زمین
سال:1388 | دوره:4 | شماره:2 |تعداد مقالات:14

نهشته های کامبرین میانی - کامبرین پسین در مناطقی از استان کرمان در ایران مرکزی رخنمون دارند. این نهشته ها پیشتر با نام سازند کوهبنان معرفی شده اند. سازند کوهبنان در شرق شهر زرند 330 متر ضخامت دارد و به منظور تحلیل رخساره های جزر و مدی بررسی شده است. این سازند به طور ناپیوسته و هم شیب بر روی کوارتزیت راسی سازند داهو (کامبرین پیشین) قرار گرفته و به گونه ناپیوسته و هم شیب توسط نهشته های تخریبی وابسته به اردوسیلورین پوشیده می شود. بر اساس یافته های چینه شناسی در این پژوهش، سازند کوهبنان از 4 عضو ساخته شده است. نهشته های عضوهای 1 و 3 و بخشی از رسوبات عضو 4 از نوع رخساره های جزر و مدی هستند. بررسی های صحرایی و مطالعه مقاطع نازک میکروسکوپی نشان می دهد که رخساره های جزر و مدی سازند کوهبنان دربرگیرنده سه گروه رخساره ای کربناته، رخساره های سیلیسی آواری و رخساره های مخلوط کربناته - سیلیسی آواری اند. تحلیل دقیق رخساره های سازند کوهبنان به شناسایی سه سکانس رسوبی انجامیده است که هم ارز نیمه دوم سکانس ساک اسلاس هستند. این نهشته ها در پی پیشروی جهانی سطح آب دریا در اواخر کامبرین پیشین همزمان با گسترش دریای کم عمق و پویایی دوباره پلتفرم های کربناته نوع رمپ همشیب در حاشیه شمالی ابرقاره گندوانا در یک حوضه ریفتی پدید آمده اند.

شناسایی ویژگی های زمین شناسی مناطق و اشکال متنوع ساختاری رخنمون یافته برروی سطح زمین از جمله اقدامات موثر و زیربنایی در مکان یابی با ملاحظات پدافند غیرعامل است. بدین ترتیب یافتن مکان های امن طبیعی برای پنهان کردن امکانات، مخفی شدن از دید و مصون ماندن از تهدیدات موجب کاهش آسیب پذیری و تسریع در بازسازی می گردد. امروزه کشورهای صاحب انرژی و ذخایر معدنی که ایران نیز از آن جمله است به واسطه داشتن امکانات بالقوه طبیعی همواره در اولویت اول برنامه های توطعه، دخالت و حمله از سوی کشورهای زیاده خواه قرار دارند که نمونه ای از آن را طی هشت سال دفاع مقدس شاهد بودیم. برهمین اساس شناخت قابلیت های زمین شناسی مناطق در تحقق اهداف ملاحظات پدافند غیرعامل به منظور حفاظت از جان مردم و سرمایه های ملی کاملا ضروری و اجتناب ناپذیر است. دراین صورت ضمن کاهش ضایعات ناشی از حملات مصنوعی و تهدیدات طبیعی، بازسازی مناطق دراسرع وقت و با هزینه کمترانجام خواهد گرفت که به نوعی اقتدار یک کشور در کنترل بحران ایجاد شده نیز می باشد.

نهشته های برش الگوی سازند شیرگشت (اردویسین زیرین- میانی) در شمال باختر طبس به ستبرای 925 متر دارای 3 بخش است. مرز زیرین این سازند با سازند درنجال تدریجی و مرز بالایی آن با سازند نیور ناپیوسته و همشیب است.بررسی نهشته های سازند شیرگشت به شناسایی یک دسته رخساره ای محیط دریای ژرف، در برگیرنده رخساره های توربیدیتی و دشت حوضه ای انجامیده است. رخساره توربیدیتی سازند شیرگشت حاصل فرسایش رخساره های سازند های کهن تر (درنجال، لالون و زاگون) در بخش کم ژرفای محیط رسوبی و حمل دوباره آن ها به محیط ژرف دریا است. رخساره دشت حوضه ای از شیل ساخته شده است و در مواقع آرامش روی رخساره های توربیدیتی را پوشانیده است.رخساره های سازند شیرگشت (رخساره های توربیدیتی و دشت حوضه ای) و توالی به سمت بالا ریز شونده این سازند، نشان می دهند که سازند شیرگشت در دریایی به نسبت ژرف با شیب مناسب که برای پدید آمدن جریان های توربیدیتی لازم است در محیط بادزن های زیردریایی و دشت حوضه ای نهشته شده است.

بطور کلی توزیع بزرگی زلزله ها تابع توزیع قانون گوتنبرگ – ریشتر در نظر گرفته می شود.در این مقاله با کمک روش گشت آور، مفهوم کلی از طیف پارامترb در مقایسه با توزیع بزرگی زمین لرزه های استان هرمزگان ناشی از قانون مذکور، معرفی می گردد.باکمک این روش می توان الگوی معینی از توزیع فراوانی بزرگی زمین لرزه های استان هرمزگان را بیان نمود. همچنین یک رابطه ساده بین ضرایبb و η ارایه می شود. تحلیل بکار گرفته شده در این مقاله نشان دهنده این موضوع است که زمین لرزه های بوقوع پیوسته در استان مذکور دارای تغییرات زیادی در بعضی حالات بوده و حتی تفاوت زیادی با رابطه گوتنبرگ - ریشتر نشان می دهند.

تبریز، مرکز آذربایجان، بخشی از استان های مرکزی ایران، در شمال غربی ایران است. ناحیه ای که از نطر زمین لرزه شناختی فعال می باشد اطراف منطقه مورد مطالعه را فرا گرفته است. این ناحیه که تحلیل احتمالی خطر برای آن انجام گرفته بین 44°, 32´- 48°, 00´E و 37°, 20´-39°, 00´N قرار گرفته است. به عنوان اولین قدم نقشه گسل فعال منطقه تهیه شده است. برای این منطور تمام گسل های فعال شناسایی و پارامترهای لرزه ای و گسیختگی آنها تعیین شده است. پیوند جهت گسل و انتشار رومرکز زمین لرزه نشان می دهد که رابطه نزدیکی بین آنها وجود دارد. تهیه نقشه توزیع رومرکز و محاسبه عمق لایه زمین لرزه ساخت در این ناحیه به عنوان دومین قدم با استفاده از کاتالوگ تاریخی و ابزاری انجام شده است. سپس برای تحلیل خطر لرزه ای، پارامترهای لرزه ای ناحیه مورد مطالعه تعیین، و کلاسه بندی نواحی لرزه زا با استفاده ازنرم افزار Arc GIS انجام شده است. برای هر ناحیه حداکثر زلزله، پارامترهای لرزه ای و میزان وقوع تعیین گردیده است. تحلیل خطر احتمالی با استفاده از سه رابطه متفاوت کاهش بدست آمده از منحنی های خطر لرزه ای شهر تبریز انجام شده و نقشه های خطر لرزه ای با دوره های بازگشت 50، 75 و 475 سال برای ناحیه مورد مطالعه ارایه شده است.

دشت ورامین در دامنه جنوبی سلسله جبال البرز و به فاصله تقریبی 40 کیلومتری شرق تهران واقع شده و دارای وسعتی معادل 1475 کیلومتر مربع می باشد. متوسط ارتفاع دشت از سطح دریا 950 متر و متوسط بارندگی دشت ورامین 171.9 میلی متر و میزان تبخیر دشت حدود 2438.5 میلی متر در سال است. آبخوان های ورامین شامل آبخوان اصلی و آبخوان معلق است. آبخوان معلق در بالای آبخوان اصلی قرار گرفته و ارتفاع آن ها در نقاط مختلف با یکدیگر متغیر بوده و رسوبات بستر یا نگه دارنده آبخوان معلق اغلب ریز دانه با نفوذ پذیری کم می باشد ولی سنگ کف آبخوان اصلی اغلب از نوع مارن میوسن است. تغییرات سطح آبخوان در قسمت شمال شرقی در اثر کاهش تغذیه آبخوان از مسیر رودخانه جاجرود و در قسمتهای غربی در نتیجه افزایش جریان های سطحی پایانه تهران و یا رود خانه شور می باشد. جهت تعیین ضرایب هیدرودینامیکی آبخوان از نتایج آزمون برگشت (با دبی متغیر) آزمایش های پمپاژ چاه های حفر شده در منطقه و همچنین از روابط تجربی رازک و هانتلی در خصوص ظرفیت ویژه (نسبت دبی به افت) و قابلیت انتقال استفاده شده است. این دشت با گستره بالا عموما دارای خاک های زراعی مناسبی بوده که به علت حفاری تعداد کثیری چاه غیر مجاز و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی در چند ساله گذشته به تدریج باعث افت سطح پیزومتری آبخوان گردیده و موجبات تغییرات کمی و کیفی آب زیرزمینی این دشت را فراهم نموده است.

کانسار طلای سنجده در منطقه معدنی موته و در بخش مرکزی ایران واقع شده است. سنجده به علت واقع شدن در بخش مرکزی پهنه سنندج – سیرجان دچار دگرگونی و دگرریختی های متعددی شده است. بر اساس مطالعات میکروسکوپی بر روی 112 نمونه بدست آمده از 76 گمانه از منطقه مورد مطالعه، اطلاعاتی زیادی در مورد زایش ها و گونه های متفاوت کانی ها و سنگ نگاری بدست آمد. اغلب سنگ های منطقه سنجده از نوع برشی هستند. با استفاده از اطلاعات و بکارگیری نرم افزار Rock Work 2006 مدل سازی های سه بعدی سنگ شناسی زیر سطحی منطقه ترسیم گردید. با این الگوها می توان عیار طلای کوهزایی را در سنگ های منطقه مورد مطالعه مشخص نمود. بر اساس این الگوها، سنگ های میلونیت گنیسی و میلونیت شیستی بیشترین تمرکز طلا با عیار 1 ppm و متاریولیت ها با بیشترین تمرکز طلا با عیار 3 ppm را به خود اختصاص داده اند.

از مهمترین مراحل اکتشاف مواد معدنی مراحل شناسایی و پی جویی می باشد که در این مراحل زمین شناسان و مهندسین معدن با استفاده از داده های سطحی به دنبال کشف مناطق امید بخش جهت اکتشافات معدنی هستند. مهمترین کاری که در این دو مرحله صورت می گیرد تلفیق لایه های گوناگون اطلاعاتی در سیستم GIS می باشد. که بدین ترتیب می توان مناطق امید بخش را جهت اکتشاف مواد معدنی مشخص نمود. در این نوشتار، نخست زمین شناسی منطقه مورد بررسی قرارگرفت. سپس با استفاده از تصاویر  ETM+  و ASTER گسل ها و نیز دگرسانی ها در منطقه مورد مطالعه مشخص شدند. در مرحله بعد طی مطالعات ژئوشیمیایی صورت گرفته در منطقه و کنترل نتایج حاصل از آن توسط مطالعات کانی سنگین و نمونه های مینرالیزه چند محدوده به عنوان محدوده های آنومالی مقدماتی مشخص شد. درنهایت پس از گردآوری و تلفیق داده های زمین شناسی، دورسنجی و ژئوشیمیایی در سیستم 4 GIS محدوده امید بخش جهت اکتشاف طلا، تنگستن، قلع و مولیبدن معرفی گردید.

بررسی ساختمان پوسته و جبه بالایی بر اساس انتشار امواج لرزه ای در سالهای اخیر در مناطق مختلف ایران انجام گرفته است که به نتایج موثری برای تحلیل زون های لرزه زا و تعیین موقعیت زمینلرزه ها با دقت مناسب منجر شده است. در این پژوهش علاوه بر مرور لرزه زمین ساخت و پیشینه لرزه خیزی منطقه مشترک ایران، عراق و کویت، بر اساس داده زمین لرزه های 13 ایستگاه لرزه نگاری باند پهن ایران، عراق و کویت (ژانویه 2000 - ژانویه 2008) سرعت انتشار امواج لرزه ای Pg،Pn ،Sg و Sn در پوسته و جبه بالایی محاسبه شده است. دراین راستا بر اساس زمان رسید 11472 فاز پیکری و ترسیم منحنی های زمان سیر آنها، مقدار سرعت امواج پیکری و عمق مرز ناپیوستگی موهو در هر ایستگاه تعیین شده است. متوسط سرعت امواج تراکمی و برشی در پوسته به ترتیب برابرVPg=6.39 (km/s)  و  VSg=3.87 (km/s) و متوسط سرعت امواج تراکمی وبرشی در مرز مشترک پوسته و جبه بالایی به ترتیب VPn=7.89(km/s) و VSn=4.53(km/s) محاسبه شده است.

از آنجا که داده های لرزه ای بازتابی در حوزه زمان مکان بر حسب دامنه ها یشان ثبت میشوند، برای پردازش آنها در حوزه فرکانس عددموج، لزوم تبدیل آنها در این حوزه احساس می شود. یکی از پدیده هایی که در این حوزه معمولا برای سیگنال ها رخ می دهد پدیده دگر نامی مکانی است. این پدیده برای سیگنال های با فرکانس بالا و بازتاب شده از رخداد های با شیب زیاد تولید شده اند اتفاق می افتد و باعث می شود فرکانس ها در محل اصلی خودشان ظاهر نشوند. بنابراین پردازش سیگنال ها در این حوزه، دچار اختلال می شود و در مراحل دیگر تاثیر مستقیم روی فرایند هایی از قبیل مهاجرت خواهد داشت. در این مقاله باتوجه به موضوع مذکور روش هایی جهت کاهش و یا حذف دگرنامی مکانی، مورد بررسی قرار گرفته است.در این تحقیق از روش شیفت زمانی (برو نراند خطی) در حوزه که به صورت یک سیستم مختصات اریب می باشد استفاده شده است (استیونس جان، 2002)، همچنین نحوه کاربرد روش مذکور بر روی داده های لرزه ای بازتابی و نتایج مربوط به اعمال الگو ریتم آن بر روی داده ها به طور مجزا مورد برسی قرارگرفته است.

در مراحل پردازشی داده های لرزه نگاری برای حذف اثر دور افت از برونراند نرمال استفاده می شود. بدین معنی که با حذف اثر دور افت فرض بر این می شود که نقاط گیرنده و چشمه بر روی هم منطبق می شوند. این تصحیح زمانی که بازتابنده ها بصورت افقی باشند بخوبی عمل می کند ولی در صورتی که بازتابنده ها شیب دار بوده و یا دارای شیب های مخالف باشند بخوبی عمل نکرده و پردازش صحیحی صورت نمی پذیرد، بنابراین برای رفع این مشکل از یک مرحله پردازشی دیگری به نام تصحیح برونراند شیب استفاده می شود. روش های مختلفی برای انجام تصحیح برونراند شیب، از قبیل تصحیح برونراند شیب با استفاده از تبدیل فوریه و روش های انتگرال گیری و ... وجود دارد. در این مقاله روش برونراند شیب رادن مورد بررسی قرار می گیرد. این عملگر بصورت مستقیم داده های برونراند نرمال شده در حوزه زمان را در حوزه رادن به نقشه در می آورد. روش فوق بر اساس تبدیل یک ردلرزه تصحیح برونراند نرمال شده، به چند رد لرزه ای که در طول هذلولی هایی در حوزه رادُن گسترده شده اند، بنا شده است. در این مقاله تصحیح برونراند شیب رادُن بر روی سه مدل لایه بندی زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به نتایج بدست آمده یکی از خواص بسیار خوب تصحیح برونراند شیب رادن این است که پس از اعمال این پالایه دامنه رخدادها تقویت شده و نوفه ها تضعیف می شود و با توجه به نوع نمونه برداری، برای داده هایی که به صورت نامنظم نمونه برداری شده اند بسیار مناسب می باشد.

در این مقاله سعی شده که بر اساس تفسیر داده های مغناطیس هوایی به مطالعه موقعیت گسلهای پنهان در استان قم پرداخته شود. داده های خام مغناطیس هوائی با استفاده از نرم افزار Oasis montaj (4.1) پردازش و سپس خطواره های مغناطیسی با استفاده از اعمال فیلترهای برگردان به قطب و مشتق اول قائم بر روی شدت کل میدان مغناطیسی تهیه شده است. سپس با استفاده از مقایسه آنها با موقعیت زمین لرزه های ثبت شده دستگاهی و تاریخی و همچنین شواهد صحرایی و تفسیر تصاویر ماهواره ای لندست ETM+ موقعیت گسل های پنهان استان ترسیم شده اند. این مطالعه نشان می دهد که خطواره های مغناطیسی با ساختارهای سطحی زمین شناسی با همدیگر همخوانی دارند. تطابق مناسب خطواره های بدست آمده با رو مرکز زمین لرزها، وجود گسل های پنهان دربرخی بخش های منطقه مورد را تایید می نماید. ضرورت دارد به منظور پیشگیری از خطرات احتمالی گسلش سطحی و یا زمین لرزه های آتی تمهیدات لازم در توسعه تاسیسات حیاتی در اینگونه مناطق در نظر گرفته شود.