تحقیقات مدل سازی اقتصادی
سال:1390 | دوره:2 | شماره:6 |تعداد مقالات:8

در عموم مطالعات برآورد خط فقر در ایران، اثر بعد خانوار بر خط فقر به صورت از پیش تعیین شده (عمدتا به صورت سرانه) مدنظر قرار گرفته است. از آنجا که اعضای خانوار می توانند در مصرف کالاها و خدمات از صرفه های ناشی از شراکت در مصرف و مقیاس بهره مند گردند، هزینه های حفظ سطح معینی از رفاه برای خانوار، به نسبت یک به یک با بعد خانوار، افزایش نمی یابد. بنابراین در نظر گرفتن اثر بعد خانوار بر خط فقر به صورت از پیش تعیین شده، موجب ایجاد تورش در برآورد خط فقر می گردد. هدف مطالعه حاضر محاسبه خط فقر با در نظر گرفتن اثر بعد خانوار بر اساس نظریه اقتصادی و رفتار بهینه یابی خانوار به عنوان واحد مصرف کننده است. به این منظور تابع مطلوبیت و مخارج غیرمستقیم خانوار به عنوان واحد مصرف کننده با توجه به ویژگی های مختلف خانوارها، تحت رویکرد رفتار مصرفی به واسطه تخمین یک سیستم مخارج خطی بر اساس مجموعه داده های بودجه خانوار مرکز آمار ایران در دوره 1370 تا 1386، که شامل 204464 خانوارهای شهری می باشد، برآورد شده است. سپس بر اساس تابع مخارج غیرمستقیم برآورد شده، خطوط فقر (بر مبنای واحد پولی حقیقی و اسمی) به ازای بعد خانوار (از خانوار 1 نفره تا 10 نفره) محاسبه و ارائه شده است.

بر اساس قاعده تیلور (1993)، مقام پولی از طریق تغییر در نرخ بهره اسمی، به عنوان یک ابزار سیاستی و با توجه به انحراف تولید و تورم از مقادیر هدف خود، تصمیمات مقتضی را اعمال می کند. رویکردی که اخیرا توجه بسیاری را به خود جلب کرده این است که میزان حساسیت بانک مرکزی نسبت به دو هدف خود در قاعده تیلور؛ یعنی شکاف تولید و تورم در دوران رکود و رونق متفاوت است، بنابراین باید قاعده تیلور به صورت غیرخطی در نظر گرفته شود. با توجه به اینکه در ایران بر اساس قانون بانکداری بدون ربا، هدف بانک مرکزی کنترل نرخ بهره (سود) اسمی نیست و به طور معمول، نرخ رشد حجم پول (پایه پولی) به عنوان ابزار سیاستگذاری پولی استفاده می شود، در این مطالعه با معرفی یک قاعده پولی نامتقارن تعیین نرخ رشد حجم پول به دنبال بررسی چگونگی تغییر حساسیت بانک مرکزی در تعیین نرخ رشد حجم پول در دوران رکود و رونق هستیم. برآورد مدل مارکوف سوئیچینگ برای داده های فصلی طی دوره 1: 1367 تا 2: 1387 نشان می دهد که در دوران رکود حساسیت بانک مرکزی بیشتر متوجه شکاف تولید و در دوران رونق، بیشتر متوجه تورم است.

در سال های اخیر، عوامل موثر بر سطح بهره وری کل از موارد مطرح شده در تئوری های رشد فراتر است و عوامل نهادی نیز مورد توجه محققان قرار گرفته است. در همین راستا، هدف اصلی این مقاله نیز آزمون عوامل موثر بر این رشد با توجه به عوامل نهادی در کنار عوامل مرسوم، در ایران، در دوره 1350- 1386 است.برای بررسی این موضوع از مدل های فضا حالت (State Space) استفاده شده است. در این رویکرد رشد TFP به عنوان یک متغیر غیرقابل مشاهده تلقی شده و در معادله حالت، متغیرهای برونزای موثر بر این رشد وارد می شود. در این مقاله، برخی متغیرهای برونزا که بطور عمده سنجه هایی از عوامل نهادی هستند، به صورت شاخص جایگزین از ترکیب سری های زمانی مختلف تصریح شده است. نتایج نشان می دهد که برخی کمیت های وارد شده در مدل؛ مانند نهادهای حاکمیتی (ثبات سیاسی و پاسخگویی) و میزان دخالت دولت در کنار ملاک های نهادی قدیمی تر؛ مثل بی ثباتی اقتصاد کلان، اثر معنی دار بر TFP داشته اند. علاوه بر آن، پسماندهای بدست آمده با نتایج حاصل از روشهای مرسوم دیگر (اعم از مشخص یا تصادفی) متفاوت است.

تحلیل پوششی داده ها کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده را برآورد می کند. این مقاله از فرایند تحلیل سلسله مراتبی و تئوری سری فازی برای تغییر مدلی در تحلیل پوششی داده ها استفاده می کند که این روش می تواند برای ارزیابی عملکرد واحدهای شغلی استفاده شود. در این مقاله روشی جدیدی برای برآورد کارایی واحدهای تصمیم گیرنده با داده های بازه ای به کار گرفته شده است. مدل توسعه یافته دارای داده های بازه ای است و افزون بر این، وزنی که به داده ها اختصاص می یابد، نیز به صورت بازه ای است. از این رو، نوآوری در توسعه نظری صورت گرفته و در بخش تجربی نیز مدل، آزمون شده است. در بخش تجربی، روشی برای مرتب سازی واحدهای تصمیم گیرنده به وسیله کارایی به دست آمده مطرح می شود. برای آزمون روش پیشنهادی کاربرد مدل در رتبه بندی گروهی محصولات سه خودروساز بررسی شده است. از نتایج مدل مشخص است که مدل پیشنهادی برای مسائل عملی؛ به ویژه مواقعی که تعداد گزینش ها محدود است، مفید خواهد بود.

تئوری منحنی محیط زیست کوزنتس، در طول چندین دهه، از مفهوم ابتدایی خود تا مدل های پیچیده نظری کنونی رشد کرده است. توسعه نظری و تجربی، ادبیات اقتصاد محیط زیست موجب شده است که ارتباطی از نوع درجه دوم میان درآمد و آلودگی زیست محیطی تصریح شود.هر مطالعه ای به سهم خود، از زاویه جدیدی به این مساله نگریسته است. از جمله انتقادهایی که مازانتی و دیگران (2007) و استرن (1998) به منحنی محیط زیست کوزنتس وارد دانسته اند، این است که به جای تلاش برای یافتن مکانیزمی در چارچوب نظری منحنی کوزنتس، بر یافتن قاعده هایی تجربی آن هم در مجموعه بزرگی از متغیرها تمرکز بی فایده کرده است. این انتقادهای مخالفان موجب شد تا طرفداران نظریه منحنی محیط زیستی کوزنتس رویکردشان را بازبینی نموده و دقت بیشتری بر جزئیات و روش شناسی آن به خرج دهند.در این مقاله، مدلی مبتنی بر پایه های اقتصاد خردی ارائه می شود که در آن، خانوار با تصمیم درباره مصرف کالای کثیف یا تمیز مواجه است و نشان داده می شود که شیوه تصمیم گیری خانوار به گونه ای است که با افزایش درآمد، ابتدا آلودگی محیط زیست افزایش می یابد و سپس جانشینی کالای تمیز با کثیف، آلودگی محیط زیست را کاهش می دهد. این فرایند به گونه ای است که تاییدی بر وجود منحنی محیط زیست کوزنتس است.

مدل های مشارکت عمومی - خصوصی با روش های متفاوت بستری را برای تامین خدمات و زیرساخت های عمومی با استفاده از ظرفیت های بخش خصوصی مهیا کرده است. بخش حمل و نقل نیز به عنوان یکی از بخش های زیربنایی برای توسعه اقتصادی در ایران نیازمند استفاده از مدل های مشارکت عمومی - خصوصی است. بدین منظور در این پژوهش، ضمن بررسی ادبیات نظری مشارکت عمومی - خصوصی، ابتدا موانع توسعه مشارکت های این چنینی در بخش حمل و نقل در حوزه های اقتصادی، زیرساختی، قانونی و اجتماعی شناسایی شده و سپس با استفاده از روش های AHP، TOPSIS و  SAWبه عنوان روش های تصمیم گیری چندمعیاره به اولویت بندی و تحلیل اهمیت نسبی این موانع پرداخته شده است. نتایج حاصل از سه تکنیک تصمیم گیری نشان می دهد، مولفه مربوط به محدودیت های بازار سرمایه و دسترسی به تامین مالی، مهم ترین مانع شناخته شده است. با وجود تفاوت جزئی در نتایج روش تاپسیس در رتبه بندی چند مانع آخر، نسبت به دو روش دیگر، با محاسبه ضریب همبستگی رتبه ای (اسپیرمن)، فرض صفر (عدم همبستگی بین نتایج) رد شده و با احتمال 99.75% نتایج حاصل از هر سه مدل مشابه یکدیگر می باشد. نتایج رتبه بندی موانع توسعه مشارکت های عمومی خصوصی در این مطالعه می تواند در سیاستگذاری و تعیین الزامات استفاده از این مدل ها در حوزه های حمل و نقل و سایر حوزه های زیرساختی مورد توجه قرار بگیرد.

در پژوهش حاضر سعی بر این است تا با استفاده از یک مدل FAVAR با مقیاس نسبتا کوچک برای ارزیابی تاثیر شوک های پولی بر قیمت و سطح فعالیت ها در بخش مسکن استفاده شود. بررسی های اخیر از افزایش توجه به مدل هایی که در طراحی آنها طیف گسترده ای از اطلاعات اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرد، حکایت دارد. این امر با تکمیل کردن مدل های سنتی VAR با استفاده از یک یا چند «عامل»، امکان پذیر شده است. تاثیر شوک های پولی بر دو متغیر اساسی؛ یعنی «قیمت مسکن» و «سطح فعالیت های این بخش» بررسی شده است. برای برآورد متغیر پنهان «سطح قیمت ها» از چهار شاخص استفاده شده است که؛ شامل شاخص قیمت مسکن، سوخت و روشنایی؛ شاخص مستغلات، اجاره و فعالیت های کار و کسب؛ شاخص مسکن اجاره ای در تهران و شاخص قیمت خدمات ساختمانی می شوند. برای برآورد سطح فعالیت ها در بخش مسکن نیز از شش متغیر عمده استفاده شده است که عبارتند از: مجموع سرمایه گذاری در خانه های جدید در مناطق شهری، مجموع سرمایه گذاری در خانه های جدید در شهرهای بزرگ، مجموع سرمایه گذاری در خانه های جدید در تهران، تعداد پروانه های صادرشده توسط شهرداری ها در کل مناطق شهری، تعداد پروانه های صادرشده توسط شهرداری ها در شهرهای بزرگ، و تعداد پروانه های صادرشده توسط شهرداری ها در تهران. با توجه به نتایج به دست آمده، شوک های نقدینگی و پایه پولی، یک اثر موج مانندی در بخش مسکن ایجاد می کنند که این اثر حدود 5 سال در بخش مسکن ماندگار می شود و از سویی دیگر، تاثیر نقدینگی بر این بخش طولانی تر و ماندگارتر از تاثیر شوک پایه پولی است.

هدف از این پژوهش تعیین قیمت بهینه برق در فضای تجدید ساختار صنعت برق است. در این راستا تابع رفاه اجتماعی را نسبت به قید تعادل بازار، حداکثر توان تولید هر گروه از نیروگاه ها، حداکثر تقاضای گروه های مختلف مصرف کننده و توان صادارت و واردات به حداکثر می رسانیم. ضمن اینکه مدل مذکور را در دو بازه زمانی ماهانه و یک ساله در سال 1386 با کمک نرم افزار بهینه یابی GAMS اجرا می کنیم.قیمت سایه ای در بازه زمانی یک ساله در این سال برای هر کیلووات ساعت 371.2 ریال محاسبه شده است. در راستای رسیدن به نتایج دقیق تر، مدل را به تفکیک هر ماه نیز اجرا می کنیم. که نتایج آن از کاهش قیمت برق در شش ماهه اول نسبت به شش ماهه دوم حکایت دارد، زیرا هزینه نهایی تامین برق در زمستان، به علت مصرف گازوئیل و سوخت های مایع به جای سوخت گاز طبیعی به همراه استفاده نکردن از نیروگاه های برق آبی افزایش می یابد. برای دوره زمانی سالیانه و ماهیانه، قیمت واقعی در بازار برق ایران، انحراف معناداری از قیمت بهینه دارد.