فلسفه تحلیلی (جستارهای فلسفی-پژوهش های فلسفی)
سال:1391 | دوره:8 | شماره:21 |تعداد مقالات:6

ویلیام آلستون در کتاب ماندگار ادراک خدا، در مقام عرضه نظریه ای در باب معرفت شناسی باور دینی، کوشیده است از این رأی دفاع کند که می توان برخی باورهای دینی را به جهت ابتنایشان بر برخی تجربه های دینی معقول و موجه دانست. طبق این نظریه، آن قسم از تجربه های دینی که ویژگی های پدیدارشناسانه ادراک را از خود بروز می دهند صلاحیت آن را دارند که نقش مبنای باور را ایفا کنند. این مقاله ضمن گزارش و تحلیل مهم ترین نقدهای این قول و هم چنین بررسی پاسخ های آلستون به این نقدها، به ارزیابی مستدل این مباحثه پرداخته و در پایان با افزودن ملاحظات انتقادی جدید نتیجه گرفته است که آلستون دلایل محکمی برای موجه کردن مدعای خویش اقامه نکرده است.

گزاره های صادق سالبه برای اصل صادق سازی مشکل می آفرینند. شهودا چنین گزاره هایی نه به سبب وجود چیزی یا چیزهایی، بلکه به سبب عدم چیز یا چیزهایی صادق اند. در حالی که اصل صادق سازی لازم می آورد که گزاره های صادق به سبب وجود چیز یا چیزهایی صادق باشند. برای حل این مشکل یا باید اصل صادق سازی را بازبینی کرد یا به هستان شناسی مختار چیزی افزود. حکم به وجود امور واقع سلبی از جمله هزینه های متافیزیکی ای است که برخی برای حفظ اصل صادق سازی پرداخته اند. در این مقاله ابتدا مقدماتی درباره اصل صادق سازی و مشکلی که گزاره های صادق سالبه برای آن می آفریند، می آورم. پس از توضیحی کوتاه درباره راه حل های ممکن، در ادامه مقاله به یکی از آن ها، توسل به امور واقع سلبی، می پردازم. ابتدا نشان می دهم کدام خوانش از امور سلبی مناسب تر است. سپس با رد برخی اشکال هایی که به این خوانش وارد کرده اند، نشان می دهم که این به ترین خوانش هم با سه اشکال مواجه است.

دیدگاه سهروردی در تبیین رئالیسم و مساله ی شناخت، نه با حکمای مسلمان پیش از خودش شباهتی دارد و نه در پیشینه ی افلاطونی و ارسطویی، رد پایی از آن مشهود است. وی بر خلاف افلاطونیان، معتقد است پایه ی شناخت، حس است و بر خلاف ارسطوئیان، این شناخت را مستقیم و بی واسطه می داند؛ از این رو، ادراکات حسی را نقطه عزیمت او در تفسیر رئالیسم باید دانست. مخاطب اصلی او در این جریان، حکمای مشایی هستند، برای همین، وی با نقد سه پیش فرض اصلی این مکتب، سعی در ارائه نظریه جدیدی دارد که با آن، به خوبی می توان تصویر رئالیسم را در منظومه فکری سهروردی ترسیم کرد. این نوشتار پس از تقریر این وجه سلبی و منتقدانه از اندیشه او، به تحلیل رویکرد ایجابی، می پردازد. این رویکرد ایجابی در قالب شش پیش فرض، صورت بندی می شود و پذیرش آن ها نهایتا، مساله رئالیسم را در اندیشه سهروردی، روشن می کند.

وجود پاسخ های متعدد به پرسش واحد انتخاب در زیست شناسی تکاملی، واقع گرایی علمی را در دو سطح با مشکل مواجه می کند: سطح روش شناختی و سطح هستی شناختی. در این مقاله نشان داده می شود که راه حل الیزابت لوید، که مبتنی بر دیدگاه سمانتیکی در مورد نظریه های علمی است، می تواند مشکل روش شناختی را حل کند، اما مشکل هستی شناختی را باقی می گذارد. در ادامه مقاله، بر اساس واقع گرایی ساختاری هستی شناختی و با کنار گذاشتن متافیزیک جزء شناختی، راه حلی برای مشکل هستی شناختی پیشنهاد می شود.

از جمله مباحث مهم نظریه های معرفت مساله حدود کلی معرفت بشری است. در مساله حدود معرفت بشری ما با تعیین حدود و مرزهای کلی معرفت بشری مواجه هستیم. اکثر فیلسوفان معرفت بشر را محدود دانسته و حدود و مرزهای گوناگونی برای معرفت بشری قائل شده اند. ابن سینا نیز معرفت بشر را محدود شمرده و برخی از امور را از قلمرو ادراکی انسان خارج دانسته است. شیخ از یک سو معرفت را ممکن دانسته و لذا با شکاکیت مطلق به مقابله پرداخته و از سوی دیگر این معرفت را محدود به حدود گوناگون دانسته و به تقابل با جزم گرایی مطلق می پردازد. او حدود گوناگونی از قبیل محدودیت انسان در شناخت ذات اشیاء، محدودیت انسان در درک خدا، محدودیت انسان در درک معاد، محدودیت معرفتی ناشی از همراهی با ماده و جسم و ... برای معرفت بشری در نظر می گیرد. او استدلال های مختلفی برای اثبات این محدودیت ها آورده و بحث های جالب توجهی در باب این محدودیت ها دارد. بررسی این محدودیت ها به لحاظ شناخت دیدگاه کلی ابن سینا نسبت به معرفت بشری دارای اهمیت فراوان بوده و کمک شایانی در فهم هر چه بهتر فلسفه او ایفا خواهد کرد.

در این مقاله به بررسی قراردادگرایی کارنپی در مقابل پس زمینه غالب ویتگنشتاینی آن روزگار می پردازیم، این پس زمینه را کارنپ جزم گرایانه و غیرقابل قبول به شمار می آورد. مقاله را با داستان رضایت مندی اولیه و نارضایتی نهایی تجربه گرایان از رویکرد تاتولوژیک ویتگنشتاین نسبت به صدق های منطقی و ریاضی آغاز می کنیم. آن گاه موضع گیری کارنپ در مقابل دیدگاه مطلق گرایانه ویتگنشتاین را بررسی می کنیم، دیدگاهی که از دید کارنپ عامل قراردادی در زبان را نادیده می گرفت. تلاش کارنپ برای ارائه تبینی مناسب که با سرشت قراردادی منطق و ریاضیات منطبق باشد، ما را به پرسش رابطه بین بخش های زبانی و تجربی زبان رهنمون می کند. به نظر می رسد که این رابطه به شکلی قابل قبول در کتاب ساختار نحوی منطقی جهان تبین نمی شود.