اکوسیستم های طبیعی ایران
سال:1393 | دوره:5 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

مطالعه آت اکولوژی گونه Bothriochloa ischaemum با هدف شناخت و دستیابی به اطلاعات کاربردی و استفاده از آن در برنامه های اصلاح و توسعه مراتع انجام شد. برای این منظور ابتدا نقشه رویشگاه این گونه تهیه گردید. سپس دو منطقه تنگراه و گرگان به عنوان ایستگاه های مطالعاتی انتخاب شد. نمونه برداری با روش سیستماتیک تصادفی انجام گردید. خصوصیات رویشگاهی شامل توپوگرافی، اقلیم، خاک، گونه های همراه، درصد پوشش تاجی، تراکم و فراوانی و همچنین سیستم ریشه، فنولوژی، ارزش رجحانی و کیفیت علوفه بررسی شد. نتایج نشان داد این گونه در این سایتها رویشگاه خالص و یکدستی را تشکیل داده است. در سایت های تنگراه و گرگان بارندگی به ترتیب 866 و 533 میلیمتر و میانگین درجه حرارت به ترتیب 15.66 و 17.8 درجه سانتیگراد می باشد. این گونه بر روی صخره های با شیب 80-25 درصد جنوبی در ارتفاع 1660-239 متر از سطح دریا گسترش دارد. بر روی خاکهای با بافت لومی و سیلتی لومی رویش یافته است. پوشش تاجی در سایت های گرگان و تنگراه به ترتیب 88.5 و 78 درصد و تراکم به ترتیب 1800 و 1600 پایه در هکتار می باشد. سیستم ریشه به شدت درهم تنیده و نفوذ ریشه در خاک تا عمق 50 سانتی متر بوده است. شروع رشد اواخر بهمن، گلدهی اوایل تیر، رسیدن بذر اوایل تیر تا اواسط مرداد اتفاق می افتد. تجدید حیات بسیار خوب و قوه نامیه بذر بیش از 80% و وزن هزار دانه بذر 0.32 گرم می باشد. کشت مستقیم بذر در رویشگاه اصلی انجام شد و بذرها بخوبی سبز شدند. این گونه به شدت مورد چرای دام قرار می گیرد.

این تحقیق به منظور بررسی وجود رابطه میان شاخص سطح برگ با مقدار ترسیب کربن در خاک در ایستگاه تحقیقات جنگل و مرتع چمستان در قالب یک طرح کاملا تصادفی صورت گرفته است که در آن گونه بلند مازو به صورت خالص و آمیخته با هر یک از گونه های آزاد، پلت، داغداغان و ممرز در سال 1373 جنگل کاری شده است. برای نمونه برداری برگ ها شش درخت از هر گونه در هر تیمار انتخاب گردید. میزان شاخص سطح برگ به روش مستقیم وزنی محاسبه شد. میزان اثربخشی هر یک از توده های جنگلی بر میزان ترسیب کربن خاک در دو عمق 20-0 سانتی متر و 60-21 سانتی متر مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که توده آمیخته بلندمازو و افرا با 5.96 و توده آمیخته بلندمازو و آزاد با 3.63 به ترتیب بیشترین و کمترین شاخص سطح برگ را داشته اند. درختان بلوط در حالت آمیخته با افرا کمترین شاخص سطح برگ را دارا می باشند. در عمق اول خاک میزان ترسیب کربن در خاک در توده خالص بلوط به مقدار 92.8 تن در هکتار برآورد گردید و توده آمیخته بلوط ممرز بیشترین (120.16 تن در هکتار) و تیمار شاهد بدون جنگل کاری شده کمترین (75.0 تن در هکتار) ترسیب کربن در خاک را به خود اختصاص داده اند. در عمق 40 سانتی متری دوم این میزان از 96.56 تا 145.86 تن در هکتار متغیر بوده و توده های مختلف اختلاف معنی داری از این نظر نداشته اند. ضریب پیرسون همبستگی معنی داری میان شاخص سطح برگ با میزان ترسیب کربن در خاک را تا به این سن از جنگل کاری ها نشان نداده است.

منطقه هرارون با وسعت حدود 13000 هکتار و ارتفاع متوسط 2044 متر از سطح دریا، در جنوب شهرستان بافت استان کرمان قرار دارد. هدف از این تحقیق، شناسایی و معرفی فلور منطقه بوده است. این ناحیه شامل 112 گونه گیاهی (3 بازدانه، 7 تک لپه و 102 دولپه) می باشد که متعلق به 33 تیره و 89 جنس است. مهمترین تیره های گیاهی به ترتیب تعداد شامل: Asteracea با 15 گونه،Lamiaceae  با 15 گونه،Papilonaceae  با 13 گونه،Rosaceae  با 8 گونه و Geramineae با 6 گونه می باشند. شکل زیستی عمده منطقه، به صورت همی کریپتوفیت با %29.47، تروفیت با %26.67، کامفیت با %11.64، فانروفیت با %11.6، ژئوفیت با %11.6 و کریپتوفیت با %7.14 می باشد. از لحاظ عناصر رویشی منطقه %65.17 ایرانی- تورانی، %12.5 ایرانی تورانی صحرا سندی، %8.05 صحرای سندی، %6.25 مدیترانه ای، %3.57 جهان وطنی و %4.46 مربوط به منطقه هیرکانی می باشد.

کتیرا یکی از محصولات فرعی مهم و صادراتی مراتع استان اصفهان می باشد که از گونه Astragalus gossypinus استحصال می گردد. استفاده بی رویه و ناصحیح، در سال های اخیر موجب تخریب گسترده رویشگاههای طبیعی این گیاه شده است. این تحقیق به منظور بررسی تاثیر بهره برداری، در ادامه حیات و زادآوری گونه مذکور در منطقه یحیی آباد نطنز از 1379 شروع و تا سال 1385 ادامه یافت. در این پژوهش از آزمون اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی تحت تیمار تعداد تیغ (2 و 3 تیغ در هر پایه) و دفعات برداشت در سال (2، 4 و 6 نوبت) با 3 تکرار استفاده گردید. کرت های آزمایش شامل 30 بوته که برای اولین بار مورد بهره برداری قرار می گرفتند بودند. در این کرت ها میزان محصول، درصد تلفات بوته در اثر بهره برداری، وزن هزار دانه و تاج پوشش بوته ها اندازه گیری و نتایج حاصل آنالیز گردید. نتایج نشان داد که بهره برداری، روی درصد تاج پوشش گونه تاثیر منفی داشته و رشد را محدود می سازد. همینطور تعداد تیغ (2 و 3 تیغ) روی تولید محصول اثر معنی دار ندارد. در مجموع با توجه به درصد تلفات بوته، تیمارهای دو تیغ و چهار مرتبه برداشت در طول دوره بهره برداری توصیه می گردد.

ارزیابی توان طبیعت گردی به معنای تعیین قابلیت سرزمین برای کاربری اکوتوریسم و تفرج است. با توجه به اهمیت پارک جنگلی ارزیابی توان طبیعت گردی و شناسایی محدوده های مستعد تفرجی در آنها ضروری و لازم است. در این تحقیق با استفاده از مدل تجزیه و تحلیل سیستمی و سیستم اطلاعات جغرافیایی، مناطق مناسب برای طرح های گردشگری و طبیعت گردی در سامان عرفی قوری قلعه واقع در شمال غربی شهرستان پاوه با مساحت 2498.46 هکتار شناسایی شد. نتایج حاصل نشان داد منطقه مورد مطالعه فاقد تفرج متمرکز طبقه یک است. 29 درصد مساحت منطقه توان تفرج طبقه دو، 38 درصد مساحت منطقه توان تفرج گسترده طبقه یک و توان تفرج گسترده طبقه دو 33 درصد از مساحت منطقه مورد مطالعه را در برمی گیرد. به منظور بررسی تاثیر منابع آبی بر تفرج در منطقه از روش دلفی استفاده شد. به این منظور تعداد 100 پرسشنامه بین گردشگران در شهرستان کرمانشاه و سامان عرفی قوری قلعه توزیع شد. نتایج حاصل از این ارزیابی نشان داد نوع و درجات مختلف تفرج به منابع آبی بستگی دارد. به منظور بررسی تاثیر فاکتور منابع آبی بر تفرج، نقشه بافر منابع آبی تهیه شد و با نقشه توان تفرجی اولیه (حاصل از مدل تجزیه و تحلیل سیستمی) تلفیق و نقشه توان تفرجی نهایی بدست آمد. نتایج ارزیابی توان تفرجی نهایی نشان داد 6 درصد از مساحت منطقه توان تفرج متمرکز طبقه یک، 28 درصد از مساحت منطقه توان تفرج متمرکز طبقه دو، 35 درصد مساحت منطقه توان تفرج گسترده طبقه یک و توان تفرج گسترده طبقه دو 31 درصد مساحت منطقه را در برمی گیرد. با انجام این کار و مقایسه بین دو نقشه توان تفرجی اولیه و نهایی، تاثیرگذاری فاکتور منابع آبی در توان تفرجی منطقه مشخص شد. این نتایج بیانگر این مطلب است که فاکتور منابع آبی نسبت به فاکتورهای فیزیکی بیشترین تاثیر بر فرآیند ارزیابی توان تفرجی در منطقه مورد مطالعه را دارد.

خیابان مشخصه مهم حیطه عمومی است و درختان خیابانی نوعی پایش جنگل شهری را نشان می دهند. فضای سبز شهری به دلیل ارزش های زیست محیطی از مشخصه های مهم هر شهر است، بطوریکه اولین قدم برای برنامه ریزی و مدیریت فضای سبز شهری، دانستن اطلاعاتی در مورد درختان خیابانی اولین قدم برای مدیریت صحیح می باشد. با توجه به اتفاقات اخیر صورت گرفته خطر آفرینی درختان در شهرستان بابل، در این پژوهش میزان خطرآفرینی درختان کاج ایرانی (Pinus eldarica Medw.) در دو سمت خیابان در بخشی از خیابان فلسطین تا دانشکده علوم پزشکی و مسیر دوم از چهارراه فرهنگ تا میدان قاضی کتی شهرستان بابل با روش آماربرداری صددرصد و با استفاده از معیارهای خطر آفرینی مورد مطالعه قرار گرفت. در مجموع 120 اصله درخت اندازه گیری شد و پس از تجزیه و تحلیل داده ها، سهم هر یک از معیارهای خطرآفرین در آنها مشخص و طبقه بندی میزان خطرات انجام پذیرفت. نتایج نشان داد که دو معیار شاخه و سرشاخه های خشکیده و مشکلات ریشه (به ترتیب با 75 و 65 درصد از تعداد کل درختان) بیشترین سهم را در خطرآفرینی درختان کاج دارند در حالی که معیار شاخه دهی نامناسب کم اهمیت ترین عامل است. وزن دهی معیارهای خطرآفرین نشان داد که 12 درخت (10 درصد کل درختان) در طبقه بسیار خطرناک قرار دارند و باید قطع شوند. در مورد سایر درختان نیز باید اقدامات اصلاحی از جمله هرس تاج انجام شود.

طرح ساماندهی و خروج دام از جنگل و تجمیع خانوارهای پراکنده جنگل نشین در واقع طرح توسعه اقتصادی منطقه است که با هدف استمرار بخشیدن به تولید جنگل و بهبود وضعیت اقتصادی- اجتماعی مشمولین طرح از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطالعه حاضر به بررسی و تجزیه و تحلیل وضعیت اقتصادی- اجتماعی مشمولین این طرح در شهرستان مینودشت و گالیکش می پردازد. برای این منظور از سه منطقه شامل، منطقه اول طرح تجمیع ینقاق که ساکنین بعد از نقل مکان در شهرکی که اداره منابع طبیعی امکانات اولیه زندگی را برای آن ها فراهم نموده است سکونت یافتند و منطقه دوم که بر اساس طرح مابه ازاء مسکن با دریافت مبلغی معادل عرصه تخلیه شده به شهر مهاجرت نمودند و در نهایت منطقه سوم روستایی که طرح جابه جایی را نپذیرفته و هم اکنون نیز در روستای داخل جنگل زندگی می کنند با روش مصاحبه و پرسشنامه نظرسنجی به عمل آمد و با استفاده از آزمون های آماری کروسکال والیس، دوجمله ای و کای اسکوئر مورد مقایسه قرار گرفت و هیستوگرام هر یک از متغیرها نیز تهیه گردید. نتایج تحقیق بهبود وضعیت پذیرفتگان طرح را نسبت به روستاییان از لحاظ امکانات رفاهی زندگی نشان می دهد درحالی که افراد طرح تجمیع از شرایط و امکانات رفاهی زندگی خود راضی بودند و افراد طرح مابه ازاء مسکن نارضایتی خود را اعلام می کنند. نتایج کاهش میزان وابستگی به جنگل افراد مشمول طرح را نسبت به روستاییان نشان داد. همچنین هر سه منطقه تمایل خود را برای مشارکت در حفاظت از عرصه های منابع طبیعی اعلام نمودند. در نهایت می توان گفت مصاحبه شوندگان مشمول طرح تجمیع از مصاحبه شوندگان طرح مابه ازاء مسکن رضایت بیشتری از زندگی دارند و با توجه به تمایل مشارکت افراد در امور منابع طبیعی می توان برای بهتر نمودن وضعیت اقتصادی آن ها برنامه ریزی کرد.

این تحقیق با هدف بررسی تغییرات سطح و تراکم تاج پوشش منطقه در شیب ها و ارتفاع های مختلف با استفاده از تفسیر عکس های هوایی سال 1334 (1:55000) و سال 1376 (1:40000) و بهره گیری از GIS انجام شد. بدین منظور ابتدا تصحیحات هندسی بر روی عکس های هوایی ذکر شده انجام شد، سپس طبقات تراکمی تاج پوشش با استفاده از یک شبکه نقطه چین 2 میلی متری تعیین شدند و مرز طبقات تفکیک شده به صورت پلی گون های بسته ترسیم و مساحت هر پلی گون به طور مجزا تعیین و در هر مرحله از عکس ها، با هم مقایسه شد، در ادامه، اقدام به تهیه نقشه های شیب و ارتفاع در سه کلاسه مختلف در محیط نرم افزار ArcView شد و از تلفیق هر کدام از این نقشه ها با نقشه تراکمی سال های 1334 و 1376، میزان تغییرات جنگل در طبقات مختلف شیب و ارتفاع مشخص شد. نتایج نشان می دهد که طبقات انبوه (F1) و نیمه انبوه (F2) در طبقه شیب (60-30 درصد) دارای بیشترین میزان مساحت و در طبقه شیب (30-0 درصد) کمترین میزان مساحت را دارند، اما در طبقه تراکمی تنک (F3) بیشترین میزان مساحت در شیب (60-30 درصد) و کمترین آن در طبقه شیب (30-0 درصد) است. همچنین نتایج نشان می دهد که بیشترین مساحت طبقات تراکمی انبوه (F1) و نیمه انبوه (F2) و تنک (F3) در ارتفاع (2000-1700 متر) و کمترین مقدار مساحت آن ها در ارتفاع (بیشتر از 2000 متر) است.

بررسی هرچه بیشتر در مورد سیلاب از نقطه نظرهای مختلف هیدرومتئولوژی و سیستم حوزه های آبخیز و تحلیل مدل های بارش- رواناب و تعیین پهنه های سیل گیر با توجه به شرایط هیدرولوژیکی و هیدرولیکی حوضه، نه تنها از نظر مالی و حقوقی بلکه برای پیش بینی و کمک به سیستم های هشدار دهنده سیل راه گشا می باشد. هدف از پژوهش حاضر، ارائه راهکاری مناسب به منظور برقراری سیستم هشدار سیل با استفاده از مدل هیدرولوژیکی HEC-HMS و مدل هیدرولیکی HEC-RAS در حوضه سد گرمی چای می باشد. در مطالعات هیدرولوژی پس از بازسازی داده ها، آنالیز فرکانس سیلاب های حداکثر یک روزه در محل ایستگاه ها صورت گرفته است که توزیع منتخب برای همه ایستگاه ها، توزیع نرمال سه پارامتری بود. با اعمال نسبت سیلاب حداکثر لحظه ای به سیلاب حداکثر یک روزه، مقادیر سیلاب حداکثر لحظه ای با دوره بازگشت های مختلف رودخانه گرمی چای در محل سد گرمی چای محاسبه گردید. طغیان های رودخانه گرمی چای در شرایط موجود بخصوص در دوره بازگشت های نسبتا بالا باعث غرقابی شدن قسمت زیادی از کنار رودخانه با توجه به شیب کم اراضی منتهی به رودخانه می شود. محاسبات حاصل از اجرای مدل نشان داد که نحوه مشارکت زیرحوضه ها در سیل خروجی لزوما متناسب با دبی اوج زیرحوضه ها نبوده و زیرحوضه های با دبی اوج بالا ضرورتا تاثیر بیشتری در سیل خروجی حوضه ندارند. بر اساس نتایج بدست آمده زمان پیش هشدار در سد گرمی چای در گروه C (بیش از 3 تا 6 ساعت) طبقه بندی گردید.