تاریخ پزشکی
سال:1393 | دوره:6 | شماره:20 |تعداد مقالات:7

مقدمه: دانش جراحی یکی از فرازهای مهم طب سنتی دوره اسلامی است. در میان اندام های مختلف، بخش جراحی اندام چشم، به دلیل ظرافت و حساسیت زیاد، نیاز به شناخت، تخصص و تجربه بالینی زیادی داشته است. با بررسی تالیفات در این حوزه، اصول ثابتی قابل ترسیم است که به صورت قوانین مشخص، مورد پذیرش و استفاده اکثر جراحان این دوره قرار داشته است. استخراج این اصول، اولین موضوع و بررسی تکنیک های جراحی چشم با روش داغ کردن نیز، موضوع دوم این تحقیق است.روش: روش تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوای متون اصلی دانش جراحی دوره اسلامی است. بر این اساس، آثار برجسته این حوزه بررسی محتوایی شده اند و دیدگاه های این افراد در زمینه روش داغ کردن چشم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت با روش استقرایی اصول و تکنیک های ثابت در این حوزه مشخص شده است.یافته ها: این تحقیق، موید این فرضیه است که جراحان دوره اسلامی، شناختی واضح و متمایز از انواع بیماری های پدیدآمده در چشم داشته اند. در طول این بازه زمانی، اصول و تکنیک های رایجی در سرتاسر جهان اسلام، از اندلس در غرب تا هند در شرق رواج داشته است.بحث و نتیجه گیری: تشخیص افتراقی بر اساس معیارهای: شکل ظاهری، محل ظهور، علت بیماری، رعایت اصول احتیاطی در نتیجه تجربه بالینی، زمان بندی مناسب جهت درمان به موقع، شناخت تخصصی از انواع داغه های مورد نیاز هر بیماری و تکنیک استعمال هر کدام، اصول ضروری این روش درمانی برای هر چشم پزشک است. تکنیک های جراحان نیز شامل داغ کردن با استفاده از داغه سوزنی، زیتونی، هلالی و عدسی شکل بوده است. جراح برای استفاده از هریک از داغه ها، تکنیک خاصی را رعایت می کرده است تا میزان ریسک آسیب دیدگی چشم به حداقل کاهش یابد.

انقلاب مشروطه یکی از تحولات تاثیرگذار در دوران معاصر ایران می باشد که در اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی کشور تاثیر چشمگیری داشت. با آغاز جنبش مشروطیت، این فرصت برای بانوان فراهم آمد که با انتشار نشریه های ویژه زنان به طرح برخی مسائل همچون ضرورت توجه به بهداشت فردی و عمومی، به خصوص سلامت مادر و کودک، بپردازند.توجه به بهداشت و سلامت یکی از ویژگی های مدرنیته می باشد که در آن زمان، نشریات زنان این مهم را جهت این گروه به عهده داشتند.مریم عمید سمنانی ملقب به مزین السلطنه جزء بانوان ایرانی بود که دومین نشریه اختصاصی زنان را به نام شکوفه منتشر کرد. این نشریه در سال های 1330 تا 1334 ق./ 1912 تا 1916 م. در تهران انتشار می یافت. این نوشتار بر آن است ضرورت های توجه به بهداشت و سلامت جامعه، به ویژه مادر و کودک، را در سال های یاد شده و از نگاه نشریه شکوفه بررسی کند.این بررسی نشان می دهد که بیشتر بحث های سلامت در این نشریه به سلامت دوران بارداری و زایمان زنان و نیز سلامت کودکان اختصاص داشته است. زنان علاوه بر نگهداری از کودکان، مسوول مراقبت از سلامت و بهداشت دیگر اعضای خانواده نیز بودند.

از جمله کهن ترین باورها و ساخته های ذهنی انسان ها در طول تاریخ، آن بوده است که اجرام آسمانی (ماه، خورشید، ستارگان، سیارات، شهاب سنگ ها و دنباله دارها) می توانند بر سرنوشت یا سلامت و بیماری افراد، تاثیر بگذارند، این اعتقادات-فارغ از جنبه های علمی یا غیر علمی آن ها-حتی در متون طبی و علمی روزگاران کهن، بازنمودهای فراوانی یافته است که در بررسی کلی، گستره فکری و اعتقادی اقوام باستانی را به نمایش می گذارد و حتی، توجیه گر بسیاری از عقاید امروزین اقوام مختلف در این باره است. در پژوهش حاضر، ضمن بررسی کهن ترین رویکردهای اساطیری/ تاریخی درباره باور مذکور، اندیشه های مردمان شرق دور (= چین، ختا، مغولان و...) به عنوان یکی از تمدن های پرنفوذ ادوار باستانی و تاریخی، مورد توجه قرار گرفته است. برای استناد بیشتر، «تانکسوق نامه ایلخانی» به عنوان مهم ترین متن ترجمه شده از طب چینی در قرن هشتم هجری، مبنای بحث قرار گرفته و نفوذ چنین باوری در طب اهل ختا، بر مبنای مندرجات آن کتاب، بیشتر بررسی شده است.

اعتیاد به عنوان یکی از بحران های چهارگانه قرن بیست و یکم می باشد که همه جوامع را درگیر کرده است. در حال حاضر با توجه به نرخ رشد سالانه اعتیاد (8%) و رشد جمعیت (زیر 3%)، تعداد مصرف کنندگان مواد افیونی 6 میلیون نفر برآورد می شود به علاوه شیوع اعتیاد در جوانان رو به رشد است به طوری که سن ابتلا به اعتیاد در ایران طی دو دهه اخیر به شدت کاهش یافته و به زیر 20 سال و گاهی به دوره راهنمایی رسیده است. به منظور مطالعه تاریخچه مواد مخدر و ارزیابی تاثیر پایبندی به اعتقادات اسلامی در گرایش دانشجویان دانشگاه پیام نور اردبیل به مصرف مواد مخدر از طریق پیشرفت تحصیلی از بین تعداد تقریبی 8000 دانشجوی در حال تحصیل در جریان نیم سال اول سال تحصیلی 89-1388 دانشگاه پیام نور مرکز اردبیل، تعداد 403 نفر از دانشجویان به عنوان نمونه آماری به شیوه خوشه ای تصادفی انتخاب گردید. حجم نمونه بر اساس جدول کرجسی مورگان با احتساب a=0.05 محاسبه گردید. روش پژوهش از نوع مطالعات توصیفی همبستگی بود. داده های مورد نیاز پژوهش به صورت میدانی با استفاده از پرسشنامه های زیر جمع آوری گردید: 1 پرسشنامه التزام عملی به اعتقادات اسلامی با پایایی (a=0.98)، دارای مولفه های التزام عملی به نمازخواندن (a=0.93)، التزام عملی به روزه گرفتن (a=0.94)، التزام عملی به احکام شرعی الهی (a=0.96) و التزام عملی به معاشرت با افراد مذهبی (a=0.92)، 2-پرسشنامه گرایش به مصرف مواد مخدر با پایایی (a=0.86)، دارای مولفه های عوامل خانوادگی (a=0.67)، عوامل اجتماعی-محیطی (a=0.59)، دوستان (a=0.63) و ویژگی های فردی (a=0.78). پیشرفت تحصیلی نیز در قالب معدل ترم قبل و معدل کل از دانشجویان پرسیده شد. داده های جمع آوری شده به صورت توصیفی گزارش شد. سپس سوالات اصلی تحقیق با استفاده از تحلیل مسیر به صورت استنباطی تحلیل گردید. نتایج تحلیل نشان داد که بین التزام عملی به اعتقادات اسلامی و گرایش دانشجویان نسبت به مصرف مواد مخدر رابطه منفی مستقیم و معنی دار وجود دارد. مجموع اثرات غیر مستقیم التزام عملی به اعتقادات اسلامی بر گرایش دانشجویان نسبت به مصرف مواد مخدر برابر -0.06 بوده که رقم نسبتا پایینی است.

مقدمه: همه اطبای طب سنتی ایرانی از گذشته تاکنون بر این امر اتفاق نظر دارند که هدف پزشکی، حفظ صحت موجود و اعاده صحت از دست رفته به بیمار است، ولی در روش به دست آوردن و تعلیم دانش مورد نیاز اختلاف نظرهایی داشتند که امروزه نیز به قوت خود باقی است. بررسی آن اختلافات، درس هایی جهت استفاده بهینه از طب سنتی در زمان حال در بر خواهد داشت.روش: مطالعه حاضر، مروری است بر مطالب پیرامون رویکردهای طبابت اصحاب طب سنتی که از کتب طب سنتی ایران همچون «هدایه المتعلمین» (ابوبکر ربیع بن احمد اخوینی بخارایی)، «مفتاح الطب و منهاج الطلاب» (ابوالفرج علی بن الحسین ابن هندو)، «ذخیره خوارزمشاهی» (سیداسماعیل جرجانی)، «فی فرق الطب للمتعلمین» (جالینوس)، «عیون الانباء فی طبقات الاطباء» (احمد بن قاسم ابن ابی اصیبعه) و چند منبع دیگر اقتباس و بررسی شده است.یافته ها: اطبای گذشته از روش هایی مبتنی بر عقل و تجربه برای کسب دانش طب و بکارگیری آن استفاده می نمودند و بر اساس اعتقاد به این که کدامیک از روش های مذکور مهم تر یا گاهی تنها راه برای پرداختن به امر طبابت است، در یکی از سه گروه اصحاب تجربه، قیاس و حیل قرار می گرفتند. تفاوت دیدگاه های این سه گروه توجیه کننده راهکارهای مختلفی است که برای تشخیص، انتخاب درمان و کسب دانش طب در پیش می گرفتند. تاکید گروهی از اصحاب تجربه صرفا بر استفاده از تجربیات قبلی، موجب تنگ شدن مسیر اجتهاد و اقتباس برای فهم بیماری های جدید و بیمارانی که شرایط یا عوارض جدیدی را گزارش می کردند، می شود. اصرار بر قیاس صرف بدون استفاده از تجربیات قبلی نیز تشخیص و درمان را دچار مشکل می نماید. همچنین پرداختن صرف به خود بیماری و نه بیمار آنچنان که اصحاب حیل به آن معتقد بودند راه را برای خطا خصوصا زیاده روی در استعمال اعمال یداوی و داروهای قوی باز می کند.بحث و نتیجه گیری: برای شناخت دقیق تر حقایق می بایست از روش های گوناگونی اعم از تجربه، آزمایش و تعقل و استدلال در اسباب بیماری و احوالات بیمار در کنار هم استفاده نمود. همان گونه که صناعت پزشکی در طول تاریخ به وسیله قیاس و تجربه با هم متوسع و متکامل گردیده، امروزه نیز هر که هر دو را به تناسب میزان کارایی شان در هر بیمار یا بیماری جدیدی بکار بندد، می تواند به صورت موثرتری به تشخیص و درمان بپردازد.

کنترل جمعیت یکی از گزاره های جدی جوامع بشری است که در طول تاریخ بشری به ویژه در سالیان گذشته، مکاتب مختلف فکری و دانشمندان درباره این موضوع، نظرات مختلفی را ارائه کرده اند. با رجوع به پیشینه تاریخی کنترل جمعیت جمعی از ادیان بشری، تمدن ها و قوانینی مانند قوانین حمورابی، متفکران قرون وسطی جهت ترقی فرد و جامعه قائل به افرایش جمعیت و جمعی دیگر، مانند حکمای چین باستان (کونفوسیوس) و یونان باستان (افلاطون و ارسطو) قائل به توازن جمعیت (اندازه بهینه جمعیت) بوده اند، ولی در این میان مالتوس و طرفدران او بر اساس بینش خاص تجاری، به جمعیت از بعد سیاسی و تجربی نگریسته اند، به طوری که توجه مالتوس ارتباط تنگانگی با بعد اقتصادی پیدا کرد. بر اساس این دیدگاه افزایش جمعیت سرباری برای جامعه است. نظریه مالتوس از جهات مختلف به خصوص از جهت عملی مورد نقد و نقض قرار گرفت و تجربه افزایش جمعیت برخی از کشورها همراه رشد اقتصادی آن ها مانند انگلستان، ایالات متحده آمریکا، برخی از کشورهای اروپایی و ژاپن دلیل واضحی بر اثبات این مدعاست. پس از بی اعتباری نظریه مالتوس، وجود نظریه توازن جمعیت به معنای ایجاد توازن بین کاهش جمعیت ناشی از ترویج دیدگاه کنترل جمعیت در برخی از کشورهای غربی و افزایش طبیعی آن در دیگر کشورها تقویت یافت. بهنیه سازی جمعیت نیز در نزد طرفداران این دیدگاه، از جایگاه مهمی برخوردار است و برنامه جهانی کنترل جمعیت نیز در همین راستا صورت می پذیرد. دین اسلام اصل را در این موضوع بر افزایش جمعیت قرار داده است، ولی کنترل آن را به طور موقت به قصد ایجاد توازن همه جانبه جایز دانسته است که در شرایط مختلف زمانی و مکانی متفاوت است و این بینش تا حدی با دیدگاه مبتنی بر توازن جمعیت همسویی دارد.