داروهای گیاهی
سال:1389 | دوره:1 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

مقدمه و هدف: گیاه زنجبیل با نام علمیZingiber officinale Roscoe  متعلق به خانواده زنجبیل (Zingiberaceae) می باشد که علاوه بر ارزش غذایی در صنایع داروسازی نیز کاربرد وسیعی دارد. به دلیل قرارگیری کشور ایران در مناطق شور، شوری یکی از مشکلات اساسی در کشت گونه های گیاهی بومی و نیز غیربومی نظیر زنجبیل می باشد و از آن جا که تنش شوری سبب فعال شدن سیستم آنتی اکسیدانی و دفاعی در گیاهان می باشد. لذا در پژوهش حاضر اثر سطوح مختلف تنش شوری بر روی خاصیت آنتی اکسیدانتی گیاه زنجبیل مورد بررسی قرار گرفت.روش تحقیق: این تحقیق در یک طرح بلوک های تصادفی در سه تکرار انجام شد که تیمار شوری در 4 سطح با استفاده از کلرور سدیم در محلول غذایی هوگلند در سطوح شوری 2 (شاهد)، 4، 6 و 8 دسی زیمنس بر متر در یک دوره 14 روزه برروی گیاهان یک ماهه اعمال گردید.نتایج و بحث: نتایج این مطالعه نشان داد که گیاه زنجبیل دارای تحمل متوسط نسبت به نمک NaCl بوده و افزایش شوری سبب کاهش غلظت کلروفیل a، b، نسبت کلروفیل a/b و کلروفیل کل شده و در نتیجه کاهش رشد و تجمع ماده خشک را به دنبال داشت. علی رغم اثر مضر شوری بر رشد رویشی زنجبیل شوری dsm-1 4 سبب افزایش فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدانی نظیر کاتالاز و دفاعی نظیر PAL (Phenylalanine) Ammonia Lyase و TAL (Tyrosine Ammonia Lyase) نسبت به شاهد گردید ولی شوری های 6 و dsm-1 8 سبب کاهش فعالیت این آنزیم ها شد.توصیه کاربردی/ صنعتی: با توجه به نتایج تحقیق به نظر می رسد که با کشت گیاه در شوری های 2 و dsm-1 4 بتوان از خواص آنتی اکسیدانی و دفاعی آن در صنایع غذایی، داروسازی و عطر سازی بیشتر بهره جست. احتمالا کشت این گیاه جهت بهره برداری از ریزوم در شرایط کنترل شده گل خانه ای و فراهم نمودن شرایط فیزیولوژیکی مناسب نیز امکان پذیر می باشد.

مقدمه و هدف: گیاهان خانواده نعناعیان از قرن ها پیش در اکثر کشورها به عنوان چاشنی یا ادویه غذاها و هم چنین به عنوان دارو برای هضم غذا و مقابله با بیماری های ویروسی استفاده می شده اند. این تیره در ایران 46 جنس و 410 گونه و زیر گونه دارد. یکی از گونه های ارزشمند و دارویی این خانواده کاکوتی کوهی Ziziphora clinopodioides Lam. است. این گونه دارای اسانسی حاوی پولگون است که از آن به عنوان آرام بخش، مقوی معده، درمان سرماخوردگی، افسردگی، اسهال، سرفه، میگرن، تب و به عنوان ضد عفونی کننده استفاده می شود. به منظور بررسی تاثیر شرایط رویشگاهی بر کمیت و کیفیت اسانس Ziziphora clinopodioides Lam. این تحقیق برای اولین بار در کشور، انجام شد.روش تحقیق: سرشاخه گلدار گیاه، از 4 منطقه رویشی آن در دو استان غربی کشور (همدان و کردستان) در مرحله گلدهی کامل جمع آوری شد. مهمترین شرایط رویشگاهی مناطق (از قبیل ارتفاع، جهت و درصد شیب، طول و عرض جغرافیایی و هم چنین خصوصیات خاک و گونه های همراه) ثبت گردید. از نمونه های جمع آوری شده از هر منطقه، در سه تکرار اسانس گیری به عمل آمد. اسانس ها توسط دستگاه های GC و GC/MS تجزیه شیمیایی شدند. میانگین بازده اسانس ها توسط آزمون مقایسه ای دانکن مقایسه شدند.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که شرایط رویشگاهی باعث اختلاف معنی دار در بازده اسانس در سطح یک درصد می شود. همچنین شناسایی ترکیب های موجود در اسانس ها نشان داد که میزان ترکیب های عمده اسانس (پولگون و 1، -8 سینئول) و سایر ترکیب ها در نمونه های مختلف متفاوت است که نشان دهنده تاثیر شرایط رویشگاهی بر کیفیت اسانس است.توصیه کاربردی/ صنعتی: با توجه به اهمیت و خاصیت ضدمیکروبی ترکیب پولگون در گونه کاکوتی کوهی بهترین منطقه رویشگاه این گیاه با هدف تولید بیشتر ترکیب اخیر مربوط به منطقه نهاوند در استان همدان می باشد. بنابراین استفاده از جمعیت کاکوتی کوهی این منطقه جهت کشت و کار و نیز ایجاد شرایط اکولوژیکی (خاک، آب و هوا، جغرافیایی) شبیه منطقه مورد مطالعه برای تولید کمی و کیفی اسانس این گیاه توصیه می شود.

مقدمه و هدف: تب مالت یک بیماری عفونی باکتریایی است که عامل آن باکتریی به نام بروسلا است که می تواند به طور مستقیم یا غیر مستقیم از دام آلوده به انسان منتقل شود. به همین منظور مطالعه حاضر با هدف پیش گیری و درمان این بیماری در دو شرایط آزمایشگاهی و مدل حیوانی انجام شد.روش تحقیق: اثرات ممانعتی برخی عصاره های گیاهان دارویی نظیر خارشتر (Alhagi cαmelorum Fisch.)، خوشاریزه (Echinophorα plαtylobα DC.)، جز کوهی (Teucrium polium L.)، گل میمونی بیابانی (Scrophulαriα desertii Del.) و زرشک کوهی (Berberis integerrimα Bunge.) بر روی رشد باکتری بروسلا آبورتوس انجام شد.نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از روش انتشار دیسک نشان داد که بیش ترین اثر ممانعت از رشد باکتری مربوط به عصاره آبی گیاه خارشتر با غلظت 500 میکروگرم در میلی لیتر و کمترین اثر ممانعتی مربوط به عصاره اتانولی گیاه گل میمونی بیابانی با غلظت 125 میکروگرم در میلی لیتر بود. در مقایسه دو غلظت ثابت عصاره ها با آنتی بیوتیک مشخص شد که در غلظت 62.5 میکروگرم در میلی لیتر بیشترین اثر مربوط به آنتی بیوتیک اریترومایسین و بعد از آن استرپتومایسین و عصاره آبی خارشتر بود. در بررسی اثر متقابل دوز و نوع عصاره بر نسبت وزن اولیه به وزن ثانویه موش های آزمایشگاهی مشخص شد که بهترین اثر مربوط به گروه دریافت کننده عصاره ترکیبی (شاهد مثبت) با دوز mg/kg/day 400 بوده و بعد از آن گروه دریافت کننده عصاره اتانولی ریشه زرشک کوهی با دوز mg/kg/day 400 بود. اثر متقابل دوزها و عصاره های گیاهان دارویی بر نسبت وزن طحال به وزن بدن نشان داد که گروه دریافت کننده عصاره آبی خار شتر با دوز mg/kg/day 200 و بعد از آن گروه دریافت کننده داروی سنتزی اریترومایسین با دوز mg/kg/day 200 بهترین نتیجه را دارا بودند. در بررسی اثر متقابل دوزها و عصاره های گیاهان دارویی بر تیتر آنتی بادی رایت اختلاف معنی داری بین اثر متقابل دوزها و عصاره ها بر تیتر آنتی بادی رایت نشان نداد.توصیه کاربردی/ صنعتی: با تلفیق نتایج دو روش، عصاره اندام هوایی گیاه خارشتر و ریشه زرشک کوهی به همراه آنتی بیوتیک ممکن است دارای خاصیت پیش گیری کننده بیماری تب مالت در دام باشند.

مقدمه و هدف: گیاه Onosmα stenosiphon Boiss. یا زنگوله ای لوله باریک از خانواده گاوزبان می باشد. در گذشته این گیاه برای درمان بریدگی های سطحی پوست مورد استفاده قرار می گرفته و تاکنون خواص درمانی این گیاه در کتب گیاهان دارویی ذکر نشده است. هدف از مطالعه حاضر، بررسی تاثیر پماد تهیه شده از این گیاه بر میزان به بود سطح زخم ناشی از سوختگی درجه دو در ناحیه پشت و نیز بیضه موش صحرایی می باشد.روش تحقیق: در این مطالعه تجربی 24 سر موش صحرایی نژاد ویستار به صورت تصادفی به 3 گروه تجربی (21 سر) و 1 گروه شاهد (3 سر) تقسیم شدند. سوختگی درجه دو به صورت یکنواخت درناحیه پشت در پهلوی راست و چپ و نیز پوست بیضه راست تمام موش ها ایجاد گردید. برای درمان زخم های ناشی از سوختگی در سه گروه تجربی، از پماد پودر گیاه مذکور استفاده شد. جهت بررسی تغییرات بافتی در به بود زخم ها، به ترتیب در روزهای 7، 14 و 21 روز پس از سوختگی، هر بار تعداد 7 سر موش از هر گروه انتخاب شده و پس از کشتن، از محل سوختگی طرف راست (تحت درمان با پماد) و طرف چپ (بدون استعمال پماد) و نیز بافت بیضه نمونه برداری و با روش هماتوکسلین – ا ئوزین رنگ آمیزی شدند. سپس نمونه ها با نمونه های تهیه شده از موش صحرایی شاهد به صورت کیفی از نظر میزان آسیب و به بود بافت در ناحیه پشت و تغییرات در بافت بیضه مقایسه گردیدند.نتایج و بحث: در هفته اول بعد از سوختگی تغییرات هیستوپاتولوژیک یکسان در اپی درم نمونه های پوست بدون مصرف پماد و در نمونه های پوست با مصرف پماد مشاهده شد ولی این تغییرات درهر دو گروه تقریبا یکسان بود. درهفته دوم، اپی درم تا حدودی ترمیم شده بود و در درم سطحی نیز التهاب نفوذ سلول های آماس تک هسته ای و فیبروز دیده شد. در هفته سوم، اپی درم به طور کامل بازسازی شد و التهاب در ناحیه درم پوست از بین رفته بود و فقط فیبروز ناحیه ای که قبلا نکروزه بود به چشم می خورد.توصیه کاربردی / صنعتی: در زمان مورد مطالعه سطح ترمیم و درصد التیام بافت سوخته شده در نمونه های تحت درمان با پماد گیاه زنگوله ای باریک و نمونه های شاهد هیچ تغییر معنی داری به دست نیامد. هم چنین، پماد مذکور هیچ نوع اثر سویی بر بافت بیضه و سلول های اسپرم آن نداشت.

مقدمه و هدف: تغذیه مطلوب گیاهان دارویی و معطر نقش بسزایی در تولید کمی و کیفی اسانس این گروه از گیاهان دارد. گوگرد همانند سایر عناصر غذایی ضروری گیاه نقش موثری در رشد و تولید گیاهان دارد. جهت مطالعه اثر تیوباسیلوس، گوگرد و ماده آلی بر رشد رویشی و تولید اسانس در گیاه دارویی بادرنجبویه (Melissα officinαlis L.) آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در درون گلدان تحت شرایط مزرعه ای در بهار و تابستان 1387 در شهرکرد انجام شد.روش تحقیق: تیمارهای آزمایشی شامل 10 تیمار به شرح 200، 400 و 600 کیلوگرم در هکتار گوگرد، ترکیب گوگرد با تیوباسیلوس به میزان 6% وزنی این مقادیر، ترکیب گوگرد و تیوباسیلوس با ماده آلی به میزان 5% وزنی مقادیر مذکور و تیمار شاهد در 3 تکرار بودند.نتایج و بحث: نتایج به دست آمده از این آزمایش نشان داد که تفاوت های معنی داری در مورد عناصر ریزمغذی مس، روی، آهن و منگنز موجود در خاک گلدان ها پس از برداشت و همچنین وزن تر، وزن خشک، تعداد شاخه جانبی و میزان اسانس در بین تیمارهای به کار رفته وجود داشت. بیشترین مقادیر مس و منگنز قابل جذب موجود در خاک پس از برداشت، وزن تر و خشک گیاه در آغاز گلدهی و تعداد شاخه جانبی؛ در تیمار 400 کیلوگرم در هکتار گوگرد + تیوباسیلوس + ماده آلی و کمترین این مقادیر در تیمار شاهد بدست آمد. با توجه به تحقیقات اندک در زمینه تاثیرگذاری عنصر گوگرد بر تولید اسانس، در این آزمایش مشاهده گردید که بیشترین میزان اسانس تولیدی در تیمارهای 400 کیلوگرم در هکتار گوگرد+ تیوباسیلوس + ماده آلی و 600 کیلوگرم در هکتار گوگرد + تیوباسیلوس + ماده آلی، به دست آمد. همبستگی بین صفات مورد ارزیابی نشان داد که بین تولید ماده خشک گیاهی، میزان اسانس گیاهی، مقدار مس و روی قابل جذب موجود در خاک پس از برداشت رابطه مستقیم و مثبت وجود دارد.توصیه کاربردی/ صنعتی: به طور کلی می توان میزان 600-400 کیلوگرم در هکتار گوگرد به همراه تیوباسیلوس به میزان 6 درصد وزنی کود گوگردی و کود دامی به میزان 5 درصد وزنی کود گوگردی جهت بهبود رشد و میزان اسانس گیاه دارویی بادرنجبویه را پیشنهاد نمود.

مقدمه و هدف: دانه های ریحان ( (Ocimum bαsilicum L.منبعی غنی از اسیدهای چرب غیراشباع بوده و مقدار زیادی موسیلاژ نیز تولید می کنند. این مطالعه به منظور مقایسه میزان و نوع اسیدهای چرب غیراشباع موجود در ریحان متعلق به ده جمعیت مختلف به مرحله اجرا درآمد.روش تحقیق: بذرهای جمع آوری شده از این گیاه در شرایط گل خانه در سه تکرار کشت شدند و در نهایت روغن بذرهای جمع آوری شده و بذرهای به دست آمده از گیاهان کشت شده به طور جداگانه استخراج و تبدیل به متیل استر گردیدند، سپس ترکیب های اسید چرب روغن بذرها توسط کروماتوگرافی گازی تعیین شدند.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که بالاترین میزان روغن کل در بین تمام جمعیت های محلی و آزمایشگاهی در جمعیت آزمایشگاهی اردبیل (28.98 درصد وزنی) و کمترین میزان آن (17.25 درصد وزنی) در جمعیت محلی آذربایجان غربی 2 مشاهده گردید. هم چنین بالاترین میزان اسید پالمتیک ( 34.81مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمانشاه و کمترین میزان آن (2.05 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمان مشاهده شد. از طرفی بالاترین مقدار اسید استئاریک (7.56 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی اهواز و کمترین آن (1.42 مول درصد) در جمعیت وحشی اردبیل مشاهده شد و بالاترین میزان اسید اولئیک ( 22.81مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی قم و کمترین آن (11.10 مول درصد) در جمعیت محلی آذربایجان غربی 2 مشاهده گردید. بالاترین میزان اسید لینولئیک (25.60 مول در صد) در جمعیت آزمایشگاهی آذربایجان غربی 1 و کمترین آن (15.55 مول درصد) در جمعیت آزمایشگاهی کرمانشاه مشاهده شد. بالاترین میزان اسید لینولنیک (53.89 مول درصد) در جمعیت محلی آذربایجان غربی 1 و کمترین آن 28.08 مول درصد در جمعیت آزمایشگاهی کرمانشاه مشاهده شد. به طورکلی چنین به نظر می رسد که بذر جمعیت های مختلف ریحان دارای مقدار زیادی از اسیدهای چرب غیر اشباع و مقدار کمی از اسید های چرب اشباع هستند.توصیه کاربردی/ صنعتی: بذر جمعیت های محلی ریحان متعلق به نواحی شمالی تر ایران با آب و هوای معتدل دارای مقادیر بیشتری اسیدهای چرب غیراشباع بلند زنجیر مانند اسید اولئیک و اسید لینولئیک می باشد که این اسیدهای چرب دارای کاربرد های دارویی، صنعتی، بهداشتی و آرایشی فراوانی هستند. بنابراین انتخاب جمعیت های محلی شمال کشور با هدف تولید اسید چرب غیراشباع توصیه می شود.

مقدمه و هدف: با توجه به اثرات جانبی و تاثیر کم برخی داروهای شیمیایی بر بعضی بیماری ها، اغلب مردم به گیاه درمانی و طب مکمل روی آورده اند. در این مقاله نگرش بیماران در خصوص درمان با گیاهان دارویی با داروهای شیمیایی مقایسه شد و برآوردی از تعداد بیماران که مصرف گیاهان دارویی را به داروهای شیمیایی ترجیح می دهند، انجام شد.روش تحقیق: مطالعه از نوع توصیفی- تحلیلی به روش جمع آوری اطلاعات پرسش نامه ای بود. پرسش ها شامل خصوصیات و نوع بیماری بیماران بود. معیار، مطالعه بیماران استان اصفهان بود که برای درمان به مطب ها و مراکز درمانی مراجعه می کردند. با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه، تعداد 247 نمونه مورد نیاز برآورد گردید.نتایج و بحث: بر اساس تجزیه داده ها، 37% بیماران تاثیر داروهای گیاهی را بهتر از داروهای شیمیایی دانستند، در حدود 21% از بیماران داروهای شیمیایی را بهتر دانستند و بقیه یعنی 42% در این خصوص نظری نداشتند. 67% از بیماران ساکن شهرستان ها و روستاها و 33% از ساکنین شهر اصفهان به گیاه درمانی اعتقاد داشتند. به علاوه نسبت زنان به مردان 69% به 31% بود، البته بیشتر مردان اظهار داشتند که به ندرت به پزشک مراجعه کرده و بیشتر خود درمانی می کنند. از نظر تحصیلات با توجه به کم بودن بیماران باسواد از بین نمونه ها تفاوت معنی دار و قابل قیاسی در این خصوص به دست نیامد.توصیه کاربردی: چون داروهای شیمیایی در درمان بعضی بیماری ها موفق نبوده و از طرفی خیلی از مردم به درمان با گیاهان علاقه دارند، می توان با بررسی و رفع موانع موجود و ادغام درمان با داروهای گیاهی و شیمیایی، بیماران را معالجه نمود.

مقدمه و هدف: فن آوری های جدید و مختلفی شامل عصاره گیری همراه با امواج فراصوت، عصاره گیری همراه با امواج مایکروویو و عصاره گیری همراه با مایع فوق بحرانی به منظور استخراج ترکیبات از گیاهان گسترش یافته اند. این فن آوری ها به منظور کاهش دادن مدت زمان عصاره گیری، کاهش میزان حلال مصرفی، افزایش بازده استخراج و تقویت کیفیت عصاره حاصله گسترش یافته اند. در این مقاله به معرفی و مقایسه روش سوکسله و روش های جایگزین و نوین مورد استفاده در داروسازی پرداخته شده است. برای به دست آوردن بهترین و موثرترین عصاره، توجه به مواردی از جمله خصوصیات ماده گیاهی، انتخاب حلال مناسب و دقت در مراحل عصاره گیری ضروری بوده و باید در نظر داشت که بازده بالا در عصاره حاصله به معنای بازده بالای ترکیب مورد نظر در عصاره نمی باشد.توصیه کاربردی: در روش عصاره گیری با استفاده از امواج فراصوت نفوذ حلال به بافت گیاهی به خوبی صورت می گیرد و در مقایسه با سایر روش ها این روش از کارآیی و سرعت بالاتری برخوردار است.