تحقیقات منابع طبیعی تجدید شونده
سال:1396 | دوره:8 | شماره:2 (پیاپی 28) |تعداد مقالات:7

کارآیی گروه های اره موتوری در قطع درختان جنگلی در برخی گروه های بهره بردار به دلایل مختلف کمتر از حد انتظار است که ضرورت توجه به ارتقای عملکرد این گروه ها را گوشزد می کند. نخستین گام برای بهبود عملکرد گروه های بهره بردار، ارزیابی وضع موجود آنها است. در این پژوهش تعداد 12 گروه در هر یک از گروه های قطع دو و سه نفره بهره بردار (در مجموع 24 گروه) به صورت تصادفی از گروه های قطع جنگل-های غرب مازندران انتخاب شدند. مشخصه های تعداد افراد هر گروه (زمان کار پرسنل)، هزینه سیستم، ساعت کار اره موتوری و حجم چوب قطع شده برای سه روزِ کاری هر یک از گروه های قطع بهره بردار جمع آوری گردید. نمودارهای تعداد درختان قطع شده، حجم درختان قطع شده، هزینه سیستم، زمان کار پرسنل و زمان کار اره موتوری در گروه های دو و سه نفره ترسیم گردید. با استفاده از نرم افزار GAMS، اکیپ های مختلف بهره برداری مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این بررسی مشخصه های تعداد اکیپ بهره بردار، هزینه سیستم و ساعت کار اره موتوری به-عنوان متغیرهای ورودی و مشخصه حجم چوب تولیدی به عنوان متغیر خروجی تعیین شدند. با روش تحلیل پوششی داده ها، اکیپ های دو و سه نفره به تفکیک مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج آزمون تجزیه واریانس نشان داد که با اطمینان 95 درصد، اختلاف معنی دار بین گروه های مختلف بهره بردار در اکیپ های دو و سه نفره وجود ندارد. همچنین نتایج آزمون t مستقل نشان داد که اختلاف معنی دار بین مقادیر میانگین متغیرها در اکیپ های دو و سه نفره وجود دارد. میانگین کارآیی های مدیریتی، تکنیکی و قیاسی با توجه به نتایج تحلیل پوششی داده ها به-ترتیب شامل 9215/0، 8016/0 و 8671/0 می باشد.

خشکه دارها به سبب تاثیر گذاری در فرآیند های بیولوژیک، در مدیریت پایدار جنگل اهمیت و جایگاه ویژه ای دارند از جمله در حفظ تنوع زیستی، تجدیدحیات جنگل ها، افزایش ذخیره مواد غذایی جنگل و همچنین در چرخه عناصر غذایی نقش دارند. این پژوهش با هدف بررسی تاثیر خشکه دارها بر تنوع زیستی در پارسل 228 و 229 از حوزه آبخیز شماره 365 طرح جنگلداری مکارود، جنگل جیسا و شهرستان مورد مطالعه قرار گرفت. اطلاعات مربوط به گونه، قطر، درجه پوسیدگی و شیب منطقه برای هر نمونه ثبت شد که با اندازه گیری 90 اصله خشکه دار در سه ارتفاع مختلف از سطح دریا انجام گردید. معیار تنوع گونه ای با استفاده از شاخص های سیمپسون، شانون وینر و معیار غنای گونه ای با استفاده از شاخص های مارگالف، منهنیک و معیار یکنواختی به وسیله شاخص های هیل محاسبه شد. نتایج نشان داد که شاخص های تنوع گونه ای در ارتفاع 150-300 متری از سطح دریا بیشتر از ارتفاعات دیگر است، ولی در مجموع شاخص غنای مارگالف در ارتفاع 1800 متری، کمتر از ارتفاعات 1000 متری و 150 تا 300 متری و در خصوص شاخص یکنواختی هیل در ارتفاع 1800 متری از سطح دریا، بیشتر از ارتفاعات 1000 متری و 300-150 متری است. با توجه به نتایج حاصل از این بررسی، مشخص گردید که با افزایش ارتفاع از سطح دریا شاخص تنوع گونه ای کاهش، اما شاخص غنای گونه ای و شاخص یکنواختی افزایش یافته است. همچنین نتایج نشان داد که بین شاخص های مربوط به قطر و ارتفاع خشکه دارها با شاخص های مربوط به گونه های گیاهی همبستگی معنی داری وجود دارد.

روش های مختلفی برای مکان یابی مناطق مستعد توسعه اکوتوریسم توسط محققین مختلف پیشنهاد شده که با توجه به شرایط منطقه ای از نقاط ضعف و قوت مختلفی برخوردار هستند. بدیهی است استفاده از روش های کمی و کاهش دخالت کارشناسی در فرآیند تصمیم گیری و ارزیابی می تواند نتایج بهتری ارایه کند. بنابراین در این پژوهش به منظور ارزیابی برای توسعه اکوتوریسم از روش ارزیابی چند شاخصه (MADM) مبتنی بر منطق فازی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. به این منظور یکی از مناطق جنگلی شمالی کشور که دارای ظرفیت های متنوع در زمینه اکوتوریسم می باشد (جنگل های منطقه کلاردشت) انتخاب و موضوع در منطقه مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا معیارها و شاخص های اکولوژیک مطالعه به روش فازی، کمی و نرمال شدند. همچنین وزن عوامل با روش تحلیل سلسله مراتبی تعیین گردید. سپس با استفاده از عملگر ترکیب خطی وزنی (WLC) کلیه لایه ها تلفیق شدند و توان منطقه برای اکوتوریسم پهنه بندی گردید. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که روش WLC کارآیی بیشتری نسبت به مدل مخدوم در فرآیند مکان یابی مناطق تفرجی در منطقه مورد مطالعه دارد، چرا که استفاده توام از منطق فازی و روش AHP در تعیین ارجحیت و وزن معیارها نسبت به یکدیگر شرایط منطقی تر و انعطاف پذیرتری را برای ارزیابی به روش WLC فراهم می کند. در این روش به کارگیری همزمان معیارها و شاخص های اکولوژیکی-اقتصادی و اجتماعی نیز ممکن می باشد. از جمله مهمترین نتایج به دست آمده از این مطالعه، تاثیر متغیر وضعیت جنگل بر تقاضای اکوتوریسم می باشد. همچنین راه سازی در منطقه موجب جذابیت منطقه از دید بازدیدکنندگان می شود و افزایش تقاضای اکوتوریسم را در پی دارد، از طرف دیگر تخریب جنگل و محیط زیست و کاهش کیفیت آنها باعث می شود تقاضای اکوتوریسم منطقه کاهش پیدا کند.

در این پژوهش به منظور بررسی اثر جذب فلز روی بر نهال های یک ساله Acacia victoriae در سه تکرار و به صورت یک طرح کاملا تصادفی با چهار غلظت از محلول سولفات روی (0، 50، 250 و 500 میلی گرم بر لیتر) نهال ها مورد ارزیابی قرار گرفتند. سپس برخی از صفت های مورفولوژی و فیزیولوژی گیاه (ارتفاع گیاه، قطر یقه، تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک گیاه، ارزش تحمل، میزان مهار رشد و میزان کلروفیل) و همچنین مقدار تجمع فلز روی در اندام های مختلف آن برآورد شد. نتایج نشان داد صفت های مورد بررسی به طور معنی داری تحت تاثیر فلز روی قرار گرفتند و حضور روی در غلظت بالا سبب کاهش جزیی این صفت ها شد که تاثیر عمده ای بر گیاه نداشت و علایم سمیت با فلز روی در این نهال ها مشاهده نشد. میزان تجمع روی نیز در ریشه ها بیشتر از قسمت های هوایی گیاه بود، به طوری که در حدود 80 درصد (50/4794 میلی گرم بر کیلوگرم) در ریشه ها، بیش از 13 درصد (90/797 میلی گرم بر کیلوگرم) در ساقه ها و در حدود 7 درصد (35/488 میلی گرم بر کیلوگرم) در برگ های این گونه تجمع یافتند. همچنین فاکتور تجمع زیستی و انتقال آن نیز به ترتیب بزرگ تر و کوچک تر از یک ارزیابی شد. با توجه به اینکه عنصر روی اختلال جدی در رشد نهال های A. victoriae به وجود نیاورد و بیشترین تجمع فلز روی در ریشه ها صورت گرفت، بنابراین می توان از این درختچه بیابانی جهت کاهش آلودگی در خاک های آلوده به فلز روی به روش تثبیت گیاهی بهره برد.

تغییر در الگوی کاربری اراضی، فرآیندهای هیدرولوژیکی در حوضه ها را متاثر ساخته و تعادل طبیعی جریان آب را مختل می کند. در پژوهش حاضر، تغییر مولفه های هیدرولوژیکی حوزه آبخیز امامه در نتیجه تغییرات کاربری اراضی در طی سال های 1367 الی 1392، مورد بررسی قرار گرفته است. به علت نبود نقشه کاربری اراضی در سال های گذشته، جهت تهیه نقشه کاربری اراضی مربوط به سال 1367 حوضه، از تصاویر سنجنده TM ماهواره لندست استفاده شد که این تصاویر در محیط نرم افزار ERDAS Imagine پردازش شدند. جهت تهیه نقشه کاربری اراضی مربوط به سال 1392 حوضه از اطلاعات کاربری موجود استفاده گردید. در ادامه، نقشه های کاربری اراضی مربوط به سال های 1367 و 1392 در محیط نرم افزار ArcGIS تهیه شدند. در نقشه های حاصل، شش طبقه کاربری اراضی مراتع درجه 1، 2، 3، کشاورزی و باغ، بایر، و بستر رودخانه به دست آمد. با توجه به نتایج حاصله، حوزه آبخیز امامه در بازه زمانی مورد مطالعه، دستخوش تغییر کاربری اراضی زیادی شده است، به طوری که مراتع از درجه 1 به درجه 2 و از درجه 2 به درجه 3 و حتی بایر تبدیل شده و سطح مناطق مسکونی (ویلا) از مقدار 5/2 درصد در سال 1367 به 4/8 درصد در سال 1392 افزایش یافته است. جهت بررسی تاثیر تغییرات کاربری اراضی بر هیدروگراف سیل حوزه آبخیز امامه از مدل HEC-HMS استفاده گردید. نتایج بررسی هیدروگراف دو سال مذکور حاکی از افزایش حجم رواناب و دبی اوج سیلاب در طی دوره زمانی 25 سال می باشد. ضریب رواناب حوضه نیز از 82/0 به 89/0 افزایش پیدا کرده است.

هدف اصلی پژوهش حاضر، ارایه روشی برای تبدیل داده های فنی آسیب های حاصل از بهره برداری به ارزش اقتصادی است تا به کمک آن بتوان سرمایه گذاری به منظور بهبود عملیات بهره برداری را توجیه نمود. این پژوهش در پارسل های 228، 231 و 232 از حوزه آبخیز چفرود شاندرمن در استان گیلان انجام شد. در این پژوهش پس از انتخاب درختان نمونه در منطقه مورد بررسی، در مراحل پس از قطع و چوب کشی وضعیت درختان باقی مانده در محدوده مشخص بررسی شد. سپس با استفاده از روش های هزینه فرصت از دست رفته و هزینه جایگزینی، داده های جمع آوری شده به ارزش های اقتصادی (ریالی) تبدیل شد. به منظور دستیابی به ارزش هر مترمکعب چوب سرپا در جنگل های شمال ایران از ارزش بازاری محصولات مختلف استفاده شد، سپس هزینه متوسط قطع و خروج هر مترمکعب چوب از آن کسر گردید. نتایج استفاده از رویکرد هزینه فرصت از دست رفته و هزینه جایگزینی نشان داد که در اثر عملیات بهره برداری جنگل در منطقه مورد بررسی به میزان 947, 385, 000 ریال (6, 072, 981 ریال به ازای هکتار)، به درختان آسیب وارد می شود. با توجه به نتایج پژوهش، عملیات بهره برداری فعلی بایستی با نظارت دقیق پرسنل بهره برداری و بررسی وضعیت رویشگاه بعد از عملیات بهره برداری همراه گردد.

آلودگی ماهی و فرآورده های آن به باکتری های بیماری زا همچون لیستریا تهدیدی برای مصرف کنندگان به شمار می رود. هدف این مطالعه، بررسی میدانی میزان وقوع Listeria monocytogenes در ماهیان قزل آلای عرضه شده به صورت تازه در بازارهای محلی شهرکرد بود. همچنین حساسیت آنتی بیوتیکی گونه های جدا شده لیستریا ﺑ ﻪ روش اﻧ ﺘ ﺸ ﺎ ر دیسکی از بین 13 آنتی بیوتیک انجام شد. برای این منظور، تعداد 100 عدد ماهی به صورت تصادفی از بازارهای فروش تازه ماهی شهرکرد جمع آوری و با استفاده از روش های متداول شامل کشت و جداسازی بیوشیمیایی آلودگی احتمالی به گونه های جنس Listeria شناسایی گردید. چهار جدایه (Isolate) لیستریا از مجموع 100 نمونه ماهی جداسازی شد که 3 جدایه متعلق به گونه L. monocytogenes و یک مورد L. inovaii بود. تمام چهار جدایه از بالاترین حساسیت آنتی-بیوتیکی نسبت به 5 آنتی بیوتیک مشتمل بر کوتری موکسازول، تتراسایکلین، جنتامایسن، اریترومایسن و ونکومایسن را نشان داده (100 درصد حساسیت) و در مقابل تمام سویه ها نسبت به اکساسیلین مقاومت نشان دادند. با توجه به اینکه گونه L. monocytogenes یکی از باکتری های بیماری زای مهم انسانی است، بنابراین ماهیان می توانند یک خطر بالقوه از نظر آلودگی با گونه های مختلف لیستریا باشند.