گیاه پزشکی دانشگاه ازاد
سال:1392 | دوره:5 | شماره:1 (پیاپی 14) |تعداد مقالات:13

پروانه جوانه خوار بلوط Tortrix viridana (Lep.: Tortricidae) یکی از آفات مهم جنگل های بلوط در استان فارس، برخی استان های همسایه در زاگرس و اخیرا شمال کشور محسوب می شود. این آفت در صدر لیست آفات جنگلی قرنطینه ای داخلی است و با تغذیه از جوانه های زایای درختان و در سال های طغیانی با عاری از برگ کردن آن ها خسارت سنگینی به درختان بلوط وارد می کند. به منظور بررسی تغییرات جمعیت و شناسایی دشمنان طبیعی پروانه جوانه خوار بلوط این تحقیق طی سال های 1380-1376 در منطقه حاجی آباد کامفیروز به انجام رسید. این آفت دارای یک نسل در سال در منطقه مورد نظر می باشد و به صورت تخم زمستان گذرانی می کند. دشمنان طبیعی جمع آوری شده، متشکل از 20 نمونه عنکبوت از بیش از 7 خانواده شامل Salticidae،Phomicidae ، Ulobridae Araneidae، Clubionidae، Oplionidae، Lycasidae، از راسته سخت بال پوشان سه گونه کفشدوزکExochomus quadripustulatus ، Coccinella septempunctata،Oenopia conglobata  یک گونه سوسک از خانواده Tenebrionidae و دو گونه مورچه از تیره Formicidae بودند. شفیره های آفت به وسیله زنبور Brachymeria intermedia و گونه ای از مگس خانواده Tachinidae پارازیت می شوند.

مگس های گل (Diptera:Syrphidae) یکی از مهم ترین دشمنان طبیعی شته ها و از گرده افشان های مهم به شمار می ﺭوند. لارو اغلب آن ﻫﺎ شکارگر بوده، نقش مهمی در تعادل بیولوژیکی و کنترل طبیعی شته ها ایفا می کنند. در بررسی های به عمل آمده روی تنوع گونه ای مگس های این خانواده در منطقه گرمسار در سال 1389، حشرات کامل از مناطق مختلف جمع آوری شدند و مورد شناسایی قرار گرفتند. سپس تنوع گونه ای آن ﻫﺎ با استفاده از شاخص های شانون - وینر (H’)، بریلوئن (Ĥ) و H مارگالف (Dmg) مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع، 16 گونه متعلق به 10 جنس از 2 زیر خانواده جمع آوری گردیدند که در میان آن ﻫﺎ، گونه Eupeodes lapponicus برای فون ایران جدید می باشد. حداکثر تنوع و فراوانی مگس های گل در منطقه گرمسار در هفته اول خرداد (Ĥ=1.125، H’=2.247، Dmg=22.878) ثبت گردید. همچنین گونهEpisyrphus balteatus  به عنوان گونه غالب در منطقه گرمسار شناخته شد.

مگس میوه زیتون،Bactrocera oleae  مهمترین آفت زیتون در مناطق زیتون خیز دنیا محسوب می شود. لارو این آفت با تغذیه از گوشت میوه زیتون باعث ایجاد خسارت کمی و کیفی زیتون های کنسروی و روغنی می شود. طی تحقیق حاضر پارامترهای زیستی و تولید مثلی آفت در شرایط مطلوب آزمایشگاهی (دمای 27±1 درجه سلسیوس، رطوبت نسبی 5±65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) و روی میوه زیتون رقم زرد مورد بررسی قرار گرفت. برای آغاز بررسی میوه های آَلوده از مناطق آلوده جمع آوری و درون اتاقک رشد مورد پرورش قرار گرفت. در این بررسی با توجه به وجود مراحل زندگی نابالغ آفت درون میوه نرخ تفریخ تخم ها برابر یک در نظر گرفته شد و تنها با ظهور حشرات بالغ زنده مانی آنها نسبت به تعداد تخم اولیه محاسبه گردید. نتایج نشان داد که دوره جنینی آفت داخل اتاقک رشد و شرایط مطلوب ذکر شده به طور متوسط 3.26±0.095 روز، طول دوره لاروی به طور متوسط 13.13±0.28 روز و طول مرحله شفیرگی آفت به طور متوسط 9.13±0.34 روز و به طور کلی دوره پیش از بلوغ طی بررسی انجام شده به طور متوسط 25.53±0.48 روز طول می کشد. دوره پیش از تخمگذاری حشرات بالغ به طور متوسط 5.64±0.31 روز بود که جفتگیری حشرات بالغ حداقل یک روز پس از ظهور آنها آغاز گردید. طول دوره تخمگذاری در مگس میوه زیتون نیز به طور متوسط 51.64±1.73 روز و طول دوره پس از تخمگذاری در مگس میوه زیتون نیز به طور متوسط 4.07±0.68 روز اندازه گیری شد. به طور میانگین طول عمر حشرات نر حدود 38.57±2.56 روز و طول عمر حشرات ماده 61.36±2.15 روز محاسبه گردید. کل تخم گذاشته شده در هر حشره ماده به طور متوسط 214.25±22.38 عدد بود که حداکثر 256 و حداقل 139 تخم توسط هر حشره ماده گذاشته شد. نسبت جنسی حشرات بالغ خارج شده در شرایط آزمایشگاهی 1: 1.1 ( نر: ماده) محاسبه گردید. نسبت بقا تا مرحله ظهور مگس های بالغ برابر یک بوده اما پس از ظهور مگس های بالغ و به مرور مگس های بالغ به تدریج مرده و نوساناتی در نسبت بقا مشاهده گردید. نرخ ناخالص باروری این آفت 118.20 بود ولی نرخ خالص باروری آن 46.97 بدست آمد. بررسی پارامترهای رشد جمعیت مگس میوه زیتون نشان داد که طول دوره هر نسل آفت روی رقم زیتون و در شرایط مطلوب آزمایشگاهی 58.18 روز برآورد گردید. نرخ متناهی افزایش جمعیت (l) برابر 1.08 و طول دوره ای که جمعیت آفت می تواند دو برابر شود (DT) 8.88 روز و نرخ ذاتی افزایش جمعیت 0.078 (rm) محاسبه گردید.

سپردار Pseudaulacaspis pentagona مهمترین آفت درختان کیوی فروت در شمال ایران می باشد. هدف از اجرای این پژوهش استفاده صحیح از روغن پاشی زمستانه و حشره کش های مختلف جهت کنترل این آفت با کمترین تاثیر روی دشمن طبیعی آن Encarsia berlesei بود. بدین منظور کارایی روغن امولسیون شونده روی کنترل نسل زمستان گذران آفت و همچنین دشمن طبیعی آن، روغن پاشی زمستانه باغلظت های 0.5، 1، 1.5 و 2 درصد، حشره کش کلرپایریفوس 1.5 در هزار + روغن 1 درصد و شاهد ارزیابی شد. همچنین تاثیر حشره کش های پیری پروکسی فن 0.5 در هزار، بوپروفزین 0.5 در هزار و کلرپایریفوس 1.5 در هزار بر میزان مرگ و میر پوره های سن یک آفت و همچنین میزان پارازیتیسم زنبور پارازیتوئید در مقایسه با شاهد مورد آزمایش گرفت. نتایج نشان داد که حشره کش کلرپایریفوس 1.5 در هزار + روغن 1 درصد و روغن 2 درصد باعث بیشترین میزان مرگ و میر در نسل زمستانگذران سپردار و دشمن طبیعی آن و روغن 0.5 و 1 درصد باعث کمترین تاثیر در مرگ و میر سپردار و دشمن طبیعی آن شدند. از طرفی کاربرد بهاره حشره کش ها نشان داد که حشره کش کلرپایریفوس بیشترین تاثیر را در کنترل آفت و حداکثر تاثیر منفی را بر دشمن طبیعی آفت دارد. در مجموع، روغن پاشی زمستانه و کاربرد بهاره حشره کش های پیری پروکسی فن و بوپروفزین با کنترل مطلوب آفت تاثیر کمتری روی دشمن طبیعی داشته و می تواند به عنوان جایگزین حشره کش های فسفره مورد استفاده قرار گیرند.

مشکلات ناشی از مصرف آفت کش های شیمیایی و مصنوعی بر محیط زیست و انسان موجب گرایش به استفاده از آفت کش هایی با منشاء گیاهی و طبیعی برای کنترل آفات شده است. گیاه اکالیپتوس با دارا بودن خواص آفت کشی به عنوان یک گیاه بالقوه می تواند بدین منظور مورد مطالعه قرار گیرد. در این تحقیق اثر کشندگی عصاره هگزانی سه گونه اکالیپتوس Eucalyptus globules، E. microtheca و E. camaldulensis روی مراحل مختلف رشدی شپشه دندانه دارOryzaephilus surinamensis  مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش لارو و حشره کامل به مدت 24 ساعت در دمای 1±28 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 5±65 درصد در معرض عصاره هگزانی اکالیپتوس قرار گرفتند و پس از محاسبه تلفات، مقادیر LC50 و LC90 محاسبه گردید. مقادیر LC50 عصاره هگزانی سه گونه اکالیپتوس E. microtheca، E. globules و E. camaldulensis به ترتیب 1507 و 1552 و 1608 میکرولیتر بر لیتر هوا برای مرحله حشره کامل و 2078 و 2172 و 2229 میکرولیتر بر لیتر هوا برای لارو برآورد گردید. بر اساس مقادیر به دست آمده، حشرات کامل نسبت به لاروها به عصاره هگزانی اکالیپتوس حساس تر بودند.

نماتد ریشه گرهی Meloidogyne javanica یکی از بیمارگرهای مهم در بسیاری از محصولات کشاورزی به ویژه گوجه فرنگی می باشد. تشکیل سلول های غول آسا توسط نماتد یکی از تغییرات مهم سلولی در فرآیند ایجاد بیماری در گیاه می باشد. به منظور بررسی تاثیر قارچ های میکوریز روی بیماریزایی و تغییرات سلولی و بافتی ریشه گوجه فرنگی، از دو گونه قارچ میکوریز Glomus mosseae و G. intraradices استفاده شد. پس از تکثیر قارچ های مذکور روی شبدر سفید و شناسایی گونه نماتد و تکثیر آن روی رقم حساس گوجه فرنگی، آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در شرایط گلخانه انجام شد. پس از طی 90 روز، شاخص های رشد و نموی نماتد و تغییرات سلولی ریشه گیاهان مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل آماری نتایج حاصل، نشان دهنده اثر مثبت قارچ های میکوریز در کاهش بیماریزایی و خسارت نماتد بود. مقایسه میانگین تعداد و اندازه سلول های غول آسای ریشه نشان دهنده اختلاف معنی دار آماری بین گیاهان آلوده به نماتد میکوریزی و گیاهان آلوده به نماتد غیرمیکوریزی بود. به عبارت دیگر قارچ های مذکور تعداد و اندازه سلول های غول آسا را کاهش دادند. این ‎کاهش به نوبه خود باعث کاهش رشد لاروها و تکامل آن ها گردیده بود. بنابراین قارچ های مورد بررسی می توانند به عنوان کاندیداهای مناسبی جهت استفاده در کنترل بیولوژیکی نماتد ریشه گرهی مورد توجه قرار گیرند.

به منظور بررسی اثر تناوب ارقام مختلف گیاه تله تربچه روغنی (Rhaphanus sativus oleifer) بر خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند رقم زرقان و کاهش شدت بیماری ریزومانیا، این تحقیق به صورت طرح مربع لاتین با پنج تکرار در زمین آلوده به عامل بیماری ریزومانیا به مدت سه سال (1388-1390) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زرقان اجرا شد. در سال های 1388 و 1389 اقدام به کشت چهار رقم گیاه تله با تیمارهای پنج گانه: شاهد (بدون کاشت گیاه تله)، گیاه تله رقم Adagio، گیاه تله رقم Luna، گیاه تله رقم Colouel و گیاه تله رقم Accent گردید. سال های 1389 و 1390 محل کشت هر کدام از گیاهان تله به کشت چغندرقند رقم زرقان اختصاص یافت. پس از برداشت چغندرقند صفات کمی و کیفی و همچنین شدت آلودگی بررسی گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که با کشت ارقام مختلف گیاه تله در زمین آلوده به ریزومانیا هیچ کدام از صفات کیفی اندازه گیری شده در رقم زرقان اختلاف معنی دار آماری نداشتند، ولی بر اساس آزمون فریدمن شدت بیماری در کرت هایی که ارقام مختلف تربچه روغنی کشت شده بود اختلاف معنی دار آماری در سطح احتمال 5% داشت به طوری که در کرت های که گیاه تله Luna و Accent کشت شده بود میانگین نمره بیماری به ترتیب 1.85 و 2.5 بود که در مقایسه با دیگر تیمارها شدت آلودگی کمتری مشاهده شد. بیوماس تولید شده در ارقام گیاه تله Accent و Luna کمتر از دو رقم دیگر بود و تاثیرگذاری این دو بر کاهش بیماری مشهود بود به طوری که اثر ارقام گیاه تله کشت شده نسبت به حالت نکاشت (بدون کشت گیاه تله) بر عملکرد ریشه و عملکرد شکر در رقم زرقان مشهود بود. در حالت نکاشت به شدت عملکرد ریشه و شکر کاهش داشت. در کرت شاهد که هیچ گیاه تله ای کشت نشده بود رقم زرقان کمترین عملکرد ریشه (36.65 تن در هکتار) و عملکرد شکر (6.28 تن در هکتار) را به خود اختصاص داد. با توجه به نتایج می توان اظهار داشت با دوره های تناوب بیش از دو سال در کنار استفاده از ارقام نسبتا متحمل چغندرقند می توان از گیاهان تله تربچه روغنی به عنوان کاهش دهنده تکثیر ویروس و افزایش کمیت در گیاه چغندرقند استفاده نمود.

بیماری پوسیدگی ریزوکتونیایی طوقه و ریشه لوبیا ناشی از قارچ Rhizoctonia solani یکی از مهمترین بیماری های این محصول در ایران می باشد. در این تحقیق طی سال های زراعی 1384- 1383 از مناطق عمده لوبیا کاری استان تهران نمونه برداری به عمل آمد و جمعا 81 جدایه، جداسازی، خالص و نگهداری گردید. خصوصیات ظاهری جدایه های بدست آمده شامل رنگ پرگنه، ریسه هوایی، شکل و اندازه سختینه ها، اندازه قطر ریسه ها و تعداد هسته مورد بررسی قرار گرفت. پس از رنگ آمیزی هسته ها مشخص شد که تمام جدایه ها به جز دو جدایه چند هسته ای می باشند. همچنین در بررسی خصوصیات آناستوموزی مشخص شد که %81.3 جدایه ها به گروه آناستوموزی چهار (AG-4)، %16.4 جدایه ها به گروه آناستوموزی شش (AG-6) و دو جدایه به گروه آناستوموزی دو (AG-2) تعلق دارند. دو گروه اخیر برای اولین بار در ایران از روی لوبیا گزارش می شوند. آزمون بیماری زایی جدایه ها روی لوبیا (رقم ناز) در شرایط گلخانه و به روش مخلوط کردن مایه آلودگی (دانه های کلونیزه شده گندم و جو با قارچ) با خاک سترون در طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نتیجه بیانگر وجود تنوع بالایی در بیماری زایی جدایه ها بود. شدت بیماری زایی جدایه ها با استفاده از مقیاس یک تا پنج اندازه گیری شد و نتایج نشان داد کلیه جدایه ها به غیر از جدایه های گروه آناستوموزی شش (AG-6) از بیماری زایی نسبتا بالایی برخوردار هستند. جدایه های گروه Rs21 و Rs71 به ترتیب بیش ترین و کم ترین بیماری زایی را از خود نشان دادند. در آزمون مقایسه واکنش ارقام از 16 رقم اصلاح شده لوبیای چیتی، قرمز، سفید، سبز و چشم بلبلی استفاده شد. این ارقام در برابر پنج جدایه Rs7، Rs18، Rs21، Rs62،Rs74  که بالاترین بیماری زایی را در آزمون بیماری زایی از خود نشان دادند، در گلخانه و در طرح بلوک های کاملا تصادفی در قالب فاکتوریل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که هیچ کدام از ارقام، مقاومت کاملی نسبت به این بیماری ندارند و تمامی ارقام به این بیماری حساس و نیمه حساس و فقط دو رقم لوبیای قرمز گلی و قرمز صیاد با میانگین شدت بیماری زایی 2.58 و 2.9 (در مقیاس 5-1) نسبت به بیماری نیمه مقاوم بودند.

این پژوهش به منظور بررسی اثر چهار علفکش تری فلورالین، اتال فلورالین، آلاکلر و متریبوزین روی میزان رشد پرگنه قارچ Rhizoctonia solani گروه آناستوموزی 4، عامل بیماری مرگ گیاهچه در پنبه و سویا، در سال 90- 1389 در بخش تحقیقات علف های هرز، موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور، انجام شد. ابتدا واکنش رشد میسلیومی پرگنه این قارچ نسبت به علفکش ها در محیط کشت پی دی ای بررسی گردید. سپس این واکنش با دیسک های کاغذ واتمن آغشته به علفکش در سه غلظت متفاوت در مقایسه با شاهد بدون علفکش آزمایش شد. نتیجه آزمایش استفاده از غلظت های بالای علفکش در محیط کشت نشان داد که محیط کشت حاوی تری فلورالین در غلظت های 12500 و 25000 پی پی ام، اتال - فلورالین در غلظت های 17500 و 35000 پی پی ام و آلاکلر در غلظت های 20000 و 40000 پی پی ام، به طور کامل از رشد رویشی این قارچ جلوگیری کردند. متریبوزین در غلظت های 2500 و 5000 پی پی ام، اگر چه باعث توقف کامل این قارچ نشد ولی در مقایسه با شاهد سبب کاهش معنی دار رشد پرگنه گردید. آزمایش در غلظت های پایین تر علفکش ها در محیط پی دی آ نشان داد که آلاکلر، تری فلورالین، اتال فلورالین به ترتیب با غلظت های 509، 318 و 445 پی پی ام در محیط کشت موجب کاهش معنی دار رشد میسلیومی قارچ شدند. در میان تیمارهای اخیر، تاثیر آلاکلر بیشتر از سایر علفکش ها ارزیابی شد و متریبوزین با غلظت 64 پی پی ام تاثیر معنی داری روی رشد قارچ نداشت. همچنین در آزمایش دیسک های آغشته به علفکش ها در غلظت های مختلف، در مقایسه با شاهد، قراینی از واکنش بیمارگر نسبت به علفکش ها بدست نیامد.

در تحقیقاتی که در سال های 91-1390 به منظور شناسایی کنه های خاکزی راسته میان استیگمایان مرتبط با درختان سیب در منطقه اقلید استان فارس صورت گرفت، گونه Pachyseius humeralis Berlese, 1910 متعلق به خانواده Pachylealapidae جمع آوری و شناسایی شد. این گونه برای اولین بار از ایران گزارش می شود.

گونه های Trichoderma دارای پراکنش جهانی، خاک زی و قادر به رشد روی بقایای گیاهی و حتی به صورت اندوفیت روی گیاهان مختلف هستند. در این بررسی 20 جدایه تریکودرما از روی میزبان های مختلف بدست آمد که متعلق به سه گونه Trichoderma asperellum، T. atroviride و T. arundinaceum بودند. این گونه ها با استفاده از روش های ضدعفونی از ریشه و از ساقه میزبان های مختلف جداسازی و شناسایی شدند و به عنوان گونه های تریکودرمای اندوفیت از استان کردستان معرفی و برای اولین بار از ایران گزارش می شوند.

کنه های خانواده Trochometridiidae به صورت مرتبط با انواع حشرات دارای دگردیسی کامل که به نوعی با خاک در ارتباط هستند از جمله زنبورهای لانه ساز شامل خانواده های Halictidae و Andrenidae و سوسک های خانواده های Carabidae و Scarabaeidae دیده شده اند (Cross & Bohart, 1979)(Lindquist, 1985).