منابع طبیعی ایران
سال:1385 | دوره:59 | شماره:3 |تعداد مقالات:24

برای ارزیابی و تهیه نقشه وضعیت بیابان زایی، مدل های مختلفی ارایه شده است. در این تحقیق با استفاده از روش مدالوس تغییر یافته (3) وضعیت فعلی بیابان زایی (با تاکید بر فرسایش بادی) در منطقه فخرآباد - مهریز بررسی شد. بدین منظور، امتیاز دهی به چهار شاخص بیابان زایی معرفی شده در این مدل امتیاز داده شده و لایه های اطلاعاتی مربوط به این شاخص ها تهیه شد. این لایه ها عبارتند از:1- لایه اطلاعاتی مدل فرسایش بادی IRIFR، این لایه از سه کلاس، شدید (27958 هکتار)، متوسط (28628 هکتار) و کم (33330 هکتار) تشکیل شده است؛ 2- لایه اطلاعاتی تعداد روزهای با شاخص توفانی گرد و خاک (DSI)، این لایه اطلاعاتی از دو کلاس کم (82354 هکتار) و متوسط (7545 هکتار) تشکیل شده است؛ 3- لایه اطلاعاتی درصد تراکم پوشش غیرزنده در سطح خاک (MC)، این لایه اطلاعاتی از سه کلاس، شدید (26331 هکتار)، متوسط (31412 هکتار) و کم (32165 هکتار) تشکیل شده است؛ 4- لایه اطلاعاتی مقاومت فشاری خاک، این لایه اطلاعاتی نیز از سه کلاس، زیاد (7565 هکتار)، متوسط (49024 هکتار) و کم (33324 هکتار) تشکیل شده است. در نهایت میانگین هندسی ارزش های 4 لایه اطلاعاتی مذکور محاسبه شد و با کلاسه بندی نقشه حاصله، نقشه وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه مورد مطالعه به دست آمد. نتایج حاصل از این ارزیابی را می توان به این ترتیب بیان کرد: از کل منطقه مورد مطالعه (89916 هکتار)، 44640 هکتار (49.54%) در کلاس شدت بیابان زایی کم، 37648 هکتار (41.76%) در کلاس شدت بیابان زایی متوسط و 7628 هکتار (8.38%) در کلاس شدت بیابان زایی شدید قرار می گیرد.

حوزه دشت یزد - اردکان یکی از مناطق مبتلا به فرسایش بادی و توفان های گرد و خاک بوده و در ایران مرکزی و در شمال غربی شهرستان یزد واقع شده است. از آنجا که تجزیه و تحلیل مناسب داده های باد سنجی، به منظور شناسایی بادهای توفان زا و فرساینده ویژگی خاصی دارد، در این مطالعه سعی شده داده های باد سنجی ایستگاه سینوپتیک یزد طی یک دوره آماری حدود 20 سال (1379-1361) به روش های مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل فضایی داده های باد سنجی (رسم گلباد) به کمک نرم افزار WRPlot نشان داد که جهت بادهای غالب در دشت یزد اغلب غربی تا شمال غرب (WNW) است و پس از آن بادهای جنوب شرقی (SE) در رتبه بعد قرار می گیرند. از میان داده های باد سنجی مورد استفاده در این تحقیق، درصد فراوانی حالات آرام با بادناکی کمتر از یک نات (0.54 متر بر ثانیه) حدود 47.6 درصد به دست آمد. نتایج حاصل از محاسبه و ترسیم گلطوفان یزد، که بر اساس سرعت آستانه فرسایش بادی 6.5 متر بر ثانیه تهیه شد، نشان می دهد که در این دشت بادهای توفان زا بیشتر از جهت شمال غرب می وزند و بادهای قطاع غربی، غرب تا جنوب غرب، از فراوانی کمتری برخور دارند، و نقش بادهای جنوب شرقی نیز بسیار کمرنگ است. به استناد گلطوفان های رسم شده، فراوانی حالات آرام (سرعت های کمتر از سرعت آستانه فرسایش بادی که در دشت یزد سرعت های کمتر از 6.5 متر بر ثانیه را شامل می شود) در ایستگاه یزد حدود 97 درصد است. این مساله نشان می دهد که بادهای توفان زا و تولید کننده گرد و خاک، فقط حدود 3 درصد از دیده بانی ها را نسبت به کل دفعات دیده بانی شامل می شود. نتایج حاصل از محاسبه و ترسیم گلماسه ایستگاه سینوپتیک یزد نیز، که بر اساس سرعت آستانه فرسایش بادی 6.5 متر بر ثانیه صورت گرفت، نشان می دهد که بادهای شمال غربی (NW) و جنوب غربی (SW) به ترتیب از بیشترین قدرت یا توان حمل ماسه بادی برخور دارند و پس از آن بادهای غربی (W) در اولویت قرار می گیرند. بردار برآیند یا جهت نهایی حمل ماسه نیز از جنوب غربی تا غرب (S WW) به سمت شمال شرق و شرق (NEE) متغیر است. مقدار زاویه حرکت ماسه نسبت به شمال جغرافیایی (RDD) در حدود 77 درجه و در جهت عقربه های ساعت است.

در سال های اخیر مقوله بیابان زایی به صور مختلف مورد بحث و گفت و گوی مجامع و محافل علمی، در سطح جهانی، منطقه ای و ملی بوده و برای کنترل آن فعالیت های وسیعی صورت گرفته است. مبارزه با بیابان زایی و مقابله با آثار نابهنجار آن برای جامعه جهانی اجتناب ناپذیر است، زیرا اگر پدیده بیابان زایی در بخشی از جهان رخ دهد، پیامدهای آن تمام ساکنان کره زمین را به نحوی در معرض خطر قرار می دهد. بی شک شناسایی مناطق حساس برای پیشگیری یا دوری جستن از خسارات ناشی از بیابان زایی را می توان به عنوان گام نخست برای مبارزه با این پدیده دانست. روش های متعددی برای شناسایی مناطق حساس و تهیه نقشه خطر بیابان زایی وجود دارد که از میان آنها روش ICD انتخاب و بر اساس آن نقشه وضعیت فعلی بیابان زایی برای حوزه آبخیز کوهدشت با وسعت حدود 45600 هکتار تهیه شد. تعیین نوع محیط بیابانی، عامل بیابان زایی، نوع فرآیند، معیارها و شاخص های غالب و کلاس شدت بیابان زایی اراضی حوزه آبخیز  کوهدشت دستاورهای این تحقیق است. نتایج این ارزیابی نشان می دهد که بیابان زایی یا تخریب منابع با شدت متوسط در منطقه به وقوع پیوسته و روند آن رو به گسترش است. مهم ترین عامل بیابان زایی در حوزه عامل انسانی است و تنها در رخساره توده سنگی واحد کوهستان با وسعتی برابر 1854 هکتار (کمتر از 4 درصد) از حوزه، بیابان زایی محیطی نقش دارد. بر اساس نتایج به دست آمده حدود 35.2 درصد حوزه دارای شدت بیابان زایی کم، حدود 32 درصد بیابان زایی متوسط و حدود 32.7 درصد بیابان زایی زیاد است. مهم ترین عوامل موثر در بیابان زایی محدوده مطالعاتی تخریب منابع آب ناشی از پمپاژ و افت سفره و در درجه بعد تخریب منابع گیاهی بر اثر تبدیل اراضی مرتعی و جنگلی به شهری یا چرای بی رویه دام است.

کشور ایران به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی، توپوگرافی و آب و هوایی، جز مناطق خشک جهان است. آب، عامل محدود کننده فعالیت انسان در این مناطق به شمار می آید. بخش عمده عرصه فعالیت بشر از قبیل توسعه منابع طبیعی تجدید شونده، کشاورزی، صنعت و شهرسازی بر روی نهشته های کواترنر متمرکزند. پخش سیلاب علاوه بر جلوگیری از خسارت سیل و فرسایش، موجب رونق اقتصادی این مناطق نیز می شود. تعیین محل مناسب برای پخش سیلاب به شناخت کامل از خصوصیات محل پخش مانند نفوذپذیری، شیب، ضخامت آبرفت، ضریب آبگذری نیازمند است. در ایران اطلاعات مذکور برای اغلب دشت ها وجود ندارد، همچنین استخراج شاخص های ذکر شده به منظور تعیین مناطق مناسب پخش سیلاب به هزینه و زمان زیادی نیاز دارد. در این تحقیق رابطه بین واحدهای ژئومورفولوژی دشت میمه و مناطق مناسب برای پخش سیلاب بررسی شد. بدین منظور نقشه ژئومورفولوژی منطقه، با استفاده از تفسیر عکس های هوایی، پردازش تصاویر ماهواره ای و نقشه های توپوگرافی تهیه شد. سپس این نقشه با نقشه تناسب اراضی برای پخش سیلاب مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که واحد دشت سراپانداژ همپوشانی خوبی (75 درصد) با مناطق بسیار مناسب پخش سیلاب دارد. با توجه به سهولت تهیه نقشه های ژئومورفولوژی در مناطقی که فاقد اطلاعات زیر سطحی اند، نقشه های ژئوموفولوژی می تواند به عنوان معیاری مناسب برای تعیین مناطق مناسب پخش سیلاب در نواحی فاقد اطلاعات مورد استفاده قرار گیرد.

در کشور ما روش های متعددی برای مطالعات خاک وجود دارد که بیشتر این روش ها چون توسط متخصصان کشاورزی ارایه شده، به هنگام تجزیه و تحلیل هم همان دید کشاورزی حاکم است و قابل توصیه برای منابع طبیعی نیست. یکی از روش هایی که برای مطالعات خاک در منابع طبیعی به کار می رود، روش ژئومورفولوژی است. برای ارزیابی این روش زیر حوزه حسنجون از حوزه آبخیز طالقان که در محدوده ′37 و °50 تا ′50 و °50 طول شرقی و ′7 و °36 تا ′20 و °36 عرض شمالی واقع شده و دارای تنوع ژئومورفولوژی زیادی است، انتخاب شد. ابتدا نقشه واحدهای کاری روش ژئومورفولوژی که ترکیبی از جنس سنگ رخساره و عوامل توپوگرافی است، با بررسی های فنوژئولوژی و بازدیدهای صحرایی با استفاده از سامانه های اطلاعات جغرافیایی در مقیاس 1:20000 تهیه، سپس اقدام به حفر پروفیل در این واحدها شد (در بعضی از واحدهای کاری علاوه بر پروفیل معرف، پروفیل تصادفی هم حفر شد). پس از تشریح پروفیل مقدار pH، EC، درصد مواد آلی، درصد کربنات کلسیم، بافت خاک در افق های اصلی تعیین شد. با استفاده از t جفت شده پروفیل های معرف و تصادفی در هر واحد کاری با یکدیگر مقایسه شدند و نتایج نشان داد که پروفیل های معرف و تصادفی در همه فاکتورها با هم اختلاف معنی داری ندارند و این نشان دهنده همگنی زیاد واحدهای کاری روش ژئومورفولوژی است. نظر به اینکه در واحدهای ژئومرفولوژی کلیه عوامل موثر در فرآیند خاکسازی مورد توجه قرار می گیرند، بدیهی است تعداد پروفیل ها بیشتر خواهد بود. حفر پروفیل های زیادی، هزینه زیادی را می طلبد، ولی این هزینه در مقابل دقت زیاد آن منطقی به نظر می رسد، زیرا بسیاری از تصمیم گیری ها در طرح های آبخیزداری و مرتعداری وابسته به عوامل مختلفی است که یکی از اینها و مهم ترین آن عامل خاک است که مطالعه دقیق آن از بسیاری از شکست ها و عدم موفقیت ها جلوگیری خواهد کرد. نکته قابل ذکر اینکه در گردش صحرایی و با دید کارشناسی بعضی از واحدها می توانند در یکدیگر ادغام شوند که این مساله از تعداد پروفیل های مطالعاتی می کاهد.

این مقاله الگوهای مکانی گونه های درختی Pyrus syriaca, Quercus brantii, Quercus infectoria, Quercus libani و Crataegus pontica را در جنگل شمال مریوان (قامیشله) از نظر آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. مطالعه الگوهای مکانی در مدیریت اکولوژیک مناطق جنگلی کاربرد وسیعی دارد. منطقه زاگرس شمالی با اقلیم مرطوب سرد پوشش درختی متراکمی را بویژه در دامنه های مرطوب تر ایجاد کرده، به طوری که توزیع این پوشش را تحت تاثیر قرار داده است. در این تحقیق از روش نمونه برداری تصادفی سیستماتیک برای آزمون الگوهای مکانی مختلف استفاده شد. روش های تعیین الگوی مکانی در این مطالعه شامل روش عمومی، مدل های توزیع (پواسون و دو جمله ای منفی) و شاخص های کمی (شاخص گرین و شاخص استاندارد شده موریسیتا) است. روش عمومی، الگوی کپه ای را برای گونه های درختی مشخص کرد. مدل توزیع پواسون الگوی کپه ای را برای گونه های درختی به اثبات رساند. مدل توزیع دو جمله ای منفی با استفاده از روش آزمون کای اسکویر الگو مکانی کپه ای را برای گونه Quercus infectoria نشان داد، ولی سایر گونه ها از این الگو تبعیت نکردند. مدل توزیع دو جمله ای منفی با استفاده از روش برازش با آماره U، الگوی کپه ای را برای گونه های درختی مشخص کرد. شاخص استاندارد شده موریسیتا و شاخص گرین وجود الگوی مکانی کپه ای را برای گونه های درختی نشان دادند. در این تحلیل شاخص گرین و مدل توزیع دو جمله ای منفی با برازش با آماره U، برای ارزیابی برازش داده ها با الگوی کپه ای مناسب تشخیص داده شد.

به منظور بررسی روش های ازدیاد غیر جنسی کلون نوئل آبی (Picea pungens ‘Koster’) دو آزمایش جداگانه طراحی و طی آن دو روش معمول پیوند نوئل، تحت دو تیمار هورمونی مختلف بر روی پایه نوئل سبز (P. excelsa) در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی انجام شد. در آزمایش دوم نیز اثر تیمارهای مختلف هورمونی در ازدیاد این کلون به صورت تجزیه مرکب و در دو زمان و هر بار در سه تکرار بررسی شد. در آزمایش اول، تیمار هورمونی پیوندک در مقایسه با شاهد، 15 درصد افزایش در گیرایی پیوند نشان داد، همچنین روش پیوند جانبی کنده ای سبب افزایش 19 درصدی در میزان موفقیت پیوند نسبت به روش پیوند جانبی زیر پوستی شد. در آزمایش دوم، تیمار هورمونی، در تمام شاخص های مورد اندازه گیری، در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری نشان داد. اثر زمان بر طول ریشه نیز در سطح 5 درصد اختلاف معنی داری نشان داد. بیشترین درصد ریشه زایی، بیشترین تعداد ریشه نابجا و بیشترین درصد قلمه های کالوس دار به ترتیب در تیمارهای 8000، 4000 و 2000 پی پی ام IBA حاصل شد. در ضمن بیشترین میانگین طول ریشه مربوط به تیمار 2000 پی پی ام IBA و مربوط به قلمه زنی اواخر مرداد است.

در این پژوهش که در بخشی از جنگل آموزشی و پژوهشی خیرودکنار دانشکده منابع طبیعی، با شیب متوسط 76 درصد، به انجام رسید روشی برای برآورد مساحت واقعی با استفاده از شیب ارایه گردید که کاربرد فراوانی در مدیریت منابع طبیعی دارد. تجزیه و تحلیل آماری داده های جمع آوری شده، ارتباط معنی داری بین هر دو سطح تصویری و سطح واقعی با شیب منطقه را نشان داد. اما بین خود این دو عامل ارتباط معنی داری دیده نشد. معنی دار نبودن اختلاف سطح واقعی و سطح تصویری تاییدی بر اثر توام سطح تصویری و شیب بر سطح واقعی است. برای تعیین مساحت واقعی، می توان در معادله ارایه شده توسط نویسندگان (معادله 1) از میانگین شب منطقه استفاده کرد. هر چند به منظور افزایش دقت، برآورد شیب تک تک سلول ها به میانگین شیب آنها ارجحیت دارد. نمودارهایی (5 و 6) ارایه شده است که با در اختیار داشتن هر یک از عوامل شیب یا درصد اختلاف سطح به سادگی می توان عامل بعدی را تعیین کرد. تا شیب 55 درصد، اختلاف مساحت واقعی و تصویری کمتر از ده درصد سطح تصویری است.

کمیابی "زمین های" قابل استفاده در تولید اقتصادی محصولات و "تحرک ناپذیری" این منبع بر اهمیت تخصیص آن به مناسب ترین کاربری ها افزوده است. به این منظور، ارایه الگوی کاربری زمین که با توان طبیعی و زیر ساختارهای اقتصادی منطقه در تناسب باشد، اهمیت فراوانی دارد. پیچیدگی این کار از یک سو و قابلیت GIS در کار با داده های مکانی و برخورداری از سامانه های حمایت از تصمیم گیری از سوی دیگر، مهم ترین انگیزه های به کارگیری GIS بوده است. مطالعات گذشته به خوبی اهمیت ارزیابی چند عامله تناسب و نقش سامانه اطلاعات جغرافیایی را در مکان یابی خودکار کاربری مختلف زمین نشان می دهند. منطقه مورد مطالعه به مساحت 28000 هکتار از آبخیز کلیبر چای وسطی (ارسباران شمالی) در استان آذربایجان شرقی واقع شده است. در این مطالعه به طور همزمان از نقشه های موضوعی طبیعی و اقتصادی در ارزیابی تناسب و مکان یابی کاربری زمین استفاده شد. تنوع کاربری زمین و تعدد عوامل موثر بر تناسب سرزمین برای هر کاربری در کنار تغییر اهمیت نسبی کاربری ها و عوامل در فرآیند مکان یابی مد نظر قرار گرفته اند. تعیین اهمیت نسبی کاربری ها و عوامل موثر در تعیین تناسب به ترتیب به کمک ارزیابی اقتصادی کاربری ها و محاسبه کمی وزن عوامل به روش تحلیل سلسله مراتبی انجام شده است. این شرایط تحقیق را به استفاده از ارزیابی چند عامله تناسب سرزمین برای هر کاربری و مکان یابی کاربری ها به شیوه چند هدف رهنمون شده است. اساس این روش با روش های ارزیابی مبتنی بر شبکه مشابه است و با استفاده از مجموعه ای از نقشه های موضوعی با ساختار شبکه ای انجام می شود. ابعاد شبکه کوچک (15 متری) است و می توان فرض کرد که ارزیابی تناسب در هر نقطه از سرزمین انجام می شود. فرآیند ارزیابی زمین نیز برای سطوح وسیع آسان تر و تکرار پذیری آن سریع تر است. در این مطالعه از امکانات نرم افزار IDRISIW 2.008 استفاده شده است. از مقایسه نقشه های تناسب تهیه شده برای هر کاربری به شیوه چند هدف نقشه الگوی مکانی منطقه برای کاربری های جو دیم، گردو کاری، گوسفند داری، پارک داری و حفاظت تهیه شده است.

پارک جنگلی طرق با وسعتی معادل 164 هکتار، دارای تیپ های درختی پهن برگ خالص، پهن برگ مخلوط و سوزنی برگی خالص است. به منظور بررسی وضعیت کمی و کیفی این جنگلکاری ها، اقدام به آمار برداری با استفاده از شبکه منظم تصادفی (110×80 متر) شد و به منظور شناخت وضعیت خاک و نقش آن در شادابی درختان، سه نیمرخ خاک حفر شد. بر اساس نتایج به دست آمده، در حدود 79% پوشش درختی پارک را گونه های پهن برگ و 21% آن را گونه های سوزنی برگ بخصوص کاج سیاه تشکیل داده اند. چنار، کاج سیاه، اقاقیا و زبان گنجشک به ترتیب با 33، 21، 19 و 18 درصد دارای بیشترین فراوانی تعداد در هکتار در سطح کل پارک است. سایر گونه ها از درصد کمتری برخوردار بودند. نتایج آزمایش های خاک به روش تجزیه مولفه های اصلی (PCA) نشان داد که خاک پارک با بافتی متوسط و آهکی، از نظر مواد غذایی و رطوبت فقیر است و به همان دلیل بیشتر درختان پارک شادابی متوسط و ضعیف دارند و تا به حال حدود 18% از کل درختان پارک قطع شده اند. با توجه به موفقیت نسبی گونه های آیلان، زبان گنجشک و کاج سیاه، این گونه ها برای جنگلکاری های آتی پیشنهاد می شوند.

این پژوهش به منظور دستیابی به اطلاعات پایه ای در مورد چگونگی تغذیه بچه ماهیان آزاد دریای خزر، با مطالعه شیمی بافتی لوله گوارشی آنها انجام پذیرفت. در عمل، نوع ترشحات سلول های تشکیل دهنده لایه مخاطی لوله گوارش از نظر کربوهیدراتی، پروتیینی و چربی از زمان تفریخ تا مرحله بچه ماهی یک تابستانه مورد مطالعه قرار گرفت. نمونه برداری لوله گوارشی در مراحل یک روزگی (روز اول تفریخ)، 10 روزگی، 25 روزگی (شروع تغذیه فعال)، 1، 2، 3، 4، 5 و 6 ماهگی (مرحله پار) بچه ماهیان به صورت کاملا تصادفی و عملیات بافت شناسی با استفاده از رنگ آمیزی خاص (پریودیک اسیدشیف و بروموفنل بلو) صورت پذیرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که در لارو یک روزه، قسمت اعظم بدن را کیسه زرده تشکیل می دهد و با اینکه دهان تا حدی باز شده است، سایر اندام های گوارشی شکل نگرفته اند. در این زمان، دستگاه گوارش فقط یک لوله ابتدایی است که هیچ گونه ترشحات مخاطی در آن مشاهده نمی شود. کیسه زرده اغلب شامل ترکیبات پروتیینی، پلی ساکاریدهای خنثی و به میزان کمتری چربی است. فعالیت ترشحی در لوله گوارش با ظهور سلول های ترشحی جامی شکل در اپیتلیوم دهان، حلق و مری در لارو 10 روزه آغاز می شود. در این زمان سطح مخاط لوله گوارش را لایه ای از ترکیبات موکوپلی ساکاریدی خنثی می پوشاند که علاوه بر تسهیل انتقال ذرات غذایی در محافظت لایه اپیتلیومی نقش دارد. با شروع تغذیه فعال در لارو 25 روزه، علاوه بر ترشحات پلی ساکاریدی، ترکیبات پروتیینی نیز بویژه در چینهای مخاطی مری خلفی دیده می شود که نشان از فعالیت هضمی بالای آن منطقه در این مرحله دارد و چند روز پس از شروع تغذیه خارجی با افزایش فعالیت آنزیمی معده و روده، این حالت بتدریج بر طرف می شود. وجود ترشحات پلی ساکاریدی خنثی در سطح مخاط معده و روده در طول نمونه برداری، نشان دهنده نقش آنها در هضم و جذب مواد غذایی و همچنین حفاظت از لایه مخاطی است. همچنین با شروع تغذیه خارجی و ظهور ترشحات پروتیینی در مجاری غدد معدی، فعالیت هضمی آنزیم های معده آغاز می شود.

در این تحقیق میزان برخی از عناصر سنگین در آب، رسوبات و عضله شاه میگوی آب شیرین رودخانه عباسای شهرستان نور اندازه گیری شد. نمونه برداری از آب، رسوبات و عضله شاه میگو در 6 ایستگاه در طول رودخانه در شهریور 1382 انجام گردید. پس از هضم شیمیایی نمونه ها، میزان عناصر سنگین آنها توسط دستگاه جذب اتمی قرایت شد. میانگین میزان عناصر مس Cu، سرب Pb، کادمیوم Ca، کروم Cr، روی Zn، باریوم Ba و آهن Fe در آب ایستگاه های مورد مطالعه در رودخانه عباسا به ترتیب 6.95، 1.33، 2.62، 3.28، 124.2، 134.96 و 5.06 میلی گرم بر لیتر بود که از لحاظ استانداردهای جهانی برای آشامیدن مناسب نیست، اگر چه می تواند در کشاورزی و آبزی پروری مورد استفاده قرار گیرد. میزان عناصر سنگین در رسوبات نیز در محدوده قابل تحمل آبزیان بوده است. میانگین میزان عناصر سنگین در عضله شاه میگو در ایستگاه های مورد مطالعه به ترتیب مس 45.73، سرب 2.44، کادمیوم 3.27، کروم 3.40، روی 184.20، باریوم 145.13 و آهن 9.66 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک است که کمتر از حد استانداردهای بهداشتی برای مصارف انسانی است. همبستگی معنی دار و مستقیمی بین میزان عناصر سنگین در آب، رسوب و عضله شاه میگو در رودخانه عباسا وجود دارد.

رودخانه گدار خوش از رودخانه های مرزی کشور در مرز ایران و عراق در استان ایلام محسوب می شود و به دلیل مصارف آب رودخانه در بخش کشاورزی حایز اهمیت است. در این تحقیق ابتدا مطالعات لازم در زمینه شناسایی منابع آلاینده در طول رودخانه صورت گرفت و به منظور ارزیابی کیفیت آب رودخانه 10 ایستگاه نمونه برداری در سر شاخه ها و شاخه اصلی تعیین شد. در فصول مختلف سال 1381 نمونه برداری ها انجام شد و نمونه ها از نظر شاخص هایی نظیر درجه حرارت، pH، EC، کدورت، شوری، DO، BOD5 و ... مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. بر اساس نتایج به دست آمده سر شاخه های گراب و چوار به دلیل دریافت فاضلاب های شهری و صنعتی ایلام آلودگی زیادی نسبت به سایر ایستگاه ها داشتند، به طوری که افزایش مقادیر BOD5 و کدورت در ایستگاه های 1 و 3 نشان دهنده این موضوع است. در مجموع با توجه به وضعیت خود پالایی رودخانه در ایستگاه های پایین دست شرایط برای زیست آبزیان بهبود یافته و جمعیت آنها افزایش می یابد. به منظور حفظ اکوسیستم رودخانه، جلوگیری از تخلیه فاضلاب شهری و صنعتی به داخل رودخانه و به کارگیری تصفیه خانه های مناسب، برای تصفیه فاضلاب های مذکور و نظارت بر کیفیت آب رودخانه توصیه می شود.

عوامل تهدید کننده تالاب های بین المللی آجی گل، آلاگل و آلماگل در دشت ترکمن صحرا در استان گلستان با مطالعه میزان موفقیت جوجه آوری سنقر تالابی به عنوان یکی از گونه های چتر در بوم سازگان های مذکور از بهمن 1377 لغایت خرداد 1378 بررسی شد بدین منظور طی دو دوره جوجه آوری 31 آشیانه شامل 131 تخم، 62 جوجه و 28 پرنده جوان پایش شده و روزانه عوامل موثر بر جوجه آوران و موفقیت جوجه آوری آنها اندازه گیری شد. در مجموع میزان موفقیت جوجه آوری این گونه چتر به دلیل مشکلات بسیار موجود در حدود 21.37 درصد برآورد شد که تقریبا 50 درصد این میزان در اروپاست. عوامل تهدید کننده حیات وحش این تالاب ها بخصوص پرندگان بومی و مهاجر جوجه آور، شامل افزایش عمق آب و به زیر آب رفتن زیستگاه های پرندگان جوجه آور، تغییرات غیر قابل پیش بینی سطح آب ناشی از بهره برداری بی رویه از آب تالاب ها برای مصارف آبزی پروری و خشکی سریع آب در محل های جوجه آوری و در نتیجه آن، دست یابی طعمه خواران زمینی بخصوص پستانداران گوشتخوار به آشیانه ها و تخریب یا ترک آشیانه ها ناشی از چرای مفرط پوشش گیاهی حاشیه ای و بن در آب در بخش هایی از تالابها توسط گاوهای بومیان منطقه تعیین شد. از این رو در مجموع عدم توازن و هماهنگی بهره وری کنونی با توان طبیعی بوم سازگان های منطقه و بهره کشی از آنها و نیز عدم توجه به چرخه زیستی و نیازمندی های فصلی حیات وحش این تالاب ها به عنوان مهم ترین عامل در تهدید تنوع زیستی در این تالاب ها معرفی می شود.

در این تحقیق برای بررسی تاثیر جهت دهی تراشه و مقدار رزین بر خواص تخته تراشه، تخته هایی با سه نوع جهت دهی تراشه ها (تخته هایی با پراکنش تصادفی تراشه ها، تخته های با لایه های سطحی جهت دار در جهت طولی تخته و لایه میانی تصادفی و تخته های دارای هر سه لایه جهت دار که تراشه های لایه های سطحی در طول تخته و تراشه های لایه میانی عمود بر لایه های سطحی قرار می گرفتند) و در دو مقدار رزین فنل - فرمالدیید (5 و 7 درصد) با ضخامت 10 میلی متر، زمان پرس 3 دقیقه و درجه حرارت 200 درجه سانتی گراد از تراشه های صنوبر ساخته شدند. خواص فیزیکی و مکانیکی تخته های ساخته شده مطابق با استاندارد ASTM D1037 اندازه گیری شد. نتایج حاصل نشان داد که جهت دهی تراشه های لایه های سطحی در جهت طول تخته اثر معنی داری بر خواص خمشی تخته های ساخته شده دارد و موجب افزایش چشمگیر مدلو الاستیسیته و مدول گسیختگی (به ترتیب 51 و 46 درصد) در مقایسه با تخته های با پراکنش تصادفی تراشه ها می شود. جهت دار کردن تراشه های لایه مغزی تاثیری بر خواص خمشی نشان نداد، ولی سبب کاهش معنی دار مقاومت برشی موازی با سطح تخته ها شد. همچنین در تخته های با سه لایه جهت دار (تراشه های لایه میانی در عرض تراشه های لایه های سطحی) مقادیر جذب آب و واکشیدگی ضخامت به طور معنی داری کمتر از سایر تخته ها بود. افزایش مقدار رزین اثر معنی داری بر کلیه خواص مورد مطالعه نشان داد و به بهبود این ویژگی ها منجر شد.

اکالیپتوس کاملدولنسیس گونه سریع الرشدی است و پراکندگی گسترده ای در کشور ما دارد که با توجه به محدودیت های جنگل های شمال، به عنوان ماده اولیه مناسب می تواند مطرح شود. در این تحقیق امکان تهیه خمیر کاغذ کرافت از این گونه با دمای پخت 160 و 170 درجه سانتی گراد و نسبت 5 برای L:W و سولفیدیته 25 درصد به عنوان عوامل ثابت و زمان های پخت 1.5، 2، 3 و 3.5 ساعت و قلیاییت فعال 18، 19 و 22 درصد به عنوان عوامل متغیر بررسی شده است. با توجه به دستیابی به بازده 40.02% و عدد کاپای 30.45، پخت با زمان 3 ساعت و قلیاییت فعال و دمای 160 درجه سانتی گراد به عنوان بهترین حالت تولید خمیر برگزیده شد. رنگبری خمیر کرافت اکالیپتوس با اکسیژن انجام شد و روشنی از 15 درصد به 67.89 درصد رسید که شفافیت مناسبی برای کاغذ روزنامه است. برای انجام مطالعات درجاتی روانی 450, 400csf و 500 میلی لیتر مبنای کار قرار گرفتند که با توجه به نتایج تجزیه واریانس، کاغذ حاصل از خمیر دارای درجه روانی 400 خصوصیات مقاومتی مطلوب تری است.

نقش فرآورده های کاغذی در زندگی بشر بر هیچ کس پوشیده نیست. این تحقیق از زاویه ای متفاوت به کاغذ و الیاف سلولزی نگریسته نقش و سهم آن را در صنعت و تجارت دخانیات و ساخت و بسته بندی سیگارت بررسی کرده است. در ساخت و بسته بندی سیگارت ها، انواع کاغذ و الیاف از قبیل کاغذ سیگارت، چوب پنبه، پلاگ راپ، اتیکت، لیبل، باندرول، کاغذ فویل (فویل آلومینیوم)، الیاف استات سلولز، مقوا و کارتن دخالت مستقیم دارند. وزن مجموع فرآورده های کاغذی و سلولزی برای تولید یک میلیون نخ سیگارت فیلتردار سایز بزرگ حدود 469 کیلوگرم و قیمت خرید آن (برای سال 82) 7676390 ریال است. این میزان برای سیگارت فیلتردار سایز کوچک 251 و بدون فیلتر سایز بزرگ و کوچک به ترتیب 235 و 148 کیلوگرم است. همچنین با در نظر گرفتن حدود 5 درصد افزایش قیمت برای هر سال (بر حسب روند جاری سال های قبل) مقدار هزینه مورد نیاز برای خرید این فرآورده ها برای تولیدات آینده (از سال 1382 تا 1385) به ترتیب برابر 86218، 102747، 122158 و 142523 میلیون ریال برآورد شد. همچنین سهم قیمت کاغذ در تولید یک نخ سیگارت در سال 82 برای سیگارت فیلتردار بزرگ و کوچک 7.6 و 3.9 ریال و بدون فیلتر بزرگ و کوچک 2.2 و 1.5 ریال به دست آمد و میانگین ضایعات کاغذی و سلولزی با مصرف سالانه حدود 4600 تن حدود 371 تن تعیین شده است.

در این پژوهش امکان استفاده از آنزیم زایلاناز در پیش رنگبری خمیر کاغذ و کرافت راش بررسی شد. آنزیم زایلاناز تجارتی حاصل از قارچ Trichoderma viride در مقادیر 25، 50 و 100 واحد و سطوح زمانی 12، 16 و 20 ساعت بر خمیر کاغذ تاثیر داده شد و سپس رنگبری اصلی با دو توالی B1 (هیپوکلریت 2 درصد با زمان 1 ساعت + استخراج قلیایی + هیپوکلریت 1.5 درصد با زمان 2 ساعت) و B2 (هیپوکلریت 2 درصد با زمان 2 ساعت + استخراج قلیایی + هیپوکلریت 1.5 درصد با زمان 2 ساعت) انجام شد. نتایج نشان داد نمونه های تیمار شده با آنزیم که با توالی B2 رنگبری شده اند، نسبت به نمونه های رنگبری شده با توالی B1، عدد کاپای پایین تر، درصد درجه روشنی بالاتر و درجه زردی کمتری دارند. صرف نظر از نوع توالی رنگبری، نمونه هایی که در آنها مقدار آنزیم 25 واحد و زمان تاثیر آنزیم 16 ساعت است، پایین ترین عدد کاپا، بالاترین درصد درجه روشنی و پایین ترین درجه زردی را به خود اختصاص داده اند. مقادیر عدد کاپا، درصد درجه روشنی و درجه زردی در تیمار شاهد که با توالی B1 به ترتیب برابر11.2، 46.4 و 34.3 درصد و در تیمار شاهد که با توالی B2 رنگبری شده اند، به ترتیب برابر 8.9، 55.4 و 29.7 درصد است. این مقادیر در نمونه های تیمار شده با آنزیم به تعداد 25 واحد و زمان تاثیر 16 ساعت که با توالی B1 رنگبری شده اند، به ترتیب به 10.21، 57.4 و 26.5 درصد و در نمونه های تیمار شده با آنزیم به تعداد 25 واحد و زمان تاثیر 16 ساعت که با توالی B2 رنگبری شده اند، به ترتیب به 7.29، 65.5 و 22.3 درصد رسیده است. با افزایش مقدار آنزیم و زمان تاثیر آنزیم، بازده افت بیشتری پیدا کرده است. در تیمارهای با آنزیم به تعداد 25 واحد و زمان تاثیر 16 ساعت، درصد بازده حد متوسط تغییرات را به خود اختصاص داده است. به این ترتیب، صرف نظر از توالی رنگبری، مقدار آنزیم 25 واحد و زمان تاثیر 16 ساعت به عنوان تیمار بهینه آنزیمی پیشنهاد می شود.

در حال حاضر، کاغذ روزنامه از خمیر CMP حاصل از چوب پهن برگان در ترکیب با خمیر الیاف بلند وارداتی در کشور تولید می شود. با توجه به محدودیت تامین مواد اولیه سلولزی، امکان استفاده از خمیر جوهر زدایی شده (DIP) به جای بخشی از خمیر CMP داخلی و نیز کاهش مصرف خمیر الیاف بلند وارداتی در این تحقیق بررسی شد. در این زمنیه خمیر کاغذ جوهر زدایی شده حاصل از مخلوط کاغذهای روزنامه و مجله داخلی با نسبت های 10، 20 و 30 درصد با خمیر CMP داخلی و خمیر الیاف بلند وارداتی ترکیب شده و خواص نوری و مکانیکی کاغذهای دست ساز حاصل از هر یک از این ترکیب ها اندازه گیری شد. بهترین ترکیب از نظر مجموعه خواص نوری و مکانیکی با محاسبه معادله نرمال سازی و امتیاز تعلق یافته به هر یک از ترکیب ها مشخص شد. محاسبات نشان داد که در صورت استفاده از خمیر جوهر زدایی شده نوع 1 (تهیه شده با استفاده از DTPA به عنوان ماده کلی لیت کننده)، ترکیب حاوی 20 درصد از خمیر جوهر زدایی شده مذکور دارای بیشترین امتیازو بهترین رتبه به لحاظ مجموعه خواص نوری و مکانیکی کاغذهای حاصل است. در مورد خمیر جوهر زدایی شده نوع 2 (تهیه شده با استفاده از EDTPA به عنوان ماده کی لیت کننده)، بیشترین امتیاز تعلق یافته و بهترین رتبه مربوط به ترکیبی است که در آن از مقدار 30 درصد خمیر جوهر زدایی شده استفاده شده است. همچنین در صورت استفاده از 20 درصد خمیر جوهر زدایی شده نوع 1 در ترکیب با خمیرهای CMP داخلی و الیاف بلند وارداتی، مناسب ترین مقدار مصرف خمیر الیاف بلند در سطح 17 درصد است و نمی توان آن را کاهش داد. در مورد استفاده از 30 درصد خمیر جوهر زدایی نوع 2 در ترکیب با خمیرهای CMP داخلی و الیاف بلند وارداتی نیز مناسب ترین مقدار مصرف خمیر الیاف بلند در سطح 17 درصد است، ولی می توان این مقدار را تا 12 درصد نیز کاهش داد و به جای آن را خمیر جوهر زدایی شده نوع 2 استفاده کرد.

بهره برداری توام با تجدید حیات منابع طبیعی، از اساسی ترین دستاوردهای جوامع پیشرفته صنعتی است که متضمن رعایت مسایل حفاظت و تامین شرایط لازم و مناسب در آنهاست. تحولات دو دهه اخیر، در ایران ضرورت مشارکت مردم در امر احیا و مدیریت منابع طبیعی را ملموس تر ساخته، لیکن به دلیل گستردگی منابع بویژه در عرصه های مناطق خشک و نیمه خشک با پراکندگی بیش از حد جمعیت انسانی، افزایش تعداد دام غیر مجاز در مراتع و بهره برداری مفرط، مسوولان را با مشکلات عدیده ای مواجه کرده است. کاهش مشکلات بدون مشارکت مستقیم مردم میسر نخواهد بود. در سال 1381، این پژوهش به روش پیمایشی و با بهره گیری از رگرسیون لوجستیک انجام شد و اهداف تحقیق که همانا تعیین تاثیر متغیرهای مستقل دانش بومی، مالیکت زمین مزروعی، مالکیت واحد دامی و مهاجرت بر مشارکت بهره برداران از مراتع مورد بررسی قرار گرفت. در همین زمینه با توجه به اهداف و فرضیات موجود اقدام به تهیه پرسشنامه شد. لیکن به دلیل پراکندگی روستاها و مهاجرت شدید روستاییان، نمونه گیری خوشه ای به شیوه تصادفی ساده برای 205 خانواده بهره بردار از طریق مصاحبه مستقیم به عمل آمد. نتیجه تحقیقات رگرسیون لوجستیک نشان می دهد که از میان عوامل متعدد، دانش بومی، مالکیت واحد دامی و مهاجرت به ترتیب با احتمال 62 درصد بیشترین تاثیر را در روند مشارکت روستاییان در بهره برداری بهینه از مراتع داشته اند.