مطالعات مدیریت صنعتی
سال:1390 | دوره:9 | شماره:22 |تعداد مقالات:9

پیشرفت فناوری های ساخت، تولید و متعاقبا گسترش و تنوع محصولات جدید با خصوصیات ویژه و پیدایش روز افزون مفاهیم مدیریتی و کاربرد اصول بهره وری در سازمان ها باعث شده تا مدیران همواره در جهت مدیریت بهینه کالا و مواد گام بردارند. با توسعه سریع ابزار و روش های علمی، بسیاری از مفاهیم، اصول و روابط کلاسیک در زمینه خرید، نگهداری، سفارش دهی و انبارداری بازنگری و تکامل یافته اند. این بازنگری ها خصوصا در هوش مصنوعی این امکان را فراهم می آورد تا بتوان بسیاری از شرایط زمانی و مکانی خاص مورد الگوی های تصمیم را به کار گرفت. شبکه های عصبی مصنوعی نیز به عنوان شاخه ای از هوش مصنوعی در بسیاری از مسائل پیش بینی و تقریب از قابلیت کاربرد فراوانی برخوردار است.در این تحقیق برخی مفاهیم جدید درباره نقطه سفارش معرفی و بررسی شده است. بدین منظور برای تعیین میزان مصرف، از شبکه عصبی مصنوعی و برای ترسیم زمان انتظار سفارش ها، از منحنی نرمال که نقش عمده ای در حل مسائل کاربردی دارد، استفاده شده است. نتایج این ترکیب نشان می دهد که مدل مورد بررسی با لحاظ نمودن عوامل متعدد تاثیرگذار بر تقاضا نتایج معتبری را در مقایسه با مدل های سنتی ارائه می دهد.

امروزه یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه مدیران صنایع، برنامه ریزی تولید است و در این حوزه، مدیران با اهداف متعددی روبرو می باشند که در بسیاری از مواقع با یکدیگر در تضادند. تکنیک های تحقیق در عملیات، با مدل سازی مسائل، در عین حال که محدودی های موجود را در نظر می گیرند، به بهینه سازی اهداف سازمانی می پردازند. اهداف همه این تکنیک ها بالا بردن بهره وری در سازمان است. مدل ریاضی این تحقیق که جهت برنامه ریزی تولید شرکت مبل خاورمیانه ساخته شده است، از نوع کسری چندهدفه است. یکی از مشکلاتی که در حل مسائل کسری چندهدفه وجود دارد پیچیدگی محاسباتی ناشی از تغییر متغیر است که به طور مثال در روش های چارنز و کوپر و گیلمر و گموری وجود دارد. از این رو در این تحقیق جهت حل مدل ریاضی کسری چندهدفی شرکت مبل خاورمیانه از رویکرد فازی استفاده گردید. بدین طریق ضمن غلبه بر مشکلات ناشی از پیچیدگی محاسباتی تغییر متغیر در روش های قبلی، مسوولان ذی ربط نیز قادر خواهند شد تا به بهینه سازی سیستم تولیدی خود بپردازند. در این راستا ابتدا از روش فازی پال استفاده گردید که با استفاده از برنامه ریزی آرمانی فازی به خطی سازی مدل کسری چندهدفه می پردازد در ادامه با به کارگیری روش فازی دووتا مشخص گردید که مقادیر بهینه توابع هدف کسری حاصل از به کارگیری هر دو روش یکسان و با درجات عضویت m1=0.701 و m2=1 می باشد. لازم به ذکر است که شرکت های دیگر نیز با اندکی تغییر در مدل ریاضی پیشنهادی خواهند توانست تا به بهینه سازی برنامه ریزی تولید بپردازند.

تولید ناب به عنوان یک ابزار کاربردی جهت بهبود سطح کیفیت محصولات در ادبیات مدیریت معرفی شده است. علی رغم غنای مطالعاتی تولید ناب، کماکان به کارگیری موثر و کارآمد این نظام با مشکلاتی مواجه است. به نظر می رسد ریشه این مشکلات در نبود مدلی جامع برای ارزیابی و بررسی تولید ناب در شرکت های تولیدی می باشد. این مقاله در صدد است تا مدلی را ارائه نماید که با استفاده از آن بتوان به طور دقیق درجه نابی صنایع را ارزیابی و بررسی نماید. در این مطالعه ابتدا از ادبیات تحقیق تولید ناب به ویژه از مدل های موجود در این زمینه استفاده شده و ابزارها و مولفه های نابی استخراج گردیدند. سپس یک مدل سلسله مراتبی با قابلیت سنجش درجه نابی طراحی و ابعاد و عناصر آن تعریف شدند. در آخرین گام طراحی مدل، بر اساس رویکرد سلسله مراتبی فرمول ها و روابط لازم جهت انجام فاز ارزیابی طراحی و تدوین شده و در پایان درجه نابی صنایع کاشی و سرامیک استان یزد با استفاده از این مدل مورد سنجش و ارزیابی قرار گرفت.

توجه فزاینده به رقابت پذیری صنعت، ناشی از اثرات مثبت آن بهره وری و رفاه ملی است. از این رو، ارتقاء بهره وری و رقابت پذیری در کانون توجه مدیران قرار دارد. در این تحقیق تلاش شده است تا با استفاده از مطالعه صنعت تولید در ایران، مدلی جهت بررسی، پیش بینی و ارتقاء رقابت پذیری صنعت و در سطح ملی ساخته شود. این مطالعه با بررسی 23 شاخه فعالیت در صنعت تولید در ایران در سال های 1373 تا 1386 صورت گرفته است. رقابت پذیری در این تحقیق معادل عملکرد صادراتی (نرخ نفوذ در بازارهای جهانی) در نظر گرفته شده و از روش پانل دیتا برای بررسی عوامل مشترک موثر در بین 23 شاخه صنعتی (صنایع تولیدی از کد 15 تا 37 طبقه بندی استاندارد صنعتی) بر رقابت پذیری صنعت استفاده شده است. این تحقیق به محقق اجازه می دهد که با تجمیع داده های تمامی صنایع، مدلی واحد و مشترک برای کل صنعت تولید، و نه تک تک آنها، بدست آورد. مدل نهایی تحقیق نشان می دهد که نقش متغیر «اندازه صنعت» در رقابت پذیری صنایع تولیدی ایران بیشتر از سایر عوامل است، در حالیکه نیروی انسانی و قابلیت های آن، در حوزه رقابت پذیری و عملکرد صادراتی بسیار ضعیف عمل می کند و در بازه زمانی مطالعه شده، نقش کمرنگی در رقابت پذیری صنعت داشته است. همچنین، دولت یکی از تاثیرگذاران اصلی بر رقابت پذیری صنایع تولیدی در ایران است.

استفاده از خدمات دولت الکترونیک منافع بسیاری از جمله کسب مزیت رقابتی، کاهش هزینه های تولید، کاهش زمان انتظار، کسب و تسهیم اطلاعات را برای بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط به وجود می آورد. اما همچنان استفاده از خدمات الکترونیک در صنایع کوچک و متوسط کمتر از میزان مورد انتظار است. هدف مقاله حاضر شناسایی عواملی است که بر پذیرش خدمات الکترونیکی توسط بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط موثرند. از اینرو این عوامل شناسایی و از ادبیات موضوع استخراج شدند. سپس یک مدل مفهومی با استفاده از چارچوب فن آوری، سازمان و محیط، که مشتمل بر 8 عامل اصلی است مطرح شد. مدل مذکور در یک مطالعه میدانی با نمونه آماری 98 صنعت کوچک و متوسط به آزمون گذاشته شد. تجزیه و تحلیل داده ها رابطه معنی داری بین عوامل منافع مستقیم، منافع غیر مستقیم، پیچیدگی، حمایت مدیریت ارشد، تخصص فن آوری اطلاعات، فشار دولت را با متغیر وابسته پذیرش خدمات الکترونیک اثبات کرد. رابطه معنی داری بین عوامل فشار صنعت و سازگاری با متغیر ملاک اثبات نشد. تمامی عوامل فوق رابطه مثبت با متغیر ملاک دارند اما عامل پیچیدگی رابطه منفی با متغیر ملاک پذیرش خدمات الکترونیک دارد. این تحلیل با استفاده از نرم افزار لیزرل و مدل سازی معادلات ساختاری انجام شد.

شاخص های کلیدی عمل کرد سازمان را در تعیین و اندازه گیری میزان پیشرفت در جهت دستیابی به اهداف و مقاصد سازمان، کمک می نمایند. شاخص های کلیدی عمل کرد برنامه ای، اثربخشی (میزان پیشرفت سازمان در حصول به اهداف و برنامه های استراتژیک) را اندازه گیری می نماید. انتخاب این شاخص ها، به دلیل آنکه قضاوت تصمیم گیرندگان در میزان اهمیت و ارجحیت هر یک از گزینه ها و یا معیارهای هر یک از شاخص ها، در شرایط عدم قطعیت می باشد، یک مساله تصمیم گیری چندمعیاره است. در گذشته، از روش های متعددی مانند وزن دهی خطی، AHP، TOPSIST، منطق فازی و برنامه ریزی ریاضی استفاده شده است. در این تحقیق، بر پایه تئوری سیستم های خاکستری روش جدیدی در حل مساله انتخاب شاخص های عمل کرد توسط معیارهای برنامه ریزی استراتژیک پیشنهاد شده است. در ابتدا وزن و رتبه هر یک از معیارهای استراتژیک محور برای تمامی گزینه ها (شاخص ها) توسط متغیرهای زبانی که بوسیله اعداد خاکستری بیان شده اند، تعیین می شود. سپس، با استفاده از روش درجه امکان خاکستری، رتبه بندی شاخص ها و تعیین شاخص های کلیدی میسر می گردد. در انتها نیز جهت روشن شدن مدل و سنجش آن، شاخص های کلیدی برنامه های استراتژیک معاونت آموزش و پژوهش سازمان تعیین شده است.

اهمیت توسعه صنعتی در کشورهای در حال توسعه موجب شده است تا بسیاری از این کشورها، شکل گیری و تقویت صنایع کوچک و متوسط را در اولویت قرار داده و از آن به عنوان راهبردی استغال زا جهت بهبود توان رقابتی و افزایش صادرات، بهره برداری نمایند. در ایران نیز، به علت آنکه بیش از نو درصد واحدهای تولیدی را صنایع کوچک و متوسط تشکیل می دهند، ضرورت توجه به این صنایع از اولویت بالایی برخوردار است. در این مقاله برنامه های ارتقاء و رشد واحدهای صنعتی کوچک و متوسط در میان دوازده کشور جهان مورد بررسی قرار گرفته و در شش بعد دسته بندی شده است. سپس با نظرسنجی از بیش از 100 مدیر، کارشناس و خبره شهرک های صنعتی کشور، از میان عوامل شناسایی شده، برنامه های ارتقاء و عدم رشد واحدهای صنعتی کوچک و متوسط کشور استخراج شده است. در نهایت، سیاست ها و برنامه های ارتقاء واحدهای صنعتی کوچک و متوسط از دیدگاه خبرگان و محققان بین المللی به چهار دسته: موانع، اصلاح، اقتضا و حذف تقسیم بندی و بررسی شد در این تحقیق مشخص شد که مهمترین مانع موفقیت واحدهای صنعتی کوچک و متوسط از نظر خبرگان مانع شبکه ای و زنجیره ای می باشد. 

ماهیت روابط تشریح کننده بسیاری از فرآیندهای واقعی زندگی به ویژه در حوزه های تجاری و مدیریتی اغلب غیرخطی هستند. لذا پیش بینی رفتار چنین فرآیندهایی نیازمند ابزارهای دقیق و اثربخش است. شبکه های عصبی مصنوعی i قادرند به عنوان یک ابزار مهم مدل سازی در پیش بینی مسائل کسب و کار، نقایص مدل های معمول را جبران می نمایند. هدف مقاله حاضر نشان دادن برتری شبکه های عصبی در پیش بینی فرآیندهای غیرخطی در مقایسه با سایر مدل های پیش بینی است. بدین منظور در این مقاله داده های مربوط به صنعت چوب ایران شامل مقدار تولیدات، مقدار واردات و ارزش ارزی واردات از سال 1961 تا سال 2007 میلادی مورد مطالعه قرار گرفته است. ابتدا با استفاده از این داده ها و اعمال شبکه عصبی و مدل های غیرخطی به دست آمده از نرم افزار MATLAB، پیش بینی هایی در مورد صنعت چوب ایران انجام شد و سپس با توجه به شاخص های میانگین مطلق درصدی خطا (MAPE)ii نتایج به دست آمده از روش های مزبور با هم مقایسه شدند. یافته های تحقیق حاکی از موفقیت چشمگیر شبکه عصبی در هر سه مطالعه صورت گرفته نسبت به مدل های غیرخطی به دست آمده از نرم افزار MATLAB می باشد.

در این مقاله یک مدل موجودی در ترکیبی از فضای نادقیقی و عدم قطعیت توسعه یافته است. مدل ارائه شده توسعه مدل (Q، r) بوده و به صورت چندکالایی و چند هدفه و در دو حالت تقاضای پس افت و فروش از دست رفته مدلسازی شده است. اهداف مدل کمینه سازی هزینه ها و سطح خطر و محدودیت های آن شامل: بودجه در دسترس، حداقل سطح عملکرد، فضای انبار و تعداد کمبود مجاز بوده و تقاضا نمایی است. فضای انبار پارامتری احتمالی - فازی با توزیع نرمال است. پارامترهای بودجه در دسترس و حداکثر کمبود مجاز فازی و از نوع مثلثی می باشد. ابتدا مدل قطعی و سپس مدل احتمالی - فازی توسعه یافته است. در متدولوژی حل با استفاده از روش نافازی سازی محدودیت های فازی و روش برنامه ریزی محدودیت های احتمالی فازی، مدل به یک مساله قطعی چندهدفه تبدیل شده و سپس از طریق روش فازی حل می گردد. در پایان یک مثال عددی جهت توصیف مدل در حالت تقاضای پس افت و فروش از دست رفته ارائه شده که با نرم افزار لینگو حل شده است.