تاریخ پزشکی
سال:1395 | دوره:8 | شماره:27 |تعداد مقالات:12

نفخ شکم یکی از شایع ترین شکایات عمومی و از جمله شایع ترین بیماری های گوارشی محسوب می شود. با توجه به اثرات متناقص درمان های ارائه شده جهت درمان نفخ در طب رایج و اهمیت تجارب سنتی در ساخت داروهای موثر، این مقاله به معرفی مفردات موثر بر نفخ شکم از دیدگاه طب سنتی ایران پرداخته است.این تحقیق یک مطالعه کتابخانه ای و بر اساس بررسی متون طب سنتی می باشد. در این مطالعه مفردات دارویی موثر در درمان نفخ شکم در شش کتاب مرجع داروشناسی طب سنتی (الابنیه عن حقایق الادویه، قانون فی الطب، اختیارات بدیعی، تذکره داوود انطاکی، تحفه حکیم مومن، مخزن الادویه) جستجو شد. این کار در ده مرحله (یافتن کلیدواژه، یافتن مفرده، جستجو در منابع، تهیه لیست واحد، یافتن مترادف ها، دسته بندی، بازبینی، خروج مفردات از ترکیبات، جمع بندی، نمره دهی، مرتب سازی) انجام شد. در پایان این مراحل، بر حسب نمره کسب شده، 302 مفرده دارویی مطرح در درمان نفخ شکم یافت شد. بیشترین نمره کسب شده (امتیاز 10) برای سه مفرده (اگیر ترکی، زنیان، سیاه دانه) در درمان نفخ شکم به دست آمد و بیشترین تعداد مفردات موثر بر نفخ، در کتاب مخزن الادویه می باشد. لیست مفردات دارویی حاصل شده در این مطالعه می تواند مبنای انجام مطالعات بالینی برای ساخت داروهای جدید در درمان نفخ شکم قرار گیرد.

مقدمه: خشکی چشم یکی از شایع ترین دلایل مراجعه بیماران به چشم پزشک می باشد که باعث افزایش ریسک بیماری های چشم و علائم پردردسر در فعالیت های مختلف فرد می شود. درمان های اولیه در بهترین حالت یک بهبوددهنده علامتی سطحی و گذراست و در برطرف کردن آسیب های سطح چشم و التهاب که بیشتر مبتلایان به خشکی چشم از آن رنج می برند، ناتوان است. از طرف دیگر افزایش شیوع این بیماری به دنبال استفاده از لنزهای تماسی و اعمال جراحی روی قرنیه مانند لازیک، اهمیت درمان و پیشگیری از بروز بیشتر آن را دوچندان کرده است. خشکی چشم در منابع طب سنتی تحت عنوان «خشونت القرنیه» مورد بحث قرار گرفته است. هدف از این مطالعه بررسی دیدگاه این مکتب در مورد خشکی چشم و درمان های آن می باشد.روش: در این مطالعه مروری، منابع طب سنتی مانند طب اکبری، نور العیون و جامع الفنون، تذکره الکحالین، امراض العین و معالجاتها، الاغراض الطبیه و المباحث العلائیه، طب العیون، القانون فی الطب، اکسیر اعظم و شرح الاسباب و منابع طب نوین از کتب معتبر چشم پزشکی و موتورهای جستجو مانند Google Scholar، Pubmed در مورد خشکی چشم و درمان های ارائه شده مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها: «خشونت القرنیه» یکی از انواع بیماری های قرنیه می باشد. در این بیماری، خشکی قرنیه، ریزش اخلاط غیر طبیعی (تیز و شور) و مصرف داروهای پرحدت، باعث از بین رفتن رطوبت قرنیه و ایجاد ناهمواری در سطح آن می شوند که در نتیجه باعث از بین رفتن شفافیت قرنیه و اختلال در عبور نور از آن شده و منجر به بروز علامت هایی مثل احساس حرکت جسمی زبر و خشن در هنگام پلک زدن می شود. درمان های ارائه شده شامل درمان های موضعی (قطره و ضمادهای چشمی)، دستورات غذایی خاص و پاکسازی خلط مسبب می باشد.بحث و نتیجه گیری: با توجه به دستاوردهای علمی حکمای طب سنتی در زمینه خشکی چشم و درمان های متنوع آن، امید است به راهکارهای مناسبی جهت ارزیابی و درمان خشکی چشم برسیم.

مقدمه: اضطراب از شایع ترین اختلالات روانی در جامعه محسوب می شود. در متون طب سنتی ایران مفهوم اضطراب از واژه های مختلفی برداشت می شود. تبیین دقیق مفاهیم این لغات برای تشخیص و درمان صحیح تر این اختلالات ضروری است.روش: در این مطالعه مروری کیفی، شش واژه مرتبط با اضطراب یعنی «جبن»، «خوف»، «فزع»، «قلق»، «وسواس» و «هم» با استفاده از متون و لغت نامه های طب سنتی ایران، فرهنگ های لغت معتبر مرجع و کاربردی دوره تمدن اسلامی و کتاب های متاخرین مورد تجزیه و تحلیل محتوایی قرار گرفته اند.یافته ها: در این بخش مفاهیم و تعاریف هر واژه کلیدی با رعایت توالی زمانی کتب و منابع مورد استفاده، در قالب جداول مجزا تنظیم شد.بحث و نتیجه گیری: نتایج حاصله بیانگر آن است که «هم»، فکر و تلاش برای برطرف کردن مساله ای ناخوشایند و به دست آوردن چیزی خوشایند است. «خوف» ترس از مساله ناخوشایندی است که محتمل است در آینده رخ دهد. «فزع» مرحله شدیدتری از ترس است که فرد قادر به دفع عامل خطر نیست و بی تاب و بی قرار می شود. «قلق» مرحله شدیدتری از فزع است که فرد شدیدا بی قرار است. «جبن» حالتی است ذاتی که فرد از چیزهایی که سایرین از آن ها نمی ترسند، می ترسد و نهایتا آنچه که از عمل شر در نفس واقع می شود، وسواس نامیده شده است. ضمنا تعاریف لغوی واژه های معادل اضطراب غالبا دربردارنده توصیف حالت روانی مرتبط با هر یک از واژگان کلیدی هستند، اما تعاریف طبی آن ها غالبا مبین اثرات فیزیولوژیک این حالت ها بر بدن می باشند.

مقدمه: سلامت جنسی از عوامل اساسی و مهم در پایداری زندگی زناشویی است. شیوع قابل توجه اختلالات عملکرد جنسی از یکسو و تاثیر انکارناپذیر آن بر بیماری های فردی، اختلافات خانوادگی و مشکلات اجتماعی، که منجر به افزایش طلاق در اجتماع شده است از سوی دیگر، ضرورت بهره مندی از تدابیر مناسب جهت پیشگیری از این اختلالات را روشن می سازد. طب سنتی ایران به عنوان یک طب کل نگر، دارای تدابیر مشخصی در این حوزه می باشد. هدف از این مطالعه بررسی تدابیر سلامت جنسی از دیدگاه طب سنتی ایران است.روش: در این مطالعه مروری توصیفی، متون معتبر طب سنتی از قبیل کامل الصناعه الطبیه، قانون ابن سینا، حفظ الصحه ناصری و... پیرامون مسائل جنسی، مورد بررسی قرار گرفته و تدابیر سلامت جنسی به صورت دسته بندی شده ارائه گردیده است.یافته ها: بررسی منابع طب سنتی در حوزه تدابیر جنسی، نشان از اهمیت رابطه جنسی متعادل در سلامت روانی و جسمی افراد دارد و انجام صحیح آن را، طبق تدابیر مطرح، منجر به افزایش نیروی جسمانی و رفع بیماری های روانی می داند. از جمله تدابیر جنسی، می توان به توصیه انجام مقاربت، تنها در صورت ایجاد اشتیاق واقعی و در اوقات مناسب آن و اجتناب از مقاربت در اوقات نامناسبی که در منابع آمده، اشاره کرد. از دیگر تدابیر در این حوزه، تفاوت مقدار مناسب مقاربت هر مزاج با توجه به قوت بدن، سن و فصل، شناخت آنچه به آمیزش جنسی کمک می کند و استفاده از ترکیبات موثر در تقویت قوای جنسی می باشد.بحث و نتیجه گیری: آموزش تدابیر سلامت جنسی طب سنتی ایران، شاید بتواند گام موثری در جهت ارتقای سلامت افراد جامعه و استحکام خانواده ها بردارد و باعث کاهش بروز طلاق به عنوان یکی از معضلات اجتماعی گردد.

مغز در طب سنتی به دماغ معروف و عملکردهای متعددی دارد. در طب سنتی افعال دماغی محصول عملکرد بطون مغز هستند. روح حیوانی در بطون دماغی تبدیل به روح نفسانی می گردد و روح نفسانی منشا حس، حرکت، تفکر، توهم و حافظه است. در طب سنتی، بطن های طرفی، معادل بطون مقدم، بطن سوم، معادل بطن اوسط و بطن چهارم، معادل بطن موخر می باشد. دماغ به دو جزء مقدم و موخر تقسیم که جزء مقدم شامل بطون مقدم، حاوی (بطن های طرفی و لب های پنج گانه فرونتال، پاریتال، اکسیپیتال، تمپورال و اینسولا) بطن اوسط، حاوی (بطن سوم و سیستم لیمبیک، تالاموس، هیپوتالاموس و پونز) و جزء موخر از بطن موخر دماغ که منطبق با مخچه می باشد، تشکیل یافته است. با توجه به افعال بسیار مهم بطون دماغی در طب سنتی، به نظر می رسد تجاویف این بطون، صرفا مد نظر نبوده، بلکه بافت مغزی پیرامونی این بطون نیز نقش اساسی در عملکرد آن داشته باشند. سایر اجزای دماغی به عنوان مسالک ورودی و خروجی بطون دماغی بوده، به گونه ای که وجود هر اختلال یا سده ای در بطن، مجاری یا جوهر دماغ می تواند منجر به بروز بیماری هایی همچون سردرد، صرع، سکته و... گردد.

مقدمه: صرع اختلال متناوب و ناگهانی سیستم عصبی ناشی از تخلیه هم زمان در تعدادی از نورون های مغزی است که منجر به اختلال حسی و از بین رفتن هوشیاری و حرکات تشنجی می شود. در حال حاضر شایع ترین داروهای مورد استفاده در درمان صرع، کاربامازپین و والپروات سدیم است که با وجود عوارض جانبی متعدد تنها 70 % موارد صرع را کنترل می کند. این امر لزوم به کارگیری درمان های کارآمدتر را ضروری می سازد. در طب سنتی ایران به مقوله صرع و درمان های آن توجه گسترده ای شده است. در این مطالعه مفردات موثر در صرع مورد بررسی قرار می گیرد.روش: این تحقیق یک مطالعه کتابخانه ای و بررسی متون می باشد. در این مطالعه مفردات دارویی موثر در درمان صرع در 5 کتاب مرجع داروشناسی طب سنتی شامل «الابنیه عن حقایق الادویه»، «القانون فی الطب»، «تذکره داوود انطاکی»، «تحفه حکیم مومن» و «مخزن الادویه» جستجو شد. این مطالعه در چند مرحله (یافتن واژگان کلیدی، جستجو در منابع، تهیه لیست واحد، یافتن مترادفات، دسته بندی، جمع بندی و امتیاز دهی، مرتب سازی بر حسب امتیاز کسب شده) انجام شد.یافته ها: تعداد 81 مفرده دارویی مطرح در درمان صرع یافت شد که 66 مفرده منشا گیاهی، 10 مفرده منشا حیوانی و 5 مفرده منشا معدنی دارند. این مفردات به ترتیب امتیاز کسب شده در جدولی مرتب شدند. اثربخشی تعدادی از این گیاهان مانند سیاه دانه، انیسون، فندق هندی، هلیله سیاه، بادرنجبویه، انغوزه، اسطوخدوس و سداب در مطالعات حیوانی یا انسانی به اثبات رسیده است.بحث و نتیجه گیری: لیست مفردات دارویی حاصل شده در این مطالعه می تواند زمینه ساز انجام مطالعات بالینی آینده برای ساخت داروهای جدید و موثر با منشا طبیعی در درمان صرع باشد.

فرآیند گردش آب و دفع فضولات بدن از طریق کلیه ها، در طب سنتی ایران جایگاهی ویژه و تخصصی دارد. داروهای مدر در طب سنتی عمدتا جهت دفع بخشی از فضولات و مواد زائد موجود در عروق و یا بافت ها به کمک آب و سیستم ادراری، به کار می روند، بدین صورت که این داروها ضمن گسیل داشتن بخشی از مواد زائد (به ویژه مواد زائد رقیق مائی) به سوی سیستم ادراری و با دفع این فضولات، به کنترل و یا درمان بیماری ها کمک می کنند.برخلاف داروهای دیورتیک در طب نوین که عمدتا مسوول دفع آب از بدن و کمک به کنترل بیماری هایی همچون نارسایی احتمالی قلب آسیت، ادم ریوی، ادم اندام ها و فشار خون بالا بوده و تبعاتی همچون برهم زدن تعادل الکترولیت ها را به دنبال دارد، داروهای مدر طب سنتی برخلاف داروهای دیورتیک در طب نوین، به تناسب نوع ماده زائد بدن، انتخاب شده و هر دارو در دفع نوع خاصی از مواد زائد تاثیر بیشتری می گذارد.این مطالعه، یک مطالعه کتابخانه ای بوده که در آن مفهوم داروهای مدر، موارد تجویزو احتیاطات استفاده از آن ها بر مبنای منابع طب سنتی ایران بیان شده و مکانیسم اثر آن ها با داروهای دیورتیک مورد استفاده در طب رایج مورد مقایسه قرار گرفته است. نتایج این مطالعه می تواند بینش خواننده را با گستره عملکرد داروهای مدر توسعه داده و به پزشکان در تجویز بهینه داروهای گیاهی مدر کمک نماید.

مقدمه: آمادگی سرویکس یکی از مراحل اصلی در شروع زایمان است و برای موفقیت در شروع یا القای زایمان اهمیت بسیاری دارد. دانه اسپند به دلیل داشتن مشتقاتی مانند وسی سین وسی سینون باعث تحریک انقباضات رحمی و نیز به دلیل داشتن ترکیبی به نام هارمان باعث آزادشدن نیتریک اکساید که جزء واسطه های رسیده شدن سرویکس است باعث آماده سازی دهانه رحم می شود. این پژوهش با هدف تعیین تاثیر دود اسپند بر آمادگی سرویکس شروع و سرانجام زایمان انجام گردید.روش: در این کارآزمایی بالینی تصادفی، 204 زن باردار با سن حاملگی 41-40 هفته مراجعه کننده به زایشگاه بیمارستان شهید معرفی زاده شادگان انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. واحدهای پژوهش از نظر آمادگی سرویکس و شروع زایمان 48 و 72 ساعت بعد و زمان بستری پیگیری شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه اطلاعات فردی و مامایی، فرم مشاهده و معاینه، ثبت روزانه و پیگیری بود که جهت اعتبار آن از اعتبار محتوا و برای بررسی پایایی ابزار از مشاهده هم زمان استفاده شد. همبستگی بین مشاهدات با استفاده از شاخص کاپا برای چهار زمان مراجعه افراد شرکت کننده در مطالعه که بدین ترتیب: k4 = 0.92، k3=0.90، k2=1 و k 1 = 0.86 بود. اطلاعات با استفاده از آزمون من ویتنی مجذورکای دو دقیق فیشر با SPSS 18 تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: میزان آمادگی سرویکس در شروع مطالعه یکسان و تغییرات در 48 ساعت اول و 72-49 ساعت پس از شروع مطالعه و زمان بستری بین دو گروه اختلاف معنی داری داشت (p<0.001). زمان شروع زایمان در دو گروه مداخله و کنترل طول مرحله اول و دوم زایمان، میزان نیاز به استفاده از اکسی توسین ومسکن، آپگار دقیقه اول و پنجم نوزادان، آغشتگی مایع آمنیون به مکونیوم، وضعیت قلب جنین، میزان رضایت مادران از شرکت در مطالعه در دو گروه مداخله و کنترل تفاوت معنی داری داشت (p<0.001).بحث و نتیجه گیری: نتایج پژوهش نشان می دهد که دود اسپند می تواند باعث آمادگی سرویکس و شروع زایمان گردد و عارضه خاصی برای استفاده از آن مشاهده نگردید.