جغرافیایی فضای گردشگری
سال:1392 | دوره:2 | شماره:8 |تعداد مقالات:8

گردشگری در عرصه جهانی به عنوان یک موضوع اجتماعی و جغرافیایی در نظر گرفته شده و تحت تاثیر عوامل اقلیمی، زیست محیطی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و غیره می باشد. شرایط مناسب و ایده آل اقتصادی، فرهنگی و نیز اقلیمی در مقصد گردشگری می تواند منجر به واکنش مثبت گردشگر به آن شود. در نتیجه گردشگران و سازمان های گردشگری نیازمند اطلاعات قابل اعتمادی در این زمینه هستند. در طول چند دهه اخیر شاخص ها و مدل های زیست اقلیمی بسیاری ارائه شده است تا به کمک آنها بتوان چگونگی اقلیم آسایش و مساعد بودن شرایط آب و هوایی یک منطقه را ارزیابی کرد. این پژوهش به منظور مطالعه و بررسی روند تغییرات اقلیم آسایش گردشگری استان چهارمحال و بختیاری با استفاده از شاخص PMVانجام گرفته است. در این تحقیق از داده های ماهانه 8 ایستگاه هواشناسی در طی 24 سال (1987-2010) استفاده شده است. پس انجام مراحل لازم، با کمک نرم افزار Arc GIS 9.3 نقشه های ماهانه (از ژانویه 1987 میلادی تا دسامبر 2010) با سلول های 10*10 کیلومتر تهیه شد. در نهایت روند تغییرات این شاخص، بر روی هر سلول طی 24 سال به صورت ماهانه با استفاده از روش من-کندال محاسبه و نقاط دارای روند افزایشی با علامت + مشخص گردید.بر اساس نتایج بدست آمده، طی سال های اخیر وضعیت شاخص اقلیم آسایش گردشگری استان چهارمحال و بختیاری در فصل بهار بهبود یافته است. جنوب استان دارای شرایط مطلوبتری برای گردشگری در ماه های سرد سال می باشد و در ماههای گرم، نواحی شمالی استان، برای سفر به گردشگران توصیه می شود.

امروزه به دلیل اثرات چشمگیری که فعالیت های گردشگری در اقتصاد مناطق پذیرنده گردشگران بر جای می گذارد، توجه فراوانی به این زمینه از فعالیت معطوف می شود. این مقاله راهکارهای توسعه گردشگری در ناحیه اشکورات شهرستان رودسر با توجه به قابلیت ها و محدودیت های بخش گردشگری این ناحیه و تعیین و ارائه راهبردها راهکارهای مناسب به منظور توسعه گردشگری را مورد بررسی قرار داده است. از این رو مقاله حاضر از نظر هدف کاربردی و از لحاظ روش توصیفی- تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز تحقیق از طریق مطالعات کتابخانه ای و پیمایشی بدست آمده است. جهت ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب از طریق تعیین نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدها، از مدل تحلیلی SWOT استفاده شده است.نتایج این پژوهش نشان می دهد که هر چند ناحیه اشکورات از قابلیت ها و در نتیجه نقاط قوت زیادی در زمینه گردشگری و با توجه به فرصت های پیش روی آن جهت توسعه این فعالیت برخوردار است، ولی ضعف ها و تهدیدهای نیز در این زمینه مشاهده وجو دارد که با توجه به کوهستانی بودن ناحیه اشکورات و آستانه آسیب پذیری آن به ویژه از نظرامکانات و تاسیسات گردشگری و مسائل زیست محیطی، تدوین و ارائه سیاست های مناسب با ویژگی های جغرافیایی ناحیه مورد مطالعه در راستای رفع موانع و محدودیت ها و بهره برداری بهینه از مزیت های نسبی آن، احساس می شود.

امروزه توریسم به عنوان ابزاری جهت توسعه روستایی در نظر گرفته می شود. این پژوهش با هدف شناسایی قابلیتهای توسعه گردشگری در روستای فهرج استان یزد و بهره برداری از این قابلیتها جهت فراهم سازی زمینه های توسعه در چهارچوب توسعه پایدار انجام شده است. به منظور دستیابی به این هدف از مشاهده، مطالعه میدانی، مصاحبه نیمه ساختار یافته با مسولین و ساکنین روستا و پرسشنامه بسته استفاده شده است. تجزیه و تحلیل پرسشنامه ها به روش کمی نشان میدهد روستای فهرج پتانسیلهای لازم جهت توسعه گردشگری را دارد. اما به دلیل عدم بهره برداری از این قابلیتها زمینه توسعه پایدار روستایی در این منطقه فراهم نشده است. با بکارگیری مدل باتلر مشخص شد که این روستا در مرحله اکتشافی قرار گرفته است و از اغلب منابع گردشگری روستا استفاده نشده است. در این مطالعه اثرات اقتصادیی اجتماعی-فرهنگی و زیست محیطی گردشگری بر روستا و همچنین میزان رضایت جامعه میزبان بررسی شده است؛علی رغم اینکه گردشگری در روستا اثرات مثبت اجتماعی- فرهنگی نظیر افزایش غرور روستاییان، افزایش آگاهی آنها از آثار تاریخی، بازسازی مکانهای تاریخی و حفاظت از آنها را در پی داشته است، جامعه میزبان نتوانسته از مزایای اقتصادی آن بهره مند گردد. با این حال گردشگری از بعد زیست محیطی با مراقبت بیشتر روستاییان از تمیز ماندن روستا همراه بوده است. به علت عدم وجود گردشگر کافی در روستا، گردشگری آثار منفی به همراه نداشته است. همچنین جامعه میزبان رضایتمندی خود را از توسعه گردشگری در روستا بیان کرده است.

گردشگری روستایی در جهان امروز به عنوان یک منبع کسب درآمد و ایجاد اشتغال است. روستای ییلاقی جواهرده در شهرستان رامسر دارای بافت با ارزش است که واجد ارزش های اکولوژیک، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی است. این روستا هر ساله گردشگران زیادی را در فصول گرم سال جذب می کند. با این حال، ورود گردشگران به صورت برنامه ریزی نشده و خودجوش پیامدهایی را در بافت با ارزش این روستا به دنبال داشته است. روش تحقیق این پژوهش، توصیفی- تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل یافته های میدانی از نرم افزار SPSS و Excel و نیز مدل SWOT استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که گردشگری پیامدهایی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی را در بافت با ارزش روستای جواهرده به دنبال داشته است؛ مثل افزایش قیمت زمین و مسکن، گسترش فعالیت های خدماتی فصلی، ایجاد درآمد برای ساکنان بافت، تغییر در الگوی معماری بومی، گسترش کالبدی روستا و تغییر در شیوه زندگی سنتی. برای تقویت توسعه گردشگری در بافت های با ارزش روستایی و جلوگیری از اثرات منفی آن، لازم است راهکارهایی اتخاذ گردد که تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و کالبدی- زیست محیطی را دربرگیرد و از دیدگاه صرف کالبدی پرهیز کند.

گردشگری روستایی در بسیاری از کشورها، رو به توسعه گذاشته و روز به روز بر اهمیت آن افزوده می شود که ناشی از ر کود اقتصادی در سطح روستاها می باشد. روستاهای کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با رکود بخش کشاورزی در چند دهه اخیر، ضرورت توجه به منابع درآمدی همچون گردشگری بیش از پیش اهمیت یافته است. هدف اصلی در این نوشتار این است که با استفاده از مدل SWOT راهبردهای اجرایی جهت بهره مند ساختن روستاییان از این منبع درآمدی ارائه کرد که در نهایت با رویکرد توسعه پایدار نیز همخوان باشد. نمونه مورد مطالعه روستای سورین شهرستان بانه است. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی از نوع پیمایشی و مطالعات کتابخانه ای است. در بررسی های میدانی مشخص شد که نقش گردشگری اثرات مثبت چندانی بر اقتصاد و اشتغال روستا نداشته است. این امر با وجود جاذبه های تاریخی، طبیعی، دینی و فرهنگی فراوانی است که در روستای مورد مطالعه وجود دارد. آنچه که مسلم است این است که با برنامه ریزی صحیح و اصولی، ایجاد خدمات زیربنایی، بهبود تسهیلات و امکانات اقامتگاهی و پذیرایی، تبلیغات بیشتر در زمینه گردشگری روستایی و ... می توان وضعیت اقتصادی روستای مذکور و سایر روستاهای منطقه را بیشتر متحول کرد و گردشگری را به عنوان فعالیت مکمل در کنار سایر فعالیت های اقتصادی وارد منطقه کرد تا به تبع آن وضعیت اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی روستاهای منطقه نیز بهبود یابد.

صنعت گردشگری به ویژه بوم گردی، به عنوان رویکردی جدید برای توسعه همزیستی انسان و طبیعت، به منظور بهره وری اقتصادی، امروزه در توسعه مناطق جایگاه چشمگیری یافته است. استان مازندران به سبب طبیعت بکر و زیبا، در این راستا از مزیت قابل توجهی برخوردار است. هدف از این مطالعه معرفی استان مازندران به عنوان یکی از قطب های طبیعت گردی می باشد. یافته های تحقیق حاکی از توانایی های این منطقه در زمینه صنعت نوپای اکوتوریسم از جمله موقعیت جغرافیایی خاص خود و داشتن آب و هوایی مطبوع به ویژه در فصل بهار و تابستان و بهره مندی از مناظر چشم نواز طبیعی، ظرفیت تبدیل شدن به یکی از قطب های طبیعت گردی را دارا می باشد. مانع اساسی و ضعف بزرگ در راه رسیدن به این هدف، به تعدد تصمیم گیران، مسائل مدیریتی و ضعف در زیرساخت ها بر می گردد.هدف اصلی این پژوهش شناسائی و تحلیل جاذبه ها و شناخت قابلیت های اکوتوریسم استان مازندران در شاخه های گوناگون این صنعت و سپس سطح بندی استان بر اساس 9 شاخص اصلی جهت جذب اکوتوریست می باشد. روش تحقیق در این پژوهش، بر اساس هدف کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی و موردی می باشد که ضمن جمع آوری اطلاعات اکوتوریسم استان و دسته بندی آن، توسط مدل TOPSIS به سطح بندی توانمندی های استان پرداخته شده است. بر اساس امتیاز نهائی تاپسیس از لحاظ توان های اکوتوریسم شهرستان های (ساری، چالوس، سوادکوه، رامسر، نور) در سطح خوب و شهرستان های (جویبار، نوشهر، نکا، قائم شهر) در سطحی ضعیف قرار گرفته اند.نتایج حاصله در این پژوهش بیانگر آن است که در اکثر موارد، استان از لحاظ شاخص های اکوتوریسم در وضعیت خوبی قرار گرفته است.

الگوهای نوین توسعه بر مدار توسعه محلی و بهره گیری از تنوع های مکانی- فضایی استوار هستند؛ بنابراین شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های مختلف در سطوح خرد فضاهای جغرافیایی در کانون توجه برنامه ریزان توسعه قرار دارد. از سویی، با توجه به محدودیت های مختلف اعم از فنی، مالی، زمانی و مانند آن، امکان بهره گیری و توسعه تمام ظرفیت ها در سطوح محلی در مدت زمان کوتاه وجود ندارد؛ بنابراین، استفاده از روش های مناسب برای تعیین بهترین مکان از میان تعداد زیادی مکان، با بهره گیری از تعدادی معیارها و شاخص ها، ضروری می شود. یکی از پتانسیل های موجود در سطوح محلی در مناطق روستایی کشور، ظرفیت های توسعه فعالیت های گردشگری است که از اهمیت خاصی برخوردار می باشد. در این میان مناطق نمونه گردشگری، از جمله مراکز مهم به منظور گسترش صنعت توریسم محسوب می شوند، به طوری که نقش و اهمیت این مراکز بر هیچ مدیر و برنامه ریز گردشگری پوشیده نیست. در این پژوهش به کمک تلفیق مدل تحلیل سلسله مراتبی(AHP) و منطق ارزش گذاری لایه ها (IndexOverlay) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مدلی جهت تعیین و مکانیابی بهینه مناطق نمونه گردشگری که بر روی استان سیستان و بلوچستان اعمال شده است، ارائه می گردد. در این استان ایجاد 54 منطقه و 48 روستای نمونه گردشگری به تصویب هیئت دولت رسیده است. لذا با استفاده از مدل پیشنهادی، مناسب ترین سایت جهت احداث منطقه نمونه گردشگری جدید برای استان انتخاب شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که مناطق گردشگری دره سرباز، تیس و تنگه فنوج مناسب ترین گزینه ها برای انتخاب به عنوان مناطق نمونه گردشگری و تهیه طرح جامع گردشگری هستند.

گردشگری در توسعه اقتصادی- اجتماعی کشورها اهمیت دارد؛ تا آنجا که اقتصاددانان از آن به عنوان صادرات نامرئی یاد می کنند. گردشگری اغلب به عنوان کلید یا رمز رشد اقتصادی، چه در کشورهای توسعه یافته و چه در کشورهای در حال توسعه به کار می رود (Ahjem,1999). توسعه گردشگری راه حل کلی برای رفع همه مسایل شهری نیست؛ ولی بی شک توسعه گردشگری استان آذربایحان شرقی باعث توسعه ملی خواهد شد و راهبردی مناسب را برای توسعه پایدار و کاهش محرومیت مناطق، پیش روی برنامه ریزان قرار خواهد داد. در زمان حاضر بسیاری از کشورها منافع اقتصادی و اجتماعی شان را از گردشگری دریافت می کنند و درآمدهای گردشگری را برای توسعه زیرساخت های منطقه به کار می برند (Eccles and Casta, 1996). قابل ذکر است که کریدور گردشگری تبریز -جلفا شامل دو محور تبریز- پیام و تبریز- جلفاست که در مقاله دو محور به صورت جداگانه مورد مطالعه قرار گرفته است. یافته های تحقیق نشان دهنده آن است که این دو محور به رغم برخوردار بودن از ظرفیت های بالای گردشگری در بخش های تاریخی، فرهنگی و طبیعی، وجود عواملی مانند کمبود امکانات زیربنایی و رفاهی، تعدد تصمیم گیران و مسایل مدیریتی و ضعف تبلیغاتی مانع رونق صنعت گردشگری در این دو محور شده است.اصلاح نهادهای مدیریتی، تقویت تبلیغات، جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی، تعامل بیشتر بین مسوولان و سازمان های مرتبط با گردشگری و مردم در این دو محور می تواند گردشگری را به عامل ارز آور و اشتغال زا تبدیل کند. نتایج این پژوهش می تواند در سازمان میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی، سازمان حفاظت محیط زیست استان آذربایجان شرقی و شهرداری شهرستان تبریز، جلفا و مرند و شرکت های گردشگری کاربرد داشته باشد.