محیط زیست طبیعی
سال:1397 | دوره:71 | شماره:4 |تعداد مقالات:12

حجم پسماندهای پارچه ای تولید شده در سراسر جهان دائما درحال افزایش است. بخش قابل توجهی از این پسماندها دارای قابلیت بازیافت شدن یا تبدیل شدن به کمپوست می باشند اما در کشور ما، برای مدیریت پسماند های پارچه ای، راهی جز سوزاندن و دفن وجود ندارد. در بین انواع پارچه ها، برخی دارای قابلیت زیست تخریب پذیری بیشتری می باشند و می توانند تحت شرایط مناسب، با سرعت قابل قبول تجزیه شوند. در این پژوهش قابلیت تجزیه ی پارچه های ریون، تحت شرایط کمپوست سازی مورد بررسی قرار گرفت. در طول فرآیند کمپوست سازی، دما، رطوبت و هوادهی تحت کنترل بوده و در زمان های مشخص، از پارچه ها نمونه برداری شد و تغییرات برخی پارامتر های عملیاتی نظیر دما، رطوبت و pH مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات ساختار و مورفولوژی پارچه ها قبل و بعد از تجزیه، به وسیله ی طیف FTIR و تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) بررسی شد و در پایان فرآیند، با اندازه گیری کاهش وزن ناشی از تبدیل مواد آلی توسط میکرو ارگانیسم ها، میزان تجزیه ی این پارچه ها ارزیابی شد. در آخر درجه ی بالغ شدن کمپوست حاصل نیز به وسیله ی آزمون جوانه زنی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج این بررسی ها، تغییرات در پیوندهای هیدروژنی موجود در زنجیره های سلولزی پارچه ی ریون را نشان داد. با توجه به درصد کاهش وزن نمونه ها در انتهای آزمون، پارچه ی ریون دارای قابلیت تجزیه تحت شرایط کمپوست سازی می باشد و نتایج آزمون جوانه زنی نشان داد که کمپوست حاصل، از نظر بالغ شدن در سطح قابل قبولی قرار دارد.

طرح های توسعه منابع آب (نظیر احداث سدها) دارای اثرات زیست محیطی متعددی می باشد، که تغییر رژیم طبیعی رودخانه و کاهش جریان سطحی پایین دست از مهم ترین آن است. یکی از مهم ترین چالش ها در برنامه ریزی منابع آب برآورد حق آبه زیست محیطی در رودخانه ها متاثر از متغیرهای طبیعی، درک اهمیت حفاظت از منابع آب، تنوع زیستی و زیست بوم وابسته به جریان رودخانه می باشد. جریان زیست محیطی توصیفی از زمان، کیفیت و مقدار جریان مورد نیاز برای حفظ آب شیرین، اکوسیستم مصب رودخانه، رفاه انسان و معیشت وابسته به آب است. هدف اصلی از تحقیق حاضر، برآورد حقآبه زیست محیطی رودخانه گرگانرود (ایستگاه آق قلا)بر اساس دوره آماری 33 ساله، از روش های هیدرولوژیکی: تنانت، تسمن، جریان پایه آبزیان، منحنی تداوم جریان و تغییر منحنی تداوم جریان در ماه های مختلف سال می باشد. نتایج به دست آمده نشان می دهد حداقل دبی گرگانرود (ایستگاه آق قلا) جهت تأمین جریان زیست محیطی با استفاده از روش-های فوق به ترتیب مساوی 27/2، 8/1، 51/5، 47/4و 33/3 (کلاس مدیریت زیست محیطی C) متر مکعب بر ثانیه باید می باشد. در این تحقیق نشان داده شده است که در غیاب اطلاعات اکولوژیکی، شاخص های هیدرولوژیکی می توانند برای یک تخمین اولیه از نیازهای جریان زیست محیطی مورد استفاده قرار گیرند.

فلزات سنگین درون محیط تجزیه ناپذیر بوده و می توانند برای بسیاری از گونه های جانوری خطرناک باشند. به همین دلیل، حذف یون فلزات سنگین از آب و فاضلاب به منظور سلامت عمومی و محیط زیست فرآیندی مهم محسوب می شود. از این رو ارائه یک روش مطمئن که ضمن رفع آلودگی های صنعتی، کم هزینه و سازگار با محیط زیست باشد بسیار ضروری است. این تحقیق با هدف بررسی حذف یون کروم شش ظرفیتی از پساب به وسیله جاذب های ریشه، ساقه و برگ زرشک صورت پذیرفت. میزان pH اولیه محلول، زمان واکنش، وزن جاذب و غلظت اولیه کروم از مهم ترین پارامترهای مورد بررسی بوده که در این تحقیق میزان تغییرات آن ها در هر جاذب مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که کارایی حذف کروم شش ظرفیتی با افزایش pH و غلظت اولیه کروم کاهش می یابد، در صورتی که با افزایش مقدار جاذب و مدت زمان تماس ذرات جاذب با محلول حاوی یون کروم، درصد حذف افزایش یافته و سپس به حالت تعادل می رسد. همچنین حداکثر ظرفیت جذب برای جاذی های ریشه، ساقه و برگ زرشک به ترتیب برابر 92/23، 6/15 و 40/32میلی گرم بر گرم بدست آمد. نتایج حاصل از مطالعات تعادلی مشخص ساخت که فرآیند جذب از مدل ایزوترمی لانگمیر پیروی می کند. بنابراین استفاده از ضایعات ارزان قیمت کشاورزی و سازگار با محیط زیست به منظور حذف فلز سنگین کروم و امکان استفاده مجدد از این آب ها در مصارف کشاورزی در کشور بسیار راه گشا می باشد.

روش شمارش محصول سرپای گروههای سرگین یکی از روشهای مهم برآورد اندازه جمعیت گونه های مختلف گوزن در زیستگاههای جنگلی است. آگاهی از نرخ ناپدید شدن گروههای سرگین یکی از ملزومات این روش برای تبدیل تراکم گروههای سرگین به تراکم حیوان است. نرخ ناپدید شدن گروههای سرگین در شرایط محیطی مختلف متفاوت است و می تواند درستی برآورد فراوانی را تحت تاثیر قرار دهد. در این پژوهش نرخ تجزیه و ناپدید شدن گروه های سرگین گوزن زرد ایرانی در یک دوره 12 ماهه در پناهگاه حیات وحش دشت ناز بررسی شد. نشانه گذاری و پایش گروه های سرگین در ترانسکت های نواری انجام شد. میانگین مدت زمان تجزیه و ناپدید شدن گروه های سرگین به ترتیب SE 59/5 ± 84/94 و SE 71/2 ± 79/45 روز برآورد شد. نرخ تجزیه و ناپدید شدن گروه های سرگین تفاوت معنی داری را بین ماه های مختلف سال نشان داد. مدت زمان تجزیه گروههای سرگین در ماه های شهریور، مهر و آبان طولانی تر و در اردیبشهت و فروردین کوتاه تر از سایر ماه ها بود. نرخ تجزیه همبستگی معنی داری با میانگین تبخیر روزانه، دمای روزانه، و سرعت باد نشان داد. میزان تجمع و تجزیه گروه های سرگین از هفتادمین روز تا صد و چهلمین روز و از دویست و هفتادمین روز تا سیصد و دهمین روز برابر بود که بیانگر حالت پایدار گروههای سرگین روی زمین در این دو دوره بود.

شرایط اقلیمی از دیدگاه برنامه ریزی گردشگری بسیار اهمیت دارد. گردشگران در جستجوی اقلیم مطلوب یا اقلیم آسایش هستند که در آن افراد احساس نارضایتی و عدم آسایش اقلیمی ندارند. مناسب ترین زمان برای تفرج به لحاظ شرایط اقلیمی، زمانی است که شاخص های اقلیمی در حد آسایش و رضایت خاطر انسان باشند. در این پژوهش با توجه به اینکه اطلاعات اقلیمی مقصد گردشگری بسیار اهمیت دارد، به گزینش مکان های مناسب از نظر شرایط اقلیمی در سامان عرفی منج، استان چهارمحال و بختیاری پرداخته شد. سپس نقشه مطلوبیت تفرجی از منظر اقلیمی در منطقه تهیه شد. در این پژوهش با استفاده از دمای متوسط ماهانه و سنجش سرعت باد، به محاسبه شاخص قدرت خنک کنندگی محیط (شاخص بیکر) پرداخته شد و سنجش سرعت باد در ایستگاه لردگان با توجه به نزدیک ترین ایستگاه به منطقه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که بیش ترین دما مربوط به ماه های تیر و مرداد و کم ترین دما مربوط به ماه های دی و بهمن می باشد. هم چنین میزان شاخص بیکر از نظر شرایط زیست اقلیمی، در ماه های فروردین، مهر، آبان و آذر، بین10تا 20 اندازه گیری شده است که شرایط مطلوب طبیعی دارد همچنین بیش ترین مطلوبیت در طبقات ارتفاعی 2094-1894 و 2494-2294 و 2694-2494 آمده است که در هر سه طبقه ارتفاعی نُه ماه از سال دارای شرایط زیست اقلیمی مطلوب طبیعی در منطقه می باشد. با استناد بر این پژوهش، هشت ماه از سال بیش ترین مطلوبیت تفرجی با مساحت 90/ 3065 هکتار و4/64 درصد از منطقه را در بر گرفته است.

اطلاعات اندکی در ارتباط با توزیع ارتفاعی سوسماران در ایران در دسترس است. در حالی که تعیین مناطق ارتفاعی با بیشترین تعداد گونه میتواند برای انتخاب مناطق حفاظت شده مفید باشد. در مطالعه حاضر الگوی توزیع ارتفاعی 48 گونه از سوسماران ایران متعلق به خانواده لاسرتیده در امتداد شیب های ارتفاعی مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تعیین الگوی توزیع ارتفاعی اعضای خانواده لاسرتیده مدل رقومی ارتفاع کشور به طبقات ارتفاعی صد متری تقسیم شد و تعداد گونه در هر طبقه ارتفاعی ثبت شد. ارزش عددی متغیرهای شیب، مساحت، ارتفاع، شاخص تشعشع حرارتی، شاخص نرمال شده پوشش گیاهی، بارش سالیانه، بارش در مرطوب ترین ماه سال، بارش در خشک ترین ماه سال، بارش در مرطوب ترین فصل سال، بارش در سردترین فصل سال، بارش در خشک ترین فصل سال و بارش در گرم ترین فصل سال در هر طبقه ارتفاعی از طریق جعبه ابزار Raster استخراج شده و بعد از بررسی میزان همبستگی بین این متغییرها با استفاده از معیار VIF متغیرهای با همبستگی بالا حذف شدند. سپس با اجرای آنالیز رگرسیون چندگانه مهمترین متغییرهای موثر بر توزیع ارتفاعی گونه های خانواده لاسرتیده دو متغییر مساحت و بارش در گرمترین فصل سال شناسایی شد. الگوی کلی توزیع سوسماران خانواده لاسرتیده در امتداد شیب های ارتفاعی به صورت تک اوجی بوده و بیشترین تعداد گونه ها در ارتفاع 1475 تا 1675حضور دارند.

مدلهای هیدرولوژیک بارش-رواناب ابزارهای مهمی در پروژه های منابع آبی هستند. بطور کلی کارایی این گروه مدلها وابسته به انتخاب مناسب پارامترهای مدل است. براین اساس روشهای متعددی برای برآورد پارامترهای هیدرولوژیک ابداع شده اند. تحقیق حاضر با هدف مقایسه عملکرد مدلهای هیدرولوژیک ادراکی TANK، SIMHYD و AWBM که از قابلیت برآورد غیر مستقیم پارامترهای مدل بهره می برند، در شبیه سازی جریان دبی حوزه آبخیز بابلرود واقع در استان مازندران شکل گرفت. فرآیند کالیبراسیون خودکار این مدلها با کاربرد الگوریتم جستجوی تکاملی ژنتیک و استفاده از توابع هدف NSE و RMSE به عنوان عوامل تعیین کننده سطح خطا و آستانه های توقف شبیه سازی طراحی شد. در این روال داده های هواشناسی و آب شناسی دما، تبخیر و تعرق، بارش و دبی در مقیاس روزانه از سازمانهای مربوطه تهیه و پس از اعتبارسنجی مقدماتی و ترمیم گپ های موجود به بخشهای تعادل سنجی، آموزش و تست تقسیم بندی شدند. براساس نتایج حاصل، نمایه NSE برای گام آموزش و تست مدل TANK (0, 59 تا 0, 72)، و نمایه RMSE برای گام آموزش مدل SIMHYD (0, 83) و گام تست مدل TANK (0, 15) را برترین شبیه ساز معرفی می کند. مطابق با نتایج نمایه های تحلیلی مشخصه های جریان، بطور کلی شبیه سازی های انجام شده در مقادیر دبی کم آبی (به استثنای مدل TANK)، دبی متوسط و دبی پرآبی جریان با تطابق قابل قبولی انجام شده است. این درصورتی است که شبیه سازی شیب منحنی تداوم جریان که به نوعی بیانگر شدت تغییرات است (به استثنای مدل TANK در گام آموزش)، نتایج قابل قبولی ارایه نکرد. لیکن با توجه به ضعف و قوتهای مطرح شده، مدلهای مذکور پس از انجام تست های مقدماتی در شرایط متفاوت اقلیمی کشور، می توانند به عنوان شبیه سازهایی قابل قبول جهت مدیریت منابع آبی خصوصا در حوزه های فاقد اطلاعات آماری مورد استفاده قرار گیرند.

در ایران گرگ یکی از گوشتخوارانی است که با مردم محلی بیشترین تضاد را دارد. متاسفانه تضاد بین انسان و گرگ در استان همدان به اوج خود رسیده است بطوریکه در سالهای اخیر 60 مورد حمله به انسان ( اغلب کودکان و افراد مسن ) و بیش از 100 مورد حمله به دام اهلی در این استان ثبت شده است. یکی از راهکارهای مدیریتی موثر جهت مدیریت این تعارض بررسی نگرش و تعیین ساختار جوامع محلی (از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و غیره) است. با این وجود بیشتر مطالعات صورت گرفته در جهان جنبه های تکنیکی کاهش تضاد را بررسی کرده اند. به همین دلیل هدف از پژوهش حاضر بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی موثر بر آسیب پذیری جوامع محلی در مقابل حملات گرگ در استان همدان است. بدین منظور 400 پرسشنامه طراحی و به تفکیک هر شهرستان در کل استان با مردم محلی ساکن در روستا مصاحبه صورت گرفت. نتایج آنالیز رگرسیون لجستیک دوتایی نشان داد متغیر تعداد سگ گله، رها کردن لاشه گرگ در اطراف محل سکونت، دفن لاشه، اندازه گله و انتقال گرگ به مناطق دیگر جزو متغیر های معنی دار هستند. بطوریکه افزایش تعداد سگ گله میزان آسیب پذیری در برابر حملات گرگ را کاهش خواهد داد. افرادی که اعتقاد دارند رها کردن لاشه گرگ در اطراف محل سکونت آنها منجر به بازگشت گرگ خواهد شد از آسیب پذیری آنها در برابر حملات گرگ کم خواهد شد و آنهایی که لاشه دام اهلی خود را در یک مکان مشخص دفن میکنند میزان آسیب پذیری آنها در برابر حملات گرگ کمتر خواهد شد. دیگر نتایج نشان داد افرادی که گله های بزرگتری دارند در برابر حملات گرگ آسیب پذیرتر خواهند بود. افرادی که موافق انتقال گرگها به مناطق دیگر به عنوان یک استراتژی در برابر کاهش حملات گرگ هستند آسیب پذیری کمتری خواهند داشت. در این مطالعه جهت کاهش آسیب پذیری جوامع محلی در برابر حملات گرگ پیشنهاداتی داده شد.

آلودگی آب به فلزات سنگین به لحاظ مخاطرات آن برای سلامت انسان، به عنوان یک مشکل بهداشتی جدی در جهان مطرح است. از این رو حذف این آلاینده ها از محیطهای آلوده حائز اهمیت است. در مطالعه حاضر نانوکامپوزیت کربنی از گرافن اکساید و کربن فعالِ تهیه شده از زائدات لیگنوسلولزی ساخته شد و سپس شرایط بهینه حذف سرب توسط آن به روش تاگوچی مورد بررسی قرار گرفت و اثر 4 عامل موثر بر جذب، شامل دوزهای مختلف جاذب، مقادیر مختلف pH، غلظت های اولیه و زمانهای تماس متفاوت در 5 سطح بررسی شد. عدد یدی نانوکامپوزیت فوق 920 میلی گرم بر گرم تعیین شد. حداکثر راندمان حذف سرب توسط نانوکامپوزیت کربنی، در شرایط دوز 5/0 گرم بر لیتر جاذب، 6pH=، غلظت اولیه سرب 50 میلی گرم بر لیتر و زمان تماس 60 دقیقه به دست آمد. بر اساس نتایج به دست آمده، نانوکامپوزیت ساخته شده در تحقیق حاضر، از قابلیت بالایی در حذف سرب از محلول آبی برخوردار است و می توان به عنوان یک جاذب ارزان، برای تصفیه پساب های آلوده به سرب پیشنهاد گردد.

آتش سوزی در عرصه های طبیعی یکی از عوامل کاهش سطح جنگل ها و مراتع ایران است. در این پژوهش، حساسیت آتش سوزی بر روی عرصه های جنگلی و مرتعی استان مازندران با استفاده از روش های داده مبنا مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. از اینرو، 14 متغیر مستقل محیطی جهت تعیین پاسخ به نقاط فعال آتش سوزی سنجنده مادیس استفاده گردید. این متغیرها در روش های داده مبنای رگرسیون لجستیک و شبکه های عصبی که روش مؤثری برای استخراج خودکار اهمیت عوامل بر روی حساسیت آتش سوزی است، استفاده شد. نتایج نمودار منحنی تشخیص عملکرد نسبی برای داده های اعتبارسنجی نشان داد که هر دو روش از دقت بالایی (بیش تر از 89 درصد) در تشخیص نقاط فعال حریق سنجنده مادیس برخوردار هستند که روش شبکه عصبی از تشخیص بالاتری با 88 درصد برای نمایش مناطق با حساسیت بالا نسبت به روش رگرسیون لجستیک با حدود 85 درصد برخوردار است. ضریب همبستگی بین دو روش نشان داد که 97/0 پهنه های حساسیت در دو روش نسبت به هم یکسان هستند. 6/21 درصد از مساحت کل استان مازندران در پهنه های با حساسیت بالا و بسیار بالای آتش سوزی جنگل و مراتع قرار دارد. نقشه ی حساسیت آتش سوزی جنگل ها و مراتع ارائه شده در این تحقیق می تواند به عنوان نقشه اساسی برنامه راهبردی در استان مازندران مورداستفاده قرار گیرد تا در ارزیابی برنامه های آسیب پذیری و برنامه ریزی برای تقلیل این آسیب ها مورداستفاده قرار بگیرد.