جغرافیا و برنامه ریزی
سال:1389 | دوره:15 | شماره:31 |تعداد مقالات:8

مقاله حاضر به بررسی میزان انطباق عوامل اقلیمی با شبکه ارتباطی شهر ارومیه می پردازد. اهمیت این موضوع بیشتر از آن رو است که با شناخت و به کارگیری عوامل محیطی و اقلیمی می توان به سهم خود به پایداری توسعه شهر کمک کرد. این مطالعه علاوه بر مشاهدات میدانی با به کارگیری اطلاعات سازمان هواشناسی کشور به روش اولگی انجام می گیرد. تجزیه و تحلیل اطلاعات موجود نشان می دهد که در شهر ارومیه به جز سه ماه اردیبهشت، خرداد و شهریور در بقیه ماه ها بهره گیری از انرژی خورشیدی و یا ایجاد سایه جهت برقراری آسایش اجتناب ناپذیر است. به هنگام شب نیز به غیر از چهار ماه اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد در بقیه ماه ها شرایط بیوکلیمایی سردی حاکم است. با انطباق نتایج حاصل از بررسی عوامل اقلیمی با شبکه ارتباطی شهر ارومیه معلوم می شود که بافت سنتی (ارگانیک) در ارتباط با اقلیم منطقه شکل گرفته، لیکن این مساله در بافت جدید بر اثر رشد بی رویه و ناموزون شهر نادیده گرفته شده است. بنابراین در چنین شرایطی در راستای کاهش مشکلات موجود علاوه بر ملاحظات عوامل محیطی و اقلیمی لازم است بافت اولا به صورت متراکم و فشرده بوده، ثانیا طراحی خیابان ها عمدتا در جهات شمالی - جنوبی توسعه یابند.

مقاله حاضر با هدف تحلیل وضعیت فناوری اطلاعات و ارتباطات و نقش آن در مدیریت و برنامه ریزی شهری است. که بر اساس یافته ها و نتایج یک بررسی میدانی از شهر نجف آباد در بین سازمان ها و شهروندان تهیه شده است. روش جمع آوری اطلاعات برمبنای کتابخانه ای، اسنادی و نیز میدانی (پرسشنامه ای) بوده و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شده و در نهایت نتایج زیر به دست آمده است. - میزان استفاده افراد از امکانات ICT جهت انجام امور رایج شهری پایین است. - مراکز، امکانات و پایگاه های اینترنتی خدمات رسان ICT در سطح شهر نجف آباد در ارایه خدمات الکترونیکی به شهروندان تا حدودی رضایت بخش بوده است. - در مورد شاخص های شهروند الکترونیک و میزان پذیرش آن، افراد آمادگی بیشتری برای استفاده از این فناوری را دارند. - و نهایتا این که دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات هر چند در بین مدیران بالاست ولی شهروندان اکثر کارهای خود را از طریق مراجعه حضوری انجام می دهند. مطالعه صورت گرفته نشان می دهد که به دلیل ضعف های ساختاری و عدم تخصص در استفاده از این فناوری، مدیران تمایل بیشتری به انجام دادن کارها به روش سنتی دارند که نیازمند آموزش در این زمینه است. همچنین در خاتمه پیشنهاداتی برای توسعه این فناوری در جوامع شهری ارایه شده است.

به منظور پهنه بندی بارش های تگرگ دوره آماری (1996-2005) میلادی، کدهای مربوط به بارش تگرگ (27، 89، 96، 99) از 100 کد مربوط به گروه هفتم (w هوای حاضر) از داده های مربوط به 14 ایستگاه سینوپتیک استان های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی، استخراج و مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. از لحاظ سینوپتیکی نیز نقشه های سینوپتیک دو نمونه از سامانه هایی که از بارش تگرگ شدیدی نسبت به سایر نمونه ها برخوردار بود از 24 ساعت قبل از شروع بارش، در این دوره مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که در دوره 10 ساله (1996-2005) بیشترین فراوانی بارش تگرگ به ترتیب مربوط به ایستگاه های نیشابور، بجنورد و بیرجند بوده است و در مقابل، ایستگاه های سرخس، تربت جام و مشهد از کمترین فراوانی برخوردار بوده اند. از نظر زمانی (ساعتی و ماهانه) نیز بارش ها مورد بررسی قرار گرفتند. که نتایج نشان داد از لحاظ دوره شبانه روزی، ساعت 9 تا 15 و در بین ماه های سال نیز به ترتیب، ماه های مارس، آوریل و دسامبر حداکثر فراوانی را داشتند. این بررسی نشان داد، که در دوره آماری مورد مطالعه بارش تگرگ به ترتیب در شمال غرب، شمال و سپس جنوب منطقه مطالعاتی حداکثر فراوانی را داشته اند و کمترین فراوانی مربوط به شرق منطقه است. نتایج بررسی ها نشان داد که در حداکثر بودن فراوانی وقوع در نواحی ذکر شده علاوه بر ارتفاع زیاد آنها از سطح دریا، محل ورود سیستم های همراه با بارش تگرگ نیز نقش موثری داشته است. همان طور که در نقشه ها دیده می شود محل ورود این سیستم ها به منطقه مطالعاتی بیشتر از سمت شمال و جنوب منطقه بوده و به همان نسبت این مناطق بیشتر تحت تاثیر قرار گرفته اند.

به طور کلی کشورهای جهان با مشکل رو به افزایش اثرات بهداشتی آلاینده های هوا که ناشی از فعالیت هایی است که سبب گسترش آلاینده ها در اتمسفر می شود، مواجه هستند. مه دود فتوشیمیایی نیز یکی از مخرب ترین اثرات آلودگی هوا بر جو را داراست. این پدیده وضعیتی است که گسترش سریع آلاینده ها در معرض نور خورشید توسعه پیدا می کند و باعث ایجاد ترکیباتی از هزاران نوع ماده شیمیایی خطرناک می شود که اثرات آنها تاثیرات عمده ای بر محیط زیست به جای می گذارند، در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش های آماری استنباطی چون ضریب همبستگی و معادله خط رگرسیون مورد پردازش و برای بررسی ارتباط بین متغیرها با تشکیل مه دود در شهر از فرمول پیرسون (معادله درجه اول) جهت ضریب همبستگی استفاده شود تا بتوان ارتباط منطقی بین متغیرهای تحقیق از جمله آلاینده های هوا، وارونگی هوا و نقشه های هوا در تراز 250 و 500 هکتوپاسکال در طول دوره آماری (2007-1998) به صورت ماهانه در طی روزهای تشکیل مه دود مورد بررسی قرار گرفت با توجه به نتایج، ارتباط بین تشکیل مه دود و آلاینده های ذکر شده بیش از 90 درصد برآورد شده و همچنین در روزهای تشکیل مه دود جریانات سرد ورودی بر روی تهران و همچنین وجود وارونگی هوا و ارتفاع کم آن نسبت به سطح زمین تشکیل مه دود را تشدید کرده است.

هم اکنون بیش از چهار دهه از زمان تهیه و اجرای طرح های جامع شهری در ایران می گذرد. به اعتقاد کارشناسان این طرح ها علی رغم صرف هزینه و انرژی زیاد در دست یابی به اهداف تعیین شده به دلایل مختلف ناموفق بوده اند. در این مقاله با علم به اینکه عدم هماهنگی سازمان های موثر در امر خدمات شهری، نحوه تهیه و اجرای طرح ها و عدم مشارکت مردم در ناکارآمدی این طرح ها تاثیر زیادی داشته، با تکیه بر مطالعات میدانی، اسنادی و کتابخانه ای پیرامون موضوع بحث شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که میان عدم وجود مدیریت واحد شهری، شیوه تهیه و اجرا و همچنین عدم دخالت مردم در تهیه طرح ها با ناکارآمدی آن ارتباط متقابل وجود دارد.

ایجاد تعادل در برنامه ریزی ایجاب می کند که برنامه ریزی ملی، منطقه ای (ناحیه ای) هم سو و هم جهت شده و بنابه ضرورت هر ناحیه، به طور مجزا، ولی در راستای برنامه ریزی ملی تحت نظام قرار گیرد. این مساله بخصوص در کشورهای جهان سوم مانند ایران بیشتر ضروری می نماید. در ایران رشد اقتصاد سرمایه داری، اصلاحات ارضی، تمرکز نظام سرمایه گذاری اقتصادی و اجتماعی در شهرهای بزرگ خصوصا کلانشهر تهران، نابسامانی های عدیده ای را در سطح ملی، منطقه ای و ناحیه ای پدید آورده است. توزیع نامتعادل امکانات و خدمات گوناگون و تمرکز آن به ویژه در کانون های بزرگ شهری از ویژگی های این نابسامانی است. در این تحقیق به بررسی و تحلیل نظام اسکان سلسله مراتبی سکونتگاه های شهرستان هشترود به لحاظ جمعیتی و کارکردی و وضعیت اقتصادی پرداخته شده است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است و از مدل های کمی و نرم افزارهای رایانه ای استفاده شده است. بررسی های صورت گرفته در سطح شهرستان هشترود نشان می دهد که اولا به دلیل کمبود امکانات زیستی از قبیل خدمات بهداشتی، آموزشی و رفاهی روز به روز از تعداد جمعیت روستا ها کاسته شده و برخی نیز کاملا تخلیه شده اند و بر این اساس برون کوچی شدید سبب شده است تا اکثر دهستان های شهرستان به لحاظ جمعیتی از انتظام فضایی مناسبی برخوردار نباشند. ثانیا مرکز شهرستان (شهر هشترود) نیز به دلیل ضعف امکانات مالی و تجهیزات فنی از ارایه خدمات بهینه به مراکز حوزه نفوذ خود عاجز بوده و همین امر منجر به نارسایی در انتظام فضایی شهرستان شده است.

هدف کلی مقاله حاضر مطالعه پدیده یخبندان و تاثیر آن بر تولیدات محصولات کشاورزی شهر اردبیل است. برای این منظور از آمار درجه حرارت حداقل روزانه ایستگاه هواشناسی اردبیل (از سال 1356 تا 1378 شمسی) و روش های آماری مختلف استفاده شد. در این راستا نوسان تاریخ وقوع یخبندان ها و طول فصل رشد شهرستان اردبیل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.نتایج نشان داد که تاریخ وقوع یخبندان ها، بیشتر به سمت یخبندان های زودرس پاییزه (به طرف اوایل فصل پاییز) و دیررس بهاره (از اوایل فصل بهار به سوی اواسط آن) گرایش داشته و طول فصل رشد در اغلب سال های انتخاب شده فراتر از حد میانگین آن بوده است. بین تاریخ های وقوع اولین یخبندان پاییزه و آخرین یخبندان بهاره و نیز زمان (سال)، ضریب همبستگی ضعیفی برقرار بوده و وقوع یخبندان های زودرس و دیررس، در زمان وقوع یکدیگر آن چنان تاثیر قابل ملاحظه ای نداشته است. ضرایب رگرسیون ثابت کرد که تاریخ های وقوع یخبندان ها و طول فصول رشد به ازای هر واحد افزایش در واحد زمان (سال)، دارای تغییر و نوسان تدریجی بوده است، به طوری که خط روند تاریخ های وقوع یخبندان های بهاره به سمت اواسط فصل بهار و یخبندان های پاییزه از اواسط فصل پاییز به طرف اوایل آن متمایل شده اند و در نتیجه، طول فصل رشد، کاهش پیدا کرده است. میانگین تاریخ وقوع آنها ثابت نبوده بلکه به فاصله چند روز اختلاف نسبت به میانگین خود، سال به سال تغییر و نوسان داشته است.

هدف این نوشتار، کاوشی در اندیشه ها و تفکرات دکتر حسین شکویی از طریق بازخوانی آثار و بررسی سیر تحول و تطور اندیشه در فکر و ذهن او در قالب سه دوره فکری مشخص است. دوره اول (1353 1349) با دو کتاب «فلسفه جغرافیا» و «جغرافیای شهری» تعریف می شود. بازخوانی و بررسی دقیق آثار این دوره، دکتر شکویی را در مقام شارح اندیشه ها و مکاتب جغرافیایی معرفی می کند. مطالعه و بررسی آثار دوره دوم حیات فکری علمی او (1357 1353) کتاب های «شهرک های جدید»، «مقدمه بر جغرافیای جهانگردی»، «محیط زیست شهری» و «حاشیه نشینان شهری» نشان از تحولی معنادار و قابل توجه در اندیشه ها و تفکراتش دارند. دکتر شکویی در این دوره با تاکید بر شارح بودن به نقد و تحلیل مضامین و موضوعات جغرافیایی می پردازد. دوره سوم فعالیت های علمی او (1384 1357) مشتمل بر کتب و مقالات متعددی است که با نگارش «جغرافیای کاربردی و مکتب های جغرافیایی» آغاز و با تحریر «اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا (جلد دوم)» پایان می یابد. واقع امر این است که در آثار دوره متاخر، نخستین رایحه های نظریه پردازی در باب موضوعات جغرافیایی در کنار شرح و نقد و تحلیل آنها به مشام می رسد. بدین ترتیب در دوره سوم، دکتر شکویی در عین شارح و ناقد بودن به تدوین نظریه نیز روی می آورد.