جغرافیا و برنامه ریزی
سال:1389 | دوره:15 | شماره:33 |تعداد مقالات:8

ویژگی اصلی برنامه ریزی شهری در ایران از زمان شروع برنامه ریزی به مفهوم امروزی آن، رویکرد بالا به پایین آن می باشد. در این رویکرد، برنامه ریزی بیش از اتکا به نیازها، اهداف و خواست های شهروندان و امکانات شهر، بر سیاست های دولت مرکزی استوار است، و به عنوان سندی غیرقابل تغییر طبق نظرات دولت مرکزی تهیه و برای اجرا به مسوولان شهری ابلاغ می شود. مسوولان برنامه ریزی شهری راه های گوناگونی را برای مشارکت مردم در امور شهری تجربه کرده اند که به دلیل همان ویژگی بالا به پایین آن با شکست مواجه شده اند. بر اساس نتایج تحقیق، رویکرد استراتژی توسعه شهری (CDS) فرآیندی مشارکتی (مشارکت واقعی) است که همه ذینفع ها و بهره وران شهری از همه اجزای جامعه را در بر می گیرد.

در این تحقیق به بررسی ارتباط پوشش گیاهی گون با عوامل توپوگرافی مانند جهت جغرافیایی یا دامنه، شیب و طبقه ارتفاعی در زاگرس مرکزی پرداخته شده است. ابتدا منطقه به سه طبقه ارتفاعی و سه کلاس شیب تقسیم و چهار جهت جغرافیایی در آن تعیین گردید. پوشش گیاهی موجود با پیمایش صحرایی تعیین و اندازه گیری فاکتورهای پوشش به وسیله نوار و به روش سیستماتیک - تصادفی در تمامی دامنه ها، طبقات ارتفاعی و کلاس های شیب انجام شد. جهت مقایسه پارامترهای مختلف مربوط به طبقات شیب، ارتفاع و دامنه ها و بررسی وجود اختلاف معنی دار بین میانگین ها از قبیل تراکم، درصد پوشش گیاهی به ترتیب از روش آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون دانکن و از نرم افزار SPSS و Excel استفاده گردید. نتایج نشان داد که بیشترین و کمترین درصد پوشش گون به ترتیب در دامنه شرقی و غربی، در حالی که بیشترین و کمترین تراکم گون به ترتیب مربوط به دامنه شمالی و جنوبی است. طبقه ارتفاعی 2500 - 2300 و شیب های 50 - 30% و 30 - 20% بیشترین پوشش و تراکم گون را دارند و کمترین هر دو این فاکتورها مربوط به طبقه ارتفاعی 2500 متر به بالا و شیب 60 - 50 درصد است. آتش سوزی، تغییر کاربری اراضی مرتعی به زراعی در ارتفاعات پایین و وجود شیب های تند، برون زدگی سنگی، عمق کم خاک و وزش بادهای شدید در ارتفاعات بالا از دلایل کاهش پوشش و تراکم گون بوده اند.

یکی از مهم ترین فضاهایی که در میان مقصدهای گوناگون مورد توجه و بازدید گردشگران قرار می گیرد، شهرها می باشند. در این میان شهرهای پرجمعیت و تاریخی جاذب گردشگران بیشتری هستند. فضاهای شهری از دیرباز جذاب ترین فضاها به شمار می روند، زیرا شهرها پیشرفته ترین و کامل ترین سکونتگاه های انسانی بوده و دربردارنده مراکز مهم اقتصادی، علمی، تفریحی، پزشکی و غیره هستند. به طور ویژه شهرهای تاریخی - فرهنگی فرصت های بسیاری برای گردشگران بر اساس منابع موروثی و باستانی دارند، به همین جهت مهم ترین کانون های جذب گردشگران هستند.روش این تحقیق پیمایشی، توصیفی و بر اساس تحلیل محتوا بوده، و هدف آن بررسی فضاهای تاریخی - فرهنگی شهر تبریز و پتانسیل ها و محدودیت های موجود در این بخش از شهر است که می تواند نقش موثری در برنامه ریزی و مدیریت گردشگری این شهر داشته باشد.برخی از یافته های این تحقیق نشان می دهد که فضای توریستی تبریز تحت تاثیر فضای تاریخی شهر قرار گرفته و بیشتر بخش مرکزی شهر را پوشش می دهد. لذا این بخش از شهر با وجود موقعیت مکانی مناسب و نزدیکی به مراکز تجاری، خدماتی و اداری و داشتن تجهیزات و تاسیسات شهری، دچار مشکلات خاصی مثل آلودگی شدید هوا، فرسودگی ناوگان حمل و نقل شهری، کیفیت پایین تسهیلات و خدمات گردشگری است.

هدف این مقاله، تحلیل نابرابری های ناحیه ای در سال 1385 و تعیین اولویت توسعه ای نقاط شهری استان آذربایجان شرقی است. روش پژوهش «توصیفی - تحلیلی» است. شاخص های مورد بررسی متشکل از 39 شاخص، شامل شاخص های بهداشتی و درمانی، فرهنگی و آموزشی، اقتصادی، زیربنایی و مسکن، ورزشی و تلفیقی از شاخص های مورد مطالعه می باشد. با استفاده از روش های تحلیل عاملی و شاخص ترکیبی توسعه انسانی، درجه توسعه یافتگی و رتبه هر یک از نواحی محاسبه شده است. سپس با استفاده از مدل تحلیل خوشه ای، نقاط شهری استان آذربایجان شرقی در سه سطح توسعه یافته، نیمه توسعه یافته و محروم طبقه بندی شده و در نهایت، با بهره گیری از مدل رگرسیون به پیش بینی اولویت توسعه نقاط شهری استان آذربایجان شرقی مبادرت شده است. مدل رگرسیون نشان می دهد که به ترتیب سهم شاخص های بهداشتی و درمانی، مسکن و زیربنایی، ورزشی و اقتصادی در تخمین درجه توسعه یافتگی و در نتیجه کاهش نابرابری های ناحیه ای بیشتر می باشد. بنابراین با توجه به مدل رگرسیونی، شاخص های بهداشتی و درمانی و زیربنایی و مسکن به ترتیب اولویت برای نواحی محروم، نیمه توسعه یافته و توسعه یافته پیشنهاد می شود. شاخص های ورزشی و اقتصادی در اولویت دوم به ترتیب برای نواحی محروم، نیمه توسعه یافته و توسعه یافته توصیه می شود.

هدف تحقیق حاضر استفاده از شاخصMFI ، تعیین حساسیت نوسان رطوبتی و مقایسه آن با کاربری اراضی موجود در محیط GIS است تا بدین روش کاربری های مستعد آسیب پذیری در مقابل خشکسالی های احتمالی در دشت سراب مشخص شوند. بدین منظور ابتدا داده های باران سنجی ماهانه ایستگاه های موجود در دشت سراب با استفاده از شاخص SPI (به عنوان یک شاخص استاندارد) در طول دوره آماری بررسی و سال 80 - 1379 به عنوان خشک ترین سال و 84 - 1383 به عنوان ترسالی مشخص گردید. داده های حاصله به محیط GIS منتقل و در نهایت نسبت به درون یابی متناسب داده ها در محیط GIS اقدام شد. در ادامه، ارزیابی حساسیت سطح زمین در مقابل نوسانات عنصر بارش با روابط ریاضی مدل سازی شد. با استفاده از تصاویر ماهواره ای ETM+ (خشکسالی) و SPOT (ترسالی) شاخص پوشش گیاهی (NDVI) منطقه در سال های مورد بررسی تهیه گردید. با تهیه نقشه کاربری اراضی منطقه (دیم، آبی، نقاط شهری، مراتع و ...) و مقایسه آن با نقشه پهنه بندی شده شاخص نوسان رطوبتی دشت سراب با استفاده از تحلیل های فضایی در محیط GIS، نحوه اثرپذیری نوع کاربری اراضی منطقه از وقوع خشکسالی ها مشخص گردید. بر اساس نتایج حاصله محصولات زراعی دیم غرب دشت سراب در درجه اول و محصولات زراعی آبی در مرکز و محصولات باغات در مراحل بعد بیشترین تاثیر را از نوسانات رطوبتی متحمل می شوند.

در این مقاله ابتدا با تعریفی از ساختارشکنی سعی در بررسی نگاه آن به شهر و برنامه ریزی شهری داریم. ساختارشکنی به عنوان یک تئوری تفسیری متون شناخته می شود. هدفش تحلیل متون است و عدم دستیابی به دانش پایه را در زبان شناسی، فلسفه و تئوری های ادبی شامل می شود، که در نگاه به شهر به یک تنوع باورنکردنی از شهرها و روش های صحبت در موردشان بر اساس دو اصل نگاه افراد و گروه ها داخل شهر به آن و چگونگی کیفیت زندگی شهری باور دارد که در آن روابط سلسله مراتبی موجود بین فعالیت های گوناگون کاربری اراضی و بین تخصیص های گوناگون کاربری اراضی ساختارشکنی می شود و دستیابی به تنوعی در الگوهای کاربری زمین، و عدم ارایه نسخه ایی از پیش تعیین شده و بی انتها در مورد آن را، مورد توجه قرار می دهد.

فرسایش خاک یک فرایند پیچیده و خطر بالقوه ژئومورفولوژیکی است و مقدار آن بازتابی از نحوه مدیریت زمین و شاخص توسعه یافتگی کشورها به شمار می رود. برای نیل به مدیریت درست زمین، لازم است پهنه های حساس به فرسایش در سطح حوضه ها شناسایی شوند سپس متناسب با توانایی ها و محدودیت های زمین، بهره برداری از آن صورت گیرد. مجموعه اطلاعات ورودی مورد استفاده در این تحقیق عبارتند از: لیتولوژی، کاربری فعلی اراضی و پوشش گیاهی، شیب توپوگرافی و تراکم زهکشی آبراهه ها. حوضه آبخیز بجوشن چای به دلیل داشتن شرایط ویژه فرسایشی، به عنوان منطقه مورد مطالعه در تحقیق حاضرانتخاب شده است. مطالعه ماهیت و ساختار منطق فازی و انطباق نقشه های خروجی از عملگرهای فازی با واقعیت های فرسایشی به دست آمده از مطالعات میدانی حوضه نشان می دهد که در پهنه بندی اراضی حساس به فرسایش، عملگر جمع جبری فازی به دلیل بارز نمودن پهنه های با حساسیت فرسایشی بالا، از راندمان و کارایی بالاتری نسبت به عملگر ضرب فازی برخوردار است.

یکی از مخاطرات اقلیمی مهم در کشاورزی پدیده تگرگ است. میزان خسارت تگرگ بسته به نوع محصول، اندازه تگرگ، شدت رگبار آن و مرحله فنولوژیکی گیاه متفاوت است. شناخت روش های مقابله با این پدیده، مستلزم بررسی فراوانی وقوع و توزیع زمانی و مکانی آن در مناطق مهم کشاورزی می باشد. این مطالعه در جهت ایجاد زمینه برای برنامه ریزی به منظور کاهش خسارات تگرگ در مناطق آسیب پذیر استان آذربایجان شرقی صورت گرفته است. برای این منظور از 6 ایستگاه هواشناسی استان آذربایجان شرقی در طی دوره آماری بین سال های 2006 -1987 و ماه های آوریل تا سپتامبر (به عنوان فصل رشد گیاه) استفاده شده است. نتایج حاصل نشان می دهد که بیشترین فراوانی بارش تگرگ در محدوده شمال شرقی استان (شهرستان اهر) و کمترین فراوانی آن در شمال غربی استان (شهرستان جلفا) اتفاق افتاده است. ماه آوریل دارای بیشترین فراوانی بارش تگرگ و ماه سپتامبر از کمترین فراوانی برخوردار می باشد.