلی بلوط سرسختی به عنوان تنها منطقه واجد گونه جنگلی بلوط ایرانی در استان مرکزی مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور بررسی پوشش گیاهی منطقه با توجه به فاکتور هایی مانند: مساحت عرصه، ارزش های ژنتیکی و حمایتی بسیار بالای توده و لزوم بالا بردن دقت مطالعه جهت تعیین روند تحول اکولوژیکی و ساختار توالی توده از روش آماربرداری 100% برای انجام مطالعه استفاده گردید. بررسی نمودار پراکنش تعداد در طبقات قطری منطقه نشان داد توده جنگلی دارای ساختار ناهمسال و کم شونده نامنظم و دارای توزیع دو کوهانه می باشد. بررسی نمودار پراکنش تعداد در طبقات ارتفاعی نیز حالت نزدیک به نرمال و چولگی به راست با شیب کم را نشان داد. اما بررسی روند تحول اکولوژیکی و ساختار توالی توده با در نظر گرفتن ساختار افقی و عمودی توده، خشکه دارها، زاد آوری و در کنار آن توجه به روند سیکل تکاملی توده های طبیعی نشان داد این توده در مرحله تخریب و فاز تجدید حیات قرار دارد. بدین منظور در توده های جنگلی طبیعی با شرایط رویشگاهی مشابه، بایستی قبل از رسیدن به چنین مرحله ای، مشخص نمود که در هر بخشی از رویشگاه جنگلی در چه محدوده زمانی و در چه سطحی و با چه شدتی دخالت شود و در این بین چه نوع عملیات مدیریتی برای رسیدن به ساختار بهینه باید اجرا شود.

در این پژوهش به منظور ارزیابی درصد پوشش گیاهی اراضی مرتعی و تعیین شاخص های بهینه پوشش گیاهی جهت مدلسازی رگرسیونی چند متغیره، در زیر حوزه آب ماهی حوزه آبخیز سد درودزن به وسعت 15800 هکتار، از بازتاب طیفی ثبت شده توسط سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 مربوط به سال 2002 استفاده گردید. در مرحله نخست پس از تصحیحات و پردازش های اولیه، شامل تصحیحات رادیومتریک و هندسی، با استفاده از فاکتور شاخص بهینه (OIF)، تصویر کاذب رنگی منطقه با ترکیب باندی 741 RGB= جهت مطالعات میدانی تهیه گردید. سپس با انجام مطالعات صحرایی، با توجه به تصویر رنگی کاذب، به طور تصادفی 63 پلات یک متر مربعی در سطح منطقه انتخاب گردید. درصد پوشش هرگونه گیاهی در پلاتها تعیین شد و موقعیت جغرافیایی آنها به وسیله یک دستگاه GPS و نوت بوک جهت تعیین نقاط تعلیمی در فرآیند سنجش از دور، ثبت گردید. در مرحله مدل سازی متغیر مربوط به پارامتر درصد پوشش گیاهی به عنوان متغیر وابسته، و تمامی متغیرهای انتخابی مربوط به باندهای اصلی و ساخته شده (در مجموع 32 باند) به عنوان متغیرهای مستقل به نرم افزار معرفی شدند تا بهترین رابطه رگرسیونی و متغیرهای مستقلی که می توانند وارد مدل رگرسیونی گردند، مشخص شود. در نهایت از بین باندهای طیفی بررسی شده، تنها دو باند SAVI  و VI03 وارد مدل گردیدند. به گونه ای که این دو باند، 61 درصد از کل تغییرات درصد پوشش گیاهی را در این منطقه را توجیه نمودند. در نهایت با اجرای مدل رگرسیونی تولید شده در محیط GIS، نقشه پهنه بندی درصد پوشش گیاهی منطقه تهیه گردید. با انجام این مطالعه مشخص شد که می توان داده های طیفی تصاویر سنجنده ETM+ را پس از پردازش های رقومی، برای تشخیص و تعیین درصد پوشش گیاهی مرتعی با دقت قابل قبولی استفاده نمود و در این راستا محدوده طیف مادون قرمز نزدیک، از اهمیت بالایی در تشخیص پوشش گیاهی برخوردار است.

مراتع اکوسیستم های طبیعی هستند که در برگیرنده منابع عظیمی از ذخایر ژنتیکی و تنوعی از گونه های گیاهی هستند که همواره این گوناگونی زیستی، متضمن پایداری مرتع در مقابل عوامل متغیر محیطی و زیستی است.تغییراتی که انسان در قرن اخیردر اکوسیستم های طبیعی بوجود آورده باعث شده که بسیاری از گونه های با ارزش از طبیعت محو و یا در حال انقراض قرار بگیرند که نتیجه آن کاهش تنوع بیولوژیک و به طبع آن کاهش غنی گونه ای می باشد.ایجاد پارکهای طبیعی و ملی تصمیمی است به منظور حفظ گونه ها و جلوگیری از تداوم تخریب در اکوسیستم ها که حفاظت از این زیستگاهها می تواند نقش اساسی در اداره صحیح سایر مناطق بخصوص مناطق همجوار جهت تولید مواد صنعتی،دارویی و غذایی داشته باشد.بدین منظور یکی از راههایی که می توان به سلامت و پایداری اکوسیستم پی برد، بررسی غنای گونه ای می باشد. در این خصوص استفاده از روش های مناسب بسیار اهمیت دارد. در این مطالعه دو روش ویتاکر در اندازه گیری غنای گونه ای مورد مقایسه قرار گرفتند. منطقه مورد مطالعه مراتع مشجر پشته میوله استان ایلام می باشد. پس از بازدیدهای صحرایی و انتخاب توده معرف در هر تیپ گیاهی، نمونه گیری به طور کاملا" تصادفی برای دو قاب اصلی و تعدیل شده ویتاکر انجام شد. در مجموع 154 گونه گیاهی متعلق به 121 جنس و 35 خانواده گیاهی می باشد در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد که خانواده  Asteraceaeبا 25 گونه گیاهی دارای بیشترین غنای گونه ای می باشد. با مقایساتی که برای فاکتور های اندازه گیری شده در هر دو قاب اصلی و تعدیل شده و یتاکر انجام شد،اختلاف معنی داری بین دو قاب مشاهده شد که قاب تعدیل شده ویتاکر غنای گونه ای بیشتری را نشان داد. قاب تعدیل شده ویتاکر رابط رگرسیونی بهتری را بین تعداد گونه و سطح پلات ایجاد نمود.

امروزه تغییر اقلیم به عنوان یکی از شش موضوع عمده زیست محیطی ازمهمترین چالش در توسعه پایدار و فقرزدایی مطرح بوده که به باور اکثر محققان ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه ای در 100 سال گذشته می باشد. در این بین کربن عمده ترین جز این گازها محسوب می گردد. ترسیب کربن طی فرآیند فتوسنتز به وسیله بیوماس گیاهی به عنوان ارزانترین و ساده ترین راهکار ممکن جهت کاهش سطح این گاز اتمسفری می باشد. درمنه دشتی(Besser Artemisia sieberi)  به عنوان اصلی ترین عنصر جوامع گیاهی کشور شناخته شده و بدین لحاظ می بایست از نقطه نظر قدرت ترسیب کربن شناخته شود. با عنایت به این موضوع، پس از تعیین منطقه معرف در دو سایت قرق بلند مدت و مرتع تحت چرا به منظور همگنی در برآورد جوامع تحت بررسی تعداد 25 پایه یه صورت تصادفی از گونه مدنظر انتخاب و اندام های هوایی (شامل برگ، سرشاخه و ساقه) و اندام زیرزمینی (ریشه) ولاشبرگ موجود در پای گیاه پس از قطع وتوزین و جمع آوری به آزمایشگاه منتقل گردید. ضریب تبدیل ترسیب کربن هر اندام گیاهی به صورت جداگانه از روش احتراق تعیین شد. نتایج نشان داد میزان ترسیب کربن گونه درمنه دشتی در منطقه چرا شده در مقایسه با منطقه قرق تفاوت معنی داری داشته است. همچنین ترسیب کربن در بین اندام های هوایی (برگ و سرشاخه و ساقه)، اندام زیر زمینی (ریشه) و لاشبرگ در دو منطقه با یکدیگر متفاوت بوده است.