زراعت و اصلاح نباتات ایران
سال:1388 | دوره:5 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی تاثیر تراکم گیاهی بر روی برخی صفات کمی و کیفی دانه سه رقم گندم دوروم تحت شرایط (Triticum durum) تحت شرایط آبیاری، آزماشی در سات زراعی 871386 در ایستگاه تحقیقات جهاد کشاورزی شهرستان مهران از توابع استان ایلام پیاده شد. طرح آزمایشی، کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی بود که شامل ارقام (یاواروس، کرخه و سیمره) او تراکم (450، 400، 350، 300، 500 بذر در متر مربع) همراه با چهار تکرار بودند. بنابراین، تاثیر تراکم و رقم بر روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، شاخص برداشت و میزان پروتئین دانه مورد بررسی قرار گرقت. نتایج آزمایش نشان داد که بین ارقام و تراکم های مختلف از نظر عملکرد دانه و شاخص برداشت اختلاف بسیار معنی داری (0.01<P) وجود دارد. در بین ارقام گندم دوروم رقم کرخه بالاترین میزان عملکرد دانه و شاخص برداشت به ترتیب با 5859.87 کیلوگرم در هکتار و 46.07 درصد و رقم سیمره به ترتیب با 4940.37 کیلوگرم در هکتار و 40.74 درصد پایین ترین میزان عملکرد دانه و شاخص برداشت را بخود اختصاص دادند. تراکم 450 و 300 بذر در متر مربع به ترتیب با 5649.05 و 5043.27 کیلوگرم در هکتار بالاترین و پایین ترین مقدار عملکرد دانه را بخود اختصاص دادند. بیشترین و کمترین شاخص برداشت مربوط به ترکم 500 و 300 بذر در متر مربع به ترتیب با 44.70 و 41.67 درصد بود. ارقام بر روی عملکرد بیولوژیکی تاثیری نداشتند. بالاترین شاخص برداشت مربوط به ترکم های 400 تا 500 بذر در متر مربع در اغلب ارقام مورد مطالعه بود. در بین ارقام اختلاف معنی داری از نظر کلیه اجزای عملکرد دانه مشاهده شد رقم کرخه بالاترین تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبلچه به ترتیب با 42.68، 32.601، 18.62 و 2.26 و رقم سیمره پایین ترین تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبلچه به ترتیب با 85.75، 19.530، 15.51 و 1.57 را در بین سایر ارقام گندم دوروم بخود اختصاص دادند. بیشترین و کمترین وزن هزار دانه به ترتیب متعلق به رقم یاواروس با 46.01 گرم و سیمره با 40.93 گرم بود. تاثیر ترکم بوته به استثنا وزن هزار دانه بر روی سایر اجزای عملکرد بسیار معنی دار (0.01<P) بود. اثر متقابل رقم و تراکم بر روی عملکرد دانه، شاخص برداشت، تعداد دانه در سنبله و تعداد سنبلچه در سنبله معنی دار شد، بطوریکه بالاترین عملکرد دانه، شاخص برداشت و تعداد سنبلچه در سنبله مربوط به رقم کرخه در تراکم 400 بذر در متر مربع به ترتیب با 6048 کیلوگرم در هکتار، 46.8 درصد و 19.6 و نیز بیشترین تعداد دانه در سنبله متعلق به رقم کرخه در تراکم 450 بذر در مترمربع با 65.1 بود. میزان پروتئین دانه تحت تاثیر رقم و تراکم گیاهی قرار گرفت بطوریکه رقم سیمره و کرخه به ترتیب با 11.77 و 10.36 درصد و همچنین تراکم 300 و 500 بذر در متر مربع به ترتیب با 11.38 و 10.29 درصد بالاترین و پایین ترین مقدار پروتئین دانه را بخود اختصاص دادند.

یکی از عوامل مهمی که در بیشتر نقاط جهان تولیدات کشاورزی را مورد تهدید قرار می دهد مساله خشکی می باشد. از این رو معرفی ژنوتیپ های جدید در گیاهان زراعی از جمله آفتابگردان که بتواند در این شرایط رشد کند و از عملکرد اقتصادی قابل توجهی برخوردار باشد از اهداف محققین و دست اندرکاران کشاورزی می باشد. به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزا عملکرد و گیاه آفتابگردان آجیلی (Helianthus annuus L.) آزمایشاتی در سطح مزرعه در سال 1382 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج انجام پذیرفت. برای مقایسه آماری در مزرعه از طرح آماری کرت های خرد شده در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار استفاده شد. فاکتور اصلی را تیمارهای آبیاری و فاکتور فرعی را ژنوتیپ های آفتبگردان آجیلی (پسته ای، قلمی، یزیدی، دورسفید و شمشیری) تشکیل دادند. ژنوتیپ های آفتابگردان آجیلی در مزرعه از لحاظ صفاتی نظیر وزن خشک (برگ، دمبرگ، ساقه و طبق)، وزن خشک کل، ارتفاع، قطر طبق، وزن هزار دانه، نسبت مغز به پوست، عملکرد دانه، شاخص برداشت و برخی از شاخص های حساسیت به خشکی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که بین تیمارهای آبیاری در کلیه صفات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری وجود دارد. بدین ترتیب ژنوتیپ دورسفید به عنوان رقم متحمل به خشکی شناسایی و معرفی گردید. با توجه به نتایج بدست آمده درصد حساسیت عملکرد می تواند بعنوان معیار مناسبی جهت گزینش ژنوتیپ های مقاوم به خشکی آفتابگردان پیشنهاد گردد.

این تحقیق به منظور مطالعه تاثیر تاریخ های مختلف کاشت و برداشت بر عملکرد کمی و کیفی بذر منوژرم چغندرقند در مزرعه تحقیقاتی متعلق به ایستگاه تولید بذر الیت چغندرقند فیروزکوه در سال زراعی 83-82 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار پیاده شد. عامل تاریخ کاشت با سه سطح (شامل 28/ اسفند، 27/ فروردین و 10/ اردیبهشت) در کرت اصلی و عامل تاریخ برداشت با چهار سطح (شامل برداشت به ترتیب 15، 30، 45 و 60 روز پس از حصول 50 درصد گل دهی) کرت های فرعی آزمایش را تشکیل دادند. پس از برداشت و خرمنکوبی صفات عملکرد بذرخام، نحوه توزیع بذر بر اساس قطر و ضخامت آن و درصد جوانه زنی اندازه گیری شد.نتایج آزمایش نشان داد که تغییر در تاریخ کاشت روی زمان وقوع 50 درصد سبز، ساقه روی و گل دهی بر اساس روز پس ازکاشت و درجه روز رشد دریافتی تاثیر معنی داری در سطح احتمال یک درصد باقی گذاشت به نحوی که، تاخیر در زمان کاشت باعث کاهش تعداد روز تا رسیدن به 50 درصد سبز، ساقه روی و گل دهی شد. اثرات اصلی تاریخ کاشت و برداشت و اثر متقابل آنها روی عملکرد بذرخام تاثیر معنی داری در سطح احتمال یک درصد گذاشت و بیشترین عملکرد بذرخام چغندرقند (1164 کیلوگرم در هکتار) در منطقه فیروزکوه با کاشت بوته های بذری در 28 اسفند و برداشت آنها 45 روز پس از 50 درصد گل دهی به دست آمد. تاخیر در زمان کاشت موجب کاهش معنی دار میزان افت ناشی از پولیش بذر شد. این درحالی بود که تاریخ برداشت با تاثیر معنی دار روی سهم بذر زیرسرند، باعث کاهش درصد بذر زیرسرند همراه با به تعویق افتادن زمان برداشت شد. نتایج این آزمایش حاکی از عدم تاثیر معنی دار عوامل مورد آزمایش روی درصد بذر استاندارد (با قطر بین 3.5 تا 4.5 میلی متر) و اورسایز (با قطر بیش از 5/4میلی متر) بود. به تعویق افتادن زمان برداشت موجب افزایش معنی دار میزان جوانه ‍زنی بذر شد و این در حالی بود که تغییر در زمان کاشت روی این صفت بی تاثیر بود.

برای واسنجی و اعتبار یابی مدل SWAP، تحقیقی در مزرعه تحقیقاتی واقع در موسسه تحقیقات برنج کشور، رشت، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 4 نوع مدیریت آبیاری به عنوان تیمار، در سه تکرار طی سال زراعی 1384 بر روی رقم هاشمی اجرا گردید. مدیریت ها شامل غرقاب دایم، آبیاری پس از 1، 3 و 5 روز محو شدن آب از سطح زمین بود. مقادیر شبیه سازی و اندازه گیری شده عملکرد، بیوماس کل، بیوماس پانیکول، شاخص سطح برگ و رطوبت در اعماق مختلف خاک، با استفاده از پارامترهای ریشه میانگین مربعات خطا و ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده مورد ارزیابی قرار گرفت. به طور متوسط مقادیر ریشه میانگین مربعات خطای مدل عملکرد 210 کیلوگرم بر هکتار، بیوماس کل در محدوده 501-736 کیلوگرم بر هکتار، برای بیوماس پانیکول 148-364 کیلوگرم بر هکتار و برای شاخص سطح برگ 0.62-0.47 بود. همچنین ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده عملکرد 5 درصد، بیوماس کل در محدوده 13-21 درصد، بیوماس پانیکول 6-18 درصد و برای شاخص سطح برگ 55-93 درصد تعیین گردید. مدل SWAP مقدار شاخص سطح برگ را در این مطالعه بیشتر از مقدار اندازه گیری شده آن شبیه سازی نمود. برای شبیه سازی جریان آب در خاک به وسیله مدل SWAP از حل عددی معادله ریچاردز استفاده می شود. ریشه میانگین مربعات خطای رطوبت در لایه های خاک 0.062-0.016 و ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده 3-6 درصد تعیین گردید.

تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل طبیعی است که باعث کاهش عملکرد دانه در ارقام لوبیا می شود. روش های مدیریتی مناسب جهت حمایت گیاه برای تحمل در برابر تنش خشکی و جلوگیری از کاهش عملکرد از اهمیت زیادی برخوردار می باشد. در شرایط تنش خشکی، سلنیوم دارای نقش مهمی از طریق فعلیت آنزیم های آنتی اکسیدانت و کاهش خسارت سلولی تحت تنش خشکی می باشد. این آزمایش در سال 1384 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج اجرا شد. آزمایش بصورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در 4 تکرار اجرا شد. کرت اصلی شامل تیمار آبیاری در دو سطح (نرمال و تنش) و کرت های فرعی شامل 3 رقم لوبیای قرمز و تیمار محلول پاشی سلنیوم در دو سطح (صفر و 18 گرم در هکتار) بودند. نتایج نشان داد که میانگین صفات عملکرد دانه، وزن صد دانه، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف در تیمار تنش کاهش معنی داری (0.5>P) داشت. تیمار محلول پاشی سلنیوم در شرایط تنش باعث جلوگیری از کاهش معنی دار عملکرد دانه از میزان 1184.62 به 1118.16 کیلوگرم در هکتار شد. تیمار محلول پاشی سلنیوم باعث افزایش معنی دار میزان فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز گردید. میزان فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز در شرایط تنش در رقم گلی بالاتر از ارقام اختر و صیاد بود.

به منظور مقایسه روابط صفات زراعی گلرنگ در دو شرایط عادی و تنش خشکی، صد ژنوتیپ از کلکسیون گلرنگ بانک ژن گیاهی ملی ایران در دو آزمایش جداگانه آبیاری نرمال بر اساس 70-60 میلیمتر تبخیر و شرایط تنش رطوبتی بر اساس 180-170 میلیمتر تبخیر از تشتک کلاس در قالب طرح لاتیس ساده 10 10 طی دو سال پیاپی مورد ارزیابی قرار گرفت. ژنوتیپ ها برای صفات مورد ارزیابی تنوع ژنتیکی خوبی نشان دادند که نوید منبع ژنی غنی برای برنامه های اصلاحی گلرنگ را می دهد. ضرایب همبستگی ساده نشان داد که در شرایط تنش خشکی صفات، %50 گلدهی، %50 رسیدگی، ارتفاع بوته، قطر غوزه، عرض براکته و تعداد دانه در غوزه همبستگی مثبت با عملکرد دانه دارند، در حالی که در شرایط عادی همه صفات فوق الذکر به اضافه درصد روغن (به جای %50 رسیدگی) همبستگی مثبت با عملکرد نشان دادند. نتایج حاصل از تجزیه رگرسیون گام به گام برای عملکرد دانه نشان داد که در شرایط عادی به ترتیب قطر غوزه، تعداد دانه در غوزه، تعداد غوزه و وزن هزار دانه نقش بیشتری (%50) در تبیین تغییرات عملکرد داشتند. در شرایط دارای تنش رطوبتی نیز صفات تعداد دانه در غوزه، قطر غوزه و %50 رسیدگی به ترتیب بیشترین نقش را (%51) در تغییرات عملکرد دانه داشته اند. نتایج حاصل از تجزیه علیت بین عملکرد دانه با صفات موجود در مدل رگرسیون نشان داد که در رژیم رطوبتی عادی، قطر غوزه (0.523) و در شرایط خشکی تعداد دانه (0.478) بیشترین اثر مستقیم بر عملکرد دانه را داشته است. بنابراین و با توجه به ارتباط مستقیم بین قطر غوزه و تعداد دانه در غوزه به عنوان یکی از اجزای مهم عملکرد دانه، می توان در برنامه های به نژادی گلرنگ صفات قطر غوزه و تعداد دانه در غوزه را به عنوان یک شاخص انتخاب مناسب جهت بهبود عملکرد دانه مورد استفاده قرار داد.

به منظور ارزیابی واکنش ارقام هیبرید ذرت دانه ای نسبت به تنش رطوبتی و بررسی و شناسایی روابط و همبستگی های بین صفات مختلف در ژنوتیبهای تحت مطالعه پژوهشی در شمال غربی استان قم و در نزدیکی شهرک شکوهیه در سال زراعی 1385 اجرا گردید. تعداد 20 هیبرید ذرت در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، در چهار تکرار و در دو آزمایش جداگانه تحت شرایط نرمال رطوبتی (با آبیاری بعد از تخلیه رطوبت 30 درصد آب قابل دسترس) و تنش خشکی (با آبیاری بعد از تخلیه رطوبت 60 درصد آب قابل دسترس) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات در شرایط نرمال و تنش خشکی حکایت از وجود تنوع قابل ملاحظه ای بین صفات مورد بررسی در بین هیبریدها داشت. بیشترین میزان تغییرات بین دو شرایط محیطی در بین صفات مربوط به صفت (-51.62) ASI می باشد، درصد تغییرات عملکرد 31.72 است. در هر دو شرایط محیطی وراثت پذیری وزن هزار دانه، هکتولیتر و عملکرد از همه صفات بیشتر است. مطالعه همبستگی های صفات در شرایط نرمال نشان داد که عملکرد با صفات هکتولیتر، وزن هزار دانه، تعداد ردیف دانه و تعداد دانه در ردیف همبستگی مثبت معنی داری دارد. در شرایط تنش همبستگی منفی بالا و معنی داری بین عملکرد و  ASI(0.83-)، روز تا ظهور گل ابریشمی و روز تا ظهور گل تاجی مشاهده شد، این در حالی است که عملکرد با تعداد دانه در ردیف (0.82)، تعداد ردیف دانه در بلال (0.75)، عمق دانه و وزن هزار دانه همبستگی مثبت بالایی را نشان داد. مطالعه اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات موثر در شرایط نرمال نشان داد که بالاترین اثر مستقیم بر روی عملکرد مربوط به تعداد ردیف دانه (0.868) می باشد، در شرایط تنش اثر مستقیم تعداد دانه در ردیف (1.778) و تعداد دانه در بلال مثبت و بالاتر از بقیه بود و اثر مستقیم طول پدانکل تاسل به صورت معکوس بر روی عملکرد از مابقی صفات بیشتر بود. صفت ASI از طریق کاهش تعداد دانه در ردیف تاثیر بسیار زیادی به صورت غیرمستقیم در کاهش عملکرد در شرایط تنش دارد. با توجه به نتایج آزمایش بهترین کار برای گزینش ذر جهت افزایش عملکرد، انتخاب مستقیم در جهت افزایش اجزای عملکرد می باشد و در گزینش گیاهان متحمل به خشکی نسبت به کاهش زمان ASI و همچنین صفات روز تا ظهور گل تاجی و روز تا ظهور گل ابریشمی توجه ویژه ای شود.

به منظور بررسی اثرات رژیم و روش های آبیاری بر عملکرد ذرت SC704 و صفات وابسته به آن، آزمایشی طی دو سال  1384و 1385 در مزرعه آزمایشی دانشکده کشاورزی کرج به اجرا در آمد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل رژیم آبیاری در سه سطح (دور آبیاری بر اساس 40%،60%  و 75% تخلیه رطوبت قابل دسترس گیاه) و روش آبیاری در دو سطح (آبیاری تمام ردیف های کاشت و آبیاری یک در میان ردیف های کاشت) بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که رژیم آبیاری بر عملکرد دانه، بیوماس و اجزای عملکرد، اثر معنی داری داشته است، در حالیکه روش آبیاری فقط روی بیوماس، تعداد دانه در بلال، طول بلال و طول دانه تاثیر گذار بوده است. بررسی ضرایب همبستگی نشان داد که عملکرد دانه با صفات تعداد دانه در بلال، تعداد ردیف در بلال، طول بلال، عملکرد بلال در متر مربع، تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه و عملکرد بلال تک بوته همبستگی مثبت و معنی دار و با طول قسمت تلقیح نشده بلال همبستگی منفی و معنی داری را داشت، در حالی که عملکرد بیولوژیکی با صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولین بلال و تعداد بلال در متر مربع همبستگی مثبت و معنی داری را نشان داد. نتایج رگرسیون گام به گام نشان داد که صفات مهم در عملکرد دانه، به ترتیب اهمیت شامل طول بلال، وزن هزار دانه و تعداد ردیف در بلال می باشند، در حالی که ارتفاع بوته، مهمترین صفت موثر در عملکرد بیولوژیکی ذرت بود. تجزیه مسیر نشان داد که صفت طول بلال بیشترین تاثیر مستقیم (0.761) را روی عملکرد دانه می گذارد. علاوه بر این، سایر صفات موثر در عملکرد دانه نیز بیشترین تاثیر غیرمستقیم خود را از طریق صفت طول بلال روی عملکرد دانه گذاشتند. بر همین اساس، افزایش طول بلال و وزن هزار دانه مهمترین راه برای افزایش عملکرد دانه و افزایش ارتفاع بوته مهمترین راه برای افزایش عملکرد بیولوژیکی ذرت سینگل کراس 704 معرفی شدند.