اخلاق پزشکی
سال:1391 | دوره:6 | شماره:21 |تعداد مقالات:11

با توجه به اینکه حجم عظیمی از سرمایه های ملی برخی کشورها صرف ارتقای پژوهش به عنوان یکی از زیرساخت های توسعه ای می گردد. شناخت و ارزیابی جریان پژوهشی هر کشور برای سیاستگذاران و نیز محققان هر کشور امری ضروری است. این بررسی می تواند با روش علم سنجی مقالات پژوهشی منتشر شده در نشریات علمی کشورها صورت گیرد.

حساسیت اخلاقی توجه به ارز شهای اخلاقی و لحاظ کردن آن در تصمیم ها و در نظرگرفتن نقش و وظیفه آن به خصوص در مواجهه با شرایط ویژه است. با توجه به نیاز به شناسایی رو شهای آموزشی موثر در افزایش حساسیت اخلاقی در پژوهش حاضر تاثیر آموزش کارگاهی و پیگیری آموزش بر حساسیت اخلاقی پرستاران مورد سنجش قرار گرفت.در این پژوهش مداخله ای از نوع سری زمانی 25 پرستار در کارگاه دو روزه با موضوعات اخلاقی شرکت کردند و سپس به مدت دو ماه آموزش به صورت پیگیری از طریق پیام های اخلاقی دریافت نمودند. از پرسشنامه حساسیت اخلاقی «هان» برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. داده ها به وسیله آزمون من ویتنی یو و فریدمن تجزیه و تحلیل شدند. تمام ابعاد حساسیت اخلاقی پس از انجام آموزش به وسیله کارگاه و پیگیری افزایش یافتند (P<0.05). کارگاه تاثیر قابل ملاحظه ای بر حساسیت اخلاقی پرستاران دارد که با پیگیری این آموزش می توان اثرات آنرا حفظ نمود.

رضایتمندی بیماران یکی از مشخصه های اثربخشی بیمارستانی محسوب می شود یکی از مهم ترین مسائل در بحث رضایتمندی بیماران رعایت منشور حقوق بیمار است. حمایت و اجرای حقوق بیمار توسط پرستاران زمانی محقق می شود که آنان آگاهی کافی و لازم را در این زمینه داشته باشند. این مطالعه با هدف «بررسی نیاز آموزشی پرستاران زن در خصوص حقوق بیمار» انجام گرفت.در این مطالعه توصیفی مقطعی 119 پرستار زن با روش تصادفی انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. جمع آوری داده ها با پرسشنامه دو قسمتی انجام شد. میزان سطح آگاهی در سه طبقه خوب، متوسط و ضعیف رتبه بندی گردید. پس از تهیه پرسشنامه و تعیین اعتبار محتوا و پایایی بین واحدهای مورد پژوهش توزیع و سپس اطلاعات با نرم افزار SPSS ویرایش 15 و آمار توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شد.سطح آگاهی 60.8 درصد از پرستاران زن در مورد حقوق بیمار خوب بود که با سن (P=0.004) و سابقه کار (P=0.013) ارتباط آماری داشته است. بیشترین (%83.1) میزان آگاهی پرستاران در حیطه «حق اعلام رضایت شخصی از خاتمه درمان و مراجعه به سایر مراکز» و کمترین (%40.3) آن نیز در حیطه « حق دریافت اطلاعات ضروری در مورد گروه درمانی، میزان تعرفه و پوشش بیمه ای» بود.در پرستاران با سطح آگاهی پایین و متوسط نیاز است روش هایی برای افزایش میزان آگاهی صورت گیرد. با توجه به آگاهی روزافزون بیماران از حقوق خود و برای جلوگیری از چالش های احتمالی در روابط بیمار و پرستار نیاز است پرستاران زن با منشور حقوق بیمار آشنایی کاملی پیدا کنند.

مفهوم سلامت باروری به عنوان جزء اصلی سلامت جامعه توسط همه کشورهای منطقه مدیترانه شرقی از جمله ایران مورد پذیرش قرار گرفته است. مباحث حقوقی و اخلاقی سلامت باروری در ایران از جنبه های متعددی حائز اهمیت می باشد. طراحی برنامه ها و روش های جدید مراقبتی و درمانی در حیطه سلامت باروری انتخاب های جدیدی را برای زنان واقع در سنین باروری اعم از روش های جدید غربالگری و تشخیص و درمان را به ارمغان آورده است و از طرفی دیگر این پیشرفت فناوری مباحث اخلاقی متعددی را برای ارائه کنندگان خدمات سلامت باروری، زنان و جامعه برای تطابق با آن مطرح نموده است. یک مطالعه مروری با هدف بررسی سلامت باروری از منظر اخلاق و حقوق انجام گردید که طی آن با جستجو در پایگاه های اطلاعاتی SID، IRAN DOC، PUBMED، CINAHL و MEDSCAPE از سال 1990 تا 2012 با استفاده از کلید واژگان Health Reproductive، Ethics، Law تعداد 40 مقاله مرور شدند. به نظر می رسد در ایران علی رغم وجود پیشینه ارزشمند تاریخی و اسلامی در زمینه حقوق و اخلاق پزشکی به تلاش بیشتری در این خصوص نیاز هست. توجه بیشتر به این مباحث در ارائه خدمات سلامت باروری می تواند سبب ارتقای کیفیت خدمات شده و علاوه بر تامین رضایتمندی مددجو و رعایت حقوق مصوب آنان به ارائه کنندگان خدمات نیز کمک کند تا در یک چهارچوب اخلاقی و قانونی نظام مند خدمات خود را ارائه نمایند.

(Xenotransplantation) کلمه ای یونانی است که به انتقال ارگان، بافت و سلول از گونه ای به گونه دیگر اطلاق می شود (حیوان به انسان). برخی از دلایل توجیه انتقال عضو از حیوان به انسان شامل محدود بودن اعضای انسانی قابل پیوند، انتظار طولانی مدت بیماران برای دریافت عضو انسانی و ایجاد آسیب های برگشت ناپذیر یا مرگ به دلیل تاخیر یا عدم دریافت عضو و نامحدو دبودن اعضای حیوانات، می باشد. از دلایل عدم پذیرش انتقال عضو از حیوان نیز می توان به مواردی مثل خطر انتقال بیماری ناشناخته از حیوان به انسان و عدم امکان کنترل بیمار برای پیش گیری از انتقال این بیماری ها به سایر افراد، عدم پذیرش بیمار توسط اجتماع، احتمال مشکل روحی در بیماری که عضو حیوانی در بدن دارد و در نتیجه کاهش کیفیت زندگی وی و اعتقادات دینی مربوط به مساله طهارت و نجاست بعضی از حیوانات، اشاره کرد. بنابراین غفلت و بی توجهی نسبت به عواقب اخلاقی، حقوقی و اجتماعی ناشی از این نوع پیوندها ممکن است لطمه های غیرقابل جبرانی بر جای گذارد.

اتخاذ بسیاری از تصمیمات در اخلاق پزشکی به ویژه در ملاحظات اخلاقی آغاز و پایان حیات به تعریف ما از انسان و جایگاه اخلاقی او بستگی دارد. برای شخص انگاشتن فردی از گونه انسانی ملاک های گوناگونی مطرح شده است از جمله: زمان لقاح، لانه گزینی در رحم، تکامل سیستم حسی و عصبی، حرکت جنین در رحم مادر، تولد و آگاهی. زمان تبدیل موجود انسانی به شخص در دیدگاه های مختلف متفاوت است. در باور ادیان ابراهیمی انسان علاوه بر ابعاد جسمانی دارای جنبه های روحانی نیز بوده و با استناد به همین امر می توان شان اخلاقی او را تعریف نمود. در این دیدگاه شخص انگاری موجود انسانی هم زمان با روح دارشدن او معنا می یابد، اما روح و نحوه ولوج آن به بدن پدیده ای غیر مادی است. این سخن به معنای نفی تاثیر و ارتباط این پدیده یا تقارن آن با برخی آثار مادی و جسمانی در انسان نیست. پس، این احتمال وجود دارد که به جهت ارتباط تنگاتنگ روح با بدن، بتوان بروز تحولاتی در جسم را مشخص نمود که از طریق آن ها بتوان زمان ولوج روح را حدس زد یا چنین ادعا کرد که برای روح دارشدن جنین رسیدن به حد خاصی از تکامل جسمانی لازم است. در این راستا امکان طرح این پرسش فراهم می آید که گرچه رویکرد فقه اسلامی به مساله ولوج روح و تعیین زمان حدود 120 روزگی جنین برای وقوع چنین امری، رویکردی عملگرایانه و با توجه به اهمیت حیات انسان در دین اسلام است، اما آیا می توان پس از آنکه جنین از لحاظ فیزیکی کامل شد او را برای پذیرش روح آماده دانست و از آن زمان او را شخص انسانی به حساب آورد و به تبع آن کلیه آثار و تبعات اخلاقی مترتب بر شخص را بر او وارد دانست؟

حقوق یک بیمار عبارت است از وظایفی که تیم پزشکی در قبال او دارند و به مجموع امتیاز و توانایی ها یا مجوزهای خاص گفته می شود که قانون به بیمار اعطا کرده است. در پژوهش حاضر، میزان آگاهی بیماران و رضایت آن ها را نسبت به رعایت منشور حقوق بیمار در چند بیمارستان خصوصی و دولتی شهر تهران مورد بررسی قرار دادیم. جامعه آماری پژوهش شامل 600 نفر از بیماران مراجعه کننده به بیمارستان های منتخب شهر تهران و ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه بود. بین «میزان آگاهی» بیماران مراکز درمانی دولتی و خصوصی از مفاد منشور تفاوت معنی داری وجود نداشت. ولی در «اجرای مفاد» از نظر دریافت مطلوب خدمات سلامت و احترام به حریم خصوصی بیمار و رعایت اصل رازداری در بیمارستان های خصوصی و دولتی تفاوت آماری معنی داری وجود داشت. تا زمانی که بیماران از حقوق و تعهدات متقابل خود مطلع نباشند، خواستار رعایت آن نیز نخواهند بود یا این که اعتراض خود را به نحو نادرستی ابراز می کنند. در مصاحبه با بیماران، اکثرا وجود گروه های مختلف آموزشی مثل دانشجو، اینترنت و ... را علتی برای عدم دریافت خدمات سلامتی مطلوب و رعایت رازداری می دانند. برای رفع این مشکل، لازم است تیم درمانی به بیمار معرفی شوند.

دیسترس اخلاقی پدیده ای شایع در حرفه پرستاری است که می تواند زندگی کاری پرستاران را تحت تاثیر قرار داده و تاثیرات متفاوتی را بر کارکنان، بیماران و سازمان های بهداشتی داشته باشد. مطالعه توصیفی حاضر جهت بررسی دیسترس اخلاقی در 220 نفر از پرستاران بیمارستان های آموزشی شهر بیرجند با استفاده از پرسشنامه دیسترس اخلاقی کورلی صورت گرفته است. این پرسشنامه 21 سوالی پس از ترجمه مورد روایی و پایایی قرار گرفته و روایی آن به صورت 88 درصد و پایایی آن (آلفای کرونباخ) 93 درصد محاسبه شد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که میانگین شدت دیسترس اخلاقی در واحدهای مورد پژوهش 2.25 (ازکل 5-0) و میانگین تکرار آن 2.11 (از کل 5-0) بوده است. بین دیسترس اخلاقی و ویژگی های دموگرافیک افراد همانند نوع بخش محل خدمت رابطه معنی داری وجود داشته است (P<0.05)، ولی این ارتباط با نوع استخدام و جنس پرستاران معنی دار نبوده است (P>0.05). با توجه به بالاتربودن سطح شدت دیسترس اخلاقی در پرستاران توجه هرچه بیشتر در جهت آشنایی آن ها با این پدیده و علل پیدایش آن بایستی مورد توجه قرار گیرد.

برای بسیاری از زنان تصمیم گیری در مورد انتخاب روش زایمان کار ساده ای نیست و این تصمیم گیری تحت تاثیر عوامل بسیاری واقع می شود. مطالعه حاضر یک مطالعه مقطعی با هدف بررسی منابع دریافت اطلاعات به منظور انتخاب روش زایمان در زنان باردار مراجعه کننده به بیمارستان های شهر تهران انجام شد. افراد مورد مطالعه 1000 خانم باردار مراجعه کننده به بیمارستان های شهر تهران به منظور انجام زایمان بودند. جمع آوری اطلاعات از طریق مصاحبه و پرسشنامه انجام گرفت. نتایج مطالعه بیانگر آن بود که زنان باردار در 4.1 درصد اطلاعات خود را در ارتباط با روش زایمان از طریق رادیو و تلویزیون، 14.7 درصد از کتاب، 42.3 درصد از اطرافیان و 13.3 درصد از پرسنل بهداشتی به دست آورده بودند. همچنین بین شغل ((p=0.001، میزان تحصیلات (p=0.001)، سن مادر ((p=0.001، نوع بیمارستان ((p=0.001، ترس از زایمان طبیعی ( (p=0.032روش زایمان (p=0.001) با منبع کسب اطلاعات ارتباط معنی دار آماری وجود دارد. با توجه به وجود ارتباط بین عوامل متفاوت با منابع اطلاعاتی به نظر می رسد ارائه اطلاعات صحیح، از طریق پرسنل بهداشتی می تواند نقش مهمی را در ارتقا دانش و نگرش مادران در زمینه مذکور داشته باشد.

در بررسی طرح های پژوهشی رسیده به معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان دیده شد که پژوهشگران، علی رغم تمایل به تهیه یک فرم رضایت آگاهانه متناسب، به دلیل عدم وجود یک دستورالعمل و در دسترس نبودن یک فرم نمونه جهت الگوبرداری، بعضا فرم های بسیار مختصر و ناکامل به پروپوزال ها ضمیمه می نمودند. این کار باعث برگشت پروپوزال و اتلاف وقت می شد. لازم بود یک ساختار مناسب برای تهیه فرم رضایت آگاهانه در اختیار پژوهشگران باشد.برای رفع این مشکل، این تحقیق به روش کتابخانه ای و با استفاده از منابع چاپی و الکترونیک، به جستجوی اجزای یک فرم رضایت آگاهانه پرداخته شد. همچنین به منظور تهیه یک فرم نمونه، تارنمای همه دانشگاه های علوم پزشکی کشور بررسی شد.با استفاده از منابع یاد شده و مرور متون مرتبط به ویژه کدهای 26 گانه حفاظت از آزمودنی در پژوهش های علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران کلیه اجزا قابل ذکر در فرم های رضایت آگاهانه استخراج شدند. این اجزا در دو دسته با عناوین «مواردی که لازم است در فرم قید شود» و «مواردی که بهتر است در فرم قید شود»، مشخص گردید. همچنین دو نمونه فرم رضایت آگاهانه نمونه ها هم که از وب سایت دیگر دانشگاه ها به دست آمده بود به عنوان نمونه در ذیل آن دستورالعمل قرار داده شد تا پژوهشگران محترم با توجه به نوع پژوهش خود و با عنایت به فرم های نمونه، نسبت به تهیه نمودن فرم متناسب و ضمیمه کردن آن به پروپوزال، اقدام نمایند.رعایت نکات و آیین نامه (کدهای) مصوب اخلاقی در همه انواع پژوهش های علوم پزشکی به ویژه پژوهش های علوم پزشکی دارای آزمودنی انسانی لازم و ضروری است. بهترین نماد رعایت این اصول اخلاقی گرفتن «رضایت آگاهانه» خوب و جامع از آزمودنی یا ولی قانونی اوست. از میان کدهای مذکور 9 کد - به صورت مستقیم یا غیر مستقیم- به موضوع مهم رضایت آگاهانه مربوط می شود.قاعدتا هر تحقیق در حیطه علوم پزشکی دارای طراحی منحصر به فرد است و بنابراین به فرم رضایت آگاهانه منحصر به فرد نیاز دارد که باید طراحی و مورد استفاده قرار گیرد. با استفاده از دسته بندی انجام شده در این تحقیق محقین خواهند توانست کار تدوین فرم رضایت آگاهانه منحصر به فرد هر تحقیق را خود متقبل شوند تا با اشراف و تسلطی که بر موضوع و محتوای تحقیق دارند بهترین و مناسب ترین فرم رضایت آگاهانه تحقیق را تدوین نمایند.

مقدمه: یکی از اساسی ترین حقوق بیماران، دادن رضایت به قبول یک روش معالجه است، همه مراکز مراقبتی ملزم به اخذ رضایت نامه درمانی از بیمار یا قیم وی می باشند. رضایت آگاهانه عبارت است از موافقت آزادانه و ابطال پذیر فرد واجد صلاحیت مبنی بر مشارکت در تصمیم گیری درمانی به دنبال آگاهی از ماهیت،هدف و پیامدهای آن و بر اساس مطالعات، رضایت آگاهانه و سهیم کردن بیماران در تصمیم گیری های مربوط به خود می تواند به بهبودی آنها سرعت بخشد. پژوهش حاضر با هدف تعیین فرایند میزان آگاهانه بودن رضایت کسب شده از بیماران تحت عمل جراحی در دانشگاه علوم پزشکی بیرجند می باشد.مواد و روش ها: در این پژوهش توصیفی- مقطعی 248 بیمار (رضایت دهنده) بخش های جراحی بیمارستان های دانشگاه علوم پزشکی بیرجند در سال 1389 به صورت تصادفی ساده وارد مطالعه شدند، داده ها از طریق مصاحبه با بیماران بعد از عمل جراحی با استفاده از پرسش نامه خود ساخته جمع آوری و با آمار توصیفی و استنباطی، تحلیل شد.یافته ها: در 44.9% موارد رضایت از خود بیماران کسب شده بود که در 88% موارد از نوع کتبی بود و زمان اخذ رضایت 57.6% موارد، موقع پذیرش بود. میزان اطلاعات اکثر بیماران هنگام تصمیم گیری بالینی و کسب رضایت ضعیف، اما میزان درک وفهم بیماران و مشارکت در تصمیم گیری های بالینی و میزان تعامل پزشک با بیماران در حد متوسط بود. میزان درک و فهم بیماران از فرم رضایت نامه برحسب بیمارستان و شکل و زمان اخذ رضایت نامه معنی دار بود. همچنین میزان مشارکت بیماران در تصمیم گیری های بالینی بر حسب بیمارستان تفاوت معنی داری داشت.نتیجه گیری: با توجه به نتایج، لازم است راهکارهایی درجهت افزایش میزان اطلاعات بیماران برای درک بهتر فرم رضایت نامه و مشارکت در تصمیم گیری های بالینی اتخاذ نمود.