معماری و شهرسازی آرمان شهر
سال:1400 | دوره:14 | شماره:36 |تعداد مقالات:16

طراحی ساختمان های سازگار با اقلیم و بهره مند از انرژی خورشیدی باعث کاهش مصرف سوخت های فسیلی می شود. هدف این پژوهش، تعیین مناسب ترین نسبت ابعادی و جهت گیری ساختمان ها برای دریافت تابش بهینه خورشید در شهرهای اردبیل، رشت، کرمان و بوشهر می باشد که به ترتیب در اقلیم سرد، معتدل، گرم-خشک و گرم-مرطوب قرار دارند. در این تحقیق فرم های مربع و مستطیل با راستای شمالی-جنوبی و شرقی-غربی مورد بررسی قرار گرفت. تمامی فرم های مورد مطالعه دارای مساحت و ارتفاع یکسان و راستای رو به جنوب می باشند. نسبت های ابعادی فرم مستطیل1/2: 1 تا 1: 3 (با فاصله 2/ 0) و جهت گیری نسبت های بهینه مورد مطالعه 105 تا 180 درجه (با فاصله 15 درجه) جنوب شرقی و جنوب غربی می باشد. میزان انرژی مستقیم دریافتی سطوح قایم ساختمان ها با استفاده از روش محاسباتی «قانون کسینوس» برای ماه های مختلف و در 24 جهت جغرافیایی به تفکیک دوره های سرد و گرم سال محاسبه و پردازش شد. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار انرژی دریافتی سطوح قایم در دوره سرد و گرم، به ترتیب مربوط به فرم مستطیل با جهت شرقی-غربی و شمالی-جنوبی می باشد. نتایج تحقیق نشان می دهد که فرم مناسب ساختمان ها در شهرهای مورد مطالعه مستطیل با جهت شرقی-غربی است. مناسب ترین نسبت ابعادی برای فرم مستطیل شرقی-غربی در اردبیل 2/ 1: 1، در رشت 4/ 1: 1 و در شهرهای کرمان و بوشهر 6/ 1: 1 است. بهترین جهت گیری برای نسبت های تعیین شده در اردبیل 165 درجه جنوب شرقی و در شهرهای رشت، کرمان و بوشهر 180 درجه جنوب می باشد.

طراحی پلان باز به عنوان میراث معماری مدرن همچنان رایج است. با گسترش امکانات دیجیتال و نقش مهم آن در زندگی روزمره، استفاده از این امکانات نیز در طراحی فضاها بیشتر مشاهده می شود. اما آنچه امروزه بسیار مهم است طراحی مبتنی بر کاربر است. نیاز است در طراحی، به کاربر کودک و نیاز های وی به دلیل نقش مهم این دوره در شکل گیری شخصیت فرد توجه داشت. این پژوهش به بررسی تناسب میان ویژگی های ذکر شده، در طراحی برای کودکان می پردازد. پس از مطالعات در شاخه های روانشناسی کودک و روانشناسی محیط، مشخص شد که تعامل و خاطره دو متغیر مهم دوران کودکی هستند. همبستگی این دو با نوع پلان (باز یا تقسیم شده) در دو مرحله آزمایش با حضور دو کودک در هر مرحله سنجیده شد. همبستگی این متغیرها با طراحی با استفاده از امکانات دیجیتال نیز به همین صورت مورد آزمایش قرار گرفت. با بررسی و ارزیابی داده ها مشخص شد که میان طراحی پلان تقسیم شده با تعامل در کودکان و همچنین خاطره ی فعالیت در ذهن آن ها همبستگی مثبت وجود دارد که به نظر می رسد به دلیل مقیاس متناسب تر و برانگیختن کنجکاوی در کودکان باشد. در بررسی تناسب میان محیط دارای امکانات دیجیتال، و خاطره ی فعالیت و تعامل در کودکان نیز همبستگی مثبت به دست آمد. البته امکانات دیجیتال پدیده ای تازه است و نسل های جدیدتر به شکلی متفاوت با نسل پیشین با آن خو گرفته اند. بنابراین ممکن است همبستگی مثبت به دست آمده به دلیل همین رابطه ی کودک با امکانات دیجیتال باشد و برای به دست آمدن نتایج دقیق تر لازم است با درنظر گرفتن عوامل کنترل شده ی بیشتر انجام پذیرد.

حل مساله بحران هویت در معماری نیازمند مطالعات گسترده در زمینه مفاهیم هویت ساز در معماری سنتی است. هدف از این پژوهش مطالعه نظریه مفهوم «قلب نورانی» به عنوان نمودی از اصل شفافیت جهت هویت بخشی به آثار معماری معاصر ایران است. به منظور اثبات این امر به دلیل تشابهات تاریخی و مذهبی دو کشور ایران و ترکیه به مطالعه تطبیقی معماری آن ها پرداخته شده است. پس از بررسی پیشینه تاریخی دو کشور و تاثیرات آن بر معماری به تدوین نظریه مفهوم «قلب نورانی» پرداخته و مطالعه و بررسی این مفهوم در معماری بیش از نه دهه این دو کشور نشان داد که حضور یا عدم حضور مفهوم «قلب نورانی» در آثار معماری آنها می تواند در هویت معماری موثر باشد. در این پژوهش از روش ترکیبی کیفی-کمی (طرح زاویه بندی) و سپس مطالعات تطبیقی استفاده شده است. در ابتدا به کمک مطالعات کتابخانه ای و اسنادی (روش تحقیق تاریخی تفسیری) به بررسی مفهوم «قلب نورانی» به عنوان مفهومی هویت ساز در معماری ایران و ترکیه پرداخته شد و سپس به بررسی شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران معاصر هر دو کشور و تحولات معماری این دوران و بررسی میدانی بناهای شاخص پایتخت دو کشور پرداخته که بررس یهای کمی نتایج به دست آمده، نشان می دهد که معماری هر دو کشور در هر دهه براساس شرایط جامعه و نحوه رویکرد معماران شاهد افت و خیزهایی در هویت معماری بوده و آن جا که معماران در آثار خود آگاهانه به دنبال بیان مفهوم هویت ساز «قلب نورانی» در سیرت بناها بوده، در کالبد آثار نیز این امر تجلی یافته، هویت معماری سنتی احیای گشته است.

هدف از اجرای این پژوهش بررسی اثربخشی بازی های آموزشی در دروس طراحی معماری در مقطع تحصیلی کارشناسی، بر میزان ادراک ذهنی و ارتقا فرایند یادگیری است. دانشکده های معماری به طور مشخص از کارگاه ها به مثابه ابزار اصلیآموزش استفاده می کنند. از نظر مفهومی، کارگاه فرایند یادگیری از طریق عمل است، که در آن دانشجویان در معرض حلدسته ای از مسیله های طراحی قرار می گیرند. از این رو یافتن را ه حل های نوین آموزشی در آتلیه ها مد نظر قرار دارد کهبتواند موجب ارتقا فرایند یادگیری باشد. پژوهش حاضر کاربردی و از جنبه گردآوری داده ها، توصیفی-تحلیلی است کهبه شیوه ی آزمایشی و با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. جامعه آماری این پژوهش دانشجویانطرح دو کارشناسی معماری نیمسال اول تحصیلی 99-98 دانشگاه آزاد اسلامی واحد پرند بودند که 60 نفر از آن ها بهصورت تصادفی برای شرکت در این پژوهش انتخاب شدند و در دو گروه مداخله و کنترل قرار گرفتند. گروه مداخله بهشیوه بازی وار؛ و گروه کنترل به شیوه ی متداول دانشکده های معماری آموزش دیدند. جهت گردآوری داده ها از آزموناستروپ استفاده شد که روایی محتوایی آن توسط خبرگان تایید و براساس روش ضریب همبستگی پیرسون پایایی زماندر آزمون استروپ و ضریب کودر ریچاردسون برای پایایی پاسخ غلط در آزمون بررسی شد و هر دو بخش در حد مناسبو قابل قبول (7/ α <0) به دست آمد. داده هایی که از آزمون جمع آوری شدند در قالب جداول آماری سازماندهی و برایآنالیز آماری داده های بدست آمده، از نرم افزار SPSS. 22 استفاده شد. از آنجا که سرعت عملکرد مغز و دقت دانشجویانگروه مداخله در پایان پژوهش نسبت به گروه کنترل تفاوت قابل ملاحظه ای داشت می توان نتیجه گرفت بازی های جدیدر دروس اصلی رشته معماری، در افزایش ادراک و ارتقا یادگیری دانشجویان موثر بوده است، لذا این پژوهش استفاده ازاین شیو ه را در دروس طراحی معماری پیشنهاد می کند.

آنچه در برنامه ریزی توسعه شهرک های حومه ای مهاجرپذیر شهرهای صنعتی حایز اهمیت است؛ آن که ابعاد جامعه شناختی، روان شناختی و فرهنگی شهر باید همزمان و متناسب با توسعه ابعاد فیزیکی و کالبدی آن، رشد کند تا مکان زیستی پاسخده به همه ابعاد وجودی انسان ها به مثابه شهروندان خلق شود. در این پژوهش، تلاش شده است تا به ابتنای نظریه حق به شهر، مکان بهینه برای ایجاد فضای باز عمومی شهری، متناسب با نیازهای جامعه هدف، در شهرک مهاجران اراک تحلیل و پیشنهاد گردد. بدین منظور، به اتکای رویکرد تحقیق کیفی و بهره مندی از طرح تحقیق استنتاج قیاسی-تطبیقی، نخست چارچوب نظری تحقیق و مولفه های حق به شهر از مطالعات کتابخانه ای حاصل شد و سپس با توزیع پرسش نامه در میان ساکنان شهرک و نخبگان دانشگاهی، معیارها و زیرمعیارهای احصاشده، به روش تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد از میان گزینه های موردبررسی که از پژوهش های میدانی انتخاب شده بودند، سایت الف با وزن نهایی 333. 0 مناسب ترین مکان ارزیابی شد. در میان معیارها، نفوذپذیری سایت با وزن 375. 0 و در میان زیرمعیارها، شبکه معابر و دسترسی به سایت بیشترین تاثیر را داشته است. در معیار هویت و سرزندگی، مشخصهحضورپذیری فضا با وزن 257. 0، در معیار خوانایی، مولفه امکان راهیابی با وزن 290. 0 و در معیار پویایی و سازگاری، مشخصه تداوم زندگی ساکنان محلات از گذشته تا حال با وزن 360. 0 بیشترین نقش را داشته است. بر این اساس پیشنهاد می گردد در طرح توسعه شهرک نوساز مهاجران اراک، فضاهای باز عمومی به مثابه یکی از ارکان اصلی طرح پرداخته شود. همچنین یکتاسازی و یگانه بودن، طراحی منحربه فرد، نشانه ها و نمادهای خاص برگرفته از فرهنگ زمینه از مهم ترین اصول طراحی این فضاها در راستای هویت بخشی به این گونه بافتهاست چراکه ساکنان در اظهارات خود هویتمندی و تشخص فضاهای عمومی و مسکونی را به مثابه نوعی محله گرایی در ذهنیت تاریخی شان مد نظر داشته اند.

عوامل متعددی در دوران معاصر باعث ایجاد تحولات و دگرگونی های اساسی در معماری ایران شد که می توان به طورکلی به زمینه های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و. . . اشاره نمود. در نتیجه تحولات معماری، دگرگونی ها و تغییرات ظاهری و بعضا ساختاری در شکل گیری بناهای عمومی ازجمله دانشگاه ها صورت می پذیرد که بازتاب شرایط فرهنگی دوران خود می باشند. شناسایی و ارزیابی شاخصه های سنت و مدرنیسم در معماری دانشگاه های تهران، از آن جهت که در راستای وضوح بیشتر بخشی از تاریخ معماری معاصر ایران خواهد شد، از اهمیت برخوردار است. این پژوهش باهدف شناسایی و ارزیابی شاخصه های سنت و مدرنیسم در معماری دانشکده های شهر تهران سعی دارد به این سوال پاسخ دهد که هریک از این شاخصه ها به چه میزان در نمود سنت یا مدرنیسم تاثیرگذار بوده اند و از روش تحقیق ترکیبی لانه به لانه برای نیل به این هدف استفاده می شود که از دو شیوه مصاحبه و پرسشنامه هم زمان بهره می برد؛ ابتدا شاخصه های سنت و مدرنیسم از مفاهیم، استخراج و سپس جدول کدینگ تدوین می گردد، سپس مصاحبه هایی تنظیم می شود که بر اساس این مصاحبه ها متغیرهای مورداستفاده سنت و مدرنیسم در بناها مطرح و سپس برای راستی آزمایی از پرسشنامه بهره گرفته می شود. یافته های کیفی و کمی به ترتیب با نرم افزارهای Atlas ti و SPSS استخراج می گردند. نتایج حاکی از آن است که از بین شاخصه های سنت و مدرنیسم، تعداد 22 مورد در این بناها مورداستفاده قرارگرفته و شاخصه های سنت، تعداد کمتری را نسبت به شاخصه های مدرنیسم به خود اختصاص می دهد و نیز مشخص گردید از میان شاخصه های سنت، بیشترین میزان آن، بهره وری از آجر در نما، تقارن تک محوری و کمترین آن سلسله مراتب و توالی فضایی و استفاده محدود از رویکرد شکلی-کالبدی است؛ از میان شاخصه های مدرنیسم، فاقد تزیینات بودن و همچنین سادگی و خلوص احجام، دارای بیشترین سهم و میزان و کمترین آن، مربوط به مقید نبودن به هندسه و تبعیت فرم از عملکرد می باشد.

برای مصرف بهینه انرژی به ویژه در ساختمان های غیرصنعتی، لازم است تا سیستم های سرمایشی و گرمایشی به دقت و با هوشمندی انتخاب شوند. به این منظور، نیاز به سیستمی برای کمک به تصمیم گیری درست و در کوتاه ترین زمان برای مدیران پروژه ها که اغلب دارای نگرشی مدیریتی هستند و ممکن است در زمینه های خاص مهندسی از دانش و تخصص کمتری بهره مند باشند، کاملا محسوس است. از این جهت، پژوهش پیش رو در نظر دارد تا زمینه مناسبی برای این امر ایجاد نموده و مدلی پشتیبان برای تسهیل تصمیم سازی در خصوص انتخاب سیستم های سرمایشی و گرمایشی برای ساختمان های غیرصنعتی ارایه نماید. در این پژوهش کاربردی، پس از مطالعات کتابخانه ای در خصوص ادبیات موضوع تحقیق، سیستم های متداول و معیارهای انتخاب از طریق بررسی اسناد و گزارش ها و نیز انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با گروهی از خبرگان تعیین و وزن دهی شدند. سپس، با استفاده از نرم افزار اکسل، مدل پایه ارایه و در ادامه محتویات مدل با بهره گیری از ظرفیت های روش دلفی تدقیق و درنهایت مدل طی مراحل و گام های مشخصی توسعهیافت. این مدل، با درنظر گرفتن معیارها و ریزمعیارها (اقتصادی: هزینه اولیه، هزینه بهره برداری و هزینه تعمیر و نگهداری؛ فنی: نیاز به تخصص نصب، کیفیت بازدهی و راندمان و متوسط عمر مفید نیاز به تخصص تعمیرات؛ معماری: فضای نصب، استقلال سیستم و فضای لازم برای تعمیر و پایداری: آلودگی زیست محیطی، متوسط مصرف آب و انرژی و دوام)، دوره ها (ساخت، بهره برداری و تعمیر و نگهداری) و شرایط پروژه در قالب ویژگی های اصلی نظیر اقلیم (توان سرمایش و گرمایش)، کلاس کیفیت (سطح هزینه) و متراژ (خصوصی و عمومی بودن پروژه) و نیز با امتیازدهی به سیستم های معرفی شده عمل می کند. درواقع، این سیستم پشتیبان تصمیم می تواند در شرایط گوناگون پروژه های متفاوت مورد استفاده قرار گیرد و گزینه مناسب و بهینه را در پایان فرآیند ارایه نماید.

شبیه سازی ابزار بسیار مهمی است که سال های متمادی در زمینه های مختلف توسط رایانه و بدون آن بکار گرفته شده است. این پارادایم «طراحی مبتنی برشبیه سازی» نامیده می شود. این پارادایم شامل فرایندی است که در آن شبیه سازی، ابزار اصلی ارزیابی و بررسی است. هدف از این مطالعه کاهش مصرف انرژی یک ساختمان اداری در اقلیم سرد تبریز با استفاده از ابزار شبیه سازی و بهینه سازی عملکرد انرژی ساختمان در سه مرحله اصلی تکاملی عملکرد انرژی ساختمان یعنی: 1) مرحله طراحی، 2) مرحله ساخت و ساز و 3) مرحله بهره برداری است. دلیل انتخاب این روش افزایش اهمیت مراحل بیان شده بدلیل تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین است. بدین منظور، ابتدا منابع کتابخانه ای و متون مرتبط بررسی و سپس مدل پایه شبیه سازی شد. پس از شبیه سازی مدل پایه، مصرف انرژی کل آن تحلیل شد و 9 آلترناتیو از سه گونه نمای دوپوسته (چند طبقه ای، دالانی و پنجره جعبه ای) با سه عمق حفره مختلف (6. 0 متر، 7. 0 متر و 8. 0 متر) به عنوان راه حل بهینه سازی طراحی به نمای جنوبی افزوده شد. برای دستیابی به بار گرمایش کمتر، میزان انتقال حرارتی دیوارها و سق فها با استفاده از مصالح عایق کاهش یافت. در نهایت، روشنایی، پنجره ها، دمای تنظیم داخلی، تهویه طبیعی و سایبان به عنوان عوامل مرتبط با بهره برداری به طور خودکار تنظیم شدند. بر این اساس، نتایج بهینه سازی با مدل پایه برای انتخاب مدل بهینه مقایسه شدند. این مطالعه نشان داد که بهینه سازی در سه مرحله با افزودن نمای دو پوسته چند طبقه ای با عمق حفره 8. 0 متر و دریچه هایی به ابعاد 2. 23* 4. 0 متر موجب کاهش 6. 55 درصدی مصرف انرژی نسبت به مدل پایه می شود. همچنین با کاهش رسانایی حرارتی به عنوان عامل مرتبط با ساخت، بار گرمایش در دیوارها تا 38 درصد و در سقف ها تا 77 درصد کاهش می یابد. نتیجه می شود که آلترناتیوهای بهینه شده نمای دوپوسته گونه چند طبقه ای به دلیل بار گرمایش و مصرف گاز کمتر، بهترین کارآیی را دراقلیم سرد دارند.

سلامت روان خصوصا بهزیستی روانشناختی مفهومی است که چگونگی تفکر، احساس و عملکرد انسان را در مواجهه با موقعیت های مختلف زندگی نشان داده که به درک شخص از خود و محیط زندگی اش بستگی دارد. حال اگر این محیط، فضایی شهری باشد موضوع پیچیده تر می شود. فضاهای شهری از مولفه هایی مانند عوامل طبیعی و عوامل انسان ساخت تشکیل شده که عوامل طبیعی بیشترین نقش را در ارتقا کیفیت فضاهای شهری ایفا می نمایند. شناخت ویژگی ها، خصوصیات و تاثیرات آن بر انسان، راهی برای خلق محیط ها و فضاهای مثبت شهری است که باعث افزایش سلامت روان و بهزیستی روا نشناختی ساکنان می شود. روش شناسی تحقیق حاضر با توجه به هدف کلی مقاله، کمی است. لذا، از نظر نحوه گردآوری اطلاعات توصیفی و پیمایشی و از نظر نوع تحلیل، همبستگی می باشد. هدف کلی مقاله، شناسایی رابطه عوامل طبیعی فضاهای همگانی و شاخص بهزیستی روا نشناختی افراد و تبیین معناداری یا عدم معناداری آن ها در فضاهای مختلف عمومی شهر تهران است. بنابراین، عوامل طبیعی با تمرکز بر دو مولفه کلی تماس با طبیعت و مولفه های خاص محیط با شاخص های خاص خود، برای سنجش رابطه با بهزیستی روانشناختی بررسی و تعیین گردید. سپس، با استفاده از آن شاخص ها و همچنین مقیاس ریف، پرسش نامه ای در راستای ارتباط این مولفه ها با بهزیستی روانشناختی تنظیم و در اختیار 700 نفر شرکت کننده در هفت فضای همگانی شهر تهران قرارگرفت. برای بررسی روایی و پایایی پرسش نامه از تحلیل عاملی و آلفای کرونباخ استفاده شده است. برای بررسی تاثیرات مولفه های طبیعی فضای شهری در کلان شهر تهران بر بهزیستی روانشناختی و تعیین رابطه آن ها از همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین عوامل طبیعی فضاهای شهری و بهزیستی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. همچنین، شاخص های طبیعی فضای شهری به طور کلی 10 درصد از واریانس بهزیستی روانشناختی را پیش بینی می کنند. بدین معنی که با افزایش مولفه های طبیعی فضای شهری، بهزیستی روانشناختی افراد بهبود می یابد. در ضمن یافته ها نشان داد تماس با طبیعت بیشترین تاثیر را بر بهزیستی روانشناختی مردم تهران دارد.

در مطالعات فیلم سال های اخیر، ارتباط میان سینما و فرهنگ فضایی و بصری مدرنیته شهری مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفته است. این نظریه پردازان معتقدند که به منظور درک فرهنگ سینمایی به مثابه بخشی از فرهنگ شهری و زندگی اجتماعی مدرن، باید تغییرات و دگرگونی های فضایی و بصری کلانشهری، به مثابه گهواره ظهور، رشد و گسترش سینما را مطالعه و بررسی کرد. در این مباحث، بر پیوندها و شباهت های میان تجربه نظاره گری سینمایی و تجربه ادراک فضاها و منظرهای کلانشهری تاکید می شود. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای صورت گرفته است، با بهره گیری از رویکردی میان رشته ای می کوشد این نکته را آشکار سازد که تماشای منظرهای تماشایی و جلوه های سطحی زندگی شهری مدرن به وجود آورنده لذت زیبایی شناسانه نوینی بود که اساس و بنیان لذت تجربه نظاره گری سینمایی را نیز شکل می داد. پژوهش حاضر می کوشد آیین سینما رفتن را در بطن دیگر فعالیت های زندگی روزمره مدرن، و در ارتباط با مشخصه های نوظهور زندگی کلانشهری مورد بررسی قرار دهد. از این رو، خصوصا مشخصه های فضایی-بصری کلانشهر برلین مدرن در دوره وایمار مورد تمرکز قرار می گیرد. نزد بسیاری از نظریه پردازان، گستره شهری برلین دوره وایمار به مثابه یکی از درخشان ترین تبلورهای مدرنیته شهری در نظر گرفته می شود. در این راستا، مقاله از آرای زیگفرید کراکایر، نظریه پرداز مرتبط با مکتب فرانکفورت، به منظور تبیین مشخصه های تجربه شهری برلین مدرن و ارتباط آن با تجربه سینمایی بهره می گیرد. در بخش انتهایی مقاله، اثر شبه مستند والتر روتمان، برلین: سمفونی یک شهر بزرگ (1927) به عنوان نمونه موردی مباحث مطرح شده مورد مطالعه قرار می گیرد.

امنیت و کاهش فرصت های جرم به تلاش فراگیر جهانی تبدیل شده، به طوری که تحقق آن از طریق طراحی یکی ازرویکردهای مناسب برای تحقق شهری ایمن و از مفاهیم مهم در حوزه برنامه ریزی و طراحی شهری می باشد. این رویکردتلاش بر آن دارد تا با برنامه ریزی و طراحی هوشمندانه فضای ساخته شده، از وقوع جرایم در محیط های شهری بکاهد. مسکن مهر یکی از سیاست های دهه های اخیر در ایران می باشد که با هدف تامین مسکن اقشار کم درآمد شکل گرفتهولی نتوانسته نیازها و دغدغه های ساکنین خود را رفع کند. بحث نبود امنیت و وقوع جرم یکی از مهمترین مسایل حالحاضر این عرصه های شهری می باشد. مسکن مهر شهرستان نظرآباد از این موضع مستثنی نبوده و طبق گزارش ها یکیاز ویژگی های این مجموعه عدم احساس امنیت میان ساکنان و بعضا وقوع جرم در فضاهای شهری آن می باشد. این مقالهبا هدف تحلیل و ارزیابی دیدگاه ساکنان مسکن مهر شهرستان نظرآباد از موضع امنیت و وقوع جرم در فضاهای شهریشکل گرفته است. بدین منظور مولفه های رویکرد CPTED مبتنی بر ادبیات نظری استخراج و در قالب پرسشنامه درمیان 220 نفر از ساکنان شهرک مهر به صورت تصادفی توزیع و نتایج حاصل مورد تحلیل عاملی و رگرسیونی قرار گرفت. پنج عامل نظارت طبیعی مردم در محیط شهری، همبستگی در اجتماع محلی، طراحی انسان محور، خدمت رسانی، و ارتقاءهویتمندی به ترتیب از عوامل تاثیرگذار بر بهبود امنیت در این شهرک هستند که می توان با برنامه ریزی و طراحی جهتتقویت شاخصه های هر یک از این عوامل، موجب ارتقاء امنیت ادراکی ساکنان شهرک مهر نظرآباد شد. ایجاد فعالیت هایجاذب جمعیت در فضاهای شهری، ایجاد فعالیت های تجاری و شبانه روزی در امتداد مسیرهای اصلی، ایجاد بستری برایمشارکت اعضای محلی با بنگاه های اجتماعی و بکارگیری راهکارهای طراحی برای ایجاد تنوع و تماییز میان ساختمان هایشهری از جمله اقدامات پیشنهادی و با اولویت بالا جهت ارتقاء امنیت در این شهرک است.

محققان حوزه شهرسازی تاکید دارند توزیع منافع حاصل از اجرای سیاست های شهری باید به صورت عادلانه توزیع شود، اما گاه مناطق شهر سهم عادلانه ای منافع نمی برند. بعلاوه، هزینه کرد نامتناسب درآمدهای هر منطقه در رابطه با درآمدهای اکتسابی از ساکنین، بعضا موجب بازتولید فضاهای نامتباین در شهر می شود. هدف پژوهش، تحلیل توزیع فضایی کاربری های عمومی مناطق پنج گانه شهر اراک و تعیین رابطه میان نحوه توزیع کاربری های خدماتی با درآمدهای اکتسابی شهرداری از محل جرایم و تخلفات ساختمانی از ساکنین در هر منطقه است. روش پژوهش توصیفی و همبستگی است و برای تجزیه و تحلیل ها از تکنیک psi، ضرایب کندال، tau-c و گاما استفاده شده است. داده های کاربری ها از نقشه GIS شهر و مقادیر درآمد شهرداری ها به روش کتابخانه ای به دست آمده است. بنابر یافته ها عدالت فضایی در توزیع خدمات شهری در سطح مناطق پنجگانه شهر اراک وجود ندارد. ساکنین منطقه یک در بهترین وضعیت برخورداری و اهالی منطقه 5 در بدترین وضعیت از این حیث قرار دارند. رابطه میان رتبه درآمدهای شهرداری از محل تخلفات ساختمانی در مناطق مختلف شهر با میزان سرانه کاربری های عمومی با توجه مقدار 4. 0-بدست آمده، معکوس اما با شدت متوسطاست. پس، کسب درآمدهای بیشتر از محل تخلفات ساختمانی در هر منطقه لزوما با تخصیص کاربری های عمومی بیشتر همراه نیست. چنان که، منطقه 2 با بالاترین درآمد، پایین ترین سرانه کاربری های خدماتی را داراست و به واسطه ارزش بالای زمین، مکررا » با بازتولید فضاهای متباین روبروست. لذا، توصیه می شود شهرداری، به عنوان مهمترین نهاد در برنامه ریزی و اجرای سیاست های تامین و توزیع منابع ثروت جامعه، به تامین خدمات عمومی و ایجاد عدالت فضایی در هر منطقه متناسب با درآمد اکتسابی از آن منطقه، مبادرت کند. در این راستا اصلاح قوانین به نحوی که تخصیص بودجه شهرداری های مناطق متناسب با کسب درآمدهای آن ها پیشنهاد می شود.

مفاهیم توسعه شهری و جاماندگی بافت های تاریخی از فرایند توسعه، پدیده هایی متناظر در کشورهای توسعه نیافته ویا در حال توسعه هستند که به طور عموم به دلیل رشد صرفا فیزیکی آن هم از نوع خطی روی می دهند. در این رابطه، پژوهش حاضر با هدف شناخت روند صحیح توسعه فضایی شهر کرمانشاه به عنوان مطالعه موردی تحقیق به تحلیلجریان های غیراصولی توسعه بر محله تاریخی فیض آباد و متعاقبا شناسایی عوامل منفی موثر بر ایجاد فرسودگی و افزایشابعاد آن در این محله پرداخته است. از منظر روش شناسی تحقیق، این پژوهش با تمرکز بر راهبرد موردکاوی و به صورتتوصیفی-تحلیلی انجام شده و در نهایت به منظور تدقیق و تایید فرضیه تحقیق مبنی بر این که روند رشد فیزیکی شهر دربازه های تاریخی مختلف، منجر به جاماندگی بافت تاریخی از فرایند توسعه گردیده و پیوند اجتماعی-کالبدی محله مذکوررا با کل شهر مخدوش کرده است با نظرسنجی از خبرگان مسلط بر بافت، در قالب یک درخت تصمیم گیری، امتیازدهی وتثبیت شده است. بدین طریق که با وزن دهی و امتیازدهی آیتم های استخراج شده از چهارچوب نظری تحقیق به تدقیقاولویت مولفه های مدل مفهومی پژوهش منتج شد و از این طریق امکان رتبه بندی پیامدهای منفی توسعه را در ارتباط بافرسودگی بافت تاریخی مورد مطالعه میسر ساخت. نتایج حاصل از این پژوهش گویای این است که افزایش اندازه شهردر دوره های تاریخی، هیچ تناسب و سنخیتی با رشد جمعیت نداشته و به ویژه بر اثر سیاست های ناصحیح در خصوصواگذاری زمین پس از انقلاب اسلامی، فرسودگی محله فیض آباد افزایش یافته و معضلاتی نظیر عدم تعادل بخشی به شهر، شکل گیری عرصه های وسیع در رقابت با بافت مرکزی، افزایش هزینه های نگهداری و سکونت گاه های غیررسمی پدید آمدهاست. لازم به ذکر است که نتایج کاربردی پژوهش به صورت رتبه بندی مولفه ها و خروجی درخت تصمیم گیری در قالبپیشنهاداتی برای طرح های آتی مرمت محله تاریخی فیض آباد ارایه شد.

اهمیت شهرها به عنوان شکل غالب سکونتگاه های انسانی روشن است، از طرف دیگر میزان آسیب پذیری شهرها با وجودبلایای طبیعی اتفاق افتاده در سال های اخیر کشور رو به افزایش است. اکنون ما در زمانی قرار داریم که بازسازی هایعمده بعد از چندین زلزله بزرگ را در پیش روی می بینیم. لذا انجام این بازسازی ها به گونه ای که شهرها در برابر زلزلهاحتمالی در آینده تاب آور باشند نیازمند یک جمع بندی از مهم ترین شاخص های مورد توجه می باشد. در این نوشتار مابا بررسی بافت مرکزی شهر رشت که شامل بازار سنتی شهر، مجموعه تاریخی شهرداری، پیاده راه فرهنگی اعلم الهدی وسبز ه میدان می باشد، به دنبال پاسخ این پرسش ها هستیم که 1. تاب آوری فضایی به چه معناست؟ 2. شاخص های مهمبرنامه ریزی فضایی-کالبدی تاب آور در برابر زلزله کدامند؟ 3. درجه اهمیت این شاخص ها چگونه است؟ و در این میانمهمترین نکات وابسته به پاسخ این پرسش ها بررسی می گردد. در این مقاله با انتخاب چهار دسته شاخص، 20 معیار و35 زیرمعیار تاب آوری کالبدی در برابر زلزله و استفاده از مدل ترکیبی منطق Fuzzy و AHP میزان اهمیت شاخص هاو ترتیب اولویت معیارها و زیر معیارها مشخص می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد از بین چهار دسته شاخص عمدهتاب آوری کالبدی بافت مرکزی شهر رشت وضعیت فضاهای باز رتبه اول، از بین معیارهای مطرح شده، معیار ایمن سازیشبکه های زیرساختی شهر در برابر بلایای طبیعی بالاترین امتیاز و در میان زیر معیارهای بررسی شده نیز فاصله تانزدیکترین فضای باز بالاترین رتبه را به دست آورده است.

دستیابی به توسعه ی شهری دانش بنیان، نیازمند اتخاذ راهبردهایی در سطح برنامه ریزی شهری می باشد. در این میانراهبردهای توسعه فضایی دانش بنیان محرک توسعه ای برای شهرهایی که تولید دانش را به عنوان هدف اصلی خود قرارداده اند، تلقی می شوند. نیروهای دانش بنیان نیز به عنوان منابع اصلی و مهم در این توسعه فضایی به شمار می روند. منطقهشش شهرداری تهران با در برداشتن سازمان های تحقیق و توسعه و دانشگاه ها، محل تمرکز نیروهای دانش بنیان می باشد. از این رو بررسی نیازهای اجتماعی محیطی این نیروها در خوشه های دانش بنیان موجود در این منطقه، هدف اصلی اینمقاله می باشد. برای دستیابی به این هدف فرآیند مقاله به دو بخش اصلی تقسیم شده است؛ قسمت نخست با مرور متوننظری این رویکرد، به مولفه های ضروری برای جذب و نگهداری نیروهای دانش بنیان اشاره دارد. در قسمت بعدی پس ازمشخص کردن پراکنش نیروها و فعالیت های دانش بنیان به عنوان منابع اصلی و مهم در خوشه های دانش بنیان، در سطحمنطقه شش شهرداری تهران با استفاده از ابزار GIS، به بررسی نیازهای نیروهای دانش بنیان در خوشه های دانش بنیانمشخص شده، از طریق پرسشنامه پرداخته است. این بررسی از روش نمونه گیری هدفمند با جامعه آماری 30 نفر، 17سوال مرتبط با چهار معیار موثر بیان شده در ادبیات نظری، انجام شده است. بر پایه یافته های حاصل از پرسشنامه کهدر آن به بررسی نیازهای نیروهای دانش بنیان به عنوان محرک اصلی و تعیین کننده در حوزه های دانش بنیان، پرداختهشده است، وضعیت فعلی مولفه های کیفیت زندگی، برابری اجتماعی و کیفیت مکانی به عنوان معیارهای مهم در جذبنیروهای دانش بنیان، در خوشه تمرکز جمعیت-فعالیت شناسایی شده در سطح منطقه شش شهرداری تهران با وضعیتمطلوب فاصله دارد. این در حالی است که وضعیت معیار تنوع شهری در این حوزه ها مطلوب بوده است. لذا برنامه ریزیدر جهت ارتقاء عملکرد اجتماعی-محیطی وضعیت نیروهای دانش بنیان در این حوزه ها ضروری بوده و مقاله حاضر درپایان به ارایه پیشنهاداتی در این زمینه می پردازد.

به دنبال تحولات ایجادشده در اثر رشد شتابان شهرنشینی، از جمله ضرورت ها در رسیدن به عدالت فضایی و توسعه شهری پایدار می توان توجه به تامین مسکن مناسب برای اقشار متنوع جامعه دانست. عدم توجه به عدالت فضایی درفرایند برنامه ریزی مسکن، می تواند بروز مشکلات فراوان، از جمله نارضایتی شهروندان و ناکارآمدی برنامه ها را در پی داشته باشد. شهر اسلامشهر به عنوان یکی از شهرهای مهم استان تهران، امروزه با مشکلاتی در زمینه های عدالت درحوزه مسکن مواجه است که موجب کاهش زیست پذیری آن شده است. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی عدالت فضایی درقلمرو مسکن در شهر اسلامشهر و ارایه راهبردهایی برای ارتقای آن می باشد. روش پژوهش از نوع تحلیلی و بهره گیری ازروش های کمی است. تحلیل اطلاعات با استفاده از آزمون تی تست، رتبه بندی مناطق بر اساس مدل تاپسیس و تکنیکتحلیل سوات برای ارایه راهبردها استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان می دهند که اکثریت شاخص های عدالت فضایی مسکن در مناطق اسلامشهر پایین تر از سطح متوسط قرار دارند. بر اساس نتایج مدل تاپسیس، منطقه 1 اسلامشهرمطلوب ترین منطقه از نظر برخورداری از عدالت مسکن است. در این منطقه، معابر و مسیرهای پیاده از کیفیت مناسبی برخوردار بوده و از نظر دسترسی به خدمات شهری وضعیت مطلوب تری دارد. نامطلوب ترین وضعیت در بین مناطق مربوطبه منطقه 4 می باشد که از جمله مهمترین دلایل آن می توان به قدمت بالای ابنیه، سهم بالای بناهای مخروبه، شبکهمعابر نامناسب، فقدان دسترسی به حمل و نقل عمومی، و کمبود فضای سبز اشاره کرد. سایر یافته های پژوهش عبارتنداز: ضرورت به کارگیری راهبرد انطباقی برای تامین خدمات سکونت در مقیاس های عملکردی، راهبرد اقتضایی برای ایجاداختلاط کاربری ها به منظورایجاد محیط سرزنده، راهبرد تدافعی برای ساماندهی نظام کاربری ها و راهبرد تهاجمی برای تقویت مشارکت مردمی.