فقه پزشکی
سال:1395 | دوره:8 | شماره:28-29 |تعداد مقالات:8

صدمات وارد بر استخوان ها گاه به صورت شکستگی استخوان، گاه به صورت کوبیدگی و خردشدن آن و گاه به صورت ترک برداشتن بروز و نمود می یابد. دررفتگی استخوان نیز از جمله صدمات وارد بر استخوان هاست که در مورد میزان دیه این صدمه اختلافات قابل توجهی میان فقهیان وجود دارد. در این موضوع، برخی از فقها حکم دررفتگی استخوان سر را به سایر استخوان های بدن نیز تسری داده اند و برخی دیگر با تمسک به روایت ظریف بن ناصح، برای دررفتگی هر یک از استخوان ها، دیه خاص و متمایزی از دیگر دررفتگی ها در نظر گرفته اند و برخی دیگر دیه این صدمه را در قالب یک قاعده بیان کرده و معتقدند که در دررفتگی استخوان، یک دوم دیه شکستگی آن ثابت است. مقنن نیز با توجه به این اختلافات رویه واحدی را در پیش نگرفته است. مقاله پیش رو با توجه به اهمیت این موضوع با روش کتابخانه ای و رویکرد توصیفی تحلیلی، ضمن مفهوم شناسی صدمه دررفتگی، به بررسی دیدگاه های فقهی، مدارک و مستندات آن ها و دیدگاه قانونگذار در این خصوص می پردازد و در پایان نیز پیشنهادهایی در راستای اصلاح موجود ارائه خواهد داد.

مقاله پیش رو، در خصوص نماز بیماران و افراد معلولی است که قادر به تکلم با حنجره خود نبوده و برای قرائت در نماز، از «زبان اشاره» و یا از دستگاه «حنجره مصنوعی» استفاده می کنند. بر اساس یافته های این تحقیق، می توان قرائت با دستگاه حنجره مصنوعی را، برای چنین شخصی، به منزله «قرائت واقعی» در نماز، به حساب آورد، چراکه عرف کسی که می تواند با دستگاه سخن بگوید را قادر به تکلم می داند. همچنین دلیلی وجود ندارد که بگوییم ادله وجوب قرائت، از چنین قرائتی که به کمک دستگاه، توسط خود شخص انجام می شود، منصرف است.علاوه بر این، عرف به «قرائت با حنجره مصنوعی» نیز «سخن گفتن» و «قول» اطلاق می کند، ضمن این که قرائت با دستگاه، به قرائت دهانی نزدیک تر و شبیه تر است تا زبان اشاره که بدل قرائت شمرده می شود. بنابراین می توان گفت چنین شخصی، مشمول ادله وجوب قرائت خواهد بود و با استفاده از حنجره مصنوعی، تکبیره الاحرام، قرائت و سایر اذکار نماز را انجام می دهد.

پیشرفت علم پزشکی در درمان ناباروری با وجود امیدواری به زوجین نابارور در رسیدن به آرزوی فرزنددارشدن، چالش های فقهی و حقوقی بسیاری به وجود آورده است. از جمله این مسائل می توان به ارث جنین منجمد در باروری پس از مرگ به عنوان موضوع جدید اشاره کرد و این پرسش اصلی را مطرح نمود که در فرض استفاده توسط صاحبان، جنین منجمد می تواند پس از مرگ پدر سهم الارثی از ترکه او داشته باشد، در مقاله حاضر سعی بر آن شده است به روش توصیفی تحلیلی با اتکا به نظرات فقهی، فتوای فقها و نظرات مختلف حقوقی در پی پاسخ به سوال مزبور برآییم، پس از پذیرش مشروعیت باروری با جنین های منجمد متوفی، با مقایسه وضعیت کافر و جنین منجمد بهره بری از ارث آن تعدیل یافته و قوانین و قواعد فقهی صادرشده بر حمل طبیعی را به دلیل مغلوبیت حمل طبیعی در گذشته و زمان قانونگذاری ناظر به همان مورد دانستیم به علاوه با توجه به ماده 875 قانون مدنی که حمل را از زمان انعقاد موجود می داند و تاکید بر شرط موخر و مصلحت طفل، پذیرش ارث جنین منجمد را با مصالحه با سایر وراث و انتقال به رحم قبل از تقسیم ترکه و محروم نساختن آن از حق طبیعی خود، یعنی ارث قابل دفاع می دانیم.

مقدمه:برخی پژوهش ها نشان داده اند که آگاهی و نگرش مثبت به مذهب و آموزه های معنوی در مداخله های پیشگیرانه و درمانی می تواند عامل موثری به حساب آید. امروزه این سوال از سوی محققین مطرح است که آیا آموزه های دینی در ارائه خدمات سلامت و اعتقادات مذهبی  می تواند بخشی از فرایند مراقبت، مشاوره و درمان باشد؟ هدف از این مطالعه بررسی تاثیر آموزش های مذهبی مرتبط با بارداری بر سطح آگاهی های مذهبی زنان باردار مراجعه کننده به درمانگاه های های پریناتال منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران است.روش: پژوهش حاضر یک پژوهش نیمه تجربی با طرح پیش آزمون پس آزمون با گروه شاهد می باشد. جامعه پژوهش شامل 84 زن نخست زا در 28-20 هفته بارداری با نگرش مذهبی متوسط یا ضعیف می باشد و به طور تصادفی به دو گروه کنترل و مداخله تقسیم شدند (42 نفر در هر گروه و از بین 220 نفر انتخاب شدند). ابزار جمع آوری اطلاعات شامل پرسشنامه های سنجش آگاهی مذهبی و دموگرافیک بوده است و با استفاده از آزمون های مجذور کای، آزمون اندازه گیری های مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: فراوانی افراد دارای آگاهی مذهبی متوسط از 100% در قبل از مداخله به 2.4 درصد بلافاصله و به 11.9 درصد در 2 ماه بعد از مداخله کاهش یافت، در حالی که در گروه کنترل بعد از آموزش های روتین بیمارستان تغییری نداشت و 2 ماه بعد به 92.9 درصد رسید. نمره آگاهی مذهبی بین دو گروه مداخله آموزشی و کنترل قبل از مداخله تفاوت آماری معنی داری وجود نداشت (0.1=p) حال آنکه بین دو گروه بلافاصله بعد از مداخله (0.001=p) و 2 ماه پس از اتمام مداخله تفاوت معنی داری وجود داشت (0.001=p). نتیجه گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد سطح آگاهی مذهبی مادران تا 2 ماه بعد از آموزش نسبت به کنترل بالا ماند، لذا پیشنهاد می شود مطالعات وسیع تر با حجم نمونه بیشتر به منظور استفاده در برنامه ریزی آموزشی در مراقبت های دوران بارداری انجام گیرد.

مقدمه: زنان باردار باید از میزان آگاهی خود از مقررات فقهی حقوقی سقط جنین آگاه باشند، زیرا این آگاهی آموختنی است و عدم آموزش خوب زنان باردار از مقررات می تواند در آینده نزدیک سلامت مادران باردار را به خطر اندازد. این مطالعه با هدف تعیین میزان آگاهی زنان باردار مراجعه کننده به کلینیک زنان بیمارستان امیرالمومنین شهرستان زابل از مقررات فقهی و حقوقی سقط عمدی جنین انجام، شد. روش: مطالعه به صورت مقطعی انجام شد و 60 زن باردار به روش نمونه گیری تصادفی ساده مورد بررسی قرار گرفتند. برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه محقق ساخته و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 22 استفاده گردید. یافته ها: از کل جمعیت مورد بررسی 15% از آگاهی حقوقی زیاد و 65% میزان آگاهی حقوقی در سطح متوسط داشتند. همچنین 11.67 درصد آگاهی فقهی زیاد و 78.33 درصد آگاهی فقهی در سطح متوسط داشتند. نتایج نشان داد بین میزان تحصیلات و آگاهی از مقررات فقهی و حقوقی رابطه معنادار وجود داشت، ولی بین متغیرهای محل سکونت، میزان درآمد، وضعیت اشتغال و سن با میزان آگاهی از مقررات فقهی و حقوقی زنان رابطه معناداری وجود نداشت. نتیجه گیری: با توجه با نتایج تحقیق، ارتقای سطح آگاهی زنان از مقررات فقهی و حقوقی سقط جنین و فراهم ساختن امکانات لازم و برگزاری کلاس ها در جهت آگاه سازی زنان باردار از خطرات سقط گام بلندی در جهت کاهش سقط جنین و مرگ مادران و در نتیجه ارتقای کیفیت زندگی آنان می باشد.

مساله پیوند اعضا، به لحاظ اهمیت فوق العاده ای که در مسائل فردی و اجتماعی دارد، مورد توجه قانونگذاران کشورها قرار گرفته و اکثر کشورهای پیشرفته برای پیوند اعضا قانون دارند و در کشور ایران هم آیین نامه ای در تاریخ 25/2/1381 توسط هیات وزیران به تصویب رسید، از آنجایی که اهداکنندگان انسانی بسیار کم تر از متقاضیان عضو پیوندی هستند و بسیاری از متقاضیان هرگز به آرزویشان نمی رسند و خطر مرگ متوجه آنان است و متحمل رنج در زندگی هستند، بنابراین پزشکان برای تامین عضو پیوندی به فکر استفاده از مصنوعات و منابع نامحدود حیوانی  افتاده اند. برخی از حیواناتی که برای پیوند به انسان سازگار هستند، به لحاظ فقهی، نجس العین و مردار هستند و باید حکم فقهی پیوند آن ها معلوم گردد. بنابراین هدف نوشته پیش رو کاوش و بررسی مبانی فقهی مساله در جهت روشن شدن حکم آن است. پژوهش حاضر به روش توصیفی تحلیلی با رویکرد قرآنی روایی و تمرکز بر فقه امامیه صورت می پذیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد که پیوند اعضای حیوان نجس العین و یا مردار به انسان بر اساس مبانی فقه مانند آیات قرآن، روایات، عقل، قواعد فقهی و اصول عملیه جایز بوده و فتاوای برخی از مراجع تقلید هم موید این مطلب است. پیوند عضو حیوان نجس العین و مردار جایز می باشد، زمانی که عضو پیوندی جزء بدن انسان شود و روح در آن حلول نماید، طاهر است و نماز با آن صحیح می باشد.

از آنجا که ژن های انسان از اجزا و اعضای بدن او محسوب می شوند، نظریاتی که در مورد رابطه حقوقی میان انسان و جسم او مطرح شده است، در رابطه حقوقی میان انسان و ژن هایش نیز صدق می کند. مهم ترین مساله ای که در رابطه حقوقی انسان با ژن هایش وجود دارد، مساله حق انتقال ژن ها به غیر و کسب درآمد تجاری از آن هاست. بر اساس آنچه در موضوع حق یا حکم بودن استفاده از اجزا و اعضای بدن مطرح شده است، انتقال مواردی که از نظر شرعی و عرفی در قابلیت انتقال آن ها شبهه ای وجود نداشته باشد، برای نمونه موجب ضرر به نفس یا ایجاد نقص در بدن نباشند و عرف عقلا نیز آن ها را بپذیرد، جایز خواهد بود، در نتیجه در مورد ژن ها نیز حتی اگر قائل به حق انتفاع فرد از ژن هایش و اختصاص آن ها به افراد باشیم، همچنان امکان انتقال و معامله آن ها در صورت عدم وجود مانع عقلی و شرعی وجود دارد. همچنین در مورد معامله مواد ژنتیکی بدن انسان، صرف امکان استفاده از آن در تحقیقات، می تواند منفعت مشروع و عقلایی برای حکم به صحت معامله آن ها باشد، البته به شرط آنکه این تحقیقات غیر اخلاقی و غیر شرعی تشخیص داده نشوند.

به بانویی که به سبب سالخوردگی در سن و تغییرات جسمی عادت ماهیانه او قطع و در نتیجه از حیض و حمل ناامید گردد، یائسه گفته می شود. در قرآن و سنت نص خاص و ضابطه ای معین درباره سن شروع یائسگی وجود ندارد و به همین دلیل فقیهان با استناد به آیه ها و روایت های واردشده، در نظرگرفتن اقتضائات زمان و مکان، توجه به سن یائسگی همسالان و خویشان نزدیک در این زمینه اجتهاد نموده اند و نتیجه آن آرای مختلفی است که نه به عنوان حکمی قطعی، بلکه فقط به عنوان دلیل ظنی و اماره و بیان حد متوسط سن یائسگی قابل طرح و بررسی است. در علم پزشکی نیز روش مطمئنی برای تعیین زمان دقیق یائسگی وجود ندارد و وقوع آن بیشتر به زمینه ارثی و سبک زندگی زنان بستگی دارد. عدم اتفاق نظر فقیهان و وجود آرای مختلف درباره سن یائسگی، ابهام ها و پرسش های مطرح شده در نحوه انجام تکالیف شرعی و مسائل حقوقی حاصل از تردید در حیض یا استحاضه بودن خون، تغییرات فیزیولوژیکی حین یائسگی و بعد از آن و تاثیر آن بر روح و جسم بانوان پژوهش در این زمینه را ضروری می نماید. بدین منظور جهت تبیین موضوع، در این مقاله ابتدا به تعریف یائسگی، سپس بیان دیدگاه های مختلف فقها درباره سن شروع یائسگی پرداخته شده و در نتیجه دیدگاه عدم تحدید سن مشخص برای یائسگی، به عنوان رای راجح برگزیده شده است.