اخلاق پزشکی
سال:1389 | دوره:4 | شماره:12 |تعداد مقالات:8

برنامه درسی اخلاق پزشکی یک حوزه معرفتی و حرفه ای میان رشته ای است که تمام مولفه های لازم برای کسب مهارت ها و صلاحیت های اخلاقی دانشجویان را تبیین می کند. هدف از این مطالعه انجام یک مرور نظامند در مورد عناصر و ساختار برنامه درسی اخلاق پزشکی مبتنی بر تجارب بین المللی است. در این مطالعه با روشی نظامند بر اساس یک پروتکل جستجوی چندمرحله ای به ارزشیابی مقالات مرتبط با برنامه درسی اخلاق پزشکی در مطالعات بین المللی پرداخته شده است. در تلخیص و ترکیب داده های استخراج شده از مقالات، 6 مضمون شناسایی گردید، این مضامین عبارتند از:.1 تلفیق رویکرد آموزش نظری و کاربردی.2 اهداف آموزشی چند بعدی.3 انتخاب محتوایی فراگیر.4 سازمان دهی ترکیبی.5 راهبرد آموزش ترکیبی.6 ارزشیابی جامع. بر اساسیافته های این مطالعه، یک رویکرد تلفیقی برای برنامه درسی اخلاق پزشکی پیشنهاد می شود. در این رویکرد ضمن آن که به همه ابعاد و عناصر برنامه درسی اخلاق پزشکی توجه می شود بر ارتباط دوطرفه ای بین تمامی عناصر آن تاکید می شود.

امروزه با افزایش روز افزون دانش دارویی و مداخلات بالینی، توجه به مسایل اخلاقی در حیطه کار پرستاری نیز از اهمیت خاصی برخوردار شده است. وجود و افزایش استدلال اخلاقی، مسوولیت اخلاقی، انتخاب اخلاقی و حساسیت اخلاقی در کار روزانه پرستاران همچون افزایش دانش عملی در حرفه پرستاری از اهمیت خاصی برخوردار است. پرستار نیز به عنوان یکی از اعضای تیم سلامت، باید به مسایل اخلاقی حرفه خود آگاه و حساس باشد تا در تصمیم گیری ها به حقوق بیمار خود احترام بگذارد و تاثیر مسایل اخلاقی را در حرفه بالینی خود مدیریت کند. شواهد حاکی از آن است که عوامل مختلفی بر روی حساسیت اخلاقی تاثیر گذار است. این مطالعه توصیفی تحلیلی با هدف مقایسه میزان حساسیت اخلاقی بین دانشجویان و پرستاران و بررسی خصوصیات دموگرافیک بر روی حساسیت اخلاقی، انجام گرفت. اطلاعات این پژوهش با استفاده از برگردان فارسی پرسشنامه حساسیت اخلاقی (MMSQ) که در سال 2005م. توسط Comrie اصلاح شده است و توسط محقق، فرهنگ سازی شده و شامل 28 سوال و شش رده است جمع آوری گردید و سپس اعتبار و اعتماد این پرسشنامه مورد سنجش قرار گرفت. یافته ها نشان دهنده آن است که با توجه به متفاوت بودن اجزای حساسیت اخلاقی در دو گروه دانشجویان و پرستاران با استفاده از آزمون تی مستقل در نمره حساسیت اخلاقی دو گروه تفاوت معنی داری مشاهده نگردید P=0.22)). با توجه به اینکه پایین بودن حساسیت اخلاقی در پرستاران منجر به تصمیم گیری نامناسب در آن ها می شود نیاز است تا مطالعات بیشتری بر روی این مساله انجام گیرد و برنامه های آموزشی مناسبی برای توسعه حساسیت اخلاقی در هر دو گروه دانشجویان و پرستاران توصیه گردد.

زمینه: منطق، علم و ابزاری از نوع قاعده و قانون است و هدفش بازداشتن فکر از انحراف و گمراهی است. ارزش و اعتبار نتایج حاصل از فعالیت های فکری و علمی را می توان به کمک دستورها منطق تعیین کرد. اخلاق پزشکی به عنوان علمی که آمیزه ای از علوم انسانی و علوم تجربی است به این ابزار کارآمد نیازمند است تا بتواند محکم و استوار به ارائه تعاریف و استدلالات درست و منطقی بپردازد و از خطاهای ناخواسته و نادانسته ای که گاه عوارض جبران ناپذیری دارند مصون بماند. در این مقاله تلاش شده است تا مخاطبان محترم از طریق آشنایی با علم منطق و شناخت مصادیق آن در اخلاق پزشکی، پیوند و ارتباط این دو مقوله با یکدیگر را ملاحظه نمایند.روش مطالعه: در این مطالعه انطباقی تلاش شده است تا با مرور اجمالی بعضی از مهم ترین مواد سازنده منطق (مانند مباحث الفاظ، کلی منطقی، قضایا، احکام، صناعات خمس، حجت و استدلال)، نمونه هایی از مصادیق اخلاق پزشکی مرتبط با هر مبحث نیز آورده شود.یافته ها: ردپای منطق در بیشتر مباحث اخلاق پزشکی به صورت پنهان یا آشکار قابل جستجو و شناسایی است. اساسی ترین هدف مقالهیی حاضر شناساندن کاربرد و جایگاه حرفه ای علم منطق در اخلاق پزشکی بوده است، در این زمینه می توان ادعا کرد که شناختن مجهولات و به کار گرفتن معلومات در اخلاق پزشکی در سایهیی علم منطق، اطمینان بخش، همه پذیر و مصون از اشتباه خواهد بود. همچنین، معیاریهای متقن منطق در شناختن و به کار گرفتن صناعات خمس، ضمن منطقی کردن گفتار، نوشتار و رفتار فرد، می تواند قدرت تشخیص حق از باطل را نیز در او تقویت کند که خود در اخلاق پزشکی کاربرد بسیاری دارد.نتیجه گیری: زبان منطق می تواند زبان مشترک جوامع، دیدگاه ها و نگرش های متفاوت در اخلاق پزشکی باشد. ادبیات منطق، ادبیات عقل و اندیشه است و چون استعداد بر سر میز نشاندن صاحبان اندیشه ها و نظریه های مغایر را دارد می تواند در ترسیم نقشه عملی و رفتاری یک نظام اخلاق پزشکی جهانی و بین المللی، مفید و موثر باشد، بنابراین شایسته است با نگاهی جدی، در ایجاد پیوند و ارتباط این دو علم تلاش شود و نباید از به کار گیری کاربردی منطق در فرهنگ علمی اخلاق زیستی و اخلاق پزشکی جهانی غفلت نمود.

با اینکه HIV/AIDS بیماری تازه شناخته شده ای است اما متاسفانه در طی حدود 30 سال بر اساس برآورد سازمان بهداشت جهانی و UNAIDS بیش از 65 میلیون نفر در جهان به آن مبتلا شده اند. ترس و واهمه جامعه از این بیماری و همچنین عدم آشنایی با راه های انتقال و پیشگیری به خصوص موارد احتیاط های استاندارد سبب شده است که این قبیل بیماران نه تنها در روند تشخیص، درمان و مراقبت بیماری اخیر بلکه در درمان و مراقبت سایر بیماری ها نیز مورد بی مهری قرار بگیرند و بسیاری از اصول اخلاقی توسط پزشکان، کادر بهداشتی درمانی و حتی سایر افراد جامعه رعایت نگردد. عدم رعایت اصول اخلاقی در بیماران یاد شده علاوه بر این که حقوق حقه این بیماران را پایمال می سازد بلکه تبعات سوء اجتماعی و فرهنگی و همچنین سلامتی دربر دارد.از یک سو رعایت حقوق انسانی مبتلایان به HIV/AIDS به عنوان یک انسان ضروری است و از طرف دیگر عدم توجه به حقوق یاد شده سبب به حاشیه رانده شدن بیماران و زندگی زیرزمینی مبتلایان می گردد. زندگی حاشیه ای و اجتماع گریز بیماران، سبب دوری و عدم دسترسی مبتلایان به آموزش ها و اطلاع رسانی مناسب، خدمات سلامتی و خدمات اجتماعی می شود و در نتیجه توسل به فعالیت های غیرقانونی و مخاطره آمیز از جمله اعتیاد، فروش مواد مخدر، تن فروشی، رفتارهای جنسی غیرمحافظت شده و خارج از چارچوب زندگی زناشویی و ... رواج می یابد و این به راحتی زمینه شیوع و گسترش بیشتر بیماری را فراهم خواهد ساخت. تجارب به دست آمده از مبارزه با شیوع ایدز در بسیاری از کشورها موید این نکته است که ارتقا و حفاظت از حقوق انسانی یک جزء ضروری در پیشگیری از انتقال ایدز و کاهش تاثیرات ایدز است. رعایت اصول اخلاقی، به خصوص اصول مهم اخلاق پزشکی مانند رضایت و استقلال بیمار، منفعت رسانی و عدم ایجاد ضرر، رازداری و عدالت، هم برای حفظ کرامت ذاتی افراد آلوده و هم برای نیل به اهداف سلامت عمومی در راستای کاهش آسیب پذیری به عفونت ایدز، کاهش اثرات مضر ایدز بر روی مبتلایان و توانمندسازی افراد و جوامع در مقابله با آن یکی از اصول بنیادین مبارزه با اپیدمی ایدز است. به لحاظ مباحث پیش گفته بر آن شدیم تا ضرورت رعایت اصول و موازین اخلاقی را در نزد بیماران آلوده به HIV و همچنین مبتلا به ایدز را در جنبه های پیشگیری، مشاوره، تشخیص، مراقبت و درمان، تبیین نماییم.

تعیین جنسیت به دلایل غیرپزشکی، سوالات پیچیده ای درباره با تبعیض جنسی، پندارهای کلیشه ای در مورد هویت جنسی، آزادی تولید مثل، تخصیص منابع پزشکی و رعایت ملاحظات اخلاقی مربوط به ابتدایی ترین مراحل زندگی انسان بسته به روش به کار گرفته شده را مطرح می سازد. تعیین جنسیت به دلایل غیرپزشکی در فرزند اول، به وضوح نشانه ای از تبعیض جنسی است اما ارزیابی اخلاقی آن از فرزند دوم، جهت ایجاد تنوع جنسی در خانواده، در صورت عدم ترجیح جنسی نامتناسب در جامعه، متفاوت می باشد. در این صورت خطرات مطرح شده برای تضعیف موقعیت اجتماعی زنان و نیز نسبت جنسی نامتعادل به طور مشهودی کاهش می یابد لذا تعیین جنسیت به دلایل غیرپزشکی از طریق تشخیص ژنتیکی پیش از کاشت جنین، در جوامعی که ترجیح نامتناسب جنسیتی مطرح نیست با رعایت ملاحظاتی، بلامانع به نظر می رسد.

حقوق بیماران از مهم ترین جلوه های حقوق اخلاقی است. در حیطه ارائه مراقبت درمانی، قسمتی از حقوق بیمار بر عهده کادرهای مختلف درمانی است و وظیفه اساسی پرسنل، ارائه خدمات مراقبتی به بیماران است. شناخت و رعایت حقوق بیماران توسط پرستاران برای ارتقای کیفیت مراقبت ها و افزایش اعتماد و رضایت بیماران از اهمیت خاصی برخوردار است. به همین منظور آگاهی از این حقوق برای دانشجویان پرستاری ضروری است. هدف از انجام این پژوهش تعیین آگاهی دانشجویان پرستاری در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در مورد رعایت حقوق مددجویان در ابعاد حقوقی (حق احترام، حق قبول یا امتناع از درمان، حق رازداری، حق مددجویان در پژوهش های انسانی، حق دسترسی به اطلاعات و حق دریافت خدمات بهداشتی) و مقایسه آگاهی این دو گروه با یکدیگر می باشد.

ژن درمانی تکنیکی تجربی است که از ژن ها برای درمان یا پیشگیری از بیماری ها استفاده می کند. در این روش ماده ژنتیکی با کمک یک حامل برای جبران ژن معیوب یا برای تولید یک پروتئین مفید به سلول ها وارد می شود. گرچه ژن درمانی یک انتخاب امید بخش برای درمان برخی بیماری ها می باشد این روش پرخطر بوده و هنوز تحت مطالعه می باشد تا بی خطر بودن و موثر بودن آن اثبات شود. ژن درمانی به دو دسته اصلی ژن درمانی سلول های سوماتیک و ژرم لاین تقسیم می شود. در این میان بخصوص دستکاری ژنتیکی سلول های ژرم لاین با اثر بر نسل آینده، همچنین تاثیرات بالینی و اجتماعی، مسائل اخلاقی و بهداشتی عمیقی را به دنبال خواهد داشت که استفاده و نحوه به کارگیری این روش را در آینده تحت تاثیر قرار خواهد داد.

رشد، گسترش و افزایش سرعت و همه گیری شبکه های مقیاس وسیع در سال های اخیر موجب تحولی عظیم در جنبه های مختلف زندگی بشری شده است و تاثیر این فناوری بر علوم، فنون و کسب و کار، موجب ظهور حیطه های جدیدی همچون دولت الکترونیک، آموزش الکترونیک و سلامت الکترونیک شده است. سلامت الکترونیک با ایجاد پرونده الکترونیک سلامت، اطلاعات بهداشت و درمان را تجمیع و یکپارچه می کند که تجمیع این اطلاعات برای ذی نفعان گوناگون، مشروط بر حفظ حریم خصوصی بیماران و رعایت محرمانگی، بسیار سودمند است. در کشورهای پیشرفته، دولت ها با اتخاذ سیاست ها و انجام اقدامات مناسب، ملزومات توسعه سلامت الکترونیکی را فراهم آورده اند. در این مقاله سعی شده است که با مروری بر چگونگی تامین حفظ حریم خصوصی در کشورهای منتخب جهان و بررسی وضعیت فعلی کشور به راهکاری برای تامین حفظ حریم خصوصی داده های الکترونیک حوزه سلامت کشور دست یافت.