مدیریت خاک و تولید پایدار
سال:1397 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

سابقه و هدف: شوری آب و خاک در بسیاری از نقاط جهان، به خصوص نواحی خشک و نیمه خشک، یک عامل مهم محدودکننده رشد محسوب می شود. با توجه به تحمل نسبی گیاه پسته به شوری و وسعت زیاد خاک های شور در کشور، به نظر می رسد پسته گیاه مناسبی برای کشت در این مناطق باشد. از آن جا که تولید و فعالیت هورمون های گیاهی از جمله سیتوکینین ها تحت تأثیر تنش های محیطی و عناصر غذایی قرار می گیرد و با توجه به شور بودن خاک های پسته خیز استان کرمان و نقش مهم نیتروژن در تولید و انتقال سیتوکینین از ریشه به اندام هوایی، پژوهش حاضر به بررسی نقش هورمون بنزیل آدنین (سیتوکینین) و نیتروژن در شرایط شور بر پارامتر های فیزیولوژی و تنظیم کننده های اسمزی دانهال های پسته (رقم بادامی ریز زرند) پرداخت. مواد و روش ها: به منظور بررسی تأثیر سطوح مختلف نیتروژن و بنزیل آدنین در شرایط شور (کلرید سدیم) بر پارامتر های فیزیولوژیکی و تنظیم کننده های اسمزی دانهال های پسته، رقم بادامی ریز زرند یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمارها شامل شوری (صفر و 2000 میلی گرم کلرید سدیم در کیلوگرم خاک)، نیتروژن (صفر و 100 میلی گرم در کیلوگرم خاک از منبع نیترات آمونیم) و هورمون بنزیل آدنین (صفر، 250 و 500 میلی گرم در لیتر) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد، در شرایط شور مصرف 500 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین، وزن خشک گیاه را بیش از 2 برابر نسبت به شاهد افزایش داد. هم چنین مقدار کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل با شور شدن محیط کشت کاهش یافت، در حالی که مصرف توأمان نیتروژن و بنزیل آدنین، به ترتیب افزایش 77، 72 و 52 درصدی این ویژگی ها را باعث گردید. کاروتنوئید ها نیز تحت تأثیر این تیمارها با افزایش 78 درصدی مواجه گردیدند. هم چنین علی رغم اینکه شوری شاخص فلورسانس کلروفیل (Fv/Fm) را 31 درصد کاهش داد، ولی مصرف توأمان نیتروژن و 500 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین توانست تا حدودی اثرات ناشی از تنش شوری را بهبود ببخشد و این پارامتر فتوسنتزی را 43 درصد افزایش دهد. نتایج هم چنین نشان داد که مقدار پرولین و قند های محلول (تنظیم کننده های اسمزی) نیز تحت تأثیر نیتروژن و بنزیل آدنین (500 میلی گرم در لیتر)، با افزایش روبرو گشت، لیکن مصرف هم زمان این تیمار ها مقدار این تنظیم کننده های اسمزی را به ترتیب 78 و 59 درصد نسبت به شاهد افزایش داد. نسبت های K/Na و Ca/Na نیز که با شور شدن محیط کاهش معنی داری یافتند، با مصرف500 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین، افزایش به ترتیب 100 و 40 درصدی پیدا نمودند. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده، مشخص گردید که نیتروژن و بنزیل آدنین با بهبود ویژگی های فیزیولوژی و تنظیم کننده های اسمزی، توانایی دانهال های پسته را در مقاومت به تنش شوری افزایش دادند و در نتیجه پیشنهاد می گردد، این آزمایش بر روی درختان مثمره پسته انجام و در صورت افزایش کمی و کیفی محصول به باغداران توصیه گردد.

چکیده سابقه و هدف: بیوچار ماده کربنی است که از گرماکافت بقایای آلی در محیط اکسیژن محدود یا غیاب اکسیژن تولید می شود. بیوچار با بهبود خصوصیات فیزیکو شیمیایی مانند افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی، تغییر pH خاک و افزودن عناصر غذایی، فعالیت میکروبی را تحریک می نماید. دمای گرماکافت و بافت خاک از عوامل مهم مؤثر بر رفتار بیوچار در خاک هستند. علیرغم اهمیت این دو متغیر، مطالعات کمی در ارتباط با تأثیر آنها بر خصوصیات شیمیایی و میکروبی خاک انجام شده است. هدف این تحقیق ارزیابی اثر بیوچارهای تهیه شده در دماهای متفاوت بر خصوصیات شیمیایی و میکروبیولوژیکی در خاک آهکی با بافت رسی و شنی بود. مواد و روش ها: خاک های مورد استفاده در این تحقیق از لایه سطحی دو منطقه در اطراف کرج، استان البرز، نمونه برداری شدند. بقایای خام ذرت و بیوچارهای تهیه شده از بقایا در دماهای 200، 400 و 600 درجه سلسیوس به میزان 5/0 و 1 درصد وزنی با خاک مخلوط گردید. خصوصیات شیمیایی مانند pH و قابلیت هدایت الکتریکی، مواد آلی، نیتروژن معدنی، پتاسیم و فسفر قابل دسترس و خصوصیات میکروبیولوژیکی مانند تنفس ناشی از سوبسترا، کربن زیست توده میکروبی و فعالیت پروتئاز، ساکاراز، کاتالاز و هیدرولیز فلورسین دی استات اندازه گیری گردید. یافته ها: نتایج نشان داد با افزایش دمای گرماکافت pH (%97-10)، درصد خاکستر (%378-75)، سطح ویژه (%1472-121)، درصد کربن (%54-19)، فاکتور غنی سازی کربن (%54-20) بیوچار افزایش یافت، در حالی که محصول بیوچار (%70-20)، ظرفیت تبادل کاتیونی (%45-12)، غلظت هیدروژن (%76-9) و مواد فرار (%70-16) کاهش یافت. مصرف بیوچار باعث افزایش pH (%5-2)، قابلیت هدایت الکتریکی (%66-8)، ماده آلی (%161-36)، نیتروژن آمونیمی (%28-6)، پتاسیم قابل دسترس (%40-12)، تنفس ناشی از سوبسترا (%216-50)، فعالیت کاتالاز (%320-34)، ساکاراز (%476-26)، پروتئاز (%186-3) و هیدرولیز فلورسین دی استات (%280-27) در مقایسه با شاهد گردید، در حالی که نیتروژن نیتراتی (%77-10) و فسفر قابل دسترس (%86-23) خاک کاهش یافت. با افزایش دمای گرماکافت و بیوچار شدن بقایای ذرت pH (%11-1)، قابلیت هدایت الکتریکی (%38-1)، ماده آلی (%179-18)، فسفر قابل دسترس (%150-2)، پتاسیم قابل دسترس (%25-5)را در مقایسه با بقایای خام ذرت افزایش داد، در حالی که نیتروژن آمونیمی (%43-7)، نیتروژن نیتراتی (%77-10)، کربن زیست توده میکروبی خاک (%27-4)، تنفس ناشی از سوبسترا (%39-2)، فعالیت کاتالاز (%54-21)، ساکاراز (%62-7/3)، پروتئاز (%54-0) و هیدرولیز فلورسین دی استات (%60-21) کاهش یافت. بحث و نتیجه گیری: نتایج نشان داد تأثیر مثبت مصرف بیوچار بر خصوصیات شیمیایی و میکروبیولوژیکی خاکهای مورد مطالعه به میزان مصرف و بافت خاک بستگی دارد. بالاترین تأثیر بر خصوصیات شیمیایی و زیستی خاک در سطح مصرف %1 مشاهده گردید. از متغیرهای بررسی شده، فعالیت آنزیمی خاک بیشترین پاسخ را به کاربرد بیوچار نشان داد. بنابراین، بر اساس نقش بیوچار در افزایش ماده آلی و فعالیت میکروبی خاک، این ماده برای بهبود وضعیت میکروبیولوژیکی خاک و افزایش کیفیت خاک های آهکی ایران پیشنهاد می گردد.

سابقه و هدف: آلودگی خاک و گیاه به عناصر سنگین مانند روی در اثر فعالیت های صنعتی بر سلامت انسان ها آثار سوء داشته است. کارخانجات صنعتی و معادن، کودها، سموم، فاضلاب ها از مهم ترین منابع آلاینده آب، خاک و گیاهان به فلزات سنگین به شمار می آیند. استان زنجان دارای کارخانه های تولید روی و فعالیت های معدن کاوی زیادی بوده که باعث آلودگی خاک، آب وگیاهان شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر جهت و فاصله از کارخانه پرهام روی زنجان بر غلظت روی در خاک، ریشه و بخش هوایی و فاکتور انتقال روی در گیاهان مرتعی غالب منطقه (سلمه تره و ورک) اندازه گیری شد. مواد و روش ها: این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گردید. فاکتورها شامل 3 جهت (شمال شرق، شرق و غرب کارخانه)، 6 فاصله (250-0، 500-250، 750-500، 1000-750، 1250-1000 و 1500-1250 متری از کارخانه) و دو گیاه سلمه تره (Chenopodium album) و ورک (Hulthemia persica) بود. نمونه های گیاه و خاک از مناطق مورد نظر جمع آوری شد. نمونه های ریشه و بخش هوایی گیاه با استفاده از اسید نیتریک غلیظ هضم و روی قابل دسترس خاک با DTPA استخراج گردید. غلظت روی نمونه ها با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر جهت و فاصله از کارخانه بر غلظت عنصر روی در بخش هوایی و ریشه و فاکتور انتقال معنی دار بود (P<0. 01). بیشترین غلظت روی در بخش هوایی و ریشه گیاه ورک به ترتیب 1125 و 1322 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک در جهت شمال شرق و در محدوده 250-0 متری از کارخانه بود. کمترین غلظت روی در بخش هوایی و ریشه گیاه ورک به ترتیب 7 و 30 میلی گرم بر کیلوگرم ماده خشک در جهت غرب و در محدوده 1500-1250 متری از کارخانه بود. بیشترین مقدار فاکتور انتقال (46/1) در گیاه سلمه تره و در محدوده 1500-1250 متری در جهت شمال شرق و کمترین مقدار فاکتور انتقال (22/0) در گیاه ورک و در محدوده 1500-1250 متری در جهت غرب کارخانه مشاهده گردید. اثر متقابل جهت، فاصله و گیاه بر غلظت عنصر روی در بخش هوایی و ریشه و فاکتور انتقال معنی دار بود (P<0. 01). نتیجه گیری: درجهت شمال شرق (باد غالب) آلودگی گیاه بیشتر تحت تاثیر باد قرار داشت اما در فواصل نزدیک به کارخانه در جهت شرق، فاضلاب خروجی و در جهت غرب، پسماند عامل اصلی آلودگی خاک و گیاه بود. گیاه ورک به خاطر ریشه های ضخیم و گسترده تر خود نسبت به گیاه سلمه تره روی بیشتری را توسط ریشه جذب و به بخش هوایی انتقال داده بود اما در جهت شمال شرق عامل ته نشست های اتمسفری ناشی از کارخانه نقش مهمی در آلودگی خاک و گیاهان داشت. گیاه سلمه تره به خاطر زیست توده گیاهی بالا روی را بیشتری در بخش هوایی خود نسبت به گیاه ورک با ساقه زبر و تیغ دار از هوا جذب نموده بود، به همین دلیل فاکتور انتقال نیز در گیاه سلمه تره در فواصل دورتر در جهت باد غالب بیشتر از گیاه ورک بود. ورک در مناطق دپوی پسماندها، روی بیشتری به بخش هوایی انتقال داده بود.

سابقه و هدف: یکی از روش های مؤثر در جهت کاهش اثرات زیان آور فلزات سنگین در خاک های آلوده، استفاده از مواد اصلاحی آلی و معدنی جهت تثیت آن ها است. افزودن بیوچار (زغال زیستی) به عنوان یک ماده اصلاحی آلی به خاک ممکن است برخی از ویژگی های شیمیایی خاک را تغییر داده و شرایط مناسب را جهت بی تحرکی فلزات سنگین در خاک فراهم کند. زئولیت نیز یک کانی آلومینوسیلیکات قلیایی متخلخل است که استفاده از آن به عنوان یک اصلاح کننده معدنی بخصوص در تثبیت فلزات سنگین در خاک رو به گسترش است. بنابراین، هدف از پژوهش حاضر، بررسی اثربخشی کاربرد بیوچار حاصل از مواد آلی مختلف و زئولیت طبیعی و برهمکنش آن ها بر تثبیت عنصر روی در یک خاک آهکی آلوده به روی بود. مواد و روش ها: مقدار مناسبی خاک از افق سطحی (0-30 سانتی متر) یک خاک آهکی برداشته، هواخشک و از الک 2 میلی متری عبور داده شد. سپس به هر نمونه خاک (200 گرم)، مقدار 400 میلی گرم روی در کیلوگرم خاک از منبع نمک سولفات روی افزوده شد. آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل زئولیت در سه سطح ((Z0) 0، (Z1) 3 و (Z2) 6 درصد وزنی) و بیوچار در شش سطح (عدم کاربرد بیوچار (C)، بیوچار کاه گندم (WSB)، بیوچار کاه ذرت (CSB)، بیوچار تفاله ریشه شیرین بیان (LRB)، بیوچار سبوس برنج (RHB) و بیوچار کودگوسفندی (SMB) هر کدام در سطح 3 درصد وزنی) بود. نمونه های خاک آلوده طبق طرح آزمایشی تیمار شده و به مدت 90 روز در دمای اتاق (C° 2± 22) و در حدود رطوبت ظرفیت زراعی توسط آب مقطر نگهداری شدند. جهت ارزیابی کارایی مواد اصلاحی کاربردی در تثبیت روی در خاک از روش عصاره گیری دنباله ای سینگ و همکاران (1988)، فاکتور پویایی (سالبو و کرکلینگ، 1998) و پارامتر های مدل سینتیکی مرتبه یک دوفازی (Q1، Q2 و Q3) (سانتوس و همکاران، 2010) استفاده شد. یافته ها: با افزایش سطوح کاربردی زئولیت از Z0 به Z2، روی در بخش های محلول+تبادلی، کربناتی، آلی، اکسیدهای منگنز و آهن به طور معنی داری کاهش یافت درحالی که بخش باقی مانده روی به طور معنی داری افزایش یافت. کاربرد هر پنج نوع بیوچار در خاک سبب کاهش معنی دار شکل محلول+تبادلی، کربناتی و پیوسته به اکسید منگنز روی شد، درحالی که شکل روی متصل به اکسید آهن بلورین به طور معنی داری نسبت به تیمار شاهد افزایش یافت. شکل باقی مانده روی نیز در اثر کاربرد بیوچارهای مختلف به طور معنی داری افزایش یافت به صورتی که تاثیر بیوچارهای کاه گندم، ذرت، سبوس برنج و کود دامی مشابه و به طور معنی داری بیشتر از تیمار کاربرد بیوچار تفاله ریشه شیرین بیان بود. مقدار فاکتور پویایی در تیمارهای بیوچار به صورت شاهد > تفاله ریشه شیرین بیان > سبوس برنح > کاه ذرت > کوددامی > کاه گندم بود. تیمار مرکب کاربرد کاه گندم و 6 درصد وزنی زئولیت (WSBZ2)، کمترین مقدار فاکتور پویایی روی در خاک را داشت. پارامتر Q1 همبستگی مثبت و معنی داری با شکل های تبادلی و کربناتی روی نشان داد درحالی که پارامترهای Q2 و Q3 همبستگی مثبت معنی داری را با شکل های اکسید منگنز، اکسیدهای آهن و باقی مانده روی داشتند. بعلاوه، با کاربرد هر پنج نوع بیوچار و افزایش سطوح کاربرد زئولیت، نسبت های Q1/Q3 و Q2/Q3 به-طور معنی داری کاهش یافت. به ترتیب کمترین مقدار نسبت های Q1/Q3 و Q2/Q3 در تیمارهای مرکب CSBZ2 و WSBZ2 مشاهده شد. نتیجه گیری: کاربرد هر پنج نوع بیوچار و سطوح زئولیت سبب توزیع مجدد روی در خاک شدند به طوری که روی از شکل هایی با قابلیت دسترسی بیشتر به شکل هایی با پایداری بیشتر تبدیل شد. با توجه به نتایج، به نظر می رسد که کاربرد بیوچار کاه گندم همراه با کاربرد 6 درصد وزنی زئولیت در خاک مورد آزمایش، بهترین تیمار در تثبیت روی است.

سابقه و هدف: مطالعه تنوع خاک منجر به افزایش آگاهی از شرایط و عوامل ایجاد کننده تنوع در منطقه می گردد. در تکامل خاک، فرآیند توسعه خاک طی مسیرهای خاکسازی پیش رونده، مسیرهای خاکسازی کاهنده و عوامل، فرآیندها و شرایط برون زا و درون زا پیش می رود و درنتیجه خاک های متنوع ایجاد می شود. تاثیر و شدت عوامل بیرونی (محیطی) و درونی (فرآیندهای خاکسازی) بر تنوع خاک در محیط-های مختلف، متفاوت است. این مطالعه سعی دارد کارایی شاخص های تنوع در بیان تنوع خاک در محیط های با عوامل بیرونی و درونی متفاوت را بررسی کند. مواد و روش ها: در پژوهش حاضر، تفکیک لندفرم ها به وسیله ی نرم افزارGoogle Earth و بازدیدهای صحرایی انجام گرفت و در نهایت، 23 خاکرخ حفر، تشریح و نمونه برداری شد. برخی خصوصیات خاک شامل pH، EC، CEC، گچ، کربنات کلسیم معادل، بافت و میزان مواد آلی اندازه گیری شد و با استفاده از رژیم حرارتی و رطوبتی مناطق مطالعاتی، خاک های منطقه به روشUSDA (2014) طبقه بندی گردید. تفکیک دو منطقه کرمان و لاله زار، با استفاده از نقشه رقومی ارتفاع و خواص هیدرولوژی مناطق و با کمک گرفتن از نرم افزار ENVI و ARCMAP انجام گرفت. براساس شاخص دومارتن، شاخص گور و شاخص جاکارد، عدم شباهت عوامل خاکسازی اقلیم، توپوگرافی و مواد مادری در مناطق کرمان و لاله زار بررسی شد. برای تعیین تفرق رده بندی در دو منطقه مورد مطالعه، شاخص های غنا، یکنواختی، شانن و سیمپسون محاسبه گردید. در ادامه از آمار کلاسیک جهت مقایسه تفرق دو منطقه مورد مطالعه در یک حدود اطمینان مشخص استفاده شد. در نهایت با برقراری ارتباط بین تعداد نمونه و سطح اشکال اراضی، اهمیت نسبی منابع درونی و بیرونی در ایجاد تنوع خاک بدست آمد. یافته ها: نتایج حاکی از حضور خاک های متفاوت و متنوع در دو منطقه بود. اختلاف فاحش عوامل خاکسازی اقلیم، توپوگرافی و مواد-مادری منجر به حضور خاک های متفاوت در دو منطقه مطالعاتی شده است. در منطقه لاله زار خاک هیستوسول و مالی سول به طور موضعی تشکیل گردیده است. شاخص های تنوع خاک از سطح رده به فامیل خاک روند افزایشی نشان دادند. نتایج نشان داد تفرق خاک در هر دو منطقه مطالعاتی، براساس سلسله مراتب رده بندی در سیستم USDA افزایش می یابد. در لندفرم های مختلف، بیشترین تنوع در دشت دامنه ای و در سطح فامیل مشاهده گردید. با وجود توانمندی دو شاخص سیمپسون و شانن در نمایش روند تنوع براساس سلسله مراتب طبقه بندی، شاخص سیمپسون نسبت به شاخص شانن از نظر آماری کارایی بیشتری داشت، به طوریکه تفاوت شاخص تنوع سیمپسون در دو منطقه کرمان و لاله زار معنی دار گردید. نسبت bi/b در کرمان 25/1 و در لاله زار 46/0 بدست آمد که به ترتیب، نشان دهنده تاثیر بیشتر عوامل ذاتی و عوامل محیطی در تکامل خاک کرمان و لاله زار است. نتیجه گیری: در مقیاس مکانی بزرگ تاثیر عوامل محیطی در تکامل خاک مشخص تر از عوامل درونی است و با کوچک کردن مقیاس مکانی به تاثیر عوامل درونی پی خواهیم برد. شاخص های تفرق در جهت نمایش تنوع خاک به صورت کمی، توانمند و فراهم آورنده اطلاعات مفیدی هستند که در جهت نقشه برداری خاک و مدیریت بهینه خاک قابل استفاده می باشند.

سابقه و هدف: ریزوسفر محل تقابل خاک-ریشه، جهان کوچک و پویایی است که در آن میکروارگانیسم ها، ریشه های گیاه و اجزای خاک با هم در ارتباطند. ضایعات هرس درختان با تبدیل شدن به بیوچار و کمپوست و افزودن به خاک سبب بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خاک می شوند. از جمله راهکار دیگر افزایش فراهمی عناصر غذایی، استفاده از پتانسیل میکروارگانیسم ها، همانند قارچ های میکوریز آربوسکولار می باشد. با توجه به اینکه مطالعه ریزوسفر نتایج سودمندی را به دنبال دارد. لذا هدف از این تحقیق بررسی تاثیر ریزوسفر گندم تیمار شده با بیوچار و کمپوست حاصل از ضایعات هرس درختان و تلقیح میکوریزی بر فراهمی عناصر غذایی پرمصرف در شرایط رایزوباکس بود. مواد و روش ها: برای انجام این پژوهش، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی، با سه تکرار شامل منابع آلی (بیوچار ضایعات هرس، کمپوست ضایعات هرس و شاهد)، قارچ میکوریزی (Glomus fasciculatum و عدم تلقیح) و خاک (خاک ریزوسفری و غیرریزوسفری) در شرایط گلخانه ای در رایزوباکس اجرا گردید. برای این منظور نمونه خاک غیرزراعی با بافت سبک تهیه شد. بیوچارها از پیرولیز در دمای 350 درجه سانتی گراد بدست آمد. کمپوست از گلخانه تحقیقاتی گروه علوم خاک دانشگاه ارومیه تهیه شد. برای کشت گیاه از رایزوباکس در ابعاد20*15*20 سانتی متر (طول، عرض، ارتفاع) استفاده شد. برای انجام آزمون های گلخانه ای، بیوچار و کمپوست ضایعات هرس هرکدام بر حسب 5/1 درصد کربن آلی خالص به خاک (80/5 کیلوگرم خاک برای هر باکس) اضافه و به باکس ها منتقل گردید. برای کشت گیاه، بذر های گندم (. Triticum aestivum L) رقم پیشتاز دررایزوباکس ها کشت گردیدند. در پایان دوره رشد، pH و قابلیت هدایت الکتریکی (EC) در عصاره های صاف شده 1 به 5 (خاک به آب)، کربن آلی (OC) به روش والکلی بلک، درصد کلنیزاسیون میکوریزی، نیتروژن (N)، پتاسیم (K) و فسفر (P) قابل جذب در خاک های ریزوسفری و غیرریزوسفری همچنین در گیاه نیز، نیتروژن، پتاسیم و فسفر اندام هوایی به روش های استاندارد تعیین شد. یافته ها: نتایج نشان داد که بیشترین میزان pH در تیمار بیوچار (88/7) بدون تلقیح میکوریزی بود. مقدار OC و فراهمی N، P و K در تیمار کمپوست همراه با قارچ میکوریزی بطور معنی داری بالاتر از سایر تیمار ها بود. همچنین کمپوست در مقایسه با بیوچار مقادیر بیشتری از EC، OC، N، P و K را در ریزوسفر و غیرریزوسفر فراهم کرد. تلقیح میکوریزی فراهمی P وK را در خاک غیرریزوسفر بترتیب 70/1 و 16/1 برابر نسبت به ریزوسفر افزایش داد. مقدار نیتروژن کل در تیمار تلقیح میکوریزی ریزوسفر 19/1 برابر بیشتر از غیرریزوسفر بود. جذب بیشتر N، P و Kتوسط گیاه در تلقیح میکوریزی بیوچار سبب افزایش 1/48، 6/39 و 8/38 درصدی نسبت به شاهد شد. نتیجه گیری: استفاده از منابع آلی، خصوصیات شیمیایی ریزوسفر را بطور چشمگیری تغییر داد و منجر به افزایش قابلیت دسترسی عناصر غذایی در خاک و در نهایت افزایش فراهمی آن ها در گیاه شد. همچنین استفاده از روش رایزوباکس با افزودن ماده آلی به همراه تلقیح میکوریزی توانست فرآیندهای میکروبی ریزوسفری مرتبط با فراهمی عناصر غذایی را به خوبی نشان دهد. چنین استنباط می گردد که کاربرد بیوچار و کمپوست در شرایط تلقیح میکوریزی منجر به افزایش فراهمی عناصر غذایی در خاک و گیاه می گردد.

سابقه و هدف: کمبود عناصر مغذی کم مصرف نظیر روی یکی از مشکلات رایج در خاک های سراسر دنیا به ویژه خاک های آهکی است. از این رو، استفاده از روش های نوین از جمله نانوذرات اکسید روی جهت بهبود وضعیت تغذیه ای این عنصر در محصولات زراعی رو به افزایش است. مطالعات زیادی نشان دادند که استفاده از نانوذرات اکسید روی موجب بهبود عملکرد گیاه می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات نانوذرات اکسید روی بر عملکرد، غلظت و جذب روی در ریشه و اندام هوایی گندم تحت کشت گلخانه ای در یک خاک آهکی انجام شد. مواد و روش ها: این پژوهش در شرایط گلخانه ای و در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل نانوذرات اکسید روی (ZnO NP) به مقدار 100، 200 و 300 میلی گرم بر کیلوگرم، کود شیمیایی سولفات روی (ZnSO4) به مقدار 40 کیلوگرم در هکتار و تیمار شاهد بودند. طی دوره آزمایش ویژگی هایی مانند ارتفاع گیاه و شاخص کلروفیل اندازه گیری شد. در پایان دوره کشت، وزن خشک و غلظت روی ریشه، اندام هوایی و دانه با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه گیری شد. همچنین پ. هاش و مقدار روی قابل دسترس خاک نیز با استفاده از عصاره گیر DTPA اندازه گیری شد. یافته ها: مقدار روی قابل دسترس خاک در هر یک از سطوح نانوذرات اکسید روی نسبت به تیمار شاهد افزایش معنی داری در سطح یک درصد نشان داد. بیشترین مقدار روی قابل دسترس خاک در سطح 300 میلی گرم در کیلوگرم نانوذرات اکسید روی با افزایش 73/52% نسبت به تیمار شاهد مشاهده شد. تأثیر تیمارهای نانوذرات اکسید روی و سولفات روی بر وزن خشک اندام هوایی، ارتفاع بوته و کلروفیل در سطح 1 درصد و بر وزن خشک ریشه در سطح 5 درصد معنی دار بود. ترتیب عملکرد اندام هوایی و ریشه، غلظت و جذب روی در تیمارها به صورت ZnSO4 < ZnO NP100 < ZnO NP200 < ZnO NP300 بود. بیشترین مقدار عملکرد ریشه، ساقه و دانه در سطح 300 میلی گرم در کیلوگرم نانوذرات اکسید روی به ترتیب با افزایش 02/43 %، 91/24 % و 08/37 % نسبت به تیمار شاهد به دست آمد. بیشترین مقدار غلظت روی در ریشه و اندام هوایی به ترتیب با افزایش 11/62 % و 19/111 % در سطح 300 میلی گرم در کیلوگرم نانوذرات اکسید روی نسبت به تیمار شاهد مشاهده شد. بیشترین مقدار غلظت و جذب روی دانه نیز در سطح 300 میلی گرم در کیلوگرم مشاهده شد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که استفاده از نانوذرات اکسید روی موجب افزایش عملکرد، غلظت و جذب عنصر روی ریشه و اندام هوایی گندم شد. بنابراین می توان کاربرد نانوذرات را به عنوان یکی از روش های نوین جهت بهبود عملکرد و کیفیت محصولات زراعی و کاهش استفاده از کودهای شیمیایی در نظر گرفت.

سابقه و هدف: کاهش حاصلخیزی خاک در بسیاری از کشورهای در حال توسعه تحت تاثیر کشت های مستمر و تخلیه ذخایر غذایی خاک بدون جایگزینی مناسب باعث کاهش توان تولیدی خاک شده است. کاربرد مواد آلی باعث اصلاح ویژگی های فیزیکی و شیمیائی خاک و همچنین باعث افزایش عملکرد و بهبود کیفی گیاه زراعی در رسیدن به یک کشاورزی پایدار می شود. چغندر قند یکی از محصولات زراعی استراتژیک در منطقه آذربایجان غربی بوده و به صورت گسترده کشت می شود. بطوری که کاربرد کود آلی علاوه بر افزایش درصد ماده آلی، باعث کاهش وزن مخصوص ظاهری خاک، افزایش تشکیل خاکدانه و همچنین افزایش جذب و نگهداری آب می شود. همچنین مصرف کود دامی در تغذیه ارگانیک و کاهش آلودگی های زیست محیطی در راستای نیل به کشاورزی پایدار ضروری است. لذا این مطالعه با هدف بررسی تاثیر کاربرد کود دامی بر برخی خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند انجام شد. مواد و روش ها: این تحقیق به صورت بلوک های کامل تصادفی با شش سطح کود دامی شامل: صفر، 10، 20، 30، 40 و 50 تن در هکتار به صورت کرت های ثابت در چهار تکرار اجرا شد. ویژگی های فیزیکو شیمیایی خاک و کود آلی مورد مطالعه به روش استاندارد اندازه گیری شد. همچنین ویژگی های کمی و کیفی چغندر قند شامل درصد قند ناخالص، درصد قند خالص، درصد قند ملاس، مقدار سدیم، پتاسیم و نیتروژن در ریشه، آلکالیته، ضریب استحصال شکر، عملکرد ریشه و عملکرد شکر ناخالص و شکر خالص اندازه گیری شد. یافته ها: کود دامی مورد استفاده حاوی مقادیر قابل توجهی از مواد آلی و عناصر غذایی قابل استفاده برای گیاه بود. کاربرد مقادیر مختلف کود دامی بر تمامی صفات مورد بررسی به جز پتاسیم معنی دار بود. نتایج نشان داد که عملکرد ریشه با مصرف 50 تن در هکتار کود دامی باعث افزایش معنی دار (98/31 درصد) نسبت به شاهد شد. درصد قند چغندر تحت تاثیر مصرف کود دامی کاهش یافت ولی کاهش آن با افزایش عملکرد ریشه جبران شد. همچنین کاربرد کود دامی باعث کاهش درصد ضریب استحصال شکر و آلکالیته ریشه چغندر قند گردید. مقایسه میانگین نشان داد که مصرف کود دامی سبب افزایش عملکرد شکر خالص شد به طوری که حداکثر عملکرد شکر (48/10 تن در هکتار) در تیمار 50 تن در هکتار و کمترین میزان آن (41/8 تن در هکتار) در تیمار شاهد مشاهده شد. نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصله، استفاده از کود دامی در سیستم کشاورزی پایدار، می تواند عملکرد ریشه را افزایش دهد. علی رغم اینکه درصد قند با افزایش مصرف کود دامی کاهش یافت ولی افزایش عملکرد ریشه، کاهش درصد قند را جبران کرد. بنایراین استفاده از کود دامی در سیستم کشاورزی ضمن حفظ حاصلخیزی خاک، از طریق کاهش مصرف کود شیمیایی می تواند تولید پایدار محصول را به همراه داشته باشد.

سابقه و هدف: اصلاح خاک های شور-سدیمی به وسیله مواد آلی به طور وسیعی به عنوان یک روش ارزان قیمت و مناسب به جای مواد معدنی گزارش شده است. بررسی ها نشان می دهد که کاربرد اصلاح کننده های آلی در خاکهای شور-سدیمی می تواند به وسیله بالا بردن مقدار عناصر غذایی خاک و فراوانی ارگانیسم های خاک، رشد گیاهان مقاوم به شوری را افزایش دهد. در هر حال مطالعه ای در مورد تأثیر افزودن کربن آلی محلول بر اصلاح خاک شور-سدیمی گزارش نشده است. لذا هدف از این مطالعه، بررسی نقش کربن آلی محلول بر اصلاح خاک شور-سدیمی با بافت رسی می باشد. مواد و روش ها: در این پژوهش پتانسیل اصلاحی کربن آلی محلول بر برخی ویژگی های شیمیایی، از جمله غلظت کاتیون ها و آنیون های محلول خاک شور-سدیمی با بافت رسی نمونه برداری شده از منطقه کرفون واقع در استان مازندران، مورد بررسی قرار گرفت. کربن آلی محلول از عصاره ی باگاس نیشکر، کود مرغی و کود گاوی به همراه آب مقطر تهیه شده و در سه سطح (0، 100 و 200 میلی گرم بر لیتر کربن آلی محلول) به خاک افزوده شدند. آزمایش ها در دو مرحله ی انکوباسیون و آبشویی انجام شد و پس از هر آزمایش غلظت سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و کلر محاسبه گردید. یافته ها: یافته ها حاکی از آن است که در مرحله انکوباسیون کاربرد کربن آلی محلول، موجب افزایش غلظت عناصر محلول و هدایت الکتریکی، نسبت به خاک شاهد گردید، اما میزان پ-هاش خاک را کاهش داد. در آزمایشات آبشویی بیشترین میزان عناصر موجود در زه آب، مربوط به خاک های تیمار شده با غلظت کربن آلی محلول بالاتر (200 میلی گرم بر لیتر) بود. نتایج حاصل از آنالیز خاک درون ستون ها پس از آزمایش آبشویی نشان داد که در تمامی خاک های تیمار شده با کربن آلی محلول، هدایت الکتریکی و نسبت جذب سدیم نسبت به خاک شاهد کاهش یافت، که بیشترین میزان کاهش مربوط به خاک های تیمار شده با 200 میلی گرم بر لیتر کربن آلی محلول عصاره باگاس بود. نتیجه گیری: اگرچه کربن آلی محلول غلظت عناصر سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و کلر را در مرحله ی انکوباسیون افزایش داد، آبشویی نمک ها در حضور کربن آلی محلول بیشتر بود. از این رو، پس از آزمایش آبشویی کربن آلی محلول مشتق شده از باگاس در بالاترین سطح مصرف خاک شور-سدیمی را اصلاح کرد. بنابراین، کاربرد این تیمار جهت اصلاح خاک شور-سدیمی در منطقه مورد مطالعه توصیه می گردد.

سابقه و هدف: شوری و سدیمی بودن آب و خاک، یکی از مهمترین عوامل تأثیرگذار در کاهش میزان تولید محصولات کشاورزی است. عدم مدیریت صحیح در امر آبیاری، زهکشی ضعیف، استفاده از آب های شور برای آبیاری از جمله عوامل مؤثر در ایجاد خاک های شور محسوب می شوند. این پژوهش با هدف شناسایی واکنش رشد دو رقم کلزا و نیز تغییرات در شاخص های فیزیولوژیکی و جذب برخی عناصر غذایی در برابر سطوح مختلف شوری و SAR به اجرا در آمد. مواد و روش ها: به منظور بررسی اثر شوری و SAR بر عملکرد و شاخص های فیزیولوژیک کلزا، آزمایش با دو رقم کلزا به نام های طلایه و اوکاپی به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. فاکتور شوری در سه سطح شامل35/0 (آب آبیاری به عنوان شاهد)، 6 و12 دسی زیمنس بر متر و فاکتور SAR حاوی چهار سطح شامل 6، 0، 12و18 بود که از منابع NaCl و CaCl2 تهیه شد. در این تحقیق شاخص سبزینگی، وزن دانه، تعداد خورجین، مجموع و نسبت کلروفیلa وb، کاروتنوئید، میزان عناصرسدیم، پتاسیم و کلسیم مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که اثر رقم بر تعداد خورجین، وزن دانه، شاخص سبزینگی، مجموع کلروفیلa+b، نسبت کلروفیل a/b و نسبت کلسیم به سدیم معنی داری بود. اثر شوری بر کلیه صفات مورد مطالعه به جز نسبت پتاسیم به سدیم معنی دار بود. اثر SAR نیز بر تمامی صفات بجز نسبت کلروفیل a/b معنی دار بود. اثر متقابل رقم و شوری بر وزن دانه، نسبت کلروفیلa/b، کاروتنوئیدها و نسبت پتاسیم به سدیم معنی دار بود. اثر متقابل شوری و SAR نیز بر وزن دانه، مجموع کلروفیل a+b، نسبت کلروفیلa/b، نسبت پتاسیم به سدیم و نسبت کلسیم به پتاسیم معنی دار بود. در بررسی رقم و شوری در هر دو رقم با افزایش در شوری وزن دانه کاهش یافت، به طوری که این کاهش در شوری 12 دسی زیمنس بر متر، وزن دانه در رقم طلایه 9/24 و در رقم اوکاپی5/21 درصد نسبت به تیمار شاهد بود. در اثر متقابل شوری و SAR نیز کمترین وزن دانه با 3/20 کاهش نسبت به تیمار شاهد مربوط به شوری 12 دسی زیمنس بر متر و SAR=18 بود. نتیجه گیری: هرچند شوری باعث اثرات منفی بر شاخص های رشد کلزا گردید اما این اثرات به نوع رقم بستگی داشت به طوری که این اثرات در رقم طلایه کمتر از اوکاپی بود. همچنین با افرایش سهم کلسیم در منبع ایجاد شوری، از اثرات سوء شوری تا حدودی کاسته شد. بنابراین آب هایی که شوری بالایی دارند می توان با افزایش میزان یون کلسیم در مقایسه با سدیم کیفیت آن را افزایش داد.