راهبرد دفاعی
سال:1391 | دوره:10 | شماره:40 |تعداد مقالات:7

از دیرباز با گذشت زمان، الگوی راهبردی دفاعی کشور متناسب با تغییرات محیطی متکی بر راهبردهای تاریخی و سنتی و یا تهدیدمحوری یعنی طرح ریزی و توانمندسازی دفاعی براساس الگوی تهدیدهای متصوره اعم از بالقوه و بالفعل بوده است؛ به گونه ای که آمادگی تجهیزاتی و حتی ساختار سازمان های دفاعی را به شدت مورد تاثیر قرار داده است. اینکه این راهبردها تا چه حد پاسخگوی نیاز دفاعی کشور در شرایط ناهمگون صحنه نبرد آتی نیروهای دفاعی مسلح کشور است یا می باشند از مهم ترین مسائل فراروی نظام دفاعی به شمار می رود. هدف این مقاله، شناخت الگوهای رایج راهبردی دفاع ملی و ارائه الگوی متناسب با ادبیات مقبول ارزش های انقلاب اسلامی با طرح این پرسش اساسی است که در شرایط ناهمگونی تهدیدها چه الگوی راهبردی مطلوبی می تواند میزان پاسخگویی نظام ملی کشور را در برابر تهدیدهای نظامی- امنیتی ارتقا و توسعه بخشد؟ محقق تلاش کرده تا طی فرایند تبیین نظری و با استفاده از روش استدلال منطقی با بررسی تطبیقی نظام های دفاعی چهارگانه مشتمل بر راهبردهای تبارمحوری، قابلیت محوری، تهدیدمحوری و آسیب محوری، به آشکارسازی مولفه های آن اقدام و سپس به ایده پردازی در این مورد بپردازد.

دیپلماسی دفاعی، مفهومی جدید در ادبیات راهبردی محسوب می شود. اگرچه در ادبیات نظامی و راهبردی سنتی، هیچگاه چنین مفهومی به کار گرفته نشده است، اما همواره سازوکارهای لازم برای کاربرد قدرت از طریق دیپلماسی وجود داشته است. هم اکنون موضوع هایی مانند قدرت، دفاع، امنیت، بازدارندگی و منطقه گرایی در زمره مفاهیمی محسوب می شوند که ارتباط بسیار نزدیکی با دیپلماسی دفاعی دارند. ضرورت های امنیت سازی برای کشورهایی که در محیط پرمخاطره امنیتی هستند، ایجاب می کند که سازوکارهای متنوعی برای تهدیدزدایی ایجاد شود. گفتنی است که رهیافت تهدید متقابل از این جهت دارای اهمیت می باشد که توانسته است زمینه های لازم برای بازدارندگی ادراکی را به وجود آورد. دیپلماسی دفاعی از این قابلیت برخوردار است که مرز بین دفاع، بازدارندگی و الگوی تهاجمی را از یکدیگر تفکیک کند.

در ج.ا. ایران، وجود اقوام در جهت تقویت ارزش های جامعه ایرانی، یک فرصت است. تحولات اجتماعی در کشور و تغییرات اجتماعی پس از جنگ تحمیلی، وضعیت جامعه قومی را با انتظارهای خاصی برای مقابله با تهدیدهای دشمن مواجه ساخته است. این تحقیق با هدف شناخت وضعیت جامعه قومی و میزان همگرایی ایشان با حاکمیت در مقابله با تهدیدهای دشمن با رویکرد استفاده از فرصت تنوع اقوام در کشور انجام شده و یافته های پژوهش (مبتنی بر روش اسناد و مدارک علمی و پیمایش) از چهار قوم آذری، کرد، عرب و بلوچ، تصور نادرست واگرایی جامعه قومی و عدم همراهی و تعامل با مدیریت کلان کشور را نقض نموده و بر آمادگی جامعه قومی برای مقابله با دشمن تاکید دارد، در عین حال، جایگاه هریک از اقوام و میزان تمایل به مشارکت در همگرایی با حاکمیت متفاوت است. مقاله حاضر بخشی از یافته های یک پژوهش در گستره ملی در مورد اقوام است که در نیمه دوم سال 1389 و نیمه اول سال 1390 اجرا شده و در ابتدای سال 1391 تحلیل ها و گزارش نهایی ارائه شده است.

ج.ا. ایران با تهدیدهای راهبردی مختلفی روبه رو می باشد و به دلیل حضور قدرت های فرامنطقه ای و مداخله گر در نظام های تابعه آن مجبور به طراحی نظام های مدیریتی مختلفی خواهد بود. در این میان، منطقه خلیج فارس از جمله مناطقی است که هم برای ایران دارای ارزش راهبردی است و هم کانون تهدیدهای قدرت های مخالف و مداخله گر علیه این کشور می باشد. در این راستا ایران برای مقابله با این تهدیدها، نیازمند نظام های واپایشی از جمله نظام بازدارندگی منطقه ای می باشد. این نظام تحت تاثیر متغیرهای نظام منطقه ای خلیج فارس خواهد بود و بر اساس چنین متغیرهایی، الگوی منطقی و فیزیکی آن شکل می گیرد.. این پژوهش ضمن بررسی بنیان های نظری بازدارندگی و ارائه الگوی تحلیلی بازدارندگی منطقه ای به بررسی ویژگی های محیط امنیتی و راهبردی نظام خلیج فارس پرداخته و سرانجام الگوی بازدارندگی منطقه ای ج.ا.ایران را در چنین محیطی ترسیم می نماید. نویسندگان بر این باورند که بازدارندگی مثلثی و شبکه ای از جمله الگوهای کارآمد در راهبرد کلان دفاعی ایران می باشد.

شبکه اجتماعی رزمندگان، حلقه ای اساسی در ایجاد شبکه های اجتماعی دانش بنیان در حوزه عمومی و زمینه ساز استقرار سامانه های مدیریت دانش در نیروهای مسلح می باشد. این پژوهش، به روش پژوهش های مساله بنیان، با بهره گیری از رویکرد روش شناختی طراحی پژوهی، سامانه اطلاعاتی مورد نیاز برای شبکه اجتماعی رزمندگان را در دستور کار خود قرار داده است. در این پژوهش از منظری فنی- اجتماعی به این مساله نگاه شده و چارچوب نظری آن، بر اساس رویکردها و جهت گیری های مختلفی بنیان نهاده شده است. افزون بر مبانی نظری، بر اساس اقدام هایی که در مطالعات میدانی انجام شده است، شواهد تجربی متعددی نیز گردآوری شده اند. با تالیف مبانی نظری و شواهد تجربی، دستاورد این پژوهش، در قالب طرح سامانه اطلاعاتی ارائه شده است. تشریح ویژگی ها و قابلیت های این سامانه اطلاعاتی، که پاسخی به مساله پژوهش هستند، مقصود اصلی این تحقیق می باشد.

هدف اصلی این تحقیق، تدوین هدف های کلان، سیاست ها و راهبردهای توسعه تربیت بدنی و ورزش نیروهای مسلح ج.ا. ایران است. به این منظور، پس از بررسی وضعیت موجود، انجام مصاحبه های کیفی و مطالعه تطبیقی کشورهای مبنا (10 کشور) به تعیین فهرست مقدماتی قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدهای تربیت بدنی نیروهای مسلح پرداخته شد. بررسی ها نشان دادند که تربیت بدنی نیروهای مسلح در موقعیت راهبردی تهاجمی قرار دارند. در مرحله بعد، راهبردهای توسعه تربیت بدنی نیروهای مسلح تدوین شد. هدف های کلیدی تدوین شده عبارت بودند از: تقویت و توسعه علمی و عملی آمادگی جسمانی، مهارت های بدنی و ورزشی به منظور دستیابی به سطح مناسب شاخص های تعیین شده، ارتقای ورزش قهرمانی ن.م به منظور دستیابی به سکوهای برتر در رقابت های داخلی و خارجی (سیزم) به ویژه در رشته های کاربردی، تقویت و ارتقای ورزش همگانی در سطح نیروهای مسلح، تقویت و ارتقای ورزش های همگانی و قهرمانی بسیج مستضعفان.