کتاب قیم
سال:1391 | دوره:2 | شماره:5 (ویژه علوم قرآن و حدیث) |تعداد مقالات:6

چکیده فارسی:وطن از عناوینی است که نزد همه انسان ها و نیز در ادیان آسمانی و بخصوص، دین مقدس اسلام مورد توجه بوده و از قداست و احترام ویژه ای برخوردار است و در آموزه های دینی به محبت و مهرورزی نسبت به آن سفارش فراوان شده است. عشق به وطن، میلی طبیعی است که خداوند در بین مخلوقاتش قرار داده است به گونه ای که حتی حیوانات نیز به محل زندگی خود گرایش غریزی دارند.دین اسلام این میل را مورد توجه قرار داده و ترک وطن و مهاجرت از آن را تنها در مواقع و شرایط خاص، مطلوب معرفی می کند. از دیدگاه اسلام، وطن گرایی، نباید جنبه افراطی و منفی به خود بگیرد و بالتبع، موجب تبعیض گردد و انسان ها را تحت عنوان ملیت های مختلف، از یکدیگر جدا و روابط خصمانه و جنگ های خونینی در بین آنان ایجاد کند. این گونه وطن دوستی در اسلام مذموم است.دانشمندان و مفسران اسلامی در شرعی بودن حب وطن تردیدی ننموده و با بسیاری از آیات و روایات آن را اثبات کرده اند. در این مقاله، نظر اسلام پیرامون وطن دوستی مورد بحث قرار می گیرد.   چکیده عربی:یعتبر الوطن من المسائل و القضایا التی اهتم بها الناس جمیعا و اهتمت کذلک الأدیان السماویة بها و لاسیما الدین الإسلامی الحنیف. فقدس الوطن قداسة خاصة فجاءت التعالیم الدینیة ورکزت علی حب الوطن و تعزیزه و کثیرا ما أمرت به وأرشدت الناس الی الإخلاص فی المحبة والحنان والدفاع عنه بکل الوسائل.فحب الوطن و الحنو علیه یعتبر غریزة أو بالأحری فطرة جعلها الله فی خلقه و حتی أننا نری هذه الحالة فی الحیوانات، حیث أنها و بدافع غریزی تهاجر الی مواطنها الأصلیة بعد أن ولدت فی المهجر الذی هاجر الیها والدیها. و نحن نری بأن الدین الإسلامی یعنی بالوطن و یعیره اهمیته البالغة و لایدعو الی ترک الوطن و هجره الا فی مواقع و ظروف قاهرة و خاصة.و بالتالی فإن علماء الإسلام والمفسرون لم یترددوا فی أن یعتبروا حب الوطن لازما قانونا و شرعا. و أثبتوا ذلک بآیات و روایات عدیدة من القرآن والسنة الشریفة.فی هذه المقالة، نقوم بدراسة و تبیین نظر الإسلام حول حب الوطن و وظائف الانسان تجاهه و التفانی فی سبیله.

چکیده فارسی:پرسشی که در این مقاله پی گرفته می شود، این است که آیا واژگان شرعی چون نماز، طهارت، زکات، روزه، حج و جز آنها که در آیات قرآن به کار رفته، پیش از اسلام به همین معانی شرعی معهود کاربرد داشته یا این معانی را پس از اسلام یافته اند. میان علمای اسلامی اختلاف نظر است. برخی بر این نظرند که این واژگان قبل از اسلام معنای شرعی نداشته اند، بلکه به معنای لغوی نظیر دعا، پاکی و قصد به کار می رفتند و پس از اسلام، این معانی شرعی را یافتند.در مقابل نیز دیدگاه برخی از علمای اسلام آن است که واژگان شرعی، قبل از شکل گیری شریعت اسلام، به همین معانی شرعی معهود بودند و با ظهور اسلام، تنها شروطی به حقایق مربوط به هر یک اضافه شد و یا جزئیاتی از آنها تغییر یافت.بررسی پیشینه مقولات شرعی در آیات، روایات، عهدین و تاریخ قبل از اسلام، موید آن است که واژگان شرعی، قبل از اسلام نیز پیشینه دارند و در نتیجه این نظریه که بعد از ظهور اسلام حقیقت شرعی شدند، مردود به نظر می رسد.   چکیده عربی:السؤال المطروح فی هذه المقالة هو: هل إن المفردات الدینیة و المذهبیة المستعملة فی الآیات القرآنیة مثل الصلاة والصوم والطهارة والزکاة والحج و غیرها کانت مستعملة قبل الإسلام بنفس المعنی الشرعی والدینی أم أنها استعملت فیها بعد الإسلام، فاختلف العلماء المسلمون فی ذلک، فقال بعضهم: بأن تلک المفردات لم تستعمل بالمعنی الشرعی والدینی قبل الإسلام، بل کانت لها معان لغویة مثل الدعاء، النظافة، القصد و غیرها، حیث استعملت فی المعانی الشرعیة بعد الإسلام، ولکن علماء آخرین قالوا بأن هذه المفردات استعملت بمعناها الدینی قبل مجیء الإسلام ولکن زید فیها بعض الملاحظات والتفاصیل بعد الإسلام.إن مطالعة استعمال هذه المفردات الدینیة فی الآیات القرآنیة والروایات والعهدین و تاریخ العرب قبل الإسلام تؤید بأن هذه المفردات بمعناها الشرعی قد استعملت قبل الإسلام و خلصنا بأن نظریة المعنی الدینی لها بعد الإسلام مرفوضة.

چکیده فارسی:بخش مهمی از وجوه اعجاز قرآن کریم به ساختار متن و اسلوب بیانی آن بر می گردد و در گزینش الفاظ و عبارات آن، به ویژه در مسائل جنسی که از حساسیت ویژه ای برخوردار است، نهایت عفت کلام و نزاهت بیان متجلی است و ضمن به کارگیری الفاظ و عباراتی زیبا و رسا، از کاربرد هرگونه واژه رکیک، مستهجن و صریح در مسائل جنسی خود داری شده است. پژوهش حاضر با استناد به آیات قرآن و دیدگاه های واژه شناسان و مفسران، الفاظی که در مورد مسائل جنسی به کار رفته است که بخشی مربوط به اندام های جنسی و بخش دیگر مربوط به افعال جنسی است، مورد کند و کاو و تحلیل معنا شناختی قرار داده و کنایی و غیر صریح بودن همه آنها را به اثبات رسانده است و در پایان پیشنهاد داده که چنین شیوه بیانی که دارای آثار اخلاقی و تربیتی قابل توجهی است، در فرهنگ عمومی نیز باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.   چکیده عربی:یؤول قسم هام من وجوه إعجاز القرآن الکریم إلی بنیة النص و أسلوبه البیانی و تتجلی عفة البیان و نزاهة القول فی اصطفاء ألفاظها و عباراتها، خاصة فی القضایا الجنسیة التی تتمتع بأهمیة فائقة.فقد امتنع القرآن الکریم من استعمال الألفاظ الرکیکة المبتذلة الصریحة فی القضایا الجنسیة، و استعمل الألفاظ المنمقة و العبارات البارعة البلیغة.إن هذه الدراسة المقتضبة تتناول الألفاظ التی تتعلق بالقضایا الجنسیة، خاصة الألفاظ المتعلقة بالجوارح الجنسیة، ثم الأفعال الجنسیة و تدرسها دلالیا و تثبت أن هذه الألفاظ تأتی غیر مصرحة و فی نهایة المطاف تقترح بأن یبذل إهتماما بالغا بإستعمال الفاظ کهذه فی الثقافة العامة و مزودة باسلوب یتمتع بآثار أخلاقیة و تربویة جدیرة بالإهتمام.

چکیده فارسی:اثبات اختیار مطلقه، علم ذاتی اطلاقی، اختیارات سه گانه طولی و توالی جمال و جلال الهی، از جمله معارفی است که همگی از قبل انتساب تردد به ذات مقدس الهی قابل کشف است. به دلیل فقدان معناشناسی مناسب نسبت به این واژه و عموما به دلیل ناسازگاری معنای این واژه با مبانی غیر شیعی، عده ای از اندیشمندان با لحاظ معنای خاصی از تردد، سعی بر آن داشته اند تا خداوند را به نوعی از انتساب به تردد پیراسته نمایند و در این مسیر، دست به تاویل این دسته از روایات زده اند.مقاله حاضر پس از بازنگری در مفهوم تردد، انتساب تردد به خداوند را حقیقی می شمرد و تغییر نگرش مبنایی به این دسته از روایات را گامی موثر در بررسی های فقه الحدیثی می داند.   چکیده عربی:اثبات الاختیار المطلق لله والعلم الذاتی المطلق والاختیارات الثلاثیة الطولیة و توالی صفات الجمال والجلال الإلهی من جملة المعارف والعلوم التی قبل أن ینتسب التردد فی بعض الامور الی الذات الالهیة کانت معلومة و مکشوفة ولکن بسبب فقدان المعنی المناسب لهذه المفردة، (یعنی کلمة التردد) إضافة الی أن المعنی العام لها کان لا یتفق مع اصول المذاهب الغیر شیعیة سعی عدد من المفکرین أن یطرحوا معنی خاصا لمفردة (التردد) حتی ینزهوا الباری تعالی بصورة من الصور عن معنی هذه المفردة. و فی هذا السعی، قاموا بتأویل بعض الروایات.هذه المقالة قامت بتأکید و تصدیق ما دققناه حول معنی و مفهوم التردد من حیث انتسابه الی الباری عزوجل مما یبعث علی تحول اصولی فی الفکر لاستیعاب هذا النوع من الروایات التی ترتبط بالتردد، و التی تعتبر خطوة مهمة و مؤثرة فی مطالعات و دراسات فقه الحدیث.

چکیده فارسی:واژه «صالح المومنین» در چهارمین آیه از سوره تحریم ﴿... فان الله هو مولاه و جبریل و صالح المومنین و الملائکه بعد ذلک ظهیر﴾ حاکی از منزلت و جایگاه ویژه ای است که خداوند آن را برای بهترین و شایسته ترین شخصیت بعد از پیامبر قرار داده است. روایات شیعی و نیز بسیاری از روایات عامه، مصداق این شخصیت را تنها، حضرت علی (ع) دانسته اند.البته برخی از مفسران عامه به بهانه قرائت یکسان این واژه در دو حالت مفرد و جمع به شکل «صالح المومنین» و «صالحوا المومنین» بر این اعتقادند که این واژه در اصل، جمع بوده و حرف «واو» پایانی آن در رسم المصحف، حذف گردیده است و به دنبال این دیدگاه، بسیاری از مفسران شیعه و همچنین مترجمان قرآن، این واژه را به شکل جمع تفسیر و ترجمه کرده اند.این مقاله به اثبات این نکته پرداخته که ترکیب اضافی واژه «صالح المومنین» در این آیه قطعا مفرد و تنها دارای یک مصداق متعین است.   چکیده عربی:کلمة صالح المومنین التی وردت فی سوره التحریم «فإن الله هو مولاه و جبریل و صالح المؤمنین و الملئکة بعد ذلک ظهیر» تدل علی المکانة المرموقة التی منحها الله تعالی لأفضل عباده بعد النبی صلی الله علیه و آله و سلم. و أن روایات الشیعة بأسرها و بعض روایات أهل السنة والجماعة تدل علی أن مصداق هذه الایة الکریمة هو أمیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام و من حیث إن عبارة صالح المؤمنین قراءتها و هی تدل علی المفرد تکون کقرائتها و هی تدل علی الجمع (ای صالح المؤمنین و صالحو المؤمنین) فاستدل المفسرون من أهل السنة بهذه الحجة فذهبوا إلی أن أصل هذه الکلمة کان جمعا وحذفت «الواو» من آخرها فی رسم المصاحف. و إثر هذا التفسیر ذهب غیر قلیل من المفسرین من الشیعة و ایضا العدید من المترجمین الی الفارسیة الی ترجمة الکلمة و تفسیرها بصورة الجمع.و هذا المقال بصدد إثبات أن هذا الترکیب الإضافی ای «صالح المومنین» فی الآیة تدل علی شخص واحد دون أی شک و لیس له إلا مصداق واحد.

چکیده فارسی:درباره نحوه قرائت کلمه «مالک» در آیه شریفه «مالک یوم الدین» (الفاتحه/4) اختلاف وجود دارد، برخی آن را «ملک» خوانده اند و برخی «مالک». چنانکه از آیات قرآن دانسته می شود، «مالک» و «ملک» بودن خداوند به حسب واقع، یک چیز بیش نیست، چون خدا مالک ملک است و مالک ملک، همان ملک است. پس به احتمال قوی قرائت درست، همان «مالک» است. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با نگاهی تاریخی به تفاسیر فریقین، آغاز ورود بحث اختلاف قرائت در این آیه مشخص شود و ضمن عرضه اقوال و آرای مفسران و تبیین ادله و نحوه استدلال آنان، روشن شود که آیا موضع مفسران در ترجیح یکی از قرائت ها، موضعی متقن و استوار بوده است یا خیر؟ مباحث مذکور در ذیل این آیه با توجه به روند تاریخی، ما را در جهت گزینش صحیح قرائت، چندان یاری نمی کنند، بلکه با توجه به شواهد موجود و خود آیات قرآن کریم، قرائت مشهور - که همان «مالک» است - صحیح تلقی می شود.   چکیده عربی:هناک اختلاف فی قراءة (مالک) فی الآیة الشریفة: «مالک یوم الدین» (الفاتحه/4). فالبعض قرأها (ملک) والآخر قرأها (مالک).و من یتقصی المعنی فی الآیات القرآنیة، یظهر له بأن نسبة (مالک) أو (ملک) الی الله هو فی معنی واحد، لأن الله هو: (مالک الملک) و مالک الملک هو (الملک)، لذا فإن هناک احتمال شدید فی أن القراءة الصحیحة هی (مالک).فی هذا التحقیق سعینا مجدین فی استعراض تاریخی لتفاسیر الفریقین ان نستقصی بدایة حصول الإختلاف فی قراءة هذه الآیة، و من خلال بیان أقوال و آراء المفسرین و تبیین الأدلة و منهج استدلالهم اتضح لنا هذا السؤال: هل أن موضع المفسرین فی ترجیح إحدی القراءتین هو موضع متقن و قوی أم لا.فالأبحاث التی قمنا بها حول هذه الآیة الشریفة من منظورها التاریخی لاتساعدنا کثیرا للحصول علی القراءة الصحیحة، ولکن بالنظر إلی الشواهد والأدلة الاخری المستفادة من الآیات القرآنیة أثبتنا بأن القراءة المشهورة والصحیحة هی: (مالک).