پژوهش های نقد ادبی و سبک شناسی
سال:1390 | دوره:1 | شماره:3 |تعداد مقالات:8

این تحقیق در پی بررسی ساختمان حکایت های گلستان سعدی و نیز شکل پی رنگ (مقدمه، تنه، پایان) در این حکایت ها است و این که سعدی از چه شکل و ساختمانی برای قصه و داستان پردازی بیش تر بهره برده است. در این جستار، پس از بیان توضیحاتی برای آشنایی بیش تر با ساختار و پی رنگ، داستان های گلستان از دو منظر مورد بررسی قرار خواهند گرفت. در ابتدا شکل پی رنگ حکایت های گلستان - که شامل عناصری چون مقدمه، کشمکش، بحران، اوج و پایان است - و سپس ساختمان یا ساختار حکایت ها مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

فردوسی در شاهنامه برای بیان افکار و اندیشه هایش نیروی تخیل را به کار می گیرد و گونه های مختلف خیال در تصویرپردازی های او بازتابی هنرمندانه می یابد. او از کنایه که یکی از طبیعی ترین راه های بیان و قوی ترین راه القای معانی است در مقایسه با دیگر صورخیال بیشترین بهره را می گیرد. این مقاله، پژوهشی است در مورد جمع آوری و تنظیم کنایه های موجود در بخش تاریخی شاهنامه که همراه شاهد مثال ارائه شده است. حاصل این پژوهش این است که بیشتر کنایات استخراج شده بخش مذکور از نوع کنایه فعلی و از گونه ایما است که بسیاری از کنایات به کار رفته در آن در فارسی معاصر کاربرد دارند و برخی دیگر مخصوص شاهنامه اند.

نقد و بررسی سنت های شعری از بهترین راه ها و زمینه هایی است که در جهت شناخت و معرفی سبک عمومی یا شخصی شاعران، مفید و راهگشا تواند بود. سنت هایی که عموما از دوره ای به دوره دیگر منتقل می شود و همواره یکی از ارکان عمده در شاعری و هنرورزی بزرگان ادب بوده است. این سنت ها به ویژه در حوزه بلاغت، سبک شناسی و نقد ادبی بسیار چشم گیرتر است.تخلص یکی از همین سنت های شعری است که بسیار مورد توجه شاعران در دوره های مختلف بوده و گاه زمینه هنرورزی و عرصه ظهور شگردهای شاعرانه گشته است. در این مقاله ضمن اشاره به برخی ویژگی های سبکی امیرهوشنگ ابتهاج در حوزه غزل معاصر، به بررسی تخلص وی یعنی «سایه» پرداخته شده است. چگونگی کاربرد این تخلص در غزل ها و تناسب های شاعرانه ای که ابتهاج با این نام شعری زیبا به وجود آورده، ویژگی سبکی منحصر به فردی به غزل او داده است.

به باور «مظاهر مصفا»، طولانی ترین و متکلف ترین ردیف ها در شعر سنایی آمده است و کسانی که از سابقه این گونه ردیف ها در شعر سنایی آگاهند؛ از ردیف های خاقانی تعجب نخواهند کرد. از آنجا که خاقانی از میان متاخرین عصر خویش تنها به سنایی باور دارد، آیا می توان با ترتیب دادن مقایسه میان ردیف های این دو شاعر، تاثر خاقانی از سنایی در عرصه موسیقی کناری شعر را نیز نشان داد؟ نوشته حاضر در حد توان در روشنگری این مهم کوشیده است.

اسطوره ها و حماسه ها که از قدیمی ترین جلوه های ادبیات جهان هستند مفهوم پایداری را در خود به فراوانی دارند. نخستین نمودهای پایداری را در اسطوره ها و حماسه های ادبی می توان یافت. از این روی حماسه ها و اسطوره ها که نمودهایی از ادبیات پایداری هستند؛ حتی زمانی که با زبان تخیل بیان می شوند؛ از واقعیت هایی سخن می گویند که انسان، زمانی به آن دچار بوده است. پس آگاهی از اسطوره ها، ما را با بخش هایی از تاریخ پایداری انسان در برابر طبیعت و نیروهای مهاجم آشنا می کند. این مقاله بر آن است تا با ارائه نمونه هایی از تاریخ زندگی بشری و جلوه های پایداری در دورهای اولیه تاریخ حیات، به نقد و تحلیل ادبیات پایداری در مهم ترین اسطوره ها و حماسه های سومری بپردازد. مطالعات انجام گرفته در این پژوهش روشن می سازد که ادبیات و شعر سومری ها مخاطب خود را به نوعی تعمق و تفکر دعوت می کند و به دنبال روشن کردن راه برای او است، و با توجه به آگاهی که به مخاطب خود می دهد او را تشویق به تغییر وضعیت موجود می کند.

یکی از مهم ترین متون ادب فارسی که از دیرباز تاکنون توجه بسیاری از محققان و پژوهشگران را به خود جلب نموده، کتاب کلیله و دمنه است. به دلیل ترجمه این کتاب در دوره های مختلف مترجمان بر حسب ذوق خویش و در گذر زمان دخل و تصرف هایی در آن پدید آورده اند. یکی از مشهورترین ترجمه های فارسی این کتاب ترجمه ابوالمعالی نصراله منشی و تنها ترجمه عربی آن متعلق به ابن مقفع است. تفاوت در عناصر داستان از جمله؛ شیوه های شخصیت پردازی، زبان، پی رنگ و ... از مهم ترین اختلاف هایی است که میان ترجمه ابن مقفع و نصراله منشی به خوبی مشهود است. این تحقیق نشان می دهد که نصراله منشی با توان هنری و ذوق ادبی خویش این عناصر را در ترجمه اش به نحو زیباتری به کاربرده است.

یکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر، نقد روان شناختی است. امروزه می توان شخصیت های آثار ادبی را مانند انسان های واقعی روان کاوی کرد، این امر به درک بهتر اثر و تعالی ادبیات کمک شایانی می کند. در این مقاله، پس از مقدمه ای درباره ارتباط ادبیات و روان شناسی، به تحلیل روان کاوانه داستان «سرباز سربی» بزرگ علوی پرداخته می شود. «سرباز سربی» یکی از داستان های کتاب «چمدان» است که با رویکرد فرویدی نوشته شده است.

خطه هنرپرور اصفهان، از دیرباز مهد عالمان بزرگ و ادیبان نام آور بوده است. یکی از این شاعران، ادیبان و عارفان سوخته جگر «راثی نایینی» است. کسی که در مکتب ادبی اصفهان بالیده و در این شهر یکی از آثار جذاب و روح نواز حوزه ادبیات شیعی را خلق نموده است. اثری گران سنگ موسوم به «لسان الذاکرین». کتابی که، زبان شیوای همه ذاکران فارسی گوی است و در حقیقت به عنوان لسان گویای تمام مادحان فارسی سرا در حق فضایل و شرح مصایب خاندان عصمت و طهارت به شمار می آید. در این مجال، قصد آن است، تا به معرفی اجمالی این ادیب، شاعر و نویسنده توانا و پر بهایش پرداخته شود.