دانش شناسی (علوم کتابداری و اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات)
سال:1388 | دوره:2 | شماره:4 |تعداد مقالات:16

هدف از تحقیق حاضر بررسی روش های تحقیق به کاررفته در پایان نامه های دانشجویان کارشناسی ارشد رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال بوده است. روش تحقیق حاضر تحلیل محتوی و کتاب سنجی است. یافته های پژوهش که مربوط به 192 پایان نامه دفاع شده با فراوانی 243 روش پژوهش به کاررفته در فاصله بین سال های 1371 تا 1384 است بیانگر این است که بیشترین روش مورد استفاده دانشجویان از بین 11 روش تحقیقی به کاررفته، روش پیمایشی با فراوانی نسبی 66.6 درصد بوده است. و این در حالی است که استفاده از چهار روش تحقیق میدانی و تاریخی و تجربی و کتاب سنجی رویهم فقط در 2.5 درصد پایان نامه ها به کار گرفته شده و لازم به ذکر است که در دوره های مختلف و به طور پراکنده از سایر روش ها نیز استفاده شده است که بلا استثنا یکی از روش های مورد استفاده در پایان نامه ها روش پیمایشی بوده است.یافته های حاضر بیانگر آن است که روش پیمایشی بیش از سایر روش ها مورد استفاده دانشجویان قرار گرفته است.

امروزه علم سنجی زمینه تازه ای را در تحقیقات ارایه نموده است، در این علم از روش های آماری و اندازه گیری برای تعیین معیارهای رشد و توسعه علوم و سطوح گسترش آنان، و تاثیر و تاثر آن در جوامع مختلف بشری، استفاده می شود. این علم در روسیه شوروی پدید آمد و در کشورهای اروپای شرقی بویژه مجارستان توسعه یافت. از این روش برای اندازه گیری کمی علوم در سطوح ملی و بین المللی موسسات دولتی و خصوصی استفاده می شود. کتابسنجی یکی از شیوه های مهم علم سنجی است و مطالعه استنادی یا تحلیل استنادی یکی از متداولترین فنون کتابسنجی است که درآن قواعد حاکم بررابطه میان متن و سند، جستجو و مطالعه می شود. انسان برای اعتبار بخشیدن به کار خود، استناد می کند. مسیر اکتشاف و تفکرات علمی به وسیله استنادها مشخص می شود که همانا میزان مراجعه به منابع قبلی هستند و شبیه به ردپاهای ثابتی می باشند. در این مقاله به بررسی مفاهیم، تعریف ها و کارکردهای تحلیل استنادی از دیدگاه دانشمندان و صاحبنظران رشته پرداخته شده و ارتباط هر یک از جنبه ها با یکدیگر بیان می شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین میزان پراکندگی و گرایش موضوعی مقالات فارسی ارائه شده در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران به بررسی 47 عنوان مقاله ارایه شده طی سال های 79 الی 85 پرداخته است. روش پژوهش تحلیل محتوا و واحد ثبت، کل مقاله است. موضوعات مطرح شده در مقالات با استفاده از اصطلاحنامه پیوسته لیستا در مقوله هایی قرار داده می شوند که بر اساس نمایه موضوعی لیزا تهیه شده اند. نتایج این پژوهش از نقطه نظر گرایش های موضوعی مقالات نشان می دهد که موضوع ذخیره و بازیابی اطلاعات با 24% بیشترین سهم را در مقالات داشته است. سپس موضوعات فناوری اطلاعات و ارتباطات با 18% و کلیات کتابداری و اطلاع رسانی با 16% در مرتبه های بعدی موضوعی قرار دارند. از لحاظ دوره زمانی نیز بیشترین فراوانی موضوعات با 44% مربوط به دوره اول یعنی 79 تا 82 بوده است. از مجموع 47 مقاله ارایه شده، 46 مقاله تالیفی و یک عنوان ترجمه بوده است. سهم مردان در ارایه مقالات 69% و سهم زنان 31% بوده است. از مجموع مقالات مورد بررسی، 83% دارای یک نویسنده، 15% دارای دو نویسنده و 2% دارای سه نویسنده بوده است. بیشترین سهم ارایه مقالات با 33% به متخصصان با مدرک تحصیلی دکتری اختصاص دارد. فتاحی با چهار عنوان مقاله، فعال ترین ارایه دهنده هستند. از نقطه نظر وابستگی سازمانی، دانشگاه فردوسی مشهد با 37% بیشترین سهم را در ارایه مقالات داشته است. در استان ها نیز استان تهران با 40% بیشترین سهم ارایه مقالات را به خود اختصاص داده است. نتایج این پژوهش همچنان نشان می دهد که مقالات در موضوعاتی چون بررسی های کتاب، کنفرانس ها، کتابخانه های تخصصی، مراکز آرشیوی، تحویل مدرک، کتاب، مواد غیرچاپی و دیداری شنیداری، خدمات مرجع، قواعد فهرست نویسی و تحلیل محتوا دارای خلا هستند و نیاز به نگارش و ارایه مقالات در این زمینه ها احساس می شود. همچنین توجه به روحیه همکاری و تلاش جهت مشارکت بیشتر زنان در مقالات از دیگر پیشنهادات ارایه شده در تحقیق است.

هدف از این پزوهش بررسی نقش کتابداران بیمارستانی در اطلاع رسانی به پزشکان متخصص، دستیاران و پزشکان عمومی مراکز آموزشی و درمانی شهر همدان می باشد. این مطالعه از نوع توصیفی است و جامعه مورد پژوهش پزشکان (متخصص، دستیار و عمومی) هستند که روش اجرا با استفاده از پرسشنامه بوده و تعداد 250 پرسشنامه بر مبنای نمونه تصادفی طبقه ای بین جامعه مورد پژوهش در 5 مرکز آموزشی و درمانی توزیع شده و در نهایت تعداد 153 پرسشنامه تکمیل و اطلاعات آنها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. اطلاعات مربوط به وضعیت کتابخانه های مورد پژوهش نیز از طریق پرسشنامه مجزایی که برای کتابداران این کتابخانه ها تهیه شده بود جمع آوری و تجزیه و تحلیل گردید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که 64.45 درصد از پزشکان متخصص بطور روزانه و هفته ای یک بار از کتابخانه مراکز آموزشی و درمانی استفاده می نمایند، با استفاده از آزمون ناپارامتری فریدمن، مشخص گردید که مهمترین مشکل در زمینه دریافت اطلاعات محدودیت ساعات کار کتابخانه ها می باشد. در بین راههای کسب اطلاعات، تماس با همکاری حرفه ای به دلیل سرعت، قابل دسترس بودن و راحتی در اولویت قرار دارد (6.38 درصد) همچنین با استفاده از آزمون ناپارامتری مجذور کای مشخص شد. بیشترین پاسخ دهندگان هفته ای یک بار از کتابخانه استفاده می کنند. نتایج در مورد در رابطه بین نوع تحصیلات و زمان استفاده از کتابخانه بیمارستان ها بر اساس نوع امکانات، متفا وت است. در مجموع 75.8 در صد از جامعه مورد مطالعه در پژوهش اطلاعات بدست آمده را مفید دانسته اند و 93.5 در صد از پزشکان اعلام نموده اند که کتابدار در تهیه اطلاعات روز آمد در زمینه پیشگیری، مراقبت و درمان می تواند نقش داشته باشد.

هدف از این پژوهش «بررسی میزان استفاده از شبکه اینترنت توسط اعضای هیات علمی دانشگاه تربیت معلم آذربایجان است». روش تحقیق از نوع پیمایشی- توصیفی است. برای گردآوری اطلاعات از پرسش نامه حاوی 24 سوال استفاده شد. جامعه مورد مطالعه 128 نفر از اعضای هیات علمی سه شاخه علوم انسانی، علوم پایه و فنی و مهندسی در دانشگاه تربیت معلم آذربایجان به جز اعضای هیات علمی حق تدریس بودند. 107 پرسشنامه برگشت داده شد. یافته ها نشان داد که بیش از 95 درصد جامعه پژوهش به اینترنت از طریق دانشگاه دسترسی دارند. تفاوت معنی داری بین اعضای هیات علمی سه شاخه از لحاظ توانایی و استفاده از خدمات پست الکترونیک وجود داشت. در این پژوهش بین وضعیت استفاده و مرتبه علمی رابطه ای مشاهده نشده است و بدین ترتیب فرضیه پژوهش تایید نشد. کارهای پژوهشی، کسب اطلاعات روزآمد به عنوان مهمترین اهداف توسط اعضای هیات علمی سه شاخه برای استفاده از اینترنت بیان شده است. اعضای هیات علمی دانشگاه نحوه آشنایی خود با اینترنت را، از طریق همکاران و دوستان ذکر کرده اند. حدود 60 درصد استفاده کنندگان در هر بار استفاده 30 تا 60 دقیقه وقت صرف می کنند. نتایج پژوهش حاکی از این است اعضای هیات علمی تاثیر اینترنت بر فعالیت های پژوهشی و حرفه ای خود را با 43 درصد در حد زیاد، و علت آن را سرعت و سهولت دسترسی به منابع اطلاعاتی ذکر نموده اند. اعضای هیات علمی اولویت اول نحوه دستیابی به اصل مدرک جستجو شده را از طریق ارسال پیام الکترونیکی به آدرس پست الکترونیکی ذکر شده در منابع بیان کرده اند. در پایان پیشنهاداتی چون برگزاری کارگاه ها و کلاس های آموزشی در جهت ارتقا سطح آگاهی اعضای هیات علمی نسبت به اینترنت، فراهم نمودن دسترسی و امکان استفاده با هزینه مقرون به صرفه و ارتقا سطح کیفی خطوط ارتباطی ارایه گردیده است.

هدف این پژوهش بررسی وضعیت ایمنی در مقابل آتش سوزی کتابخانه های دانشگاهی منطقه 8 دانشگاه آزاد اسلامی ایران به تعداد 31 باب کتابخانه است.این تحقیق از چهار دیدگاه: بررسی وضعیت ساختار ساختمانی کتابخانه ها، مواد قابل اشتعال درکتابخانه ها، تجهیزات مبارزه باحریق درکتابخانه و میزان اطلاعات مربوط به آتش نشانی استفاده کنندگان از کتابخانه ها رامورد ارزیابی قرار داده است. دیدگاه اول نوع اسکلت، قدمت، وضعیت سیم کشی های برق، دسترسی های خروج، سیستم های گرمایشی کتابخانه ها، دیدگاه دوم میزان بار اشتعال و مواد قابل اشتعال در کتابخانه ها، دیدگاه سوم سیستم های اعلام و اطفا حریق، علایم راهنما، روشنایی های اضطراری، دربهای ضد دود و دیدگاه چهارم اطلاعات استفاده کنندگان در مورد نحوه کار با تجهیزات آتش نشانی و نحوه خروج از ساختمان را در مقایسه با معیارها مورد ارزیابی قرار می دهد. روش تحقیق پیمایشی، ارزیابی و مشاهده عینی بوده که به وسیله چک لیستی مبتنی بر 32 سوال، پرسش نامه ای مبتنی بر 14 سوال بسته، مشاهده و مصاحبه حضوری انجام گرفته است. سپس مقایسه با معیارهای موجود مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته است و نتیجه حاصل بیان کننده آن است که 100% کتابخانه های دانشگاهی منطقه 8 دانشگاه آزاد اسلامی مطابق با معیارهای ایمنی از حریق نمی باشند.

هدف ها و ماموریت های هر سازمان در تعیین مسیر برنامه ها و فعالیت های آن نقشی اساسی برعهده دارد. از طرفی، مقایسه ماموریت ها و برنامه های سازمان هایی که توسط یک وزارتخانه هدایت می شوند و دارای هدف های مشابهی هستند، می تواند به بهینه سازی هدف ها و ماموریت ها و جلوگیری از تدوین برنامه های مشابه و انجام فعالیت های هم پوشان آن ها منجر شود. از این رو، در پژوهش حاضر، هدف ها، ماموریت ها و برنامه های «مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری»، «پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران» و «دفتر فناوری اطلاعات و شبکه علمی کشورِ سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران» مورد مقایسه قرار می گیرد. برای اجرای این پژوهش، از روش «تحقیق موردی» و از نوع «چندموردی» استفاده شده و در راستای اجرای تحقیق «چندموردی» حاضر نیز از روش های «پیمایشی»، «تاریخی» و «کتابخانه ای» استفاده به عمل آمده است. با توجه به این که در «تحقیقات چندموردی»، امکان استفاده هم زمان از اطلاعات کمی و کیفی وجود دارد، در تحقیق حاضر نیز هر دو نوع اطلاعات مذکور مورد استفاده قرار گرفته است. از طرفی، برای تجزیه و تحلیل و تطبیق یافته ها، از «روش تطبیقی» استفاده شده است. نتایج هر دو نوع یافته های کیفی و کمی تحقیق نشان می دهد که علی رغم هم سویی هدف ها و ماموریت های مراکز سه گانه با هدف ها و ماموریت های «وزارت علوم، تحقیقات و فناوری»، بازنگری و روزآمدسازی هدف ها و ماموریت های هم پوشان آن ها یک ضرورت محسوب می شود. در عین حال، این بازنگری باید به گونه ای صورت پذیرد که ادغام، حذف یا متوقف ساختن فعالیت های هیچ یک از آن ها را در پی نداشته باشد و تنها به بهینه سازی هدف ها و ماموریت های آن ها بیانجامد.

مدیریت کیفیت فراگیر به طور عمده بر رضایت فراگیر مشتریان داخلی و خارجی در محیط کتابخانه، تمرکز می نماید. این پژوهش به منظور امکان سنجی کاربرد مدیریت کیفیت فراگیر و ارایه پیشنهاد الگوی مناسب در کتابخانه های دانشگاه شهید بهشتی انجام گرفت. جامعه آماری این تحقیق، کلیه مسوولین و کارکنان کتابخانه های دانشگاه شهید بهشتی (شامل 57 نفر) بود. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه ای است که بر اساس اصل استاندارد ایزو 9000 طراحی شده است. داده های استخراج شده از پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزار SPSS مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان میدهد که میزان رعایت اصول هشتگانه ایزو 9000 در کتابخانه های شهید بهشتی در مولفه کاربران (45.6 درصد)، رهبری (38.4 درصد)، مشارکت کارکنان (27.2 درصد)، رویکرد فرایندی (46.7 درصد)، رویکرد سیستمی (36.5 درصد)، بهبود مستمر (29.8 درصد)، تصمیم گیری بر مبنای واقعیت ها (34.3 درصد) و ارتباط سودمند و دو طرفه با تامین کنندگان (40.9 درصد) بوده است. بیشترین درصد مربوط به اصل رویکرد فرایندی (46.7 درصد) و کمترین به اصل مشارکت کارکنان (27.2 درصد) اختصاص یافت. همچنین تفاوت معنی داری در مولفه اول، پنجم و هشتم و میان مولفه های 3 و 1، 6 و 1، 3 و 2، 4 و 3، 8 و 3، 6 و 4 مشاهده گردیده است. با توجه به یافته های پژوهش به طور کل می توان گفت که در حال حاضر امکان بهره گیری مناسب از TQM در کتابخانه های دانشگاه شهید بهشتی وجود ندارد. در نتیجه پیشنهاد می شود قبل از هر گونه الگودهی و برنامه ریزی برای اجرای آن نسبت به اصلاح زیر ساخت ها اقدام شود و اشکالات موجود رفع گردد تا زمینه لازم جهت به کارگیری TQM به عنوان یک الگوی موثر در مدیریت این کتابخانه ها فراهم شود.