سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی
سال:1391 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

دشت فخرآباد مهریز به طور عمده تحت تاثیر پدیده بیابان زایی ناشی از فرسایش بادی است به گونه ای که وضعیت خاص فیزیوگرافی، دشت مذکور را به صورت یک کانال باد در آورده که با کانالیزه کردن بادهای ناحیه ای منطقه را به کانون فرسایش بادی تبدیل کرده است. این مطالعه با هدف تعیین وضعیت فعلی بیابان زایی در دشت فخرآباد مهریز با تاکید بر معیار فرسایش بادی در مدل اصلاح شده MICD انجام گرفته است. بر پایه این مدل، ابتدا با تلفیق اطلاعات مربوط به نقشه های توپوگرافی، زمین شناسی، تصاویر ماهوارهETM+  و بازدیدهای صحرایی، نقشه واحدهای کاری در منطقه به عنوان نقشه پایه تهیه گردید. سپس با تکمیل و اصلاح مدل، ارزیابی شاخص های فرسایش بادی و به دنبال آن جمع امتیازات و استفاده از جدول مربوط به آن نقشه وضعیت فعلی بیابان زایی تهیه گردید. نتایج نشان داد که 32061.58 هکتار (81.4 درصد) از مساحت منطقه در کلاس شدت بیابان زایی متوسط، 1168.97 هکتار (2.94 درصد) در کلاس شدت بیابان زایی کم، 5962.40 هکتار (15.1 درصد) در کلاس شدت بیابان زایی زیاد و 180.75 هکتار (0.46 درصد) در کلاس شدید قرار دارد.

امروزه آلودگی هوا اصلی ترین چالش محیطی در کلان شهرها به شمار می رود. بنابراین پایش و پیش بینی پارامترهای کیفیت هوا در مناطق شهری امری ضروری است. این مهم به عوامل متعددی از قبیل توپوگرافی، اقلیم، جمعیت و شبکه حمل و نقل بستگی دارد که نحوه تعامل این عوامل مکانی به عنوان پدیده ای دینامیک، غیرخطی و دارای ابهام عنوان شده است. در این تحقیق با به کارگیری شبکه فازی - عصبی و GIS، دانش حاکم بر محیط را در قالب قوانین فازی، از داده ها استخراج نموده و با استفاده از این قوانین، غلظت آلاینده مونوکسیدکربن پیش بینی و مدلسازی شد. منطقه مورد مطالعه شهر تهران در نظر گرفته شد. برای انجام این کار داده های هواشناسی 6 ایستگاه پایش موجود در سطح شهر در فصل تابستان برای چهار سال متوالی به طور جداگانه به منظور آموزش شبکه مورد استفاده قرار گرفت. برای هر ایستگاه قوانین فازی (سوگنو و ممدانی) آن استخراج شده و غلظت آلاینده با استفاده از آن قوانین تخمین زده شد. به علت اینکه پیش بینی در ایستگاه ها صورت می گیرد، در نهایت برای مدلسازی مکانی غلظت در محدوده مورد مطالعه از روش لاگ کریجینگ استفاده شده است. میانگین جذر متوسط مربع خطا (RMSe) مجموعه ایستگاه ها با قوانین سوگنو، 1.445 ppm و با قوانین ممدانی، 1.374 ppm به دست آمد.

در این مطالعه اثر شدت های مختلف چرا بر شایستگی مراتع استپی ساوه با استفاده از روش فائو، بررسی شد. سه مدل تولید علوفه، منابع آب و حساسیت به فرسایش اجزای مدل اصلی نهایی را تشکیل می دهند. طبق نتایج مدل شایستگی حساسیت به فرسایش، مراتع مورد مطالعه در کلاس شایستگی S2 (به جزء در مناطق شیبدار) قرار گرفته است. در مدل منابع آب، مرتع نعمتی (با شدت چرای متوسط) و مرتع شیرعلی بگلو (شدت چرای زیاد) در کلاس شایستگی S1 و مرتع چگنه (شدت چرای نسبتا زیاد) در کلاس شایستگی S2 قرار گرفت. نتایج مدل تولید نشان می دهد که چرای مفرط و حضور گیاهان غیر خوشخوراک و تولید کم در مرتع شیرعلی بگلو باعث شده شایستگی تولید این مرتع در کلاس S3 واقع شود و همین عامل بر شایستگی نهایی این مرتع تاثیر گذاشته به طوری که شایستگی نهایی مرتع در کلاس S3 واقع شود. در مرتع چگنه هر سه عامل مورد مطالعه بر شایستگی مرتع تاثیر یکسانی دارند با این حال فاصله زیاد برخی از نقاط مرتع از تنها منبع آب باعث شایستگی کم این قسمت از مرتع شد. در مرتع نعمتی نیز محدودیتی از لحاظ منابع آب و تولید علوفه وجود نداشت (کلاس شایستگی S1)، حساسیت به فرسایش سازندهای مرتع باعث شد تا در مدل نهایی شایستگی، مرتع در کلاس شایستگی S2 قرار گیرد. به طور کلی مقدار تولید علوفه و حساسیت به فرسایش تاثیر عمده ای بر شایستگی مراتع استپی ساوه داشته است و بهره برداری از مراتع بر اساس ظرفیت چرا و آمادگی مرتع می تواند در افزایش شایستگی مراتع استپی برای چرای گوسفند موثر باشد.

آلبیدو بر اساس الگوریتم سیبل (SEBAL) به دو روش قدیمی و جدید برآورد می گردد. در روش جدید که از سال 2004 مورد استفاده قرار گرفت، روند محاسبات بر اساس مدل های تجربی جدید پایه گذاری شد. برای تعیین آلبیدوی اجسام روی سطح زمین، در مقیاس وسیع و با در نظر گرفتن توپوگرافی های مختلف سطح زمین، امکان اندازه گیری زمینی مقادیر آلبیدوی اجسام وجود نداشته، لذا به ناچار از روش های سنجش از دور برای استفاده می گردد. در این تحقیق آلبیدوی سطحی با استفاده از تصاویر سنجنده لندست (ETM+) و مودیس (MODIS) محاسبه شده و اقدام به مقایسه مقادیر برآوردی توسط دو سنجنده در کاربری های مختلف اراضی شده است. برای انجام محاسبات مربوط به آلبیدو، از نرم افزار ERDAS Imagineâ 9.1 و ArcGISâ 10.1 استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مقدار میانگین آلبیدو در کاربری زراعت فعال، در تصویر لندست و مودیس، به ترتیب مقدار 0.186 و 0.344 را نشان می دهد، که کمترین مقدار را بین انواع کاربری ها دارا بوده و در کاربری مسیل ، مقدار 0.242 را نشان می دهد که در بین کاربری های ذکر شده بیشترین مقدار می باشد. همچنین مقدار آلبیدو در کاربری اراضی زراعی آیش در تصویر لندست و مودیس، به ترتیب دارای مقادیر حداقل 0.088 و 0.274 و نیز 0.374 و 0.464 می باشند. با نتایج مقادیر آلبیدوی به دست آمده از کاربری های مختلف می توان تفاوت انرژی دریافتی خالص در هر یک از سطوح مختلف کاربری اراضی را تعیین نمود که این آیتم به نوبه خود یکی از فاکتورهای تعیین تبخیر و تعرق با استفاده از الگوریتم های سنجش از دور می باشد.

هدف از این تحقیق، استفاده از سیستم ارزیابی های چند معیاره مکانی در پهنه بندی و تعیین طبقات آلودگی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی، در محدوده پتروشیمی بندر امام است. به این منظور، 8 ایستگاه در خور موسی در سال 1387 انتخاب گردید. در دو فصل گرم و سرد پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب، درصد مواد آلی و شاخص های تنوع در هر ایستگاه تعیین گردید. از سیستم ارزیابی های چند معیاره مکانی جهت پهنه بندی و تعیین بار آلودگی منطقه استفاده گردید. نتایج مطالعه نشان داد که شاخص تنوع شانون با اکسیژن محلول و درصد مواد آلی همبستگی معنی داری دارد. در ایستگاه های مجاور پسآب با افزایش آلودگی، شاخص تنوع، کیفیت آب و میزان اکسیژن محلول کاهش و درصد مواد آلی افزایش داشت. نتایج پهنه بندی آلودگی منطقه نشان داد که در هر دو فصل ایستگاه های مجاور خروجی پسآب 1، 2، 3 و 5 در محدوده آلوده، ایستگاه 4 در محدوده با بار آلودگی متوسط و ایستگاه های 6، 7 و 8 در محدوده غیرآلوده قرار می گیرند. همچنین نتیجه تعیین کیفیت آب بر اساس شاخص ولچ نشان داد که، ایستگاه های 1، 2 و 5 در هر دو فصل گرم و سرد در طبقه کیفی با بار آلودگی بالا (362.95 هکتار، 7%) و بقیه ایستگاه ها (4885.73 هکتار، 93%) در طبقه کیفی با آلودگی متوسط قرار می گیرند.

هدف اصلی این تحقیق، استفاده از روش FCD در تهیه نقشه تراکم تاج پوشش جنگل های زاگرس است. بدین منظور از داده های ماهواره لندست 7 مربوط به سال 1381 استفاده شد. منطقه مورد مطالعه بخشی از جنگل های شهرستان مریوان واقع در استان کردستان است. تصحیح هندسی داده ها با خطای RMSe کمتر از یک پیکسل صورت گرفت. برای اجرای این روش، پردازش های اولیه مانند نرمال سازی دامنه داده ها بر روی 5 باند اول صورت گرفت و چهار شاخص اصلی یعنی شاخص گیاهی پیشرفته (AVI)، شاخص خاک بدون پوشش (BI)، شاخص سایه(SI)  و شاخص حرارتی (TI) محاسبه گردید. در ادامه با استفاده از شاخص های اصلی، دو شاخص سایه پیشرفته و شاخص تراکم گیاهی محاسبه و سرانجام نقشه تراکم تاج پوشش جنگل تهیه شد. طبقه بندی تراکم تاج پوشش در سه حالت 6، 4 و 3 کلاسه صورت پذیرفت. جهت برآورد صحت نقشه های تراکم حاصل از اجرای روش FCD، نقشه واقعیت زمینی از عکس های هوایی منطقه با مقیاس 1:20000 تهیه شد. میزان صحت کلی و ضریب کاپا در طبقه بندی 6 و 4 کلاسه به ترتیب 52%، 0.29 و 53%، 0.30 بدست آمد. اختلاط طیفی پوشش گیاهی منطقه و بازتاب زیاد خاک زمینه، مخصوصا در طبقه های تنک، دلیل عمده کاهش صحت نقشه های تهیه شده می باشد. با ادغام طبقات تراکمی تنک تر، صحت نقشه ها افزایش یافت و بالاترین میزان صحت کلی و ضریب کاپا به ترتیب 62% و 0.39 در طبقه بندی 3 کلاسه بدست آمد. با توجه به نتایج این تحقیق می توان بیان داشت که این روش دارای کارایی مناسب در جنگل های زاگرس می باشد.

سد مخزنی کرخه به عنوان بزرگترین سد خاکی خاورمیانه تاثیرات مثبت در افزایش سطح کشاورزی در منطقه داشته و به علاوه سیلاب های مخرب منطقه را تحت کنترل درآورده است. مقاله حاضر سعی دارد تا با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، به بررسی تاثیرات احداث سد در منطقه پرداخته و بر این اساس پیشنهادهایی را جهت بهبود رونق اقتصادی منطقه ارائه نماید. جهت نیل به این هدف، ابتدا سه دوره تصویر ماهواره ای سال های 1991، 2002 و 2008، مربوط به قبل و بعد از ساخت سد، تهیه گردید. از تکنیک های فیوژن، بهینه سازی و ثبت هندسی تصاویر بهره گرفته شد و شاخص پوشش گیاهی نرمال (NDVI) بر روی تصاویر یاد شده اعمال گردید. پس از آن جهت آشکارسازی پوشش گیاهی، طبقه بندی نظارت نشده در دو مرحله بر روی تصاویر اعمال شد. جهت ایجاد نقشه تغییرات کاربری اراضی پایین دست سد نیز، از طبقه بندی نظارت شده به روش حداکثر شباهت استفاده گردید. در نهایت میزان و نوع تغییرات منطقه، محاسبه شد. نتایج نشان داد که زمین های زراعی در سال 2008 حدود 390 کیلومتر مربع نسبت به سال 1991 افزایش داشته است. کاهش 50 درصدی نیز در سطح اراضی فاقد پوشش گیاهی، رودخانه، اراضی بایر و ماسه زارها، دیده شد. همچنین در اراضی دارای پوشش گیاهی، مناطق مسکونی و تاسیسات نیز، افزایشی بیش از 100% داشت که این نتایج به خوبی چگونگی، نرخ و نوع ایجاد تغییرات در منطقه با احداث سد را نشان می دهند.

توسعه صنایع و توجه به مسائل زیست محیطی محتمل، همچنین استفاده بهینه و پایدار از همه امکانات پهنه سرزمین در راستای مکانیابی بهینه با توجه به توان اکولوژیکی منطقه یکی از موضوعات مهمی است که در سال های اخیر مورد توجه بخش مدیریت محیط زیست قرار گرفته است. این تحقیق سعی دارد تا با ارزیابی توان منطقه و پهنه بندی مناسب کاربری صنعت در جهت برنامه ریزی و ایجاد تعادل و توازن منطقه ای با توجه به قابلیت ها و شرایط زیست محیطی به مکانیابی مناسب کاربری صنعتی بپردازد. پس از تعیین پارامترهای اکولوژیکی لازم جهت آنالیز، نسبت به کمی سازی معیارهای کیفی و وزن دهی این فاکتورها، از روش مقایسه زوجی (AHP) استفاده گردید. 15 لایه اطلاعاتی (بافت خاک، فرسایش خاک، عمق خاک، اقلیم، شیب، جهت شیب، ارتفاع، سنگ مادر، چاه ها، مخازن انتقال آب، رودخانه ها، گسل، تراکم پوشش گیاهی، مناطق حفاظت شده، کاربری اراضی) در محیطArcâGIS  رویهم گذاری گردید. نتایج مطالعه نشان داد که استان آذربایجان شرقی برای توسعه صنعتی دارای محدودیت های نسبی بوده و استعداد توسعه صنعتی درجه یک را ندارد و این در حالیست که 21 درصد یعنی 9843 کیلومتر مربع از استان پتانسیل توسعه صنعت طبقه دو را دارا می باشد و بقیه بخش های استان یعنی 79% استان دارای محدودیت های اکولوژیکی و فیزیوگرافیکی می باشد.