زمین
سال:1389 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:14

کانسار مس پورفیری سونگون در استان آذربایجان شرقی و در فاصله 130 کیلومتری شمال تبریز و 32 کیلو متری شمال شهرستان ورزقان واقع است. ترکیب استوک پورفیری سونگون و دایک های همراه از کوارتزمونزودیوریت تا کوارتزمونزونیت و گرانودیوریت تا گرانیت متغیر است. در مغزه های حفاری واحد سونگون پورفیری بیشترین آلتراسیون، فیلیک و پتاسیک می باشد. زون های کانی زایی را در این کانسار میتوان به سه بخش عمده تقسیم نمود: زون اکسید، سوپرژن و هایپوژن. کانی زایی در زون هایپوژن بصورت انتشاری، رگه ای و رگچه ای است. عیار متوسط مولیبدن در سونگون 237.46 گرم در تن می باشد. دمای هموژنیزاسیون در انکلوزیون ها از 150 تا 524 درجه سانتیگراد و درصد شوری سیال از 3.39 تا  59درصد متغیر می باشد.

منطقه مورد مطالعه بخشی از استان های تهران، قزوین، مازندران و مرکزی را در بر داشته و وسعت آن 10080 کیلومتر مربع می باشد. در این مقاله با بهره گیری از نقشه های زمین شناسی و داده های ماهواره Landsat سنجنده ETM+، به کمک نرم افزار های ER Mapper 7.0، view GIS 3.3، Arc PCI Geomatica، Tectonics ENVI 4.5، Tectonics FP مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس ابتدا تصویر ماهواره ای، به کمک نقشه های زمین شناسی و نقشه های توپوگرافی تصحیح هندسی شد و سپس بارزسازی خطواره ها به کمک اعمال فیلترهای مختلف صورت پذیرفت و در نهایت نقشه پراکندگی خطواره های منطقه تهیه شد. از سوی دیگر، نقشه های گسل های منطقه نیز بر اساس نقشه های موجود تهیه گردید و تحلیل و مقایسه آن با نقشه خطواره ها، منجر به معرفی چندین خطواره جدید شد.

از مهمترین مراحل اکتشاف مواد معدنی، مراحل شناسایی و پی جویی است که در این مراحل زمین شناسان با استفاده از داده های سطحی به دنبال کشف مناطق امیدبخش جهت اکتشاف مواد معدنی می باشند. مهمترین کاری که در این دو مرحله صورت می گیرد، تلفیق لایه های گوناگون و متفاوت اطلاعاتی می باشد. با این بررسی ها مناطق امیدبخش جهت اکتشاف موادمعدنی مشخص و بهترین مناطق جهت ادامه اکتشافات زیرسطحی شناسایی و معرفی می شوند. دراین نوشتار، اطلاعات زمین شناسی اقتصادی شامل واحدهای سنگی و دگرسانی ها، ژئوفیزیکی، تکتونیک و نیز اطلاعات حاصل از ژئوشیمی سیستم پورفیری کهنگ، واقع در شمال شرق شهرستان اصفهان، برای یافتن محدوده های امیدبخش جهت اکتشاف مس موردمطالعه قرار گرفته اند. نخست زمین شناسی منطقه مورد مطالعه قرار گرفته و نقشه واحدهای سنگی ترسیم شده است. سپس با استفاده از روش های دورسنجی، گسل ها و دگرسانی ها در منطقه مورد مطالعه مشخص شده اند. داده های مغناطیس سنجی توانسته مناطق کم شدت و با شدت زیاد میدان مغناطیسی را از یکدیگر جدا سازد. در مرحله بعد، مطالعات ژئوشیمیایی در منطقه صورت گرفته است که بر این اساس دو محدوده آنومالی با اولویت بالای مس تعیین شده است. در نهایت تلفیق این لایه ها بسته نرم افزاری RockWorks صورت گرفته و مناطق امیدبخش جهت اکتشاف مس در این منطقه تعیین شدند. بر اساس این مطالعات، دو منطقه امیدبخش جهت اکتشاف مس در این منطقه معرفی گردید.

به منظور ارزیابی ژئوشیمیایی و زمین شناسی بیتومن ها در ناحیه الیگودرز استان لرستان، آنالیزهای ژئوشیمیایی، فیزیکی و شیمیایی بر روی نمونه قیرطبیعی امامزاده داود انجام پذیرفت و نتایج این آنالیزها با آنالیزهای ژئوشیمیایی انجام گرفته روی بیتومن های ناحیه چمسنگر مورد مقایسه قرار گرفت. آنالیزهای ژئوشیمیایی صورت گرفته شامل: تفکیک رسوب آسفالتن، تفکیک برشها و آنالیزهای مولکولی شامل کروماتوگرافی گازی، کروماتوگرافی گازی– طیف سنج جرمی می باشد. آنالیزهای فیزیکی و شیمیایی صورت گرفته شامل X-R-D وX-R-F ، درصد انحلال بیتومن در حلالهای مختلف، درصد میزان خاکستر، درصد میزانO ،H ،C ،N ، S می باشد. نتایج حاصل از آنالیزهای ژئوشیمیایی بر این امر دلالت می کند که اغلب نمونه های ناحیه چمسنگر که از سازندگرو می باشند، دارای بیشترین درصد هیدروکربنهای اشباع و آروماتیک هستند و در مقایسه با نمونه قیرطبیعی امامزاده داود شرایط طبیعی وضعیت مواد آلی نمونه های سازند گرو را نشان می دهد. کاهش شدید مقادیر برش اشباع و آروماتیک نمونه قیر حاکی از این مطلب است که این نمونه طی میلیونها سال تحت فرآیند دگرسایی (تخریب میکروبی، هوازدگی و تبخیر) قرار گرفته است، بهمین علت درصد آسفالتن این نمونه بصورت غیر طبیعی بالاست. بررسی طیف حاصل از کروماتوگراف گازی نشان می دهد که اغلب آلکانهای نرمال برش اشباع از زمینه کروماتوگرام محو شده اند که حاکی از دگرسایی شدید برروی مواد آلی این نمونه می باشد. وجود آلکانها C17 تا C20 در این کروماتوگرام غیرطبیعی به نظر می رسد و این در حالیست که آلکانهای سنگین (بیشتر از (C21 در زمینه کروماتوگرام دیده نمی شود، به عبارت دیگر در حین مهاجرت هیدروکربنها از سازندهای عمیقتر (احتمالا سازند گرو) موادآلی موجود در سازندهای جوانتر (مانند سازند گورپی یا پابده) را نیز شسته و به صورت طبیعی (مخلوط در سطح زمین) تجمع یافته است. با رسم پارامترهای Pri/n-C17 در مقابل Phy/n-C18 وضعیت مواد آلی نمونه بیتومن امامزاده داود و مقایسه شرایط بلوغ، محیط رسوبی سنگ مادر مولد نشان می دهد که کروژن سنگ منشا احتمالی از نوع II و IIIبوده که در شرایط احیایی رسوب کرده است.

منطقه مورد مطالعه بخشی از کمربند ماگمایی ارومیه دختر است که در شمال خاوری نقشه زمین شناسی 1:100000 کهک و حدود 10 کیلومتری جنوب روستای فردو واقع شده است.سیستم کانی سازی منطقه در ارتباط با نفوذ توده دیوریتی است که بر روی سنگ های اطراف اثر کرده و منطقه ای از کانی های پیرومتاسوماتیک همچون مگنتیت، هماتیت، آندالوزیت، کیانیت، گارنت نوع هیدروگروسولار، ترمولیت- اکتینولیت، اپیدوت، کربنات دوباره متبلور شده و بیوتیت کلریتی شده را ایجاد کرده است. عامل حرارتی توده نفوذی دیوریتی از حواشی آن تا قسمت های دورتر در تغییر می باشد. مگنتیت و هماتیت کانه های اصلی هستند که توسط پیریت در بعضی نقاط همراهی می گردند.سنگ های درونگیر جانشین شده عموما ولکانوکلاستیک های ائوسن و سنگ های کربناتی همراه آن ها می باشند. این اطلاعات نشان می دهند که منطقه مورد مطالعه یک اسکارن آهن کلسیکی است که سنگ های اطراف خود را در حد رخساره هورنبلند-هورنفلس در دمایی برابر 460 تا 650 درجه سانتیگراد دگرگون کرده است. تولیدات اسکارنی در اثر نفوذ توده دیوریتی بر سازند قم بویژه سنگ آهک های آن در دیگر نقاط خارج از منطقه مورد مطالعه نیز اتفاق افتاده است، بنابراین سن آن بعد از ائوسن و احتمالا میوسن میانی می باشد.عامل اصلی کنترل کننده مکانیسم دگرگونی، جایگزینی توده دیوریتی در منطقه، اثرحرارتی مربوطه و ترکیب لیتولوژی سنگ های دیواره می باشد.بر اساس نمودارهای توصیف شده منطقه مورد مطالعه، محیط تکتونوماگمایی توده دیوریتی و متاسوماتیسم مربوطه در منطقه موردمطالعه یک قوس ماگمایی در پهنه فرورانش حاشیه قاره می باشد.

در این مطالعه ریسک ها و اثرات ناشی از نیروگاه سیکل ترکیبی یزد مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. پس از شناسایی بخش های مختلف نیروگاه از منظر زیست محیطی، به منظور شناسایی انواع ریسک ها در فاز بهره برداری، پرسشنامه ای به روش دلفی تهیه گردید و در اختیار جمعی ازخبرگان و کارشناسان صنعت برق و محیط زیست قرارگرفت. در این تحقیق جهت تجزیه و تحلیل ریسک های محیط زیستی نیروگاه سیکل ترکیبی یزد از روش های تصمیم گیری چند معیاره از جمله TOPSISو AHP استفاده شد. به این منظور بعد از اولویت بندی ریسک ها با روش TOPSIS، با استفاده از روش AHP ساختار سلسله مراتبی ارزیابی ریسک نیروگاه سیکل ترکیبی یزد ترسیم گردید. جهت مقایسه دو به دو هریک از معیارها و زیرمعیارها نسبت به یکدیگر بر حسب شدت اثر و احتمال وقوع خطر، ماتریس های مقایسه زوجی به طور جداگانه تشکیل گردید و با وارد کردن اطلاعات به نرم افزار EXPERT CHOICE وزن معیارها با روش بردار ویژه محاسبه شد و ریسک نیروگاه سیکل ترکیبی یزد از نتایج وزن نهایی ریسک ها بر حسب شدت و احتمال وقوع محاسبه گردید. نتایج بدست آمده از محاسبه ریسک نیروگاه سیکل ترکیبی یزد حاکی از آن است که در بخش های تکنولوژیکی، بیوفیزیکی و اقتصادی و اجتماعی به ترتیب آتش سوزی و انفجار با وزن 0.001632، کمیت آب زیرزمینی با وزن 0.002574 و تولید برق با وزن 0.00019 از جمله مهمترین ریسک ها می باشند و افت آب زیرزمینی منطقه باوزن 0.00517 از مهمترین ریسک های تاثیر گذار بر فعالیت نیروگاه سیکل ترکیبی یزد است. در ادامه راهکارهایی جهت کنترل و کاهش ریسک های شناسایی شده ارایه گردید. از جمله این راهکارها: نصب سیستم های هشدار دهنده از قبیل سیستم اعلام حریق اتوماتیک در مناطق حساس نیروگاه، استفاده از تجهیزات حفاظت کننده و قطع کننده جریان برق و نیز بازدیدهای دوره ای و تعمیرات پیشگیرانه نسبت به ریسک آتش سوزی و انفجار نیروگاه می باشد، همچنین جهت کنترل افت آب زیرزمینی منطقه، انجام برنامه های آموزشی و اجرایی در راستای کاهش مصرف آب و استفاده از سیستم قنات و احداث سیل بند می باشد. در پایان جهت انجام عملیات ممیزی و خود بازرسی در راستای به حداقل رساندن پیامدهای نامطلوب مستقیم و غیر مستقیم محیط زیستی نیروگاه سیکل ترکیبی یزد ارایه برنامه های مدیریت و پایش محیط زیستی ذکر شد که مهمترین موارد آن شامل: پیشگیری از آلودگی و کنترل منابع آلاینده هوا، آب، خاک، صدا و جلوگیری از مصرف بی رویه منابع آب زیرزمینی است.

سازند روته در برش آرو، البرز مرکزی با ضخامت حقیقی 151.5 متر دربرگیرنده تناوبی از سنگ آهک های خاکستری تیره با میان لایه های شیلی خاکستری تیره است. این سازند با ناپیوستگی هم شیب روی سازند درود قرارگرفته و توسط معادل سازند نسن به سن پرمین پسین (جلفین پیشین) توسط ناپیوستگی فرسایشی پوشیده شده است. سازند روته در برش چینه شناسی مورد مطالعه به 3 بخش غیر رسمی قابل تقسیم است. در مطالعه حاضر بر اساس میکروفون های مطالعه شده، سازند روته در ناحیه مورد مطالعه سن پرمین پسین (کوبرگاندین – مرگابین) را نشان می دهد.

تزریق متناوب آب و گاز یکی از روشهای ازدیاد برداشت است که هدف اولیه آن افزایش بازدهی جابجایی در تزریق گاز می باشد. فرآیند تزریق متناوب آب و گاز می تواند میزان بازیافت را با ترکیبی از کنترل تحرک پذیری بهتر، تماس لایه های جاروب نشده و افزایش جابجایی میکروسکوپیک، افزایش دهد. در این مقاله میزان افزایش ضریب بازیافت نفت برای سناریو های تخلیه طبیعی، تزریق غیر امتزاجی گاز، تزریق آب و تزریق متناوب غیر امتزاجی آب و گاز در یکی از مخازن نفتی ایران در مقیاس شبیه سازی مورد بررسی قرار گرفته است. برای شبیه سازی مخزن از نرم افزارهای Eclipse 100 و PVTi استفاده شده است. نتایج شبیه سازی با توجه به ناهمگن بودن مخزن نشان می دهد که بکار گیری تزریق متناوب آب و گاز در مقایسه با تزریق آب و تزریق گاز موثرتر خواهد بود. همچنین نتایج حاصل از اعمال Tracer در فرآیند تزریق متناوب آب و گاز نشان می دهد که آب تزریقی بیشترین تاثیر را روی لایه های پایینی مخزن و گاز تزریقی بیشترین تاثیر را روی لایه های بالایی مخزن دارد.

روش های ژئوفیزیکی، به خصوص روش های الکتریکی جهت بررسی خاک ها و آب های زیرزمینی آلوده شده توسط هیدروکربن ها بسیار مفید و پرکاربرد می باشند. با استفاده از سونداژزنی الکتریکی و تفسیر یک بعدی داده ها می توان محل آلودگی در مناطق مورد بررسی را تخمین زد. در این مطالعه، آلودگی نفتی آب های زیرزمینی در محل پالایشگاه شیراز مورد بررسی قرار گرفته است به گونه ای که آلودگی در ابتدا با حفاری های انجام شده اثبات گردیده و جهت بررسی محل نشت آلودگی، از روش مقاومت ویژه الکتریکی استفاده کرده ایم. آلودگی نفتی تحت تاثیر فرآیندهای تخریب زیستی منجر به تغییر مقاومت ویژه آب های زیرزمینی و سنگ های اطراف می شود به گونه ای که مناطق آلوده به عنوان مناطق با مقاومت ویژه پایین تخمین زده می شوند. اندازه گیری های مقاومت ویژه الکتریکی در منطقه مذکور در امتداد چهار پروفیل و در جهت شرقی غربی توسط 24 سونداژ انجام شده و تفسیر داده ها به صورت یک بعدی انجام گشته و نتایج به صورت مقاطع مقاومت ویژه ارایه شده است. تغییر داده های مقاومت ویژه الکتریکی در پروفیل های مختلف با آلودگی نفتی در چاه های مجاور هماهنگی داشته به گونه ای که نواحی آلوده به عنوان نواحی با مقاومت ویژه پایین تفسیر شده اند.

فیلتر های پیشگوی خطای چند بعدی (PEF)، جداسازی الگوی رخداد های اولیه و تکراریها را در حالت کمترین مربعات، تقریب می زنند. این فیلترها متغیر مکان- زمان بوده که به منظور استفاده در داده های چند دورافتی، به کار می روند. PEF ها برای رخداد های اولیه و تکراریها با مدلهای الگو تخمین زده می شوند. در حالت ایده آل، جایی که مدلهای الگوی دقیقی ازنوفه و سیگنال موجود است،PEF  ها، رخداد های اولیه را با حفظ دامنه آنها بهبود می بخشند. در حالتهای کلی، مدل الگوی تکراری، با به کار بردن داده ها از عملگر های پیشگو بدست می آیند. کاربرد فیلتر پیشگوی خطای ذکر شده بر روی یک خط لرزه ای دو بعدی دریایی در یکی از میادین نفتی به مراتب نتایج بهتری را نشان می دهد؛ متناظرا، مقایسه روش ارایه شده با روش های دیگر تضعیف تکراریها، مانند نرم l2، که به طور تطبیقی تکراریها را از رخداد های اولیه جدا می سازند؛ نشان می دهد که فیلتر پیشگوی خطا، عمدتا تکراریها را تضعیف کرده و رخداد های اولیه را بهبود می بخشد.

کوه های البرز کمربندی فعال با 100 کیلومتر عرض و 600 کیلومتر طول می باشند. این کمربند از لایه های متفاوت رسوبی و آتشفشانی از کامبرین تا ائوسن تشکیل شده است. بیشتر گسل های این منطقه جنبا و به موازات کمربند کوه زایی قرار دارند. با استفاده از برگردان زمان سیر امواج زمین لرزه ها، ساختار سرعتی پوسته مطالعه گردیده است. با روش برگردان همزمان، پارامترهای اولیه زمین لرزه ها و مدل سرعتی پوسته، تعیین شده و در طی مراحل وارون سازی، پارامترهای فوق به طور همزمان بهینه می شوند. مدل سرعتی شامل 16 لایه بین عمق های 56 و ارتفاع 3 کیلومتری سطح دریا است. از روی 11529 حادثه رکورد شده در شبکه های زلزله نگاری تهران، سمنان و مازندران بین سال های 1996 تا 2006 حداقل 3450 حادثه انتخاب گردیده اند که حداقل توسط 10 ایستگاه با RMS کوچکتر از 0.2 ثانیه وERH و ERZ کوچکتر از 2 کیلومتر و گپ کمتر از 180 درجه ثبت شده اند. این حوادث در محدوده البرز مرکزی قرار دارند.در این بررسی، مدل سرعتی یک بعدی پوسته و گوشته بالایی زیر البرز مرکزی با تصحیح ایستگاهی به تبعیت از روش کیسلینگ و همکاران و با استفاده از 648 داده انتخابی حوادث ثبت شده، وارون سازی گردیده است، که در آن، وارون سازی ساختار، همزمان با وارون سازی کانون ها، انجام گرفته است. مدل های سرعتی امواج P و S تعیین شده اند. با مقایسه حل های قبلی و حل جدید نتیجه گرفته شده است. که مقادیر کلی RMS، بهبود یافته است، که خود دلالت بر این دارد که می توان توسط مدل جدید موقعیت کانون ها را با دقت بالایی تعیین نمود.

در قسمت جنوبی دریای خزر، گل فشان های زیادی به چشم می خورد که بیشترین آن ها در جمهوری آذربایجان و ترکمنستان و کم و بیش در بندر ترکمن از سواحل خاوری ایران حضور دارند. غالب گسل های سطحی و نیمه عمیق کف دریای خزر جنوبی به ویژه در شمال باختری بندر انزلی در امتداد همین گل فشان ها دیده شده و سبب چین خوردگی نهشته های جوان بستر خزر گردیده است.عملیات لرزه نگاری نشان می دهد که گل فشان ها بیشتر در جوار و امتداد چین خوردگی ها و گسل هایی هستند که لایه های رسوبی خزر را تحت تاثیر قرار داده اند. این بررسی ها ثابت کرده که بیش از 70 درصد مجموع هیدروکربور نفتی و گازی در میادین جمهوری آذربایجان از ساختمان هایی تولید می شود که با گل فشان ها پیوستگی دارند.