پایش
سال:1390 | دوره:10 | شماره:3 |تعداد مقالات:20

برای شناخت وضعیت و معضلات موجود سلامت در جامعه و تصمیم گیری در خصوص نحوه ارتقای آن، اختصاص منابع و کارآیی برنامه های نظام سلامت به اطلاعات مناسب نیاز است. هدف اصلی این مطالعه بررسی درک مردم ایران از سلامت بود. در این راستا تلاش شد ارزیابی مردم ایران از وضعیت سلامت جسمانی، سلامت روان، سلامت اجتماعی و وضعیت کلی سلامت خود و رفتارهای زمینه ساز سلامتی و سبک زندگی آنان به تصویر کشیده شود.این مطالعه از نوع «مقطعی» و جمعیت هدف آن شامل کل جمعیت 18 تا 65 سال کشور ایران بود. جمعیت تحت مطالعه به صورت نمونه گیری چند مرحله ای وارد مطالعه شدند. حجم نمونه در کل کشور 24000 نفر برآورد شد که سهم هر استان حداقل 800 نمونه بود. با این وجود برای جلوگیری از ریزش نمونه ها تلاش شد در هر استان تعداد بیشتری مورد پرسشگری قرار گیرند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای بود که با بهره گیری از نظرات متخصصان و پرسشنامه های بین المللی تهیه شد. اعتبار ظاهری، روایی محتوی و پایایی پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت و تایید گردید. پرسشنامه نهایی شامل 8 سوال جمعیتی و 20 سوال در حیطه سلامت بود.به نظر می رسد اجرای این مطالعه علاوه بر تولید دانش بومی بتواند به شناسایی حیطه های نیازمند مداخله به منظور ارتقای سلامت مردم کمک کند و بستری جهت تدوین استانداردهای نیازسنجی و اولویت بندی پژوهش در مقوله سلامت فراهم نماید.

رضایت از خدمات، شاخص مناسبی برای سنجش کیفیت خدمات و نحوه ارایه آن، از نظر گیرندگان خدمت است که تطبیق کالا یا خدمت را با نیازها و انتظارات مشتریان امکان پذیر می سازد. رضایت سنجی در مدیریت سلامت علاوه بر تامین اطلاعات مورد نیاز برای ارتقای سطح خدمات بهداشتی-درمانی به دلیل اثر عوامل روانی و ذهنی بر سلامت موجب ارتقای سطح سلامت افراد به طور غیرمستقیم نیز می شود. در این مطالعه میزان رضایت کلی افراد کشور از خدمات بهداشتی درمانی-بدون در نظر گرفتن خدمت و یا مرکز و یا دوره زمانی خاص-بررسی شده است. اثر ویژگی های افراد مورد مطالعه و اطلاعات عمومی آنان در زمینه بهداشت و سلامت و همچنین وضعیت ابتلا به بیماری مزمن، بر روی میزان رضایت آنان از خدمات نیز در این مطالعه سنجش شده است.این مطالعه از نوع مقطعی بوده که در آن داده ها از 27883 نفر از افراد 18 تا 65 سال در سطح کشور جمع آوری شدند. نتایج نشان دادند 20.7 درصد از افراد مورد مطالعه از خدمات بهداشتی-درمانی کشور رضایت زیاد و یا خیلی زیاد داشته اند و 36.2 درصد رضایت خود را از خدمات بهداشتی-درمانی اصلا و یا خیلی کم اظهار نموده اند. نتایج حاصل از بررسی عوامل مختلف بر میزان رضایت از خدمات به صورت تعدیل شده نیز نشان دادند بهبود دسترسی افراد جامعه به خدمات از ابعاد اقتصادی و اطلاعاتی و افزایش اطلاعات افراد در زمینه بهداشت و درمان می تواند موجب افزایش رضایت از خدمات بهداشتی-درمانی شود. این امر در کنار بهبود کیفیت خدمات و نحوه ارایه آن می تواند میزان رضایت را به نحو چشمگیری افزایش دهد.

یکی از راهکارهای ارتقای کیفیت خدمات بهداشتی درمانی، بررسی دیدگاه های گیرندگان خدمات است. بدین منظور، مطالعه حاضر با هدف بررسی دیدگاه های مردم ایران در خصوص نقش پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی بر سلامت جامعه انجام شده است. این مطالعه از نوع مقطعی و نمونه گیری به صورت چند مرحله ای انجام شد. گروه هدف جمعیت 18 تا 65 سال کشور بودند. جمعیت مطالعه 27883 نفر بود که در 30 استان کشور مورد پرسشگری قرار گرفتند. از جمعیت مطالعه 27625 نفر به سوال مربوط به نقش پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی در سلامت مردم پاسخ دادند.25.9 درصد نقش پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی در سلامت مردم را بسیار زیاد، 45.2 درصد زیاد،21.3  درصد نه کم و نه زیاد، 5.8 درصد کم و 1.8 درصد فاقد نقش تاثیر گذار بر سلامت جامعه می دانستند. بررسی های موجود نشان دادند که بین نقش پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی در سلامت جامعه و کلیه متغیرهای مورد بررسی ارتباط معنی دار وجود دارد. نیز یک سوم جمعیت مطالعه برای پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی نقشی قایل نبودند و یا از نقشی که در سلامت جامعه ایفا می کنند، اطلاعی نداشتند که این امر می تواند بیانگر علل عدم مراجعه به پزشکان و متخصصان علوم بهداشتی در پی مواجهه با بیماری ها و مشکلات مرتبط با سلامت باشد. برای این امر علل متعددی را می توان برشمرد که در مقاله بدان ها اشاره شده است.

سلامت یک واژه آشنا در زندگی روزمره همه انسانهاست که باید فعالیت های موثری در جهت حفظ و ارتقای سطح آن صورت گیرد. یکی از عناصر ضروری برای ارتقای سطح سلامت، دانش افراد جامعه در زمینه مسایل مرتبط با سلامتی است. این مطالعه با هدف بررسی میزان اطلاعات عمومی افراد در زمینه سلامت و عوامل موثر بر آن انجام گرفته است. این مطالعه از نوع «مقطعی» بوده و جمعیت هدف عبارت از کل جمعیت 18 تا 65 سال کشور ایران بودند. جمعیت تحت مطالعه به صورت نمونه گیری چند مرحله ای وارد مطالعه شدند. حجم نمونه در کل کشور 24000 نفر برآورد شد که برای جلوگیری از ریزش نمونه ها 27883 نفر مورد پرسشگری قرار گرفتند. نتایج مطالعه نشان دادند که اطلاعات بیشتر افراد (48.3 درصد) در زمینه سلامت در حد متوسط بود. کلیه متغیرهای جمعیتی مورد بررسی شامل سن، جنسیت، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات، شغل و سطح درآمد با میزان اطلاعات افراد ارتباط آماری معناداری داشتند(P<0.001) . بررسی متغیرهای نشان دهنده سطح سلامت شامل سلامت خود گزارشی و ابتلا به بیماری های مزمن نشان داد که این دو متغیر نیز با میزان اطلاعات افراد ارتباط دارند(P<0.0001) . رادیو و تلویزیون به عنوان اولین منبع اطلاعاتی موثر مورد استفاده توسط افراد جامعه عنوان گردیدند. شناسایی سطح و میزان ارتباط این متغیرها بر میزان اطلاعات و نهایتا سطح سلامت افراد به مدیران نظام بهداشت و درمان کمک خواهد کرد تا فعالیت های ارتقای سطح سلامت را هدفمندتر و موثرتر مدیریت کنند.

ارتقای سطح سلامت آحاد جامعه اهداف مهم نظام سلامت هر کشوری را تشکیل می دهد. در این رابطه حقوقی که به مردم تعلق می گیرد، بخشی از وظایف و مسوولیت های نظام سلامت را مشخص می نماید. اما نکته بارزی که می تواند موضوع استفاده از خدمات سلامت را دچار چالش نماید مسئولیت افراد جامعه در قبال سلامت خود است. سازمان های بیمه گسترده ای وجود دارند که برخورداری از منافع آنان و پوشش بیمه ای مربوط منوط به این امر است که بیمار مسوولیت هایی را به انجام رساند. عدالت اجتماعی و صرف منابع جهت ارایه خدمات بهداشتی از منظر تئوری های مختلف منجر به تفاوت هایی در لحاظ مسوولیت سلامت برای افراد جامعه می شود، به طوری که بسته خدمات اساسی سلامت برای افراد جامعه و فرآیند های اولویت بندی خدمات را تحت تاثیر قرار می دهد. در مطالعه حاضر مسوولیت سلامت افراد از نظر جامعه مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه از نوع «مقطعی» بوده و جمعیت هدف افراد 18 تا 65 سال کشور ایران بودند. جمعیت تحت مطالعه به صورت نمونه گیری چند مرحله ای وارد مطالعه شدند. نمونه گیری مرحله اول به صورت طبقه ای بوده و در این مرحله کل جمعیت کشور ایران به تفکیک استان ها طبقه بندی شدند. نمونه گیری مرحله دوم نیز به صورت خوشه ای انجام شده است و 27883 نفر مورد مطالعه قرار گرفته اند. میانگین سنی آنها 33.67 سال، با انحراف معیار 11.8 سال و میانگین سال های تحصیلات 11 سال با انحراف معیار 4.4 بود و 48.8 درصد مذکر و 50.4 درصد مونث بودند. تقریبا 52 درصد از افراد مورد مطالعه اظهار نموده اند مسوولیت سلامت افراد با «خود فرد» بوده یا «تا حد زیادی با خود فرد» است. نتایج نشان دادند که سن، تحصیلات، جنسیت، درآمد، اهمیت به سلامتی، میزان اطلاعات عمومی سلامت و ابتلا به بیماری مزمن با انتساب مسوولیت سلامت افراد به «دولت» رابطه آماری معنی داری دارند، ولی وضعیت تاهل و اشتغال دارای رابطه آماری معنی دار نبودند. اهمیت ارتقای سطح آگاهی و احساس مسوولیت در رابطه با سلامت در افراد جامعه با توجه به نقش این عوامل در صرف بهینه منابع در بخش سلامت و حتی در جذب منابع برای این بخش بارزتر می شود.

ارزیابی سلامت توسط فرد یا سلامت خود گزارشی (Self-rated health) به عنوان یک شاخص شناخته شده بین المللی در تحقیقات سلامت همگانی و اپیدمیولوژی دارای کاربردی گسترده است. این مطالعه مقطعی بر آن بوده است تا به بررسی سلامت گزارش شده توسط افراد در ایران بپردازد.با طراحی مطالعه ای مقطعی افراد در سنین 65-18 سال بعنوان جمعیت هدف مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه گیری به روش طبقه بندی شده خوشه ای به تفکیک استان های کشور انجام شد. سطح سلامت با استفاده از یک سوال «در حال حاضر سلامت خود را چگونه ارزیابی می کنید؟» اندازه گیری شد. سایر متغیر های مورد نیاز نیز با استفاده از ابزار طراحی شده جمع آوری شد. در مجموع، 27883 نفر مورد مطالعه قرار گرفته و میانگین سنی جمعیت 32.7 سال (=11.8 انحراف معیار) بود. بیشتر افراد وضعیت سلامت خود را «بسیار خوب» (17.5 درصد) و «خوب» (54 درصد) ارزیابی نموده و وضعیت سلامت در سطح «بسیار بد» 0.8 درصد گزارش شد. نتایج تحلیل رگرسیون لجستیک نشان داد عوامل اقتصادی-اجتماعی از قبیل وضعیت اشتغال، سطح درآمد و شهر محل سکونت تاثیر بسزایی بر سطح سلامت افراد دارد.نتایج این مطالعه جمعیتی نشان داد بیشتر مردم ایران (71.5 درصد) سلامت خود را به صورت «بسیار خوب یا خوب» ارزیابی می نمایند. انجام مطالعات دوره ای بررسی سطح سلامت جمعیت با در نظر داشتن عوامل تاثیرگذار بر سلامت بوی‍‍ژه از منظر تعیین کننده های اقتصادی-اجتماعی توصیه می شود.

مصرف دخانیات یکی از عوامل خطر مهم و افزایش دهنده بار کلی بیماری ها در دنیا خصوصا در ارتباط با بیماری های مزمن و غیرواگیری چون بیماری های قلبی-عروقی، بیماری های تنفسی، سرطان و سکته مغزی است.این مطالعه مقطعی بر آن بوده است تا به بررسی شیوع مصرف دخانیات در ایران بپردازد و طی آن افراد در سنین 65-18 سال بعنوان جمعیت هدف مورد مطالعه قرار گرفتند. شیوع مصرف دخانیات با استفاده از یک سوال «آیا دخانیات (سیگار، قلیان، پیپ) مصرف می کنید؟» اندازه گیری شد. سایر متغیر های مورد نیاز نیز با استفاده از ابزار طراحی شده جمع آوری شد. در مجموع، 27883 نفر مورد مطالعه قرار گرفته و میانگین سنی جمعیت 32.7 سال (11.8= انحراف معیار) بود. نتایج نشان دادند 74.6 درصد از جمعیت 65-18 ساله ایرانی، غیرسیگاری هستند و از افراد سیگاری، 10.4 درصد روزانه 5-1 نخ، 8.5 درصد روزانه 10-6 نخ، 4.6 درصد روزانه 20-11 نخ و 1.5 درصد بیش از 20 نخ سیگار می کشند. همچنین مصرف سیگار در استان های اصفهان، ایلام، خراسان رضوی، کرمانشاه و همدان کمتر از میانگین کشوری و در استان های بوشهر، زنجان، قزوین، کرمان و لرستان بیشتر از میانگین کشوری است. نتایج تحلیل رگرسیون لجستیک نشان داد سن، تحصیلات، جنسیت، شغل و وضعیت تاهل با متغیر سیگار کشیدن ارتباط معنی دار دارند. با توجه به یافته های این مطالعه پیشنهاد می گردد مطالعات متمرکزتری خصوصا در ارتباط با فرهنگ خاص هر منطقه و دلایل گرایش بیشتر در استان های با شیوع بالای مصرف سیگار در مقایسه با سایر استان های کشور، انجام گردد تا بتواند داده های لازم را در زمینه مقابله موثرتر در این ارتباط فراهم آورد.

اضطراب احساس منتشر و ناخوشایندی است که جهت تبیین خلق یا بعنوان خصیصه ای شخصیتی در مطالعات مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. نظر به اهمیت مباحث خصایص شخصیتی، مطالعه حاضر در قالب یک مطالعه کشوری، به بررسی خصیصه اضطراب در جمعیت عمومی، از دیدگاه افراد شرکت کننده در مطالعه بصورت خود گزارش دهی پرداخته است. در مجموع 27883 تن از افراد 18 تا 65 ساله از 30 استان کشور در مراجعه پرسشگران آموزش دیده به در منازل، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های مطالعه نشانگر احتمال وجود خصیصه اضطراب در 20.1 درصد از شرکت کنندگان در مطالعه بود و بین خصیصه اضطراب زیاد و بسیار زیاد و متغیرهای جنسیت، وضعیت درآمد، وضعیت کلی سلامت و وجود بیماری مزمن ارتباط معناداری وجود داشت. ارتباط متغیرهای وضعیت درآمد و وضعیت کلی سلامت با پیامد خصیصه اضطراب زیاد و بسیار زیاد، از روند مقدار-پاسخ پیروی می کرد.در مجموع، مطالعه حاضر بیانگر احتمال وجود خصیصه اضطراب در جمعیت عمومی به میزان قابل تامل و ارتباط آن با برخی مشخصه های جمعیت شناختی و مولفه های اجتماعی سلامت است. پژوهشهای بیشتر در حیطه خصایص شخصیتی، به شناخت بهتر از این خصایص، تظاهر آنها در زندگی روزمره، اثر آنها بر سلامت و طراحی مداخلات لازم در مورد گروههای پرخطر کمک خواهد کرد.

وضعیت تغذیه همانند سایر مولفه های شیوه زندگی می تواند بر روی مرگ و میر تاثیر بگذارد. به طوری که تغذیه با پنج علت از ده عامل اصلی مرگ در ارتباط است. شیوه زندگی در کشور ایران با توجه به رشد جمعیت، تغییرات میزان شهرنشینی، تغییرات اجتماعی-اقتصادی و همچنین دسترسی گسترده به اطلاعات در حال دگرگونی است و این تغییرات می تواند تاثیر قابل توجهی بر سلامت افراد جامعه داشته باشد. مطالعه حاضر با هدف بررسی میزان توجه مردم کشور ایران به تغذیه خود و ارتباط آن با سایر مولفه های شیوه زندگی انجام شده است. این مطالعه از نوع «مقطعی» بوده و جمعیت هدف عبارت از کل جمعیت 18 تا 65 سال کشور ایران بودند. جمعیت تحت مطالعه به صورت نمونه گیری چند مرحله ای وارد مطالعه شدند. حجم نمونه در کل کشور 24000 نفر برآورد شد که برای جلوگیری از ریزش نمونه ها 27883 نفر مورد پرسشگری قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که 2.8 درصد از جمعیت کشور اصلا به تغذیه خود توجه ندارند. 9.3 درصد به میزان کم و بسیار کم، 34.9 درصد به میزان متوسط، 339.3 درصد به میزان زیاد و 13.4 درصد به میزان خیلی زیاد به تغذیه خود توجه می کنند. 0.3 درصد نیز پاسخی به سوال ندادند. نتایج این مطالعه، گروه های پرخطر را به تفکیک گروه های جمعیتی مختلف مشخص نمود. از نظر توجه به تغذیه خود، جمعیت های مطلقه دارای کمترین امتیاز و گروه مجرد دارای بیشترین امتیاز هستند. دانش آموزان و دانشجویان دارای بیشترین امتیاز و افراد بیکار دارای کمترین امتیاز هستند. این امتیاز با سن نسبت معکوس و با درآمد ارتباط مستقیم دارد. نتایج مطالعه حاضر همچنین نشان داد که هر چه میزان توجه به تغذیه افزایش می یابد، افراد از دخانیات کمتری استفاده کرده و میزان ورزش کردن و همچنین نشاط آن ها بالاتر می باشد. در ضمن افرادی که امتیاز مولفه های شیوه زندگی در آنها بالاتر است، بیشتر به سلامتی خود اهمیت می دهند و خود را بیشتر سالم می دانند. به طور کلی می توان نتیجه گیری کرد که مولفه های شیوه زندگی با یکدیگر دارای ارتباط هماهنگ هستند و وضعیت مجموعه مولفه ها نیز با بینش مردم جامعه نسبت به سلامتی خود ارتباطی هم جهت دارد. این یافته ها برای طراحی مداخلات مناسب برای ارتقای شیوه زندگی و سلامتی افراد جامعه کمک کننده است، زیرا نشان می دهد که هر تغییری در مولفه های شناختی و رفتاری انسان می تواند به تغییراتی در سایر مولفه ها نیز منجر شود.

به منظور ارزیابی سلامت از دیدگاه مردم مطالعه ای کشوری با جمع آوری داده از نمونه ای بالغ بر 27000 نفر انجام پذیرفت و ابعاد مختلف سلامت شرکت کنندگان توسط پرسشنامه ای که توسط گروه تحقیق طراحی شده بود مورد بررسی قرار گرفت. نمونه گیری مرحله اول به صورت طبقه ای بوده و در این مرحله کل جمعیت کشور ایران به تفکیک استان ها طبقه بندی شدند. نمونه گیری مرحله دوم نیز به صورت خوشه ای انجام شده است. در این مقاله به فراوانی گزارش بیماری های مزمن و برخی از مهم ترین انواع آنها در جمعیت مورد مطالعه پرداخته شده است. از مجموع 26716 شرکت کننده ای که به این سوال پاسخ داده بودند(Response rate=%96) ، تعداد 5518 نفر (20.7 درصد) در پاسخ به این سوال که آیا به بیماری مزمنی مبتلا هستید، جواب مثبت داده بودند. در خصوص 4 گروه عمده از بیماری های مزمن که به طور جداگانه مورد پرسش قرار گرفته بودند، فراوانی پاسخ مثبت به این شرح بود:بیماری های قلبی-عروقی 1814 نفر (6.5 درصد)، دیابت 933 نفر (3.3 درصد)، بیماری های اسکلتی-عضلانی 2050 نفر (7.4 درصد)، انواع سرطان 205 نفر (0.7 درصد) و سایر موارد 953 نفر (3.4 درصد). در مجموع، 5955 مورد بیماری مزمن گزارش شده بود که نشان دهنده آن است که تعدادی از افراد به بیش از یک بیماری مزمن مبتلا بوده اند. مصرف سیگار، نداشتن فعالیت بدنی کافی، سطح تحصیلات کمتر، عدم توجه به وضعیت تغذیه و در مجموع وضعیت سلامت، به طور معنی داری با افزایش گزارش ابتلا به انواع بیماری های مزمن همراه بود. در مجموع یافته های مطالعه تایید کننده این موضوع است که به دنبال پدیده گذار اپیدمیولوژیک، امروزه بیماری های مزمن، بخش مهمی از بار بیماری ها را به اغلب جوامع و حتی کشورهای در حال توسعه تحمیل می کنند.